Autor: Paulina Stelmaszczyk

The population of post-World War II Poland became nearly completely ethnically homogeneous as a result of the German-Nazi Holocaust, the radically altered borders, and the deportations ordered by the Soviet authorities, who wished to remove the sizeable Polish minorities from the Baltics (Lithuania) and Eastern Europe (western Belarus and western Ukraine).

I. Mniejszości w Polsce

1. A national minority is a social group within a state that differs from the majority or dominant population in terms of (pod względem) ethnicity, language, culture, or religion, but also it also tends to have a close link (ma to ścisły związek) with a specific territory from which the minority social group originates. // Mniejszość narodowa – grupa ludzi, odróżniająca się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią, która posiada lub posiadała własne państwo.

What are the differences between national and ethic minorities?

a. National minorities in Poland / mniejszości narodowe w Polsce
– Germans – Niemcy
– Ukrainians – Ukraińcy
– Belarussians – Białorusini
– Jews – Żydzi
– Russians – Rosjanie
– Lithuanians – Litwini
– Czechs – Czesi
– Slovaks -Słowacy
– Ormianie – Armenians – Armeńczycy

2. Ethic minority is a social group within a state that differs from the majority or dominant population in terms of ethnicity, language, culture, or religion, but there is no connection with specific territory or state.// Mniejszość etniczna – grupa ludzi, odróżniająca się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią, która nie posiada i nigdy nie posiadała własnego państwa.

b. Ethic minorities in Poland / mniejszości etniczne w Polsce
– Romani -Romowie
– Lemkos or Carpatho-Rusyns – Łemkowie
– Tatars – Tatarzy
– Karaims – Karaimi

3. Kashubians are group, which use regional language – Kashubian language. / Kaszubi to grupa posługujące się językiem regionalnym – j. kaszubskim

II. Status prawny mniejszości

1.O przynależności do mniejszości narodowej lub etnicznej decydują przepisy obowiązujące w danym państwie. Władze państwa decydują o statusie poszczególnych grup mniejszościowych.

2. Akty prawne regulujące prawna mniejszości narodowy i etnicznych w Polsce:
a. konstytucyjne gwarancje zachowania i rozwoju własnego języka, obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury (Konstytucja RP, art.35)
b. zawarta pod auspicjami Rady Europy Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych
c. sytuację prawną mniejszości narodowych i etnicznych szczegółowo określa Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym

What rights do minorities have in Poland? Study the reading material on page 179 and write about some forms of activities carried out by the minorities in Poland.




– prawo do posługiwania się własnym językiem w życiu prywatnym i publicznym
– w gminach, w których liczba osób należących do danej mniejszości jest nie mniejsza niż 20% jej język może być używany jako język pomocniczy (podwójne nazewnictwo; możliwość prowadzenia oficjalnej korespondencji)
– obowiązek pastwa wspierania działalności zmierzającej do zachowania i rozwoju tożsamości narodowej
– komitetów wyborczych mniejszości narodowych nie obowiązuje 5 procentowy próg wyborczy

III. Działania upowszechniające i utrwalające dorobek kulturowy mniejszości narodowych i etnicznych:
a. prowadzenie działalność kulturową
b. uprawnieninia w zakresie oświaty:
– prawo do nauczania jeżyka oraz historii i kultury danej mniejszości
– prawo do nauczania w języku mniejszości (poza obowiązkowymi lekcjami z j. polskiego, historii i geografii Polski
– udział w subwencji oświatowej

Zagadnienie dodatkowe:

Halina Rusek, WIELOKULTUROWOŚĆ Z KONFLIKTEM W TLE – ŚLĄZACY: NARÓD? NARODOWOŚĆ? GRUPA ETNICZNA?

ZADANIA (na podstawie arkuszy maturalnych)

IV. Prawa mniejszości w RP:
1. Zakaz dyskryminacji z powodu pochodzenia narodowego i etnicznego
-nie mogą funkcjonować organizacje które głoszą nierówność rasową i narodowościową
– państwo musi ścigać przestępstwa popełniane na tle narodowościowym i rasowym
-nie można zmuszać do asymilacji
-trzeba wspierać ochronę i rozwój tożsamości kulturowej mniejszości.
2. Szkolnictwo:
– prawo do nauczania w szkołach języka, kultury i historii mniejszości (i geografii państwa danej mniejszości narodowej)
– prawo do nauczania w języku mniejszości (oprócz polskiego, historii i geografii Polski)
-możliwość tworzenia kierunków studiów wyższych związanych z kulturą i językiem mniejszości

Silesianistyka:

3. Język
a. mniejszości mogą używać w gminie swojego języka jako pomocniczego (20% mieszkańców gminy musi należeć do mniejszości i muszą być wpisane do Urzędowego rejestru gmin, w których używany jest język pomocniczy)
b. nazewnictwo miejscowości i obiektów geograficznych może funkcjonować w dwóch językach (REJESTR)

