The Civilizations of America: Olmec, Maya, Aztec, Inca
Fill in the gaps with the correct word.
1.Civilisations of America – introduction
While ________________ civilisations were developing in the Mediterranean and Asia advanced societies, first civilisations in ___________________ were developing in the isolation.
The first American civilisation were people known as the __________________ in an area known as ___________________. They are often called the „mother culture” because they influenced other Mesoamerican societies. The Olmecs built ____________________ to honor their leaders and gods. Olmecs knew _______________, _______________________, the basics of _______________________ and the number zero. They spread their ___________________ to other Mesoamericans. For unknown reasons, the Olmec civilization _____________________ by 400 B.C.
2. Mayan, Aztec and Incan Empires
A. MAYANS
Mayans were ____________________ into individual ___________________________ ruled by kings. The Mayan economy was based on _____________________ (they cultivated corn, beans and broad beans). Mayan society was highly organized. At the top was the king who had _____________________ power. He held both _________________ and _____________ authority. Below him were nobles, priests, and warriors, who played important roles in governing, conducting rituals, and protecting the cities. Skilled artisans and merchants formed the middle class, producinggoods and trading with other regions. The _________________ made up the largest social class. Mayans were polytheistic and offered their blood, food and sometimes ______________ sacrifices to please the gods. They invented a _____________________ based on pictures, an accurate 365-days __________________ and advanced temples. The Mayans declined perhaps due to warfare among Mayan city-states, overfarming and Spanish invasion.
B. AZTECS
After the decline of the Mayans, the ________________ were developing in present-day ________________ . They built their main city ___________________________ in 1325 and formed a massive ________________ controled it through 38 __________________________ and received tribute from conquered peoples. They based on farming and trading. They did not know the ___________________. Aztecs society was ________________________ (kings, nobility, merchants, artisans, slaves). Aztecs worshipped many goods, especially the ____________ and made thousands of human _________________ each year. Like the Mayans, the Aztecs developed an accurate _____________________, they built ________________ complexes and ______________ on top of pyramids. When the ______________________ arrived in America, their civilization was already in ________________. A century of brutal rule over the provinces and milions of human sacrifices led to revolts. But, the true demise of the Aztecs came when the __________________ discovered America and conquered this civilization.
C.INCAS
1.While the Aztecs ruled Mexico, the ______________________ began to dominate the area of the Andes Mountains of___South________America. Many Incan cities like ____________________ and ___________________ were built in the ____________________ . Like the Aztecs, the Incas built a vast ________________ which included 80 provinces. But, the Incas ruled with tolerance and __________________ their empire with roads, ____________________ and communication (smoke signals). Inca innovations included _____________, a means of record keeping involving ____________. Like other Mesoamerican civilizations, the Aztecs were conquered by the Spanish conquistadors.
Based on sources and information below follow the questions. Make conclusions and present it to your class. Pay special attention to the similarities and differences in the history of Poland and Hungary.
What is the connection between the person shown in the film below and the Hungarian Revolution of 1956?
2. Look at the photo and try to describe the public mood in the capital of Hungary. Were the moods in Poland similar at that time?
he head of the Stalin statue, toppled in Budapest on the first day of the Hungarian Uprising in 1956. Źródło: Wikimedia Commons / Fortepan / ID 93004 / Róbert Hofbauer
3. Read the article: https://polin.pl/en/march-68 Why were Jews blamed for the protests in Poland in 1968? Did a similar situation happen in Hungary?
4. How did the Round Table help build democracy in Poland and Hungary?
Knights of the Round Table Źródło: Evrard d’Espinques. Uploaded by Palladinus to Polish Wikipedia; subsequently edited by Reytan. – Transferred from Polish Wikipedia; transferred to Commons by User:Piotrus using CommonsHelper. (See also Gallica.), Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10383554
Based on sources and information below follow the questions. Make conclusions and present it to your class. Pay special attention to the similarities and differences in the history of Poland and Hungary.
Read the fragment of The Molotov-Ribbentrop Pact (1939). What agreements did the document below include regarding Poland?
Secret Additional Protocol. (Moscow, August 23, 1939) „Article II. In the event of a territorial and political rearrangement of the areas belonging to the Polish state, the spheres of influence of Germany and the U.S.S.R. shall be bounded approximately by the line of the rivers Narev, Vistula and San. The question of whether the interests of both parties make desirable the maintenance of an independent Polish States and how such a state should be bounded can only be definitely determined in the course of further political developments. In any event both Governments will resolve this question by means of a friendly agreement.”
