Miesiąc: marzec 2022

1. Pojęcie narodu jest pojęciem nowym (XVIII/ XIX w.), wykształconym w wyniku przemian gospodarczych i społecznych, które spowodowały wytworzenie się tożsamości narodowej.
   
   
   What do you mean by ’nation’, ‘state’?
   
   
2. What is nation?

3. What is state? State characteristics: (cechy państwa):

• external recognition

• internal sovereignty

• territorial integrity

4. Problematyczne narody?
-Kurdowie

-Belgowie, Szwajcarzy

-Brytyjczycy

-Amerykanie

4. Concepts of modern nations (koncepcje narodu):

a. ethnic and cultural concept- koncepcja etniczno-kulturalna (antropologiczna) – podstawą istnienia narodu wartości kulturowe i historyczne (Johann Herder)

b. political concept – koncepcja polityczna (polityczna)– podstawą kształtowania się narodu jest organizacja polityczna (Ernest Gellner)

5. Nation-forming factors (czynniki narodowotwórcze):

-język i pismo
-terytorium (ojczyzna)
-posiadanie własnego państwa
-więzy krwi (wspólne pochodzenie)
– świadomość narodowa
– historia i tradycja
– religia i wyznanie
– kultura

ZADANIE

6. A political and modern nation (etapy rozwoju idei narodu):
– koncepcja narodu politycznego (warstwy uprzywilejowane) – np. Anglia, Francja
– koncepcja narodu nowoczesnego (wszystkie warstwy społeczne) – np. Ukraina, Białoruś

What factors played an important role in the transformation of a political nation into a modern one?
Explain three differences between political nation and modern nation.

WYMIEŃ 3 RÓŻNICE pomiędzy nimi w kategorii:
a. ścieżki rozwoju (development path)
b. lokalizacji (location)
c. cech charakterystycznych narodu (distinguishing features)

What factors played an important role in the transformation of a political nation into a modern one?

7. Which concept is right for Poland in 10., 17. and 19. Century? W którą koncepcję wpisuje się Polska? (X w., XVII w., XIX w.)

8. Note two concepts of the Polish nation regarding the Constitution of the Republic of Poland:

The preamble presents the nation as a political community of citizens:

… We, the Polish Nation – all citizens of the Republic,
Both those who believe in God as the source of truth, justice, good and beauty,
As well as those not sharing such faith but respecting those universal values as arising from other sources,
Equal in rights and obligations towards the common good – Poland …

› In another passage of this introduction and in Article 6, however, there is a reference to the nation in the ethnic and cultural sense: 

… Bound in community with our compatriots dispersed throughout the world … 

Article 6

1. The Republic of Poland shall provide conditions for the people’s equal access to the products of culture which are the source of the Nation’s identity, continuity and development.
2. The Republic of Poland shall provide assistance to Poles living abroad to maintain their links with the national cultural heritage.

1. Rozpad monarchii karolińskiej

FRANCJA:

Rok powstania państwa – 987 r.  
Ostatni władca z dynastii Karolingów – Ludwig V Gnuśny
Pierwszy władca z dynastii Kapetyngowie – Hugo Kapet

NIEMCY

Rok powstania państwa – 911 r.
Ostatni władca z dynastii Karolingów – Ludwig IV Dziecię
Pierwszy władca z dynastii Ludolfingów – Henryk I Ptasznik – koronacja 919 r.
*monarchia elekcyjna – władca wybierany spośród książąt niemieckich

+ królestwo Italii, królestwo Burgundii, księstwo Lotaryngii

2. Rolnictwo wczesnośredniowieczne

3. Początki systemu lennego:

SŁOWNICZEK

komendacja –
immunitet –
beneficjum –
system feudalny (lenny) –
wasal –
senior –
hołd lenny –
inwestytura –
renta feudalna –
feudał –
suzeren –
prekaria– nadanie ziemi kościelnej w dożywotnie użytkowanie osobie świeckiej (np. nadanie ziemi chłopu w zamian za pańszczyznę czy czynsz lub nadanie ziemi kościelnej rycerzom w lenno)

PYTANIA
1. Dlaczego wykształcił się system feudalny?