V. Prawo międzynarodowe wobec mniejszości narodowych i etnicznych:
1. Powszechna deklaracja praw człowieka (1948) – ONZ
2. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (1966) – ONZ
3. Dokument podsumowujący spotkanie kopenhaskie (1990) – OBWE
4. Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych (1994) – RE
5. Karta praw podstawowych (2000) – UE

1. Podział państw pod względem struktury terytorialnej:
   -jednolite (unitarne) – jednolita struktura terytorialna
   -złożone – składają się z wielu członów (landy, stany, kantony), które posiadają własny system organów prawodawczych i posiadają znaczną niezależność
   *federacje – państwa związkowe
   *konfederacje – związki kilku państw
   
2. Rodzaje państw jednolitych:
   -scentralizowane – rząd wyznacza lokalnych urzędników i sprawuje władzę zwierzchnią nad organami regionalnymi
   -zdecentralizowane – są formowane niezależnie od rządu, samorząd terytorialny jest dobrze rozwinięty a władza centralna podejmuje tylko najważniejsze decyzje.

Państwa o tendencjach do decentralizacji, np. Hiszpania (Katalonia, Kraj Basków)

3. Państwo złożone – państwa składające się z części zwanych stanami, landami, które posiadają autonomię. Każda z części składowych państwa ma własny system prawny i administracyjny.

Cechy państw złożonych:
– co najmniej dwa systemy polityczne o odmiennych strukturach i innych kompetencjach
-minimum dwa różne systemy prawne
-podwójne obywatelstwo

Rodzaje:
-federacja – państwo związkowe w którym poszczególne podmioty federacyjne są ze sobą najsilniej powiązane

-konfederacja – związek państw, które są ze sobą luźniej powiązane niż w przypadku podmiotów w ramach federacji
– unia realna – historyczna forma państwa złożonego wywodząca się z unii personalnej


AUTONOMIA – prawo do możliwości samostanowienia o sobie (możliwość ustalania norm samemu sobie)

*TERYTORIUM AUTONOMICZNE:
-nie przysługuje prawo legacji
-nie mogą samodzielnie utrzymywać stosunków dyplomatycznych z innymi państwami
-nie mają prawa do wysyłania własnych lub przyjmowania obcych przedstawicieli dyplomatycznych

SUWERENNOŚĆ – zdolność do samodzielnego, niezależnego od innych podmiotów sprawowania władzy politycznej na określonym terytorium, grupą osób lub samym sobą. Suwerenność państwa obejmuje niezależność w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych.

Faktyczny zakres suwerenności:
-szeroki, np. w Hiszpanii Kraj Basków, Katalonia
– pozorny (jeżeli formalnie suwerenność jest rozległa, ale praktycznie nie respektowana przez władzę państwową), np. Chiny i Rosja

Państwa godzą się na przyznawanie autonomii, aby:
-rozładować napięcia społeczne
-zneutralizować tendencje separatystyczne na danym terenie

*separatyzm – chęć oderwania się od danego terytorium

Przyczyny tendencji separatystycznych:
-ekonomiczne – północne rejony Włoch
-geograficzne – Grenlandia
-narodowościowe – Baskowie, Katalończycy

Terytoria autonomiczne, które ogłosiły niepodległość i faktycznie funkcjonują jako osobne państwa:
-Naddniestrze – nie jest uznawane na arenie międzynarodowej
-Kosowo – niektóre państwa uznają za niepodległe a inne funkcjonujące w ramach Serbii

Skomplikowany status półwyspu Krymskiego -Krym de iure należy do Ukrainy, de facto zaś w 2014 r. Rada Najwyższa Republiki Autonomicznej Krymu ogłosiła deklarację niepodległości Autonomicznej Republiki Krymu, a następnie Republika Krymu po referendum została anektowana przez Rosję w postaci nowo powołanego Krymskiego Okręgu Federalnego Rosji.

*Dezintegracja organizmu państwowego – następstwa zaniku zdolności państwa do właściwego funkcjonowania. Dotyczy to przede wszystkim państw złożonych.
Przyczyny dezintegracji:
-ZEWNĘTRZNE: agresja
-WEWNĘTRZNE: implozja, secesja, likwidacja

Na czym te czynniki polegają i jak są definiowane, podaj przykłady.
Zapoznaj się z materiałem dotyczącym władz regionalnych w: Republice Francuskiej, Republice Federalnej Niemiec, Konfederacji Szwajcarskiej, Królestwie Hiszpanii. Wypisz najważniejsze kompetencje organów władzy regionalnej.

I. Egzekutywa = organy władzy wykonawczej = głowa państwa + rząd –> decyzje podejmowane przez legislatywę (władzę ustawodawczą) muszą być wprowadzone w życie.

II. Modele władzy wykonawczej:
a. model monokratyczny – cała władza w rękach jednego podmiotu (to głowa państwa i szef rządu zarazem) –> np. ??


