How (to which groups) today’s society can be divided and how it was divided in the past?
Feudalism is a system of fiefdoms, or social and economic relations based on the relationships between vassals and lords. (Feudalizm – średniowieczny porządek gospodarki i społeczeństwa opierający się na zależnościach między wasalami i seniorami.)
Estate – stan – groups of people, they have their own laws and duties.
Lords granted land (fiefs) and in return secured the allegiance (wierność), advice and aid (wsparcie) through military service, if needed, of their vassals. It could be laymen (świeccy) and clergy (duchowni).
The relationships between them can be presented in a graph called the feudal pyramid (ladder).
The most important role in that social structure was suzerain. He was the most powerful one in this strukture. Suzeren (suzerain, overlord) to osoba będąca najwyższym seniorem. Był nim najczęściej władca, który nie był niczyim wasalem (np. emperor or pope). He was independent.
The mesne lord was landowner, what was his power – he gives land to the vassals (benefice, fiefs). A feudal lord who was lord to his own tenants on land held from a superior lord (overlord).
LAND: Benefice – beneficjum – a grant of land for life as a reward for services. Fief – lenno -lands granted by overlord to his vassals.(ziemie nadawane przez seniora swojemu poddanemu). Liege lord – pan feudalny, senior, posiadacz ziemnski, feudał = senior, overlord
Vassals (wasale) were dependent on him (lords, nobles). They was loyal to overlord and they kept order on their lands.
Knights – provides protection on the land and serfs. They were vassals to lords.
Serfs/Peasants – provides food and paid taxes. Rent – Czynsz – stałe świadczenie wnoszone przez chłopów na rzecz właściciela gruntów w zamian za ich użytkowanie.
immunity – immunitet commendation ceremony and investiture -komendacja i inwestytura
GODPODARKA FOLWARCZNO – PAŃSZCZYŹNIANA -folwarki – własność ziemska, gospodarstwo rolno-hodowlane, nastawionego na produkcję zboża i innych surowców przeznaczonych na zbyt, wykorzystujące pracę przymusową chłopów (pańszczyzna, czasami zastępował ją czynsz daniny lub dzierżawa) oraz pracę czeladzi (personel zamieszkujący folwark i „obrabiający go” za drobną opłatę i utrzymanie)
RZECZPOSPOLITA SPICHLERZEM EUROPY -popyt na zboże w krajach Europy Zachodniej -bogaciły się polskie miasta, zwłaszcza te nadwiślańskie (Kraków, Gdańsk, Toruń, Wilno na Litwie)
STOLICE POLSKI: GNIEZNO/POZNAŃ (Mieszko I) – powstanie ludowe 1038 – „dwór fruwający” KRAKÓW (Kazimierz Odnowiciel) -Władysław Herman i Bolesław III Krzywousty –> Płock -rozbicie dzielnicowe -Przemysł II, Wacław II oraz Wacław III – koronowani w Gnieźnie – Przemysł II w Poznaniu rezydował – Władysław Łokietek koronowany w Krakowie -JAGIELLONOWIE – Kraków – unia polsko -litewska –> łatwiej się tam spotkać na sejm -1595 – pożar Wawelu WARSZAWA –> ZYGMUNT III WAZA- przenosi stolicę do rozwijającego się dynamicznie miasta (bliskość szlaków handlowych, Wisła) -1529 – inkorporacja Mazowsza do Królestwa Polskiego (od rozbicia dzielnicowego, 1351–1526 – jako lenno) -1569 sejm walny w Lublinie –> decyzja o odbywaniu w Warszawie sejmów walnych Rzeczypospolitej – dopiero tam koronacja Stanisława Leszczyńskiego i Zygmunta Augusta Poniatowskiego, inni w Krakowie
KOŚCIÓŁ W RON – „Państwo bez stosów” -arcybiskup gnieźnieński na czele kościoła (prymas) –> koronacje w Krakowie –podatki: z dóbr ziemskich, dziesięciny, annaty (opłaty wnoszone przez duchownych na rzecz papiestwa), świętopietrze („denar świętego Piotra” – opłata na rzecz papiestwa)
Reformacja w RON -luteranizm (niemieckojęzyczne części Królestwa – Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, Inflanty oraz duże ośrodki handlowe – Gdańsk, Toruń, Elbląg – bliskość do Prus) –> mieszczaństwo chętnie przyjmuje -kalwinizm – szlachta i magnateria polska i litewska -antytrynitaryzm (arianizm) – odłam kalwiński – odrzuca Trójcę Świętą -prawosławni – podlegli Konstantynopolowi a potem patriarchatowi w Moskwie
Umowy dot. dysydentów i katolików *UGODA SANDOMIERSKA – 1570 – luteranie, kalwini, bracia czescy (z husytyzmu) – wykluczyli arian. *AKT KONFEDERACJI WARSZAWSKIEJ – 1573 *UNIA BRZESKA – 1596 – synod w Brześciu Litewskim – kościół prawosławny w RON podporządkowany papieżowi. Ci, którzy przystąpili do unii nazwani unitami lub grekokatolikami –> Kościół Grekokatolicki powstał
Aristotle said, 'Man is a social animal’. He can’t survive in isolation. Therefore, human beings interact with each other on a daily basis, having a deep impact on each other’s life.