2. Read the article. Describe what attitude the Hungarian state had toward the German and Soviet occupations in Poland.
Based on sources and information below follow the questions. Make conclusions and present it to your class. Pay special attention to the similarities and differences in the history of Poland and Hungary.
3. Read a report from a Polish newspaper about the Hungarian reaction to the Treaty of Trianon. Check if the Hungarians made any moves to get their lost territories back.
Źródło: „Czas”, R. 73, nr 133, 7 czerwca 1920, s. 1.(Domena publiczna, https://polona.pl)
Translation:
„Budapest, June 6 (PAT.) According to the Hungarian correspondent’s office: Due to the signing of the peace treaty, all shops were closed yesterday. At 10 a.m., the bells of all Budapest churches could be heard ringing. Trams, railways, and other means of transportation were suspended for 10 minutes. In all state and municipal offices, all work stopped for 10 minutes, and theaters and public venues were closed in the evening. Before noon, Hungarian refugees from 48 occupied districts held a protest march. Solemn services were held in the temples.„
4. Read the text below. Describe the time and circumstances in which Poland regained its independence.
„Political conditions after World War I allowed Poland to regain its independence on November 11, 1918. Poland was divided between three powers for 123 years. This caused many political, economic, and social problems. It was necessary to unite the country again.One of the most important problems of the reviving state was the struggle to define its territory. The Treaty of Versailles set the border with Germany in the west, but it completely ignored the issue of the eastern border.At the beginning, the Polish state was limited to the western part of the Russian and Austrian partitions. The fight for borders, which lasted several years, began. A successful uprising against Germany broke out in Wielkopolska. As a result of three uprisings and a plebiscite in Upper Silesia, Poland gained the third part of this country. The reborn Polish Army undertook fight in the east, firstly with Ukrainians for Lviv, then with Soviet Russia that posed a threat to the existence of the Republic of Poland. The Polish victory in the Battle of Warsaw (the so‑called Miracle at the Vistula) in August 1920 turned out to be of a key meaning. It was not possible to rebuild the Republic of Poland within the borders from before partitions, but the reborn Polish state included lands from all three partitions, including with access to the sea. The main cities were Warsaw, Cracow, Poznań, Lviv and Vilnius.”
5. What was the situation of national minorities in both countries?
An extended-level (matura-level) history lesson in a bilingual class/ review lesson.
Willam Baur: Węgrzy i Polacy (XVII w.) w Muzeum Czartoryskich w Krakowie
The proverbial saying about the traditional brotherhood and camaraderie between Poles and Hungarians.
The saying’s Polish text reads Polak, Węgier — dwa bratanki, i do szabli, i do szklanki, oba zuchy, oba żwawi, niech im Pan Bóg błogosławi.
The full, two-couplet Hungarian version reads Lengyel, magyar – két jó barát, Együtt harcol s issza borát, Vitéz s bátor mindkettője, Áldás szálljon mindkettőre.
Translation: Pole and Hungarian — two brothers/fellow, good for fight and for hit the booze 🙂 Both courageous, both lively, God bless them both!
MAIN GOALS: Exploring the common history of Poland and Hungary in the 20th century.
The fates of Poles and Hungarians have been closely linked over the centuries. Because our countries are located close, we faced similar problems. Poland–Hungary relations are related by close friendship, brotherhood and camaraderie rooted in a deep history of shared rulers, cultures, struggles, and faith.
BRAINSTORMING What are the historical relations between Poland and Hungary?How has the historical relationship between Hungary and Poland evolved, (especially in the context of current geopolitical tensions)? (generally, different periods of time)
How the history of Hungary was evolved in 20th Century? Follow the film and materials below. Try to find similarities and differences in the history of Poland and Hungary.
SUMMARY OF POLISH AND HUNGARIAN HISTORY IN 20TH CENTURY
HOMEWORK
Do you agree with the statement that the Polish youth protests in March 1968 had the same ideological background as the uprisings in Hungary in the same year? Write an essay on the following topic. Include political, economic, and social aspects. Your essay should contain at least 250 words.
*nazwa okresu rządów Władysława Gomułki po 1956 r., wymyślona przez Tadeusza Różewicza.