– USA i Szwajcaria (ale tam organ kolegialny)

b. model dualistyczny – głowa państwa (prezydent, monarcha) oraz rząd.

III. Zadania egzekutywy
a. wykonywanie ustaw
b. bieżące zarządzanie państwem
c. zapewnienie państwu bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego
d. realizacja polityki zagranicznej
e. opracowanie i realizacja budżetu

IV. Rząd w państwie demokratycznym (rada ministrów, gabinet)
1. Rząd jest naczelnym organem władzy wykonawczej powołanym do realizacji najważniejszych funkcji państwa

2. Skład rządu:
a. szef rządu (prezes rady ministrów)
– w republikach prezydenckich funkcje szefa rządu pełni prezydent
– w republikach parlamentarnych i monarchiach funkcję szefa rządu pełni premier (kanlcerz)

b. ministrowie – szefowie resortów

3. Procedura kształtowania rządu w Polsce
a. Prezydent desygnuje premiera i powołuje rząd
-na ogół to lider partii rządzącej lub inna osoba wskazana przez niego
-wotum zaufania parlamentu (bezwzględna większość głosów)
-jeśli w pierwszym kroku nie uda się wyłonić rządu, inicjatywę w tworzeniu rządu przejmuje Sejm.

b. Premiera i rząd wybiera Sejm
– Prezydent nie może odmówić powołania i zaprzysiężenia tak wybranego rządu.

c. Prezydent powołuje premiera i rząd; do wotum zaufania potrzebna zwykła większość
-może być to ta sama osoba, którą desygnował w pierwszym etapie, może to być także osoba, którą w kolejnym etapie wskazał Sejm.

V. Odpowiedzialność polityczna – jeden organ władzy może być rozwiązany przez drugi (cel- kontrola)

VI. Koalicje rządowe
a. powstają kiedy zwycięska partia nie ma większości –> powstaje wtedy rząd mniejszościowy
b. typy koalicji rządowych:
* koalicja minimalnie zwycięska – tworzy ją minimalna liczba partii wymagana do uzyskania większości w parlamencie (nie muszą mieć podobnych poglądów)
*koalicja maksymalnie zwarta (zamknięta) – partie prezentują podobny program – partie rywalizują między sobą o elektorat
*wielka koalicja – partie mają różne poglądy i postulaty, porozumienie będzie nietrwałe

W NIEMCZECH system polityczny opiera się na silnej władzy kanclerza
-ministrowie są mu podporządkowani, odpowiadają przed nim
-odpowiedzialność za działania rządu ponosi przed parlamentem kanclerz

W ROSJII prezydent ma silną pozycję i nie ponosi odpowiedzialności przed żadnym organem.
-prezydent powołuje premiera za zgodą Dumy Państwowej
-decyduje o nominacjach ministrów
-rząd odpowiada przed Dumą Państwową i prezydentem
– Duma może wyrazić wotum nieufności w stosunku do rządu, ale jak zrobi to ponownie w ciągu 3 miesięcy to może dojść do dymisji rządu lub rozwiązania Dumy przez prezydenta.

KOABITACJA – współrządzenie organów władzy reprezentujących odmienne opcje polityczne – widać na przykładzie Francji
-w Zgromadzeniu Narodowym (izba niższa) zasiadają przedstawiciele wielu ugrupowań

MONARCHA I PREMIER W WIELKIEJ BRYTANII WSPÓLNIE SPRAWUJĄ WŁADZĘ
– premier pochodzi z partii dysponującej największym poparciem w Izbie Gmin (izbie niższej), mianuje go król (ale tylko formalnie)
– premier wskazuje ministrów, których mianuje król
-każdy akt prawny wydany przez króla musi mieć kontrasygnatę premiera

Pojęcia

Nation / Naród –
Patriotism / Patriotyzm –
Nationalism / Nacjonalizm –
Chauvinism / Szowinizm–
Xenophobia / Ksenofobia –
Racism / Rasizm –
Cosmopolitism / Kosmopolityzm –
Citizenship / Obywatelstwo –
Stateless person / Bezpaństwowiec/apatryda/ –
Homeland / Ojczyzna –

What is our national identity?

1. Identity is sense who you are.

Tożsamość to wewnętrzne przekonanie człowieka o tym, kim jest:

a. national identity could be the country or countries where you feel you belong or think of as home. It’s not dependent on your ethnic group or citizenship. This is also a person’s identity or sense of belonging to one or more states or to one or more nations.

There is also ethic identity – is definedd as a sense of belonging based on ancestrty (pochodzenie), cultural heritage, values, traditions, rituals and often language and religion.

