Konstytucja
1. Konstytucja (ustawa zasadnicza) jest podstawowym aktem prawnym. Cechy:
a. szczególna treść – tzw. materia konstytucyjna
– struktura oraz kompetencje najwyższych organów władzy
– podstawy ustroju społeczno-gospodarczego
– prawa i wolności obywateli
b. szczególna forma
– specyficzna nazwa
– specjalny tryb uchwalania (Zgromadzenie Narodowe i referendum) oraz nowelizowania (odrębną ustawą Sejmu RP, większoością 2/3 głosów co najmniej połowy ustawowej liczby głosów, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów)
c. szczególna moc prawna – najwyższy akt prawny w państwie, z którym muszą być zgodne pozostałe akty prawne
2. Funkcje konstytucji
a. funkcja prawna – reguluje stosunki polityczne społeczne i gospodarcze w państwie
b. funkcja polityczna – wskazuje idee i zasady, na których opiera się struktura państwa
c. funkcja programowa – określa cele państwa
|d. funkcja organizatorska – określa zasady i formy działania państwa
e. funkcja integracyjna – wzmacnia identyfikację obywateli z państwem
f. funkcja wychowawcza – polega na upowszechnianiu zasad zawartych w konstytucji
3. Cechy Konstytucji RP
a. konstytucja formalna
b. konstytucja pełna
c. konstytucja sztywna
3. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
Preambuła s. 260:
-uroczysty wstęp do konstytucji
-wyjaśnienie motywów towarzyszących wydaniu aktu
-cele, którym ma służyć konstytucja
-funkcje, które ma pełnić
Zasady ustrojowe Rzeczypospolitej Polskiej zawarte w Konstytucji z 1997 r.
1.Zasada republikańskiej formy rządów – określony w nazwie państwa i a art. 1. Konstytucji RP. Państwo jest dobrem wspólnym obywateli. Są wybierane przedstawicielstwa obywateli, czyli różne organy władzy na określone kadencje.
2.Zasada demokratycznego państwa prawnego (art. 1, 2, 7)- stanowienie prawa należy do parlamentu pochodzącego z wyborów, gwarancja pluralizmu politycznego, swoboda organizowania sią obywateli, gwarancja praworządności , podział władzy, niezależność sądownictwa, państwo nie ingeruje w życie obywateli (poza tym co określone w ustawach)
3. Zasada sprawiedliwości społecznej – państwo powinno dążyć do zapewnienia wszystkim każdemu obywatelowi możliwie równego dostępu do podstawowych dóbr
4. Jedność państwa – unitarny system terytorialny, na całym terytorium jednolita władza i jednolity system prawny
3. Zasada zwierzchnictwa narodu
Władza zwierzchnia Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. […] Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. (Art. 4)
4. Zasada unitarnej formy państwa
Rzeczpospolita jest państwem jednolitym. (Art. 3)
5. Zasada podziału i równowagi władzy
Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. […] Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, władzę sądowniczą sądy i trybunały. (Art. 10)
6. Zasada pluralizmu politycznego
Rzeczypospolita zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają się na zasadzie dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie się polityki państwa. […] Rzeczpospolita zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji (Art. 11 i 12)
7. Zasada prawa i wolności jednostki (obywatele mają prawa i obowiązki)
8.Zasada subsydiarności (pomocniczości) związana z zasadą samorzadności– według tej zasady organy władzy powinny podejmować działania tylko wówczas, gdy jednostki lub ich grupy nie są w stanie zrealizować swoich celów bez pomocy rządu
8. Zasada konstytucjonalizmu
9. Zasada dobra wspólnego
Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli. (Art. 1)
10. Zasada decentralizacji władzy państwowej i samorządowej
Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zawiera decentralizację władzy publicznej. […] Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy państwowej. (Art. 15 i 16)
III. Zmiana Konstytucji
1. Projekt ustawy o zmianie ustawy może zgłosić:
– 1/5 ustawowej liczby posłów (92 osoby)
– senat
– prezydent
2. Procedury zmiany Konstytucji
a. do uchwalenia ustawy o zmianie Konstytucji wymagana jest
– większości 2/3 głosów przy zachowaniu kworum wynoszącego połowę ustawowej liczby posłów
– bezwzględna większość przy zachowaniu kworum wynoszącej połowę ustawowej liczby senatorów
b. procedura zmiany Konstytucji przewiduje możliwość przeprowadzenia referendum zatwierdzającego
– referendum może dotyczyć trzech rozdziałów Konstytucji: I (Rzeczpospolita), II (Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela) i XII (Zmiana Konstytucji)
– zmiana konstytucji zostaje zatwierdzona jeśli opowie się za nią większość głosujących i jest niezależna od frekwencji
c. prezydent podpisuje uchwaloną przez parlament ustawę o zmianie Konstytucji w ciągu 21 dni – nie może skorzystać z veta
IV. Stany nadzwyczajne
1. Stan – instytucja prawna stosowana w sytuacji szczególnego zagrożenia bezpieczeństwa i istnienia bytu państwa, polegająca na odstąpieniu od określonego w konstytucji systemu sprawowania władzy oraz zastosowaniu szczególnych środków, niezbędnych do likwidacji zagrożenia
2. Rodzaje stanów wyjątkowych w Polsce:
a. stan wojenny
– może być wprowadzony w przypadku zagrożenia zewnętrznego, napaści zbrojnej lub w związku z realizacją podpisanych przez Polskę umów międzynarodowych
– stan wojenny jest wprowadzany przez prezydenta na wniosek rady ministrów, w ciągu 48 godzin musi go przedłożyć sejmowi, który może go uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
b. stan wyjątkowy
– stan wyjątkowy może zostać wprowadzony w przypadku zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego
– wprowadzany jest w takim samym trybie, jak stan wojenny
– może trwać nie dłużej niż 90 dni i może być przedłużony tylko raz o 60 dni
c. stan klęski żywiołowej
– może być wprowadzony w przypadku katastrofy naturalnej lub poważnej awarii technicznej– stan klęski żywiołowej wprowadza na mocy rozporządzenia Rada Ministrów na okres 30 dni
Część notatki zaczerpnięta ze strony https://www.e-historia.com.pl/51-notatki-z-historii/notatki-z-wiedzy-o-spoleczenstwie-zakres-rozszerzony/system-polityczny-rzeczypospolitej-polskiej/329-4-1-konstytucja-rzeczypospolitej-polskiej