He seen the culturally homogeneous city-states of Ancient Greece as the model of a political community. The highest goal of polis inhabitants was achieving the common goood and they can do it only if they have the support of the political community.
Political community – a collectivity which includes people, who decide about a political direction, social and cultural life in their state (or different collectivity or polity). – have public nature (charakter publiczny) – members have possibility to political participation (e.g. they choose their representatives in democratic elections or they express their opinion in the referendum) – they have equal rights (równe prawa) -the main goal – achieving the common good
PREAMUBŁA In Constitution polish political community is defined as „the Polish Nation – all citizens of the Republic, Both those who believe in God as the source of truth, justice, good and beauty, As well as those not sharing such faith but respecting those universal values as arising from other sources, Equal in rights and obligations towards the common good – Poland”
Therefore „Nation” is the main goal –> the highest good
adittionaly: article 1 „The Republic of Poland shall be the common good of all its citizens.”
article 4 „Supreme power in the Republic of Poland shall be vested in the Nation.” „The Nation shall exercise such power directly or through their representatives.”
article 82. „Loyalty to the Republic of Poland, as well as concern for the common good, shall be the duty of every Polish citizen.”
Wspólnota polityczna w filozofii: Arystoteles (filozofia klasyczna)- Platon – Cyceron – Tomasz Hobbes (teoria umowy społecznej)- John Locke (liberalizm)- J.J. Rousseau (teoria umowy społecznej)
KULTURA = WSPÓLNOTA POLITYCZNA???
Konstytucja: dziedzictwo kulturowe jest ważnym czynnikiem budującym tożsamość Polaków i jednoczącym wspólnotę polityczną (Preambuła, art. 6, art. 73). –> Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Polscy autorzy teorii dotyczących związków kultury, życia społecznego i polityki:
Ludwik Krzywicki – naród jest aktywną wspólnotą kultury, a kultura formą trwania narodu. Nośnikiem kultury jest język. Feliks Koneczny – Florian Znaniecki – Stanisław Ossowski – Maria Ossowska – Józef Chałasiński –
Cywilizacje dominujące w Europie wg. Feliksa Konecznego: -łacińska – wynikająca z filozofii, kultury i nauki greckiej, prawa rzymskiego i chrześcijańskiej moralności – bizantyjska – spuścizna historyczna antycznego Rzymu i Bizancjum (prawo, normy obejmujące wszystkie strefy życia społecznego) – państwo jest kategorią nadrzędną ( dominująca rola państwa i prawa, podrzędna rola religii) – turańska – wschód Europy , obszar Rosji, cywilizacja o charakterze militarnym, wojskowym – to dominuje nad innymi przejawami życia społecznego – religia jest tu nieistotna chyba że służy wzmocnieniu władzy politycznej -żydowska – podporządkowanie spraw państwowych religii
*TEORIA ZDERZENIA CYWILIZACJI SAMUELA HUNTINGTONA – cywilizacje dążą do podboju i ekspansji, dlatego na ich stykach będą toczone wojny
What does it mean to be a city-state? What are some of the names of the Greek city- states? What were some of the similarities and differences between them?
Ancient Greeks lived in a mountainous land. The Mountains caused separate and independent city-states to form. They spread out to the surrounding islands and formed colonies. These colonies became city-states.
The Greeks called their city-state The Polis. Each Polis was an independent governing unit, and many had different types of government.
Different forms of government evolved in Greece between 750 B.C. and 500 B.C.
Aristocracy-Power shifted to a class of noble landowners. In time, this became a hereditary ruling class.