*tożsamość narodowa: poczucie wspólnoty z własnym narodem oraz poczucie odrębności wobec innych narodów

b. subiektywne poczucie tożsamości
– identyfikowanie się z określonym narodem
– poczucie deklaracja przynależności do określonej wspólnoty narodowej
– odczuwanie więzi emocjonalnej z danym narodem

c. obserwowalne obiektywne wyznaczniki tożsamości
– zdolność do komunikowania się z członkami danego narodu – znajomość języka
– znajomość historii i przestrzeganie tradycji i obyczajów

2. Main attitudes of the individual towards their own nationality, which determine the form of identity (Postawy wobec jednostki wobec własnej narodowości):
a. akceptacja – acceptance – a neutral or positive attitude towards your nation makes you keep the identity unchanged
b. negacja – negation – a negative assessment of your own nation encourages you to reject the identity in any form
c. modyfikacja – modification – a critical attidude to one’s own nation makes it necessary to „reform” it.

3. Population of Poland is a very unity land in terms of ethnicity. (Mieszkańcy Polski pod względem narodowościowym są społeczeństwem bardzo jednolitym):
– 95% mieszkańców deklaruje tożsamość wyłącznie polską (polish identity)
– 2% mieszkańców deklaruje tożsamość inną niż polska
– 3% deklaruje tożsamość podwójną lub nieokreśloną (identity is indefinite)

*struktura narodowościowa jest jednolita, choć są drobne zmiany np. na skutek napływy imigrantów z Ukrainy

4. W państwach wielonarodowościowych kształtuje się wielowarstwowa tożsamość narodowa (a multilayer national identity), polegająca na jednoczesnym identyfikowaniu się z narodem politycznym oraz narodem tworzącym społeczeństwo danego państwa:

a. naród belgijski składa się z dwóch głównych grup etnicznych – Flamandów (kultura holenderska) i Walonów (kultura francuska). Na wschodnim pograniczu znajduje się mniejszość niemiecka (mieszkańcy pogranicza mają w większości poczucie przynależności do narodu niemieckiego).

b. Szwajcaria – złożona struktura:
– poszczególne kantony mają dużą autonomię, a ich mieszkańcy silne poczucie przynależności do swojego kantonu
– pod względem językowym kantony dzielą się na niemieckojęzyczne, francuskojęzyczne,  i wielojęzyczne
– pod względem religijnym dzielą się na: katolickie i protestanckie
– mieszkańcy Szwajcarii mają poczucie jedności narodu szwajcarskiego (a nie jednorodności), które wynika z poszanowania dla różnorodności kulturowej

c. Hiszpania – silne separatyzmy, wywołujące konflikty:
– kataloński (Katalonia)

– baskijski

– galisyjski

d. główne składniki Wielkiej Brytanii:

– Anglia
– Szkocja
– Walia
– Irlandia

What happens when nations clash?

1. Pojęcie narodu jest pojęciem nowym (XVIII/ XIX w.), wykształconym w wyniku przemian gospodarczych i społecznych, które spowodowały wytworzenie się tożsamości narodowej.
   
   
   What do you mean by ’nation’, ‘state’?
   
   
2. What is nation?

3. What is state? State characteristics: (cechy państwa):

• external recognition

• internal sovereignty

• territorial integrity

4. Problematyczne narody?
-Kurdowie

-Belgowie, Szwajcarzy

-Brytyjczycy

-Amerykanie

4. Concepts of modern nations (koncepcje narodu):

a. ethnic and cultural concept- koncepcja etniczno-kulturalna (antropologiczna) – podstawą istnienia narodu wartości kulturowe i historyczne (Johann Herder)

b. political concept – koncepcja polityczna (polityczna)– podstawą kształtowania się narodu jest organizacja polityczna (Ernest Gellner)

5. Nation-forming factors (czynniki narodowotwórcze):

-język i pismo
-terytorium (ojczyzna)
-posiadanie własnego państwa
-więzy krwi (wspólne pochodzenie)
– świadomość narodowa
– historia i tradycja
– religia i wyznanie
– kultura

ZADANIE

6. A political and modern nation (etapy rozwoju idei narodu):
– koncepcja narodu politycznego (warstwy uprzywilejowane) – np. Anglia, Francja
– koncepcja narodu nowoczesnego (wszystkie warstwy społeczne) – np. Ukraina, Białoruś

What factors played an important role in the transformation of a political nation into a modern one?
Explain three differences between political nation and modern nation.

WYMIEŃ 3 RÓŻNICE pomiędzy nimi w kategorii:
a. ścieżki rozwoju (development path)
b. lokalizacji (location)
c. cech charakterystycznych narodu (distinguishing features)

What factors played an important role in the transformation of a political nation into a modern one?

7. Which concept is right for Poland in 10., 17. and 19. Century? W którą koncepcję wpisuje się Polska? (X w., XVII w., XIX w.)

8. Note two concepts of the Polish nation regarding the Constitution of the Republic of Poland:

The preamble presents the nation as a political community of citizens:

… We, the Polish Nation – all citizens of the Republic,
Both those who believe in God as the source of truth, justice, good and beauty,
As well as those not sharing such faith but respecting those universal values as arising from other sources,
Equal in rights and obligations towards the common good – Poland …

› In another passage of this introduction and in Article 6, however, there is a reference to the nation in the ethnic and cultural sense: 

… Bound in community with our compatriots dispersed throughout the world … 

Article 6

1. The Republic of Poland shall provide conditions for the people’s equal access to the products of culture which are the source of the Nation’s identity, continuity and development.
2. The Republic of Poland shall provide assistance to Poles living abroad to maintain their links with the national cultural heritage.