Fragment Polskiej Kroniki Filmowej „PKF 1953 11/12″
Polskie 100 lat. Mała stabilizacja
CEL: Dowiedzieć się, czym była odwilż i jaką rolę odegrała w powojennej historii Polski.
W jakich okolicznościach Gomułka uzyskał stanowisko I sekretarza KC PZPR? -Poznański Czerwiec – 1956 r.
Poznański Czerwiec ’56 – do przypomnienia
Rządy Gomułki – streszczenie
chwilowa liberalizacja polityki – odejście od stalinowskich form kontroli społeczeństwa: -zmniejszono indoktrynację społeczeństwa, -zniknął strach przed bezpodstawnymi aresztowaniami, w dalszym ciągu duże uzależnienie od Moskwy, ale ZSRR nie wysyła już do Polski ludzi obejmujących stanowiska kierownicze w aparacie państwowym i wojskowym – tu dowolność pozostawiona PZPR (nad wojskiem czuwa Układ Warszawski) życie codzienne ulega stabilizacji, ale jakość życia rośnie powoli: -poprawa zaopatrzenia sklepów (zmniejszają się kolejki, zamknięto sklepy „za żółtymi firankami” zastępując je innymi sklepami dla nomenklatury w budynkach partyjnych i milicji) -starano się rozwijać przemysł spożywczy i towarów konsumpcyjnych (pojawia się więcej artykułów gospodarstwa domowego (pralki, lodówki, meble, radia a później telewizory) -budownictwo mieszkaniowe -opieka społeczna (żłobki, przedszkola, szansa podjęcia studiów dla zdolnej młodzieży)
trwało to krótko bo w latach 60. nie poprawiły się warunki bytowe obywateli, rosła dysproporcja standardu życia w stosunku do krajów Europy Zachodniej a nawet Czechosłowacji, Węgier czy NRD: -wrócono do pięciolatek i nacisku na przemysł ciężki -powstała petrochemia Płock, -otwarto kopalnie miedzi w Lubinie i Polkowicach, -powstały kopalnie węgla brunatnego w Zagłębiu Turoszowskim i Konioskim, -powstawały liczne elektrownie -Polska inwestowała w przemysł zbrojeniowy.
W końcu lat 60. starano się nadrobić zapóźnienie: -zakupiono licencję na produkcję samochodu Fiat 125p z Włoch. -plany budowy bloków z „wielkiej płyty” (budowy ruszą dopiero w latach 70.)
Rozwój polskiej kultury: -filmy Andrzeja Wajdy (Popiół i diament), Andrzeja Munka (Zezowate szczęście) i Romana Polańskiego (nominacja do Oskara – Nóż w wodzie) zdobyły uznanie na świecie i weszły do kanonu światowego kina. Aleksander Ford – ekranizacja Krzyżaków Sienkiewicza. -rozwój polskich środowisk opiniotwórczych zgromadzonych wokół tygodnika „Polityka”, -muzyka jazzowa, rozrywkowa (Czerwone Gitary, Skaldowie – Festiwal Polskiej Piosenki w Opolu)
Konflikt władz z Kościołem katolickim -początkowo stosunki z kościołem poprawne (zwiększono liczbę zezwoleń na budowę kościołów, organizowano pielgrzymki, Kościół zachęcił obywateli do udziału w wyborach parlamentarnych w 1957 r.)
zaostrzenie walki z Kościołem na początku lat 60-ych: -zniesiono dni wolne od pracy: 6 stycznia (święto Trzech Króli) i 15 sierpnia (święto Wniebowstąpienia Najświętszej Marii Panny), -usunięto naukę religii ze szkół, zdejmowano krzyże w szkołach -oficerom wojska i milicji zabroniono udziału w nabożeństwach, zawierać ślubów kościelnych, chrzcić dzieci, okres rywalizacji władz państwowych i kościelnych o organizację obchodów 1000–lecia państwa polskiego i Milenium Chrztu Polski (obchodów milenijnych) Tysiąclecie kontra Milenium.
-szczytowy moment konfliktu między władzami kościelnymi a państwowymi o obchody Milenium Chrztu Polski, którym był list biskupów polskich do niemieckich (1965) -polscy biskupi użyli sformułowania „wybaczamy i prosimy o wybaczenie”. (chodziło o pojednanie polsko-niemieckie, duszpasterzy oskarżono o zdradę narodu polskiego i szarganie pamięci o ofiarach II wś)
Dlaczego list biskupów polskich wywołał tak ostrą reakcję władz komunistycznych?