Oligarchy -a form of government in which power is in the hands of a small, wealthy elite
Monarchy-A hereditary ruler exercised central power.
Tyranny: one person takes power by force
Democracy: all citizens share power, rule by the people
The Greeks built their polis around a hill called an Acropolis. On this high ground stood their main temple.
Generally (there are some differences in different poleis) social structure and citizenship in the Greek polis:
Citizens free adult males had political rights and the responsibility of civic participation in government.
Women and foreigners had no political rights.
Slaves had no political rights.
Athens and Sparta were probably the two most famous and powerful city states in Ancient Greece. However, they were both very different.
ATHENS – Location – Attica (region) – lacks fertile land -Sea traders -Protected from enemies – Long Walls – connected Athens’ main city to its ports at Piraeus Inland city
Athens developed a different type of government – democracy.
Athenian Society -Three Classes:
Athenian Citizens – only Athenian-born MEN had full political rights.
Metics: -non-citizens born outside Athens. -artisans or merchants -they was free, but they have to paid taxes -couldn’t participate in politics/own land
Slaves: -often captured in war (they could be well educated, sometimes they became teachers) -necessary to society – a Slaves and Metics = over ½ of Athen’s population
Types of state system in Athens
MONARCHY (basileus=king) – the monarchy fell because of the Dracon/Draco (One of the Tyrants who worked for reform, he wrote Draco’s laws/Draco’s code/ Draconian constitution. His code, written about 621 B.C became famous for its harshness; death was the penalty for almost all crimes.)
THE WAY TO DEMOCRATION
-The reforms of Solon (introduced division into phyle – four phyle = Council of 400) -Tyranny of Pisistratus (546-527 BC, he supported lower classes and clashed with nobles. His rule was considered positive. After hist dead, he was succeeded by his sons Hippias and Hipparchus. -Reforms of Cleisthenes (aprox. 507 BC) – he turned Athens into a Democracy (he introduced 10 Tribes and Council of 500) -Pericles – he introduced in Athens a citizenship law (only person, who was born from two Athenians was citizen)
SPARTA Geography: Laconia in ancient Greece, In antiquity, the city-state was known as Lacedaemon
A nation of soldiers Around 1100 B.C. the Spartans migrated to the Peloponnesus and built the city of Sparta. They enslaved the farmers who were there and called them helots. There was one Spartan to every five Helots
The Spartan army was so fierce the Spartans didn’t build a wall around the city, it was said they had a wall of men. The Helots rebelled in 600 B.C. and were defeated by the Spartans, after this the Spartans killed any helot who made trouble.
Sparta’s patron god was Ares, the god of war.
A Spartan’s entire life revolved around preparation for war:
At birth, children were checked for defects, if they were not strong and healthy they were left on a hillside to die.
When a boy reached the age of seven he was sent to live in a barracks and was trained in military and athletic skills.
He was poorly fed and was encouraged to steal to eat.
If he was caught he would be severely punished.
After 13 years of training they began service in the army.
He served until the age of sixty.
He was allowed to marry at 20, but still had to live in the military camp with the other soldiers.
Result of Militaristic Society -Unbeatable Army -Loss of Freedom – lack of big Science, Literature or Philosophy achievements
Spartan Society -Three Social Groups: 1. Spartiates – descendants of invaders – Controlled city-state. – Land divided among them.
2. Perioikoi -Half Citizens – free, paid taxes, served in army. – no political power – farmed/traded
3. Helots – slaves (Largest) – Spartans decided where they would worked/lived
Spartan Women -Women: strong/raise warriors -Received strict training -taught to be devoted to city- state
Government in Sparta 1. Two Kings – Home and Military 2. Gerousia – Council of Elders -60 yrs. Old -28 Men: wealthy aristocrats. -Proposed laws and were court. 3. Apella: -Accepted/Rejected laws passed by Gerousia -Elected 5 Ephors 4. Ephors: 1 year terms -Ensured kings followed laws -Controlled Education
Danger on the Horizon Athens and Sparta were very different but they would unite against a common foe. The foe would be the Persians lead by king Xerxes.
Indie 1. Cywilizacje Doliny Indusu (Indus Valley Civilization) -rzeki Indus i Ganges w 3 tys. p.n.e. (The Indus River and The Ganges River) -ośrodki miejskie – Mohendżo Daro (Mohenjo-Daro) i Harappa (tzw. protomiasta – jak Jerycho czy Çatalhöyük) -ludność zajmowała się uprawą roli i hodowlą zwierząt, rzemiosłem – handel z Mezopotamią -upadek na skutek częstych powodzi, zastoju politycznego i ekonomicznego oraz najazdów Arabów.