2. Na czym polegał system feudalny?

3. Jakie wyróżniamy rodzaje renty feudalnej?

-czynsz
-pańszczyzna
-danina (np. w naturze)

4. Formy daniny feudalnej.

-beneficjum
-prekaria

5. Skutki wprowadzenia systemu feudalnego.

6. Na czym polegała zależność osobista pomiędzy seniorami i wasalami?

I. Parlament

1. Parlamenty są najwyższymi organami* przedstawicielskimi i prawodawczymi
a. Są organami kolegialnymi
b. Nazwa: izba, kongres, sejm, zgromadzenie.
c. Pochodzą od dawnych rad królewskich
d. Zajmują się legislatywą – tworzeniem i ustanawianiem prawa

*Organ państwowy – osoba lub grupa osób podejmująca decyzje i działająca w imieniu państwa
a. klasyfikacja ze względu na skład:
– jednoosobowe
– kolegialne
b. klasyfikacja ze względu na obszar działania:
– centralne
– terenowe
c. klasyfikacja ze względu na rodzaj realizowanych zadań:
– prawodawcze
– wykonawcze
– sądownicze
– kontrolne
d. klasyfikacja ze względu na sposób powoływania:
– wyłaniane w wyborach
– pochodzące z nominacji

**Urząd – zespół osób zapewniający realizację zadań organów państwowych

2. Struktura parlamentu

a. parlamenty jednoizbowe – głównie w małych państwach, gdzie jest mała liczba ludności, nie potrzebna jest większa ilość izb lub w państwach unitarnych (Dania, Finlandia, Islandia, Norwegia, Szwecja, Litwa, Łotwa, Estonia)

b. parlamenty dwuizbowe
-wykształciły się w nowożytności
-dwie izby:
*wyższa (uprzywilejowane warstwy społeczeństwa lub reprezentacja jednostek podziału terytorialnego, urząd może być dziedziczny, można ich mianować lub dokonywać elekcji) może funkcjonować jako „izba refleksji” – zatwierdza ustawy uchwalone przez izbę niższą
*niższa (demokratyczny charakter, członkowie na ogół pochodzą z wyborów)

Jedna czy dwie izby? Argumenty za i przeciw – s. 23

3. Funkcje parlamentów
a. funkcja ustrojodawcza – ustanawianie ustroju państwa

b. funkcja ustawodawcza – tworzenie prawa poprzez uchwalanie ustaw

c. funkcja kreacyjna – powoływanie nowych organów państwowych oraz wybieranie osób na najwyższe stanowiska państwowe

d. funkcja kontrolna – jest wykonywana wobec władzy wykonawczej poprzez:
– interpelacje – wystosowanie pisemnego pytania przez posła na Sejm RP do Prezesa Rady Ministrów lub konkretnego ministra.
– zapytania poselskie – skierowanie pisemnego zapytania przez posła lub grupę posłów na Sejm RP do rządu lub konkretnego ministra, do prezesa NIK lub do prezesa NBP. Istnieje ustawowy obowiązek udzielenia na nie odpowiedzi pisemnej w terminie 21 dni.

e. funkcja legitymizacyjna – polega na uprawomocnianiu ustroju państwa oraz decyzji i działań podejmowanych przez organy państwowe

4. Funkcjonowanie parlamentu

a. tryby pracy parlamentów
– tryb sesyjny – może obradować i podejmować decyzje wyłącznie w okresach nazywanych sesjami
– tryb permanentny – kadencja parlamentu stanowi jednolitą całość
– kworum – matematycznie określona liczba członków izby, których obecność jest konieczna dla ważności głosowania

b. Proces legislacyjny – s. 199

b. Plenum – obradowanie z udziałem wszystkich członków

c. Tryb głosowania w sejmie (voting process in the Sejm):

– większością głosów (za musi być więcej niż przeciw) – a simple majority of votes 

– większością bezwzględną (za musi być więcej niż przeciw i wstrzymujących się łącznie/musi być ponad 50%) –  an absolute majority of the votes.