-odciągano uwagę od obchodów religijnych (rozpoczęto budowę 1000 szkół na tysiąclecie, organizowano wiece i imprezy sportowe w miejscach, w których odbywały się uroczystości kościelne)
Kulminacja obchodów Millenium Chrztu Polski na Jasnej Górze 3 maja 1966 r – w rocznicę zlikwidowanego przez komunistów święta narodowego. – władze nie zezwoliły papieżowi Pawłowi VI na udział w obchodach tysiąclecia chrztu Polski, -w mediach o tym nie mówiono.
Władze świętowały Tysiąclecie Państwa Polskiego – 22 lipca 1966 (Manifest PKWN–>Polska Lubelska)
W końcu lat 60. narastające niezadowolenie społeczne z rządów Gomułki:
-bunt studentów z marca 1968 r.,
-List 34 – w 1964 r. 34 polskich intelektualistów podpisało się pod pismem skierowanym do władz, w którym skrytykowali politykę kulturalną paostwa. Pod pismem podpisał się m.in. poeta Adam Słonimski i Jan Józef Lipski (publicysta, krytyk i historyk literatury). Wobec sygnatariuszy listu zastosowano represje.
-nagonka antysemicka w 1968 r. (w 1967 r. Izrael wygrał wojnę sześciodniową z pastwami arabskimi, wspieranymi przez ZSRR (zerwał stosunki dyplomatyczne z Izraelem i rozpoczęła się nagonka na Żydów i nasiliły się nastroje antysemickie) -Władysław Gomułka w swoim wystąpieniu zasugerował wrogie postawy wobec ludności pochodzenia żydowskiego, przeprowadzano czystki antysemickie w partii, w wojsku, w instytucjach naukowych i władzach.
w styczniu 1968 r. władze nakazały zdjąć z afisza spektakl „Dziady” Adama Mickiewicza, grany w Teatrze Narodowym w Warszawie, w reżyserii Kazimierza Dejmka, ze względu na jego antyrosyjski charakter. Wywołało to protesty:
Pozycja Gomułki zacznie słabnąć – zarówno w partii, jak i w społeczeństwie.
POLITYKA ZAGRANICZNA – normalizacja stosunków z sąsiadami: a) 1956 r. porozumienie z ZSRR b) normalizacja stosunków z sąsiadami – Czechosłowacją i NRD, c) rozwijanie stosunków z innymi krajami komunistycznymi ; pogorszenie stosunków z Jugosławią i Chinami, ze względu na ich spór z ZSRR, d) polepszenie stosunków z krajami Europy Zachodniej – ułatwienie eksportu towarów i zaciąganie kredytów f) 1957 r. plan Adama Rapackiego – plan wprowadzenia strefy bezatomowej w Europie, przedstawiony na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Plan odrzucony ze względu na Układ Warszawski. g) 1970 r. układ z RFN w Warszawie – był on wynikiem dążeń do normalizacji stosunków ze strony polskiej jak i efektem tzw. „polityki wschodniej” (Ostpolitik) Willy`ego Brandta. Uznano polsko – niemiecką granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej.
Wydarzenia grudnia ’70
1. Wzrost cen żywności w okresie przedświątecznym. 2. Strajk w Stoczni Gdańskiej (14 grudnia) – interwencje milicji nie pomagają. Strajk się rozszerza, np. demonstracje uliczne w Gdańsku i Szczecinie, podpalenie gmachu Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku, domagają się dymisji Gomułki i Cyrankiewicza.
3. „Czarny czwartek” w Gdańsku – 17 XII 1970 r. a. władze wprowadziły w Gdańsku stan wyjątkowy b. wicepremier Stanisław Kociołek wezwał stoczniowców do powrotu do pracy c. wojsko otworzyło ogień do robotników idących spokojnie do pracy – 17 XII 1970 r. (zginęło 18 osób, według oficjalnych danych łącznie na Wybrzeżu zginęły 43 osoby, a 1165 odniosło rany)
5. Zmiany na najwyższych szczeblach władzy: a. dymisja Władysława Gomułki b. nowym I sekretarzem KC PZPR został Edward Gierek c. nowym premierem rządu został Piotr Jaroszewicz
PRACA DOMOWA Znajdź informacje o skutkach emigracji z marca 1968 r. Przygotuj notatkę na ten temat.