2. Ariowie (Aryans) – w XVI w. p.n.e. przybyli z okolic Iranu i Afganistanu. Podbili mieszkającą tam ludność i założyli swoją cywilizację. Nie stworzyli państwa – to plemiona rywalizujące ze sobą (nomadic warriors – koczowniczy wojownicy). -system kastowy – podział na grupy o określonych prawach i obowiązkach (bramini, kszatarjowie, wajśjowie, śiudrowie oraz wykluczeni ze społeczeństwa pariasi). A caste is a class of people in India.
3. Dynastia Maurjów (the Maurya Dynasty)- IV w. p.n.e. – II w. p.n.e – największy władca Aśoka (Asoka)
Braminizm – wiara w pośmiertną wędrówkę dusz – reinkarnację (the belief in reincarnation– The Hindus believe, that they are born and reborn)
Hinduizm – dążenie do doskonałości, wiara w bogów (Wisznu, Śiwa, Brahma oraz kult Bogini Matki) – striving for perfection, faith in gods. Wiara w boskie pochodzenie krowy (więcej na ten temat znajdziesz >>TU<<) oraz dążenie do osiągnięcia stanu nirwany – wolności od wszystkich ziemskich wyrzeczeń.
Buddyzm – Indian religion or philosophical tradition based on teachings attributed to the Buddha: -dążenie do nirwany i reinkarnację -kształtowanie cnót (uczciwości, równowagi, radości, współczucia itd.) -nie wolno im zabijać, kłamać brać nie swoich rzeczy, nie wolno im pić alkoholu, cudzołożyć)
Cywilizacja starożytnych Chin rozwinęła się w IV tys. p.n.e. nad dwoma rzekami: Huang he (ho) – Żółta Rzeka oraz Jangcy (Niebieska Rzeka).
In ancient times, the Chinese depended on rivers for irrigation and transportation. They highly valued the ability to control floodwaters and to develop irrigation systems. Chinese history began in the Huang River-Yellow River(Loess Plateau – Wyżyna Lessowa)
Według legend panowało Trzech Dostojnych (odniesienie do mitologii) i Pięciu Cesarzy (królowie – mędrcy, założyciele państwa chińskiego)
W III tys. p.n.e zaczęło rozwijać się państwo chińskie – dynastia Shang. Na czele stał „Syn Niebios” (Son of Heaven or Tianzi) – zwierzchnik armii oraz najwyższy kapłan.
The first Chinese dynasty – the Shang dynasty, would dominate the region until about 1122 b.c. Next dynasty – Zhou overthrew (obalili, overthrow – obalić, usunąć) the Shang and they lasted (przetrwali) until 256 b.c. China broke apart and the empire was divided into several states.
Kolejna dynastia Zhou (Czou) – rozpad Chin na wiele walczących ze sobą królestw.
W III w. Szy – Huang – ti („pierwszy cesarz”) zjednoczył państwo. On też rozpoczął budowę Wielkiego Muru. Następnie władzę przejęła dynastia Han, a państwo podzieliło się.
Konfucjonizm – twórcą Konfucjusz – VI/V w. p.n. e. Człowiek z natury jest dobry, powinien działać na rzecz społeczności i wypełniać swoje obowiązki wobec rodziny i państwa. Aby mogło powstać idealne społeczeństwo każda jednostka musi uczyć się i opanować zasady postępowania. Społeczeństwem powinni rządzić ludzie mądrzy, rządzący ku pożytkowi wszystkich.
Osiągnięcia: -pismo piktograficzne (potem ideograficzne) – na papierze i jedwabiu za pomocą pędzelka i tuszu (!) -nauka, technika, rzemiosło – jedwab, papier, umieli wytapiać i odlewać żelazo, wytwarzali porcelanę, znali proch -architektura i sztuka- Wielki Mur Chiński oraz Terakotowa Armia
Civilization – human society with its well developed social organizations, or the culture and way of life of a society or country at a particular period in time.
Culture – the way of life, especially the general customs and beliefs, of a particular group of people at a particular time.
A civilization has often been understood as a larger and „more advanced” culture. Civilisation is a broader concept (szersze pojęcie) than the culture.
State – is a centralized political organization that imposes and enforces rules over a population within a territory.