1. Rozpad monarchii karolińskiej

FRANCJA:

Rok powstania państwa – 987 r.  
Ostatni władca z dynastii Karolingów – Ludwig V Gnuśny
Pierwszy władca z dynastii Kapetyngowie – Hugo Kapet

NIEMCY

Rok powstania państwa – 911 r.
Ostatni władca z dynastii Karolingów – Ludwig IV Dziecię
Pierwszy władca z dynastii Ludolfingów – Henryk I Ptasznik – koronacja 919 r.
*monarchia elekcyjna – władca wybierany spośród książąt niemieckich

+ królestwo Italii, królestwo Burgundii, księstwo Lotaryngii

2. Rolnictwo wczesnośredniowieczne

3. Początki systemu lennego:

SŁOWNICZEK

komendacja –
immunitet –
beneficjum –
system feudalny (lenny) –
wasal –
senior –
hołd lenny –
inwestytura –
renta feudalna –
feudał –
suzeren –
prekaria– nadanie ziemi kościelnej w dożywotnie użytkowanie osobie świeckiej (np. nadanie ziemi chłopu w zamian za pańszczyznę czy czynsz lub nadanie ziemi kościelnej rycerzom w lenno)

PYTANIA
1. Dlaczego wykształcił się system feudalny?

2. Na czym polegał system feudalny?

3. Jakie wyróżniamy rodzaje renty feudalnej?

-czynsz
-pańszczyzna
-danina (np. w naturze)

4. Formy daniny feudalnej.

-beneficjum
-prekaria

5. Skutki wprowadzenia systemu feudalnego.

6. Na czym polegała zależność osobista pomiędzy seniorami i wasalami?

I. Parlament

1. Parlamenty są najwyższymi organami* przedstawicielskimi i prawodawczymi
a. Są organami kolegialnymi
b. Nazwa: izba, kongres, sejm, zgromadzenie.
c. Pochodzą od dawnych rad królewskich
d. Zajmują się legislatywą – tworzeniem i ustanawianiem prawa

*Organ państwowy – osoba lub grupa osób podejmująca decyzje i działająca w imieniu państwa
a. klasyfikacja ze względu na skład:
– jednoosobowe
– kolegialne
b. klasyfikacja ze względu na obszar działania:
– centralne
– terenowe
c. klasyfikacja ze względu na rodzaj realizowanych zadań:
– prawodawcze
– wykonawcze
– sądownicze
– kontrolne
d. klasyfikacja ze względu na sposób powoływania:
– wyłaniane w wyborach
– pochodzące z nominacji

**Urząd – zespół osób zapewniający realizację zadań organów państwowych

2. Struktura parlamentu

a. parlamenty jednoizbowe – głównie w małych państwach, gdzie jest mała liczba ludności, nie potrzebna jest większa ilość izb lub w państwach unitarnych (Dania, Finlandia, Islandia, Norwegia, Szwecja, Litwa, Łotwa, Estonia)

b. parlamenty dwuizbowe
-wykształciły się w nowożytności
-dwie izby:
*wyższa (uprzywilejowane warstwy społeczeństwa lub reprezentacja jednostek podziału terytorialnego, urząd może być dziedziczny, można ich mianować lub dokonywać elekcji) może funkcjonować jako „izba refleksji” – zatwierdza ustawy uchwalone przez izbę niższą
*niższa (demokratyczny charakter, członkowie na ogół pochodzą z wyborów)

Jedna czy dwie izby? Argumenty za i przeciw – s. 23

3. Funkcje parlamentów
a. funkcja ustrojodawcza – ustanawianie ustroju państwa

b. funkcja ustawodawcza – tworzenie prawa poprzez uchwalanie ustaw

c. funkcja kreacyjna – powoływanie nowych organów państwowych oraz wybieranie osób na najwyższe stanowiska państwowe

d. funkcja kontrolna – jest wykonywana wobec władzy wykonawczej poprzez:
– interpelacje – wystosowanie pisemnego pytania przez posła na Sejm RP do Prezesa Rady Ministrów lub konkretnego ministra.
– zapytania poselskie – skierowanie pisemnego zapytania przez posła lub grupę posłów na Sejm RP do rządu lub konkretnego ministra, do prezesa NIK lub do prezesa NBP. Istnieje ustawowy obowiązek udzielenia na nie odpowiedzi pisemnej w terminie 21 dni.

e. funkcja legitymizacyjna – polega na uprawomocnianiu ustroju państwa oraz decyzji i działań podejmowanych przez organy państwowe

4. Funkcjonowanie parlamentu

a. tryby pracy parlamentów
– tryb sesyjny – może obradować i podejmować decyzje wyłącznie w okresach nazywanych sesjami
– tryb permanentny – kadencja parlamentu stanowi jednolitą całość
– kworum – matematycznie określona liczba członków izby, których obecność jest konieczna dla ważności głosowania

b. Proces legislacyjny – s. 199

b. Plenum – obradowanie z udziałem wszystkich członków

c. Tryb głosowania w sejmie (voting process in the Sejm):

– większością głosów (za musi być więcej niż przeciw) – a simple majority of votes 

– większością bezwzględną (za musi być więcej niż przeciw i wstrzymujących się łącznie/musi być ponad 50%) –  an absolute majority of the votes.

