- Forma rządu – zbiór zasad określających relacje łączące naczelne organy państwa i ich organizację (stosunki pomiędzy prezydentem, rządem i parlamentem).
a. podział ze względu na sposób wyłaniania organów władzy państwowej
-monarchie – dziedziczni władcy
-republiki – wybierani prezydenci
Źródło: https://www.techpedia.pl/big.php?no=14684.jpg
2. System polityczny – ogół norm dotyczących hierarchii, zakresu kompetencji i wzajemnych relacji organów państwowych.
a. parlamentarno-gabinetowy
b. prezydencki
c. semi-prezydencki
d. kanclerski
e. parlamentarno-komitetowy
f. superprezydencki
3. Forma państwa= forma rządów + system polityczny + reżim polityczny (sposób sprawowania władzy)
MONARCHIE – forma rządów, w której dana osoba może objąć władzę na dwa sposoby
a. w drodze dziedziczenia (monarchia dziedziczna)
Wielka Brytania (król Karol III)
*monarchia parlamentarna
Hiszpania (król Filip VI)
*monarchia parlamentarna
Dania (Król Fryderyk X)
*monarchia konstytucyjna
Norwegia (Harald V)
*monarchia parlamentarna
Arabia Saudyjska (król Salman ibn Abd al-Aziz Al Su’ud)
*monarchia absolutna
Japonia (cesarz Naruhito)
*monarchia parlamentarna
b. w drodze wyborów (monarchia elekcyjna)
Watykan (papież Franciszek I)
*Teokracja – władzę w państwie sprawuje kapłan lub kapłani i to duchowni decydują o sprawach cywilnych i religijnych.
Kambodża (Norodom Sihamoni)
*monarchia konstytucyjna
Zjednoczone Emiraty Arabskie (prezydent szejk Muhammad ibn Zajid Al Nahajjan)
*monarchia konstytucyjna
-sprawują władzę dożywotnio
-mogą abdykować
Porządek sukcesji decyduje o wyborze kolejnego władcy.
a. Formy współczesnych monarchii:
-absolutna,
-konstytucyjna
-parlamentarna
b. Zakres zadań monarchów:
– symbol – godność, jedność i tradycje państwa
– brak odpowiedzialności politycznej i konstytucyjnej – nie ponosi odpowiedzialności za decyzje i akty prawne, które podpisał swoim podpisem (odpowiedzialność leży po stronie osoby kontrasygnującej – premiera, ministra) oraz nie ponosi odpowiedzialności za konsekwencje czynów popełnionych w związku ze swoim stanowiskiem (jeżeli np. złamie konstytucję lub ustawy)
-funkcje reprezentacyjna – np. w Wielkiej Brytanii panuje zasada rex regat, sed non gubernat (król panuje, nie rządzi),
-otwieranie i odraczanie posiedzeń parlamentu
– zawieranie i zrywanie traktatów oraz wypowiadanie wojny
-mianowanie wysokich urzędników państwowych
-prawo łaski
4. REPUBLIKI – funkcję głowy państwa pełni prezydent.
a. Formy współczesnych republik:
-totalitarna
-autokratyczna
-demokratyczna
b. Funkcje prezydenta (zależą od systemu politycznego obowiązującego w danym państwie):
– zachowanie ciągłości władzy
– funkcje reprezentacyjne
– może pełnić kompetencje szefa rządu (np. w USA)
– formowanie rządu
– zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu
– reprezentowanie państwa na arenie międzynarodowej
– dbanie o właściwe działanie organów władzy państwowej
– ochrona konstytucji i ustroju państwa
– inicjatywa ustawodawcza
– prawo łaski
c. Prezydent wybierany jest na odpowiednią kadencję, czyli okres wskazany w przepisach prawa:
– w wyborach bezpośrednich (Austria, Francja, Meksyk, Polska)
– w wyborach pośrednich przez kolegium elektorskie (USA)
– przez parlament ( Turcja)
– lub rozszerzony parlament – przez kolegium elektorskie (Niemcy, Włochy)
W państwach autorytarnych i totalitarnych może być też wybrany poprzez zamach stanu.
5. KOLEGIALNE GŁOWY PAŃSTWA – nie organ jednoosobowy, a organ kolegialny sprawuje władzę:
– Andora – współksiążęta Andory (biskup z Katalonii i Prezydent Francji),
– Bośnia i Hercegowina – Prezydium Bośni i Hercegowiny ( troje członków z trzech najważniejszych grup narodowościowych – Muzułmanin bośniacki, Chorwat, Serb z Republiki Serbskiej, którzy są wybierani na czteroletnią kadencję.
– Szwajcaria – Rada Związkowa/Federalna – siedmioosobowy organ władzy pełniący funkcje kolegialnej głowy państwa, na czele stoi prezydent wybierany na roczną kadencję.