Types of writting/scripts:
Cuneiform (clay tablets)
Pismo klinowe
Egyptian hieroglyphs (Epigraphy )
The Rosetta Stone – Reconstruction of the original stele Demotic script on of the Rosetta StoneHieratic script
MESOPOTAMIA is called „The land between rivers” – Euphrates and Tigris. Sometimes also called fertile crescent due to the rich soil (gleba), silt (muł), found there.
It included parts of what are now Iraq, Iran, Turkey, Syria, Lebanon, Jordan, and Israel.
Natural conditions ( why there? )
The state organization and political system: a. Sumer, b. Akkadian state,(Sargon z Akadu), c. Babylonia,(Hammurabi, Nabuchodonozor), zasada talionu obowiązywała tylko wolnych obywateli, jeżeli poszkodowanym był niewolnik lub tzw. człowiek królewski płacono grzywnę d. Assyria (Sargon II, Aszurbanipal, Tiglatpilesar) e. despotism (monarchia despotyczna) f. society – społeczeństwo (warstwa panująca i kapłani, ludzie wolni, ludzie zależni od świątyni – ludzie królewscy, niewolnicy)
Religia i wierzenia – Polytheism (politeizm)-is the belief in multiple deities or goods
Źródło: Materiał pobrano i udostępniono ze strony https://slideplayer.pl/slide/13089815/
Zasada talionu – lex talion- law of exact retaliation – „An eye for an eye” principle – kara jest identyczna jak skutek przestępstwa (kara odzwierciedlająca).
Szybki rozwój państw położonych nad Oceanem Atlantyckim – imperia kolonialne (cechy charakterystyczne i które państwa w jaki sposób się rozwinęły – Portugalia i Hiszpania >< Anglia, Holandia, Francja)
HUMAN ORIGINS Creationism theory –> The book of Genesis tells the story of God’s creation of the world. Darwinism is a theory of biological evolution developed by Charles Darwin.
1859 r. Karol Darwin – „O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego”, – teoria ewolucji – życie na Ziemi jest efektem ewolucji gatunków.
Anthropogenesis (ANTROPOGENEZA) – the study of the origins of humans or development of the human race. (dziedzina nauk przyrodniczych)
Anthropology (ANTROPOLOGIA) – is the study of what makes us human.
Anthropologists study the origin, development, and behavior of humans. They examine the cultures, languages, archeological remains, and physical characteristics of people in various parts of the world.
HISTORIA natomiast zajmuje się badaniem dziejów społeczności ludzkich.
Pierwsze społeczności tworzyły HOMINIDY( istoty człekokształtne).
Characteristic biological features of the hominidae family (RODZINA CZŁOWIEKOWATYCH) * construction of the skeleton (budowa szkieletu) * structure and volume of the skull (budowa i objętość czaszki) * teeth (uzębienie) * vertical body posture (pionowa postawa ciała)
Co odróżnia człowieka od zwierzęcia?
Zdolność abstrakcyjnego myślenia oraz zdolnoć tworzenia kultury.
Periodyzacja pradziejów
Human evolution
Początkowo człowiek zamieszkiwał w Afryce i Azji (potem lodowce ustępowały i rozprzestrzeniał się na inne kontynenty).
Australopithecus – Appeared 4.2 – 1.3 million years ago in South Africa. About 100-130 cm tall. Capacity of the brain can approximately 500 cm3. Almost vertical posture with head held high. He lived in clusters (gromady). He lived in caves. He used stones and bones as tools.
Homo habilis – „A skilful, thinking man” („człowiek zręczny, myślący”). He appeared 2.5 – 1.5 million years ago in Africa. He was higher than Australopithecus. He had larger skull capacity approximately 600 cm3 (cubic centimeters). His brain has reached half the size of modern man. He weighed approx. 40 – 50 kg. He manufactured tools. He made fists, blades, scrapers, punches (pięściaki, ostrza, skrobaki, przebijaki ).
Narzędzia kultury olduwajskiej (kultura Olduvai) — > prezentacja
Homo erectus – Upright man – (człowiek wyprostowany) He appeared 1.8 million – 500 thousand years ago in Africa, Europe, China. He had upright posture for walking and running and height 150 – 170 cm. The size of his brain was 2/3 of a modern man – about 1000 cm3. He lived in groups of 20-30 people. He was engaged in gathering and hunting. He could use fire (he couldn’t light it). He was able to build shelters.