– większość kwalifikowana – wniosek musi poprzeć większa od połowy liczba głosujących (np. 2/3, 3/5) – a qualified majority 

d. Organy wewnętrzne:

-kierownicze jednoosobowe – spiker, przewodniczący izby, marszałek
-kierownicze kolegialne – prezydium, konwent
-pomocnicze – komisje, komitety

e. Jawność obrad jest konstytucyjnym obowiązkiem państw demokratycznych. Możliwości ograniczenia jawności są ściśle określone przepisami prawa.

5. Wybory parlamentarne

a. Przebieg wyborów reguluje ustawa nazywana ordynacją wyborczą.

b. Systemy wyborcze
*system proporcjonalny – mandaty są dzielone między ugrupowania biorące udział w wyborach proporcjonalnie do liczby głosów
* system większościowy – w jednomandatowym okręgu wyborczym mandat zdobywa kandydat, który uzyska największą liczbę głosów

3. Mandat parlamentarny – upoważnienie (pełnomocnictwo) do reprezentowania wyborców w sprawowaniu władzy państwowej (s. 201)
a. mandat wolny – parlamentarzysta nie jest związany instrukcjami wyborców
b. mandat imperatywny (związany) – zobowiązuje parlamentarzystę do wykonywania woli wyborców

4. Immunitet parlamentarny – przywilej ograniczający lub całkowicie znoszący odpowiedzialność prawną parlamentarzystów za popełnione przez nich czyny i podjęte decyzje za działania związane z wykonywaniem obowiązków służbowych. (s. 202)

a. immunitet formalny – zakaz pociągania parlamentarzystów do odpowiedzialności sądowej oraz aresztowania lub zatrzymania bez zgody właściwej izby

b. immunitet materialny – wyłącza odpowiedzialność prawną parlamentarzystów za działania związane z wykonywaniem mandatu – działa zarówno w trakcie trwania kadencji, jak i po jej zakończeniu

1. Chlodwig – Merowingowie – podbili plemiona frankijskie i część germańskich
   -przyjęcie chrztu w 496 r. – religia katolicka zaczęła scalać państwo
   -ponieważ ostatni władcy dynastii byli nieudolni – władzę przejmowali majordomowie – zarządcy dworu (urząd dziedziczny) – Karol Młot (732r. – wygrał pod Poitiers z Arabami)
   – po Karolu władzę objął jego syn – Pepin Krótki – obalił ostatniego króla merowińskiego (Childeryka III) w 751 r. i założył nową dynastię – Karolingów.
   
2. Pepin Krótki – na króla namaszczony został przez papieża – umocniło to jego władzę.
   – w zamian musiał pomóc papieżowi z Longobardami – dążyli do podboju całej Italii
   -Pepin pokonał ich i ziemie środkowej Italii przekazał papieżowi Stefanowi II w 755 r.- powstało Państwo Kościelne
   – Cesarstwo Bizantyjskie niezadowolone – liczyli na wpływy i posiadłości na Płw. apenińskim
   
3. Panowanie Karola Wielkiego – król Franków i Longobardów, cesarz rzymski od 25 grudnia 800.
   
   a. polityka zagraniczna:
   

-problemy:

• Longobardowie najeżdżający państwo kościelne (774 – podbił i ogłosił się ich władcą)
• Arabowie na Płw. iberyjskim (udało się ich pokonać i wyprzeć za Pireneje)
• najazdy pogańskich plemion germańskich i saskich (wysyłał misje chrystianizacyjne)
• umocnienie władzy, zapanowanie nad dużym terytorium o kruchych granicach (teren od Łaby na wschodzie po dzisiejszą Hiszpanię)
• rozwój terytorium (Germanowie, Sasi, Longobardowie, Saksonia, Słowianie połabscy – granice aż po Dunaj, Arabowie – Saracenowie -granica na rzece Ebro w Hiszpanii
• utrzymanie sojuszu z papieżem (bo dąży do utworzenia cesarstwa uniwersalistycznego obejmującego całą Europę),
• pragnienie władzy (cesarskiej) – dążenie do małżeństwa z cesarzową bizantyjską Ireną – symboliczne odrodzenie Cesarstwa rzymskiego – nie doszło do skutku ponieważ Leon III koronował go na cesarza
  
  b. koronacja cesarska – sytuacja bezprecedensowa – stała się wzorem dla innych koronacji cesarskich
  – Leon III koronował go na cesarza w Rzymie 25 grudnia 800 roku bez zgody Bizancjum (symboliczna data)
  -papież liczył, że koronacja nakłada na cesarza obowiązek ochrony
  – Karol Wielki miał władzę uniwersalną – powszechną – krzewienie chrześcijaństwa
  – to odnowienie cesarstwa na Zachodzie
  – nawiązania do antyku
  