– większość kwalifikowana – wniosek musi poprzeć większa od połowy liczba głosujących (np. 2/3, 3/5) – a qualified majority 

d. Organy wewnętrzne:

-kierownicze jednoosobowe – spiker, przewodniczący izby, marszałek
-kierownicze kolegialne – prezydium, konwent
-pomocnicze – komisje, komitety

e. Jawność obrad jest konstytucyjnym obowiązkiem państw demokratycznych. Możliwości ograniczenia jawności są ściśle określone przepisami prawa.

5. Wybory parlamentarne

a. Przebieg wyborów reguluje ustawa nazywana ordynacją wyborczą.

b. Systemy wyborcze
*system proporcjonalny – mandaty są dzielone między ugrupowania biorące udział w wyborach proporcjonalnie do liczby głosów
* system większościowy – w jednomandatowym okręgu wyborczym mandat zdobywa kandydat, który uzyska największą liczbę głosów

3. Mandat parlamentarny – upoważnienie (pełnomocnictwo) do reprezentowania wyborców w sprawowaniu władzy państwowej (s. 201)
a. mandat wolny – parlamentarzysta nie jest związany instrukcjami wyborców
b. mandat imperatywny (związany) – zobowiązuje parlamentarzystę do wykonywania woli wyborców

4. Immunitet parlamentarny – przywilej ograniczający lub całkowicie znoszący odpowiedzialność prawną parlamentarzystów za popełnione przez nich czyny i podjęte decyzje za działania związane z wykonywaniem obowiązków służbowych. (s. 202)

a. immunitet formalny – zakaz pociągania parlamentarzystów do odpowiedzialności sądowej oraz aresztowania lub zatrzymania bez zgody właściwej izby

b. immunitet materialny – wyłącza odpowiedzialność prawną parlamentarzystów za działania związane z wykonywaniem mandatu – działa zarówno w trakcie trwania kadencji, jak i po jej zakończeniu

1. Chlodwig – Merowingowie – podbili plemiona frankijskie i część germańskich
   -przyjęcie chrztu w 496 r. – religia katolicka zaczęła scalać państwo
   -ponieważ ostatni władcy dynastii byli nieudolni – władzę przejmowali majordomowie – zarządcy dworu (urząd dziedziczny) – Karol Młot (732r. – wygrał pod Poitiers z Arabami)
   – po Karolu władzę objął jego syn – Pepin Krótki – obalił ostatniego króla merowińskiego (Childeryka III) w 751 r. i założył nową dynastię – Karolingów.
   
2. Pepin Krótki – na króla namaszczony został przez papieża – umocniło to jego władzę.
   – w zamian musiał pomóc papieżowi z Longobardami – dążyli do podboju całej Italii
   -Pepin pokonał ich i ziemie środkowej Italii przekazał papieżowi Stefanowi II w 755 r.- powstało Państwo Kościelne
   – Cesarstwo Bizantyjskie niezadowolone – liczyli na wpływy i posiadłości na Płw. apenińskim
   
3. Panowanie Karola Wielkiego – król Franków i Longobardów, cesarz rzymski od 25 grudnia 800.
   
   a. polityka zagraniczna:
   

-problemy:

• Longobardowie najeżdżający państwo kościelne (774 – podbił i ogłosił się ich władcą)
• Arabowie na Płw. iberyjskim (udało się ich pokonać i wyprzeć za Pireneje)
• najazdy pogańskich plemion germańskich i saskich (wysyłał misje chrystianizacyjne)
• umocnienie władzy, zapanowanie nad dużym terytorium o kruchych granicach (teren od Łaby na wschodzie po dzisiejszą Hiszpanię)
• rozwój terytorium (Germanowie, Sasi, Longobardowie, Saksonia, Słowianie połabscy – granice aż po Dunaj, Arabowie – Saracenowie -granica na rzece Ebro w Hiszpanii
• utrzymanie sojuszu z papieżem (bo dąży do utworzenia cesarstwa uniwersalistycznego obejmującego całą Europę),
• pragnienie władzy (cesarskiej) – dążenie do małżeństwa z cesarzową bizantyjską Ireną – symboliczne odrodzenie Cesarstwa rzymskiego – nie doszło do skutku ponieważ Leon III koronował go na cesarza
  