Homo sapiens neandertalensis – „Intelligent Neanderthal man” („rozumny człowiek neandertalski” ) appeared 150 thousand – 30 thousand years ago in Europe, Africa, Middle East. He was 150 – 170 cm tall. His cranial volume approx. 1500 cm3. He had strong body structure, shorter lower limbs, long arms, big teeth. He was able to gathering, hunting and fishing (zbieranie, polowanie i wędkarstwo). He was hunting deer, goats, mammoths, rhinoceros (sarny, kozy, mamuty, nosorożce). He wore leather clothing and lived in a caves. He buried dead people – he believed in afterlife.
Homo sapiens sapiens “Modern intelligent man” lived 200 thousand years ago – Africa, the Middle East, 40 thousand years ago – Europe. He had two-legged gait, upright posture, he was taller than the Neanderthal. Large of his skull capacity approx. 1400 cm3. He had small teeth. He was able to hunting, fishing, gathering food and lived in caves. He led a nomadic lifestyle. He used speech, buried his dead, made a weapon, bow, dagger, they could carve and paint.
Ilustracje pochodzą ze strony: https://slideplayer.pl/slide/836101/Źródło: https://staticopracowania.iplsc.com/opracowania_prod_static/images/185638/pierwsze_narz%C4%99dzia.jpg
Homo sapiens sapiens pojawił się ok. 200 rys. lat temu, w Afryce i „rozszedł się” po Ziemi.
2. Osiągnięcia epoki paleolitu: -sztuka (np. malowidła naścienne w Lascaux we Francji) -ludzie żyli w gromadach -myślistwo, zbieractwo, łowienie ryb -figurki gliniane, tzw. „prehistoryczne Wenus” lub „Wielka Matka”
Wenus z Willendorfu Źródło: http://archeologia.com.pl/wp-content/uploads/wenus_9.jpg
Paleolit trwał do wybuchu rewolucji neolitycznej.
Neolithic revolution (approx. 10 – 8 thousand years BC) – it was a process that was characterized by a change in the lifestyle of the population from nomadic to sedentary and the transition from hunting and gathering to agriculture and breeding.
Rewolucja neolityczna -ok. X – VIII tys. lat p.n.e -przejście od koczowniczego trybu życia do osiadłego
WHY? –climate changes – zmiany klimatu (ocieplenie, koniec epoki lodowcowej, wymarcie zwierząt -clusters are expanded – gromady się powiększały -need of feed people – potrzeba wyżywienia ludzi – process of founding new settlements- potrzeba uniezależnienia się od warunków środowiska –> ukierunkowanie się na zakładanie osad -Climate changes in the Fertile Crescent lead to the spread of wild cereals, one of which was the predecessor of modern day wheat. Potrzebne odpowiednie warunki naturalne –> Żyzny Półksiężyc -development of civilization and agriculture – rozwój rolnictwa oraz hodowli zwierząt
Zaczęto nazywać to rewolucją, ponieważ konsekwencje zmian były bardzo duże.
the Fertile Crescent – Żyzny Półksiężyc – obszar o kształcie przypominającym półksiężyc, obejmujący niziny późniejszej Mezopotamii (doliny rzek Tygrys i Eufrat) od Zatoki Perskiej aż po Wybrzeże Morza Śródziemnego, oraz ziemie wschodniego krańca tego Morza od Syrii po Palestynę.
DOLINY WIELKICH RZEK – rzeki wylewają i użyźniają glebę: -Nil – Egipt -Eufrat i Tygrys – Mezopotamia -Indus – Indie -Jangcy i Huang He – Chiny
Ludzi łączy np. budowa kanałów irygacyjnych – powstaje hierarchia, musi być ktoś, kto dowodzi. Wykształca się warstwa kapłanów. Rozwój rzemiosła doprowadza do zróżnicowania majątkowego
Wynaleziono: koło garncarskie (ceramika jest sposobem badania kultur) –>rozwija się rzemiosło, tkactwo
PROTOMIASTA: -Jerycho (Palestyna) – otoczone murem (wys. 5m) – biblijny mur Jerycha -Çatalhöyük (Turcja) – brak ulic – mieszkańcy przemieszczali się po dachach.
4. Epoka brązu i żelaza -opanowano umiejętność przetopu metali -brąz (stop miedzi i cyny), później żelazo
REGION – spójny obszar wyodrębniony ze względu na swoje specjalne cechy (posiada zasoby i potencjał wytwórczy). Wpływa na rozwój gospodarczy państwa.