Lojalizm (Trójlojalizm) – część społeczeństwa zrezygnowała z dążeń niepodległościowych i okazywała posłuszeństwo władzom.
Pozytywizm – nawoływał do pracy organicznej oraz wspieranie i kształcenia biedniejszych warstw społeczeństwa. Celem było uczynienie z Polaków nowoczesnego narodu. Walkę o niepodległość odsuwano na czas późniejszy. Pozytywizm miał dużo zwolenników w zaborze rosyjskim.
Walka z rusyfikacją, germanizacją – podstawą polskości stał się język polski, historia, tradycja i katolicyzm. W związku z tym miało miejsce tajne nauczanie (inaczej tajne komplety): -uczono historii, języka polskiego, omawiano literaturę polską itp., -kursy dla kobiet w Warszawie tzw. Uniwersytet Latający, -w Wilnie działało Towarzystwo Oświaty Narodowej, które było głównym ośrodkiem polskiej tajnej oświaty poza dawnym Królestwem Polskim.
ZABÓR ROSYJSKI 1.Represje popowstaniowe -likwidacja autonomii –> Królestwo Polskie –> Kraj Nadwiślański (na czele generał-gubernator) -rusyfikacja: *likwidacja polskich urzędów, sądów i budżetu *językiem urzędowym język rosyjski *nauka w szkołach po rosyjsku (tylko religia po polsku) –> wzrost analfabetyzmu *likwidacja szkół wyższych – Cesarski Uniwersytet Warszawski z rosyjskim językiem wykładowym -represje: *wprowadzenie administracji i szkolnictwa rosyjskiego *Kościół katolicki *deportacje, zsyłki, skazanie na katorgę *ograniczanie roli szlachty (nośnik kultury i tradycji polskiej)
2. „Noc apuchtinowska” – Aleksandr Apuchtin – kurator ds. oświaty –> bezwzględnie rusyfikować polskie szkoły -wyrzucano polskich nauczycieli ze szkół -język polski przedmiotem nieobowiązkowym uczonym po rosyjsku -szpiegowanie, wzmożony nadzór szkół -umniejszanie osiągnięciom kultury i historii polskiej -karanie za używanie języka polskiego.
3. Pozytywizm – program przebudowy społeczeństwa i okres literatury (ok. 1864 – 1890): -krytyka powstań -praca organiczna – dążenie do postępu gospodarczego kraju i rozwoju kulturalnego społeczeństwa, zwłaszcza chłopów, -praca u podstaw – kształcenie chłopów, rozbudzanie ich świadomości narodowej.
ZABÓR PRUSKI
a. germanizacja (od 1871 nasilona):
-Kulturkampf – walka o czystość narodową = walka z Kościołem katolickim i polskością *usuwanie języka polskiego ze sfery publicznej (ze szkół, urzędów, sądownictwa) *walka z kościołem (kontrola nauczania, zamykanie seminariów, likwidacja szkolnictwa zakonnego) – sprawa abp Mieczysława Ledóchowskiego
-rugi pruskie – 1885 r – przymusowe wysiedlenie ponad 30 tysięcy polskich osadników (tych bez obywatelstwa)
-wykupywanie ziemi od Polaków przez Komisję Kolonizacyjną (1886) i przekazywanie niemieckim chłopom
-HAKATA – Związek Wspierania Niemczyzny na Kresach Wschodnich
– 1904 – zabroniono Polakom wznoszenia zabudowań na zakupionych parcelach bez zgody magistratu.
Sprawa Michała Drzymały
Michał Drzymała stał się symbolem walki z władzami pruskimi. -1908 – „ustawa kagańcowa” – nie wolno w przestrzeni publicznej używać języka polskiego (60%)
b. praca organiczna – wymuszona konkurencją z niemieckimi gospodarstwami: dobra organizacja, nowoczesne metody rolnicze, kółka rolnicze oraz stowarzyszenia umacniające solidarność między Polakami,
c. strajk dzieci polskich we Wrześni (1901)
[zdj. domena publiczna]
ZABÓR AUSTRIACKI
Austro – Węgry – dynastia Habsburgów, państwo wielonarodowe (Niemcy, Węgry, Polacy) – w Austrii w latach 60. XIX w. przeprowadzono głębokie reformy ustrojowe –> spowodowane przegraną w wojnie z Francją i Piemontem (1859) oraz Prusami i Włochami (1866) – Franciszek Józef I – monarchia absolutna –>monarchia konstytucyjna – funkcjonują sejmy krajowe (kompetencje ustawodawcze dot. spraw poszczególnych prowincji) – 1867 – zawarto ugodę z Węgrami i powstało państwo dualistyczne (Austro-Węgry) – unia realna
1. Autonomia galicyjska (1861) -ziemie zaboru austriackiego były zwykłą prowincją Cesarstwa Austrii) – podjęto starania o nadanie autonomii Galicji (politycznej i kulturalnej) -o statecznie uzyskano ją w 1867 r. (wtedy powstały A-W)
Autonomia – ograniczona suwerenność – częściowa niezależność ludności stanowiącej mniejszość w danym kraju.