  b. koronacja cesarska – sytuacja bezprecedensowa – stała się wzorem dla innych koronacji cesarskich
  – Leon III koronował go na cesarza w Rzymie 25 grudnia 800 roku bez zgody Bizancjum (symboliczna data)
  -papież liczył, że koronacja nakłada na cesarza obowiązek ochrony
  – Karol Wielki miał władzę uniwersalną – powszechną – krzewienie chrześcijaństwa
  – to odnowienie cesarstwa na Zachodzie
  – nawiązania do antyku
  

4. Polityka wewnętrzna – reformy
a. reforma administracyjna – podział na hrabstwa – hrabiowie (wewnątrz państwa) oraz marchie -margrabiowie (na granicach państwa). Powołano też urzędy specjalnych wysłanników królewskich i kontrolerów, aby zapobiegać buntom margrabiów i hrabiów

b. rezydencja cesarska w Akwizgranie

c. ukształtowały się podziały ról na dworze cesarskim (wzór dla innych państw):

(1) kanclerz – zarząd kaplicy dworskiej i kancelarii,
(2) palatyn – zastępował monarchę w sądzie dworskim,
(3) stolnik – zarządzał stołem królewskim, kontrolował służbę,
(4) cześnik – opiekował się piwnicą,
(5) komornik – dysponował komorą i szatnią,
(6) koniuszy – opiekował się stajniami władcy

Urząd majordoma zlikwidowano.

d. państwo Karola Wielkiego było monarchią patrymonialną –

e. reforma monetarna – wprowadzenie srebrnego denara zastępującego złotego solida bizantyjskiego (1:12). Wprowadzono jednostkę masy – funt – ok. 409 g. – z funta srebra wybijano 240 denarów = 20 solidów

f. reforma szkolnictwa – aby mieć wykształconych urzędników i doradców musiał podnieść poziom wykształcenia. Zreformował szkoły przyklasztorne, tworzył szkoły przykatedralne, w Akwizgranie szkoła pałacowa. Odnowienie cesarstwa rzymskiego – odnowienie szkolnictwa na wzór rzymski:
-dwa poziomy kształcenia (trivium – podstawowy – składał się z przedmiotów humanistycznych :
*gramatyka – umiejętność czytania i pisania, opanowanie terminologii łacińskiej,
*retoryka – umiejętność pisania listów i redagowania dokumentów,
*dialektyka – umiejętność logicznego rozumowania (poznawano reguły logiki).

oraz

-poziom wyższy – quadrivium – składał się z przedmiotów matematycznych:
* arytmetyka – umiejętność dodawania, odejmowania, mnożenia, dzielenia, obliczenia kalendarzowe,
* geometria – opis ziemi i przyrody,
* astronomia – umiejętność tworzenia kalendarza,
* muzyka

g. kultura:
– renesans karoliński – nawiązywanie do starożytności
– architektura sakralna (czerpała ze wzorów rzymskich i bizantyjskich – kopuły, kaplice na planie krzyża greckiego, popularne mozaiki)
– minuskuła karolińska – reforma pisma, ujednolicenie, wyraźniejsze
– dbał o czystość łaciny i rozwój pisma, zakonnicy przepisywali księgi (kopiści) starożytne i chrześcijańskie.

5. Podział państwa Franków
a. duży obszar – duży problem z utrzymaniem granic
b. zróżnicowanie kulturowe i językowe – szkoły nie były dostępne dla wszystkich tylko dla elit
c. W 814 r. umiera Karol Wielki
d. władza przekazana synowi Ludwikowi Pobożnemu.
e. jego synowie w 843 r. traktat w Verdun – podział państwa (monarchia patrymonialna)
– Karol Łysy ( zachodnia część, później Francja)
– Ludwik Niemiecki (wschodnia część, potem Niemcy)
– Lotar(iusz) – środek od Morza Północnego do Italii i tytuł cesarza (zwierzchność), potem zmarł więc podzielono.