ROZWÓJ REGIONALNY: – to długotrwały, ukierunkowany proces zmian (uwzględnia potencjał i zasoby danego regionu). -proces ten może być stymulowany przez celowe działanie instytucji publicznych lub może zachodzić samoistnie:
CELE ROZWOJU: -ekonomiczne -polityczne -społeczne -kulturowe -organizacyjno – przestrzenne -ekologiczne
INSTRUMENTY POLITYKI REGIONALNEJ: -finansowe -inwestycyjne -informacyjne -legislacyjne
MODELE POLITYKI REGIONALNEJ:
-model wsparcia ośrodków wzrostu (model polaryzacyjno-dyfuzyjny) –> Polaryzacja – wyraźne zróżnicowanie, finansowanie ze środków unijnych.
– model wyrównywania różnic międzyregionalnych –> dążenie do zaniku różnic (konwergencja – zanikanie dysproporcji)
PODMIOTY POLITYKI REGIONALNEJ – organy władzy rządowej, jednostki samorządu terytorialnego, instytucje i organizacje pozarządowe, placówki badawcze i ośrodki naukowe, organy Unii Europejskiej
Podział ze względu na skalę i zakres prowadzonych działań: -polityka interregionalna – działania centralnych organów władzy rządowej. CEL – ograniczanie dysproporcji między regionami – polityka intraregionalna – prowadzą jednostki samorządu terytorialnego -osiągnięcie własnych celów z wykorzystaniem własnych środków -władze centralne dają $
„History is the study of people, actions, decisions, interactions and behaviours”.
„History is narratives”
„History is the analysis and interpretation of the human past”
„History is the study about the human past”
„History is the witness of time” (Cicero)
Zapoznaj się z krótkim wykładem prof. Zamorskiego (UJ)
I. Historia i historiografia. Podział historii
History is the study of the human past as it is described in written documents left behind by humans. (The time period after the invention of writing).
The period of time before written history is called prehistory.
Kiedy zostało wynalezione pismo i gdzie?
-historia powszechna (świata) -Historia Polski (ojczysta) -historia regionalna (lokalna)
Jak poznawano historię zanim nauczono się pisać i czytać?
Historians discover, collect and investigate different versions of the same event to understand this event and to find the patterns and effects of them.
Historiography – the writing of history, especially the writing of history based on the critical examination of sources.
Herodotus, a 5th-century BC Greek historian, „father of history”, first historians in the Western tradition. His work Histories is a detailed account of the Greco-Persian Wars.
Historiografia – spisany wynik pracy historyka (dziejopisarstwo). Ojciec historiografii – Herodot z Halikarnasu (V w.p.n.e.) – „Dzieje” – opisywały historię i geografię Hellady, Persji i Egiptu w okresie wojen perskich.
* * *
HISTORY MAY BE CHANGED
II. Historical sources are evidence of past human activity in the past.
material and immaterial sources written and unwritten sources (oral sources, tradition, proper noun) source text -tekst źródłowy formal source- evidence of a truth or fact (documents, sources of law, codex – f.ex. civil code) secondary source – describing of past, based on evidence, is subjective
Podział źródeł historycznychPodział źródeł pisanychPodział źródeł niepisanych
Jak badać źródło historyczne?
Krytyka zewnętrzna (to co zobaczysz na pierwszy rzut oka)
Sprawdź w jakiej epoce historycznej powstało. Gdzie. W jakich warunkach. Kto jest autorem.
Zastanów się nad przydatnością i wiarygodnością źródła.
Krytyka wewnętrzna
Dokonaj analizy źródła. Odtwórz szczegółowe fakty na podstawie źródła.
Synteza źródła – wyjaśnij odtworzone fakty i zjawiska historyczne.
Pamiętaj – czasami może dojść do zjawiska fałszowania historii – poprawiania historii w imię wyższych idei.
Np. Zawyżanie lub zaniżanie danych statystycznych. Dopisywanie lub wykreślanie części tekstu pisanego. Przerabianie fotografii Zatajenie datacji, by zmienić datę ich powstania. Jednostronne ukazanie rzeczywistości (np. w filmie)
Plakaty były częścią kampanii plebiscytowej. Po prawej plakat niemiecki, po lewej polski.