Statut Krajowy dla Galicji – określał jej ustrój
Sejm Krajowy – lokalny parlament -siedzibą był Lwów -wybierany według kurialnej ordynacji wyborczej (kurie to grupy wyborców określone cenzusem majątkowym I-wielka własność (uprzywilejowani, mandaty 30%), II – izby przemysłowo-handlowe, III – wielkie miasta, IV – gminy wiejskie) -uchwala budżet, nakłada podatki, wyłania lokalny rząd czyli Wydział Krajowy i wybiera przedstawicieli do ogólnoaustrackiego parlamentu (. -cesarz musi zatwierdzić ustawy
Wydział Krajowy – rząd -kadencja 6 lat -zarządza finansami, kulturą gospodarką, budownictwem i opieką społeczną
Namiestnik – reprezentuje cesarza – Polak – Agenor Gołuchowski *Kazimierz Badeni – namiestnik Galicji, premier Austrii – „polskie rządy” w Austrii
Rada Szkolna Krajowa – odpowiada za system edukacji w Galicji -odejście od germanizacji – walka z analfabetyzmem -polska administracja i szkolnictwo (uniwersytety w Krakowie i Lwowie, Akademia Sztuk Pięknych, Politechnika Lwowska, Akademia Umiejętności w Krakowie) -wolność prasy i stowarzyszeń, partii politycznych (konserwatyści i liberałowie-demokraci walczący ze sobą)
Galicja „polski Piemont” – podobnie jak z Piemontu wyszła idea zjednoczenia Włoch, tak samo w Galicji miał się rozpocząć proces odradzania państw polskiego.
Problem narodowościowy – POLACY >=< UKRAIŃCY -chłopi biedni (emigrują za granicę bo w miastach ciężko o pracę) -Polacy – ziemianie, Ukraińcy – masy chłopskie –> z tego powodu ograniczano możliwość zasiadania chłopów w Sejmie Krajowym -Ukraińcy chcą walczyć o swoje państwo. -Żydzi – w miastach – chasydzi – konserwatywni –> antysemitym.
Źródło 1. Statut krajowy z 26 lutego 1861 r.
§ 1. Królestwo Galicji i Lodomerii wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim reprezentowane będzie w sprawach krajowych przez Sejm Krajowy. § 2. Prawa reprezentacji krajowej […] wykonywane będą albo przez sam sejm, albo przez Wydział Krajowy. § 3. Sejm Krajowy składa się ze 150 członków, a to: a) z [arcybiskupów i biskupów katolickich i grecko-katolickich] b) z rektorów uniwersytetów krakowskiego i lwowskiego c) ze stu czterdziestu i jeden posłów wybranych, jako to: I. z 44 posłów z klasy wielkich posiadaczy gruntowych II. z 23 posłów miast […] i z izb handlowych i przemysłowych III. z 74 posłów reszty gmin Królestwa Galicji i Lodomerii wraz z Krakowem. § 4. Do Kierownictwa Sejmu Krajowego mianuje cesarz […] marszałka krajowego i zastępcę jego
[…]
§ 11. Wydział Krajowy, jako zawiadowczy i wykonawczy organ reprezentacji krajowej składa się pod przewodnictwem marszałka z 6 członków z grona krajowego wybranych.
[…]
§ 16. Sejm Krajowy powołany jest do współdziałania przy wykonywaniu władzy prawodawczej […] i wysyłać ma do izby posłów Rady Państwa 38 członków […]. § 17. […] Do każdej ustawy krajowej potrzeba przyzwolenia Sejmu Krajowego i sankcji cesarza. § 18. Za sprawy krajowe uznają się: I. Wszelkie rozporządzenia tyczące się: 1. kultury krajowej 2. budowli publicznych 3. zakładów dobroczynności 4. budżetu i składania rachunków krajowych […].