FRANCJA:

Rok powstania państwa – 987 r.  
Ostatni władca z dynastii Karolingów – Ludwig V Gnuśny
Pierwszy władca z dynastii Kapetyngowie – Hugo Kapet

NIEMCY

Rok powstania państwa – 911 r.
Ostatni władca z dynastii Karolingów – Ludwig IV Dziecię
Pierwszy władca z dynastii Ludolfingów – Henryk I Ptasznik

1. Pozytywizm (założenia, przedstawiciele)
2. Młoda Polska powstała pod wpływem modernizmu (założenia, przedstawiciele)
3. Dzieła „ku pokrzepieniu serc”
4. Cechy kultury masowej w początkach XX w.
   

5. Wyjaśnij, dlaczego Galicja stała się centrum polskiej nauki i kultury.
Kraków jako stolica kulturalna ziem polskich.
6. Emancypacja kobiet – dążenie do równouprawnienia kobiet. W jakich sferach życia pozycja prawna kobiet była gorsza od pozycji mężczyzn?

1. Forma rządu – zbiór zasad określających relacje łączące naczelne organy państwa i ich organizację (stosunki pomiędzy prezydentem, rządem i parlamentem).
   
   a. podział ze względu na sposób wyłaniania organów władzy państwowej
   -monarchie – dziedziczni władcy
   -republiki – wybierani prezydenci
   
   

2. System polityczny – ogół norm dotyczących hierarchii, zakresu kompetencji i wzajemnych relacji organów państwowych.

a. parlamentarno-gabinetowy
b. prezydencki
c. semi-prezydencki
d. kanclerski
e. parlamentarno-komitetowy
f. superprezydencki

3. Forma państwa= forma rządów + system polityczny + reżim polityczny (sposób sprawowania władzy)

MONARCHIE – forma rządów, w której dana osoba może objąć władzę na dwa sposoby
a. w drodze dziedziczenia (monarchia dziedziczna)

Wielka Brytania (król Karol III)
*monarchia parlamentarna

Hiszpania (król Filip VI)
*monarchia parlamentarna

Dania (Król Fryderyk X)
*monarchia konstytucyjna

Norwegia (Harald V)
*monarchia parlamentarna

Arabia Saudyjska (król Salman ibn Abd al-Aziz Al Su’ud)
*monarchia absolutna

Japonia (cesarz Naruhito)
*monarchia parlamentarna

b. w drodze wyborów (monarchia elekcyjna)

Watykan (papież Franciszek I)
*Teokracja – władzę w państwie sprawuje kapłan lub kapłani i to duchowni decydują o sprawach cywilnych i religijnych.

Kambodża (Norodom Sihamoni)
*monarchia konstytucyjna

Zjednoczone Emiraty Arabskie (prezydent szejk Muhammad ibn Zajid Al Nahajjan)
*monarchia konstytucyjna

-sprawują władzę dożywotnio
-mogą abdykować

Porządek sukcesji decyduje o wyborze kolejnego władcy.

a. Formy współczesnych monarchii:
-absolutna,
-konstytucyjna
-parlamentarna

b. Zakres zadań monarchów:
– symbol – godność, jedność i tradycje państwa
– brak odpowiedzialności politycznej i konstytucyjnej – nie ponosi odpowiedzialności za decyzje i akty prawne, które podpisał swoim podpisem (odpowiedzialność leży po stronie osoby kontrasygnującej – premiera, ministra) oraz nie ponosi odpowiedzialności za konsekwencje czynów popełnionych w związku ze swoim stanowiskiem (jeżeli np. złamie konstytucję lub ustawy)
-funkcje reprezentacyjna – np. w Wielkiej Brytanii panuje zasada rex regat, sed non gubernat (król panuje, nie rządzi),
-otwieranie i odraczanie posiedzeń parlamentu
– zawieranie i zrywanie traktatów oraz wypowiadanie wojny
-mianowanie wysokich urzędników państwowych
-prawo łaski