III. Periodyzacja dziejów
Periodyzacja – podział dziejów na mniejsze jednostki (Periodization – categorizing the past into smaller blocks of time), np. -era (najdłuższy okres w dziejach ludzkości, fragment dziejów wyznaczony przełomowym wydarzeniem), – epoka (okres czasu wyznaczony ważnymi, przełomowymi wydarzeniami historycznymi – są tu zaznaczone ramy czasowe, choć mogą być one płynne).
Era (The Meiji era), Epoch, Age (The Ice Age, Iron/Stone Age)
EPOKI HISTORYCZNE (Period of history): -starożytność (od wynalezienia pisma do upadku Rzymu/podział cesarstwa rzymskiego na wschodnie i zachodnie/ zwycięstwo Wizygotów pod Adrianopolem/panowanie Justyniana Wielkiego w Bizancjum) -średniowiecze (koniec epoki: odkrycie Ameryki/upadek Konstantynopola/początek reformacji/wynalezienie druku/ renesans) -nowożytność (do I wojny światowej/ jej zakończenia -czasy najnowsze
at the turn of the century – na przełomie wieków the end of an era – koniec epoki in those days – wtedy B.C. – „Before Christ” – it is used to date events before the birth of Jesus BCE (Before the Common Current Christian Era) – przed naszą erą A.D. – „Anno Domini” – means „in the year of the Lord” – it is used to date CE (Common Current Christian Era) – naszej ery events after Jesus birth before – przed after – po ancient, old, new… decade- century- from … to…
Chronologia – nauka o mierzeniu czasu Proszę zapoznać się z poniższymi filmami.
Następnie przypomnij sobie, jak obliczamy upływ czasu pomiędzy wydarzeniami historycznymi.
Clay tablets – tabliczki gliniane Ostracons – pieces of pottery or vessel (ostrakony, ostracyzm)
Heraldry – coat of arms (herb)
Genealogy – is the study of families, family history, and the tracing of their lineages.
Diplomatics -discipline centred on the critical analysis of documents
Sigillography/sphragistics – seals (pieczęć)
Numismatics is the study or collection of currency, including coins, paper money, medals.
Cartography – maps
Ćwiczenie powtórkowe – Nauki pomocnicze historii. Odgadniesz wszystkie?
[Władysław król polski i węgierski zapisuje Janowi Świdwie z Szamotuł rycerzowi 150 florenów węgierskich, na wsi swojej Zuchorzyce w powiecie lwowskim, będącej w tenucie Stanisława z Góry].
The language barrier (An extinct languages) – a condition of sources – a small number of surces -types of sources (gliniane tabliczki, papirus, ostrakony, inskrypcje- problemy z odczytaniem) -copy of a document – źródła często funkcjonują w odpisach -problems with dating – (e.g.: in Rome from the 1st century BC, in ancient Greece according to the Olympics) – datacja jest zaburzona lub nieznana (np. n.e lub p.n.e. nie było używane, inne określanie czasu – Rzymianie od założenia Rzymu, Grecy według kolejnych olimpiad, inne państwa według dat panowania monarchów), kalendarze mogły być inne – kalendarz solarny, lunarny, juliański a gregoriański)
Przykładowe źródła dla historii starożytnej: -dokumenty wyryte w kamieniu, zbiory praw, odpisy dzieł wielkich filozofów, utwory literackie, historyczne stworzone przez kopistów -„Dzieje” Herodota – V w.p.n.e. wojny grecko -perskie -„Iliada” i „Odyseja” Homera – VIII w. p.n.e. – epos – jeden z najstarszych gatunków literackich zaliczany do epiki – teksty sakralne – Mezopotamia, Egipt -teksty filozoficzne: Arystoteles, Sokrates, Platon -monety:
Archeology – unwritten sources -bada źródła wydobyte z ziemi, wody: monety, broń, biżuterię, pozostałości budowli, fortyfikacji itp. -na tej podstawie można dowiedzieć się gdzie w danym okresie przebywali ludzie, czym się zajmowali -historyk w pracy badawczej również korzysta z tych źródeł, poszukuje nakładających się na siebie informacji (na podstawie źródeł pisanych i niepisanych), szuka dowodów na uzasadnienie swoich hipotez.
Metody badań archeologicznych: Badanie izotopu węgla C14 – Radiocarbon dating
:max_bytes(150000):strip_icc():format(webp)/digital-illustration-of-the-fertile-crescent-of-mesopotamia-and-egypt-and-location-of-first-towns-112706582-5aa82360ba61770037a81f82.jpg)