4. Polityka wewnętrzna – reformy
a. reforma administracyjna – podział na hrabstwa – hrabiowie (wewnątrz państwa) oraz marchie -margrabiowie (na granicach państwa). Powołano też urzędy specjalnych wysłanników królewskich i kontrolerów, aby zapobiegać buntom margrabiów i hrabiów

b. rezydencja cesarska w Akwizgranie

c. ukształtowały się podziały ról na dworze cesarskim (wzór dla innych państw):

(1) kanclerz – zarząd kaplicy dworskiej i kancelarii,
(2) palatyn – zastępował monarchę w sądzie dworskim,
(3) stolnik – zarządzał stołem królewskim, kontrolował służbę,
(4) cześnik – opiekował się piwnicą,
(5) komornik – dysponował komorą i szatnią,
(6) koniuszy – opiekował się stajniami władcy

Urząd majordoma zlikwidowano.

d. państwo Karola Wielkiego było monarchią patrymonialną –

e. reforma monetarna – wprowadzenie srebrnego denara zastępującego złotego solida bizantyjskiego (1:12). Wprowadzono jednostkę masy – funt – ok. 409 g. – z funta srebra wybijano 240 denarów = 20 solidów

f. reforma szkolnictwa – aby mieć wykształconych urzędników i doradców musiał podnieść poziom wykształcenia. Zreformował szkoły przyklasztorne, tworzył szkoły przykatedralne, w Akwizgranie szkoła pałacowa. Odnowienie cesarstwa rzymskiego – odnowienie szkolnictwa na wzór rzymski:
-dwa poziomy kształcenia (trivium – podstawowy – składał się z przedmiotów humanistycznych :
*gramatyka – umiejętność czytania i pisania, opanowanie terminologii łacińskiej,
*retoryka – umiejętność pisania listów i redagowania dokumentów,
*dialektyka – umiejętność logicznego rozumowania (poznawano reguły logiki).

oraz

-poziom wyższy – quadrivium – składał się z przedmiotów matematycznych:
* arytmetyka – umiejętność dodawania, odejmowania, mnożenia, dzielenia, obliczenia kalendarzowe,
* geometria – opis ziemi i przyrody,
* astronomia – umiejętność tworzenia kalendarza,
* muzyka

g. kultura:
– renesans karoliński – nawiązywanie do starożytności
– architektura sakralna (czerpała ze wzorów rzymskich i bizantyjskich – kopuły, kaplice na planie krzyża greckiego, popularne mozaiki)
– minuskuła karolińska – reforma pisma, ujednolicenie, wyraźniejsze
– dbał o czystość łaciny i rozwój pisma, zakonnicy przepisywali księgi (kopiści) starożytne i chrześcijańskie.

5. Podział państwa Franków
a. duży obszar – duży problem z utrzymaniem granic
b. zróżnicowanie kulturowe i językowe – szkoły nie były dostępne dla wszystkich tylko dla elit
c. W 814 r. umiera Karol Wielki
d. władza przekazana synowi Ludwikowi Pobożnemu.
e. jego synowie w 843 r. traktat w Verdun – podział państwa (monarchia patrymonialna)
– Karol Łysy ( zachodnia część, później Francja)
– Ludwik Niemiecki (wschodnia część, potem Niemcy)
– Lotar(iusz) – środek od Morza Północnego do Italii i tytuł cesarza (zwierzchność), potem zmarł więc podzielono.

FRANCJA:

Rok powstania państwa – 987 r.  
Ostatni władca z dynastii Karolingów – Ludwig V Gnuśny
Pierwszy władca z dynastii Kapetyngowie – Hugo Kapet

NIEMCY

Rok powstania państwa – 911 r.
Ostatni władca z dynastii Karolingów – Ludwig IV Dziecię
Pierwszy władca z dynastii Ludolfingów – Henryk I Ptasznik

1. Pozytywizm (założenia, przedstawiciele).
2. Młoda Polska powstała pod wpływem modernizmu (założenia, przedstawiciele).
3. Dzieła „ku pokrzepieniu serc”.
4. Cechy kultury masowej w początkach XX w.
   

5. Wyjaśnij, dlaczego Galicja stała się centrum polskiej nauki i kultury.
Kraków jako stolica kulturalna ziem polskich.
6. Emancypacja kobiet – dążenie do równouprawnienia kobiet. W jakich sferach życia pozycja prawna kobiet była gorsza od pozycji mężczyzn?