[w:] Grzegorz Chomicki, Leszek Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s. 238-239.
PYTANIA DO TEKSTU:
1. Wyjaśnij, w jaki sposób sytuacja polityczna monarchii Habsburgów wpływała na politykę zaborcy austriackiego wobec Polaków. 2. Jakie były uprawnienia Sejmu Krajowego? 3. Przedstaw skład Sejmu Krajowego. 4. Jakie grupy społeczne miały największą reprezentację w Sejmie Krajowym? 5. Kto wchodził w skład Sejmu Krajowego z urzędu? 6. Jak nazywał się organ wykonawczy Sejmu Krajowego? 7. Jaką rolę odgrywał cesarz w stanowieniu praw krajowych?
Źródło 2. Ustawa językowa z 22 czerwca 1867 r.
Zgodnie z uchwałą sejmu mojego Królestwa Galicji i Lodomerii i Wielkiego Księstwa Krakowskiego postanawiam, co następuje: Art. 1. Prawo stanowienia o języku wykładowym w szkołach ludowych służy tym, którzy szkołę utrzymują. Art. 2. Jeżeli szkoła ludowa pobiera zasiłek z funduszów publicznych, prawo stanowienia, który z języków, polski albo ruski, ma być wykładowym, wykonywa gmina wspólnie z władzą szkolną krajową w ten sposób, że orzeczenia gminy ulegają zatwierdzeniu władzy szkolnej krajowej. Art. 3. W każdej szkole ludowej, w której część uczęszczającej młodzieży używa polskiego, część zaś ruskiego języka, ten język, który nie jest wykładowym, będzie obowiązkowym przedmiotem nauki w granicach szkole odpowiednich. Począwszy od trzeciej klasy wszystkich wyższych szkół ludowych język niemiecki jest obowiązkowym przedmiotem nauki.
[w:] Grzegorz Chomicki, Leszek Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s. 241.
PYTANIA DO TEKSTU
1. Odpowiedz, kiedy i w jakich okolicznościach doszło do polonizacji szkolnictwa w Galicji? 2. Kto decydował o języku wykładowym w szkołach na terenie Galicji? 3. Czy na podstawie zacytowanego dokumentu dowiadujemy się o stosunkach narodowościowych w Galicji? 4. W jaki sposób uwzględniono w ustawie językowej prawa ludności ukraińskiej?
Źródło 3. Rozporządzenie językowe z 5 czerwca 1869 r.
Na mocy najwyższego postanowienia z dnia 4 czerwca 1869 r. wydają ministrowie […] rozporządzenie dla Królestwa Galicji i Lodomerii wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim. § 1. Cesarsko-królewskie władze i urzędy […] używać będą w służbie wewnętrznej języka polskiego. […] § 4. Wszystkie cesarsko-królewskie kasy i cesarsko-królewskie urzędy pieniędzmi zawiadujące, mają wszelkie dzienniki i wykazy kasowe […] prowadzić nadal w języku niemieckim.
[w:] Grzegorz Chomicki, Leszek Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s. 244.
PYTANIA DO TEKSTU
1. Odpowiedz, w jakich okolicznościach doszło do polonizacji administracji w Galicji? 2. W jakich dziedzinach administracji pozostawiono prymat języka niemieckiego? Dlaczego podjęto taką decyzję?
Mapa Polski z XIX w. – porównanie z terenem dzisiejszym
Stalinizm określenie typu scentralizowanej dyktatury wprowadzonej przez Józefa Stalina w ZSRR, która stanowiła połączenie marksizmu, leninizmu, kultu jednostki Stalina.
Okres rządów Stalina 1924 – 1953 (umiera 5 marca i następuje tzw. postalinowska odwilż, proces destalinizacji)
W Polsce okres stalinowski: 1948 – 1956 —> wprowadzono w państwie polskim system rządów wzorowany na systemie radzieckim.