Satyrycznie historycznie do 17:30 minuty

Poczet emancypantek polskich https://culture.pl/pl/artykul/poczet-emancypantek-polskich

1. Forma rządu – zbiór zasad określających relacje łączące naczelne organy państwa i ich organizację (stosunki pomiędzy prezydentem, rządem i parlamentem).
   
   a. podział ze względu na sposób wyłaniania organów władzy państwowej
   -monarchie – dziedziczni władcy
   -republiki – wybierani prezydenci
   
   

2. System polityczny – ogół norm dotyczących hierarchii, zakresu kompetencji i wzajemnych relacji organów państwowych.

a. parlamentarno-gabinetowy
b. prezydencki
c. semi-prezydencki
d. kanclerski
e. parlamentarno-komitetowy
f. superprezydencki

3. Forma państwa= forma rządów + system polityczny + reżim polityczny (sposób sprawowania władzy)

MONARCHIE – forma rządów, w której dana osoba może objąć władzę na dwa sposoby
a. w drodze dziedziczenia (monarchia dziedziczna)

Wielka Brytania (król Karol III)
*monarchia parlamentarna

Hiszpania (król Filip VI)
*monarchia parlamentarna

Dania (Król Fryderyk X)
*monarchia konstytucyjna

Norwegia (Harald V)
*monarchia parlamentarna

Arabia Saudyjska (król Salman ibn Abd al-Aziz Al Su’ud)
*monarchia absolutna

Japonia (cesarz Naruhito)
*monarchia parlamentarna

b. w drodze wyborów (monarchia elekcyjna)

Watykan (papież Franciszek I)
*Teokracja – władzę w państwie sprawuje kapłan lub kapłani i to duchowni decydują o sprawach cywilnych i religijnych.

Kambodża (Norodom Sihamoni)
*monarchia konstytucyjna

Zjednoczone Emiraty Arabskie (prezydent szejk Muhammad ibn Zajid Al Nahajjan)
*monarchia konstytucyjna

-sprawują władzę dożywotnio
-mogą abdykować

Porządek sukcesji decyduje o wyborze kolejnego władcy.

a. Formy współczesnych monarchii:
-absolutna,
-konstytucyjna
-parlamentarna

b. Zakres zadań monarchów:
– symbol – godność, jedność i tradycje państwa
– brak odpowiedzialności politycznej i konstytucyjnej – nie ponosi odpowiedzialności za decyzje i akty prawne, które podpisał swoim podpisem (odpowiedzialność leży po stronie osoby kontrasygnującej – premiera, ministra) oraz nie ponosi odpowiedzialności za konsekwencje czynów popełnionych w związku ze swoim stanowiskiem (jeżeli np. złamie konstytucję lub ustawy)
-funkcje reprezentacyjna – np. w Wielkiej Brytanii panuje zasada rex regat, sed non gubernat (król panuje, nie rządzi),
-otwieranie i odraczanie posiedzeń parlamentu
– zawieranie i zrywanie traktatów oraz wypowiadanie wojny
-mianowanie wysokich urzędników państwowych
-prawo łaski

4. REPUBLIKI – funkcję głowy państwa pełni prezydent.

a. Formy współczesnych republik:
-totalitarna
-autokratyczna
-demokratyczna

b. Funkcje prezydenta (zależą od systemu politycznego obowiązującego w danym państwie):
– zachowanie ciągłości władzy
– funkcje reprezentacyjne
– może pełnić kompetencje szefa rządu (np. w USA)
– formowanie rządu
– zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu
– reprezentowanie państwa na arenie międzynarodowej
– dbanie o właściwe działanie organów władzy państwowej
– ochrona konstytucji i ustroju państwa
– inicjatywa ustawodawcza
– prawo łaski

c. Prezydent wybierany jest na odpowiednią kadencję, czyli okres wskazany w przepisach prawa:
– w wyborach bezpośrednich (Austria, Francja, Meksyk, Polska)
– w wyborach pośrednich przez kolegium elektorskie (USA)
– przez parlament ( Turcja)
– lub rozszerzony parlament – przez kolegium elektorskie (Niemcy, Włochy)

W państwach autorytarnych i totalitarnych może być też wybrany poprzez zamach stanu.

5. KOLEGIALNE GŁOWY PAŃSTWA – nie organ jednoosobowy, a organ kolegialny sprawuje władzę:
– Andora – współksiążęta Andory (biskup z Katalonii i Prezydent Francji),
– Bośnia i Hercegowina – Prezydium Bośni i Hercegowiny ( troje członków z trzech najważniejszych grup narodowościowych – Muzułmanin bośniacki, Chorwat, Serb z Republiki Serbskiej, którzy są wybierani na czteroletnią kadencję.
– Szwajcaria – Rada Związkowa/Federalna – siedmioosobowy organ władzy pełniący funkcje kolegialnej głowy państwa, na czele stoi prezydent wybierany na roczną kadencję.