Cechy charakterystyczne stalinizmu: *wszechwładza PZPR
Zjednoczenie ruchu robotniczego (PPS + PPR) – grudzień 1948 -I sekretarzem Bolesław Bierut
PZPR – Polska Zjednoczona Partia Robotnicza -struktura organizacyjna jest hierarchiczna: Komitet Centralny (KC) Komitety wojewódzkie (KW) Komitety powiatowe, gminne, miejskie oraz dzielnicowe. Podstawowe Organizacje Partyjne (POP) – np. zakłady pracy, wieś lub inne (emeryci, gospodynie domowe) -w ten sposób realizuje się zasadę „centralizmu demokratycznego” – bezwzględne podporządkowanie organów niższych wyższym (teoretycznie członkowie partii debatują nad decyzjami, ale w rzeczywistości muszą się dopasować) – POPy nie mają więc realnej władzy
ZJAZD – posiada najwyższą władzę w partii (np. zatwierdzał plan 5-letni, uchwalał statut, określał linię polityczną partii oraz wybierał najwyższe władze partyjne. W zjeździe brali udział delegaci – komuniści wybrani z niższych szczebli struktury partyjnej. Zjazdy odbywały się w odstępie 4–5 lat.
KOMITET CENTRALNY – wybierany przez Zjazd, najwyższa władzę partyjna w okresie między zjazdami. Obrady plenarne KC (min. raz na 3 miesiące). KC wybierał I sekretarza KC, Sekretariat, Biuro Polityczne (BP). Komitet Centralny podejmował decyzje w formie uchwał. Dotyczyły one praktycznie każdej dziedziny życia kraju: gospodarki, kultury, spraw zagranicznych, obronności, edukacji itd.
I sekretarz KC, Biuro Polityczne – najważniejszy człowiek w ówczesnej Polsce i faktyczna głowa państwa. (Bolesław Bierut, Edward Ochab, Władysław Gomułka, Edward Gierek, Stanisław Kania, Wojciech Jaruzelski oraz Mieczysław Rakowski). Reprezentował partię, sprawował nadzór nad siłami zbrojnymi (jako Szef Komitetu Obrony Kraju), kierował pracą Biura Politycznego oraz sekretariatu.
Biuro Polityczne skupiało najważniejszych polskich komunistów. W jego składzie znajdowali się tacy ludzie, jak Marian Spychalski, Józef Cyrankiewicz, Hilary Minc, Roman Zambrowski, Ignacy Loga-Sowiński czy Mieczysław Moczar.
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza posiadała rozbudowane struktury. Istniały organy centralne oraz terenowe. W obu przypadkach możemy wyróżnić władzę wykonawczą: BP, I sekretarze, sekretarze oraz egzekutywy odpowiedniego szczebla, władzę uchwałodawczą tworzoną przez komitety centralny i powiatowe oraz zjazd, a także władzę kontrolną, w skład której wchodziły komisje rewizyjne i komisje kontroli partyjnej (Centralna Komisja Kontroli Partyjnej, Centralna Komisja Rewizyjna).
Zjawisko nomenklatury – ludzie uprzywilejowani, obsadzanie stanowisk ludźmi wiernymi partii
*sowietyzacja armii – Konstanty Rokossowski (wicepremier i minister obrony narodowej marszałek Związku Sowieckiego został marszałkiem Polski – bezpośrednio podporządkowany ZSRR) przeprowadził czystki w armii (procesy pokazowe, eliminacja oficerów II RP i zastępowanie ich oficerami z ZSRR
*terror -działa bezpieka (UB) -eliminacja przeciwników politycznych, podziemia niepodległościowego i tych, którzy nie zgadzali się z przyjętą ideologią, -kontrola społeczeństwa (system donosicieli, szczególnie zwracano uwagę na grupy ludzi podejrzanych o wrogi stosunek do państwa i ustroju: żołnierzy AK, byłych ziemian, inteligencję, duchownych itp.) -procesy pokazowe -nie ma możliwości obrony (zasada domniemania niewinności nie obowiązuje) -swobody obywatelskie nie są przestrzegane
*indoktrynacja -ujednolicenie wszystkich organizacji społecznych i młodzieżowych, podporządkowanie ich jednej ideologii,
*cenzura i propaganda
*socrealizm (realizmu socjalistycznego),
*walka z Kościołem katolickim,
*wprowadzenie systemu gospodarczego wzorowanego na systemie radzieckim -nacjonalizacja przemysłu, likwidacja prywatnych banków i handlu -gospodarka centralnie sterowana (plany pracy narzuca) – Państwowa Komisja Planowania Gospodarczego – Hilary Minc (plan sześcioletni 1950 – 1955) -kolektywizacja – łączenie gospodarstw i tworzenie w spółdzielnie – likwidacja własności prywatnej – obowiązkowe dostawy żywności -tworzenie PGRów – Państwowych Gospodarstw Rolnych