4. REPUBLIKI – funkcję głowy państwa pełni prezydent.

a. Formy współczesnych republik:
-totalitarna
-autokratyczna
-demokratyczna

b. Funkcje prezydenta (zależą od systemu politycznego obowiązującego w danym państwie):
– zachowanie ciągłości władzy
– funkcje reprezentacyjne
– może pełnić kompetencje szefa rządu (np. w USA)
– formowanie rządu
– zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu
– reprezentowanie państwa na arenie międzynarodowej
– dbanie o właściwe działanie organów władzy państwowej
– ochrona konstytucji i ustroju państwa
– inicjatywa ustawodawcza
– prawo łaski

c. Prezydent wybierany jest na odpowiednią kadencję, czyli okres wskazany w przepisach prawa:
– w wyborach bezpośrednich (Austria, Francja, Meksyk, Polska)
– w wyborach pośrednich przez kolegium elektorskie (USA)
– przez parlament ( Turcja)
– lub rozszerzony parlament – przez kolegium elektorskie (Niemcy, Włochy)

W państwach autorytarnych i totalitarnych może być też wybrany poprzez zamach stanu.

5. KOLEGIALNE GŁOWY PAŃSTWA – nie organ jednoosobowy, a organ kolegialny sprawuje władzę:
– Andora – współksiążęta Andory (biskup z Katalonii i Prezydent Francji),
– Bośnia i Hercegowina – Prezydium Bośni i Hercegowiny ( troje członków z trzech najważniejszych grup narodowościowych – Muzułmanin bośniacki, Chorwat, Serb z Republiki Serbskiej, którzy są wybierani na czteroletnią kadencję.
– Szwajcaria – Rada Związkowa/Federalna – siedmioosobowy organ władzy pełniący funkcje kolegialnej głowy państwa, na czele stoi prezydent wybierany na roczną kadencję.

1. Sprawowanie władzy to uczestnictwo w procesie decydowania o ważnych sprawach państwa i sposobie realizacji zadań pozwalających państwu funkcjonować (np. podejmowanie decyzji przez głowę państwa, rząd, parlament lub kontrolowanie czy decyzje wykonują właściwe instytucje; dbanie o bezpieczeństwo publiczne; polityka fiskalna).
   
   
2. Podmioty władzy to naród (sprawuje władzę bezpośrednio lub pośrednio) oraz organy państwowe kształtujące politykę państwa.
   
   
3. Środki sprawowania władzy:
   -środki władcze – to zakazy i nakazy, przymus bezpośredni, akty prawne, orzeczenia sądowe
   -środki niewładcze – zmniejszają dystans między rządzącymi i rządzonymi (spotkania z obywatelami, odzewy, udzielanie informacji publicznej).
   
   
4. Formy sprawowania władzy:
   -bezpośrednie formy sprawowania władzy (referendum, zgromadzenia ludowe, plebiscyty, weta ludowe, inicjatywy lokalne, konsultacje społeczne)
   -pośrednie formy sprawowania władzy (wybór reprezentantów, którzy w imieniu wyborców sprawują władzę).
   
   
5. System sprawowania władzy:
   
   -autokratyczny – obywatele nie mają wpływu na rządy władzy państwowej, ludzi podporządkowuje się aparatem represji. Np. ustrój autorytarny, totalitarny, monarchia absolutna.

– system demokratyczny – władza podzielona jest pomiędzy różne organy państwowe, które zobowiązują się do przestrzegania praw i wolności obywatelskich, władza stara się ograniczać środki przymusu.

Wypisz trzy różnice między systemami autokratycznymi a demokratycznymi.

Jakie cechy powinien mieć dobry przywódca?

1. Narodziny islamu
   
   – koczownicze plemiona zamieszkujące płw. Arabski, prowadzili między sobą wojny, łączyły ich kultura, język, znajomość pisma, tryb życia
   – zajmowali się handlem, rzemiosłem i hodowlą (wielbłądów, kóz i owiec) –> położenie Płw. Arabskiego – przebiegają szlaki handlowe (z Dalekiego Wschodu do Europy, Afryki, z Bizancjum)
   -początkowo politeizm, potem islam

2. Mahomet —prorok, twórca religii monoteistycznej Arabów — islamu.
   -żył w Mekce w VI/VII w., był kupcem
   -doznał objawienia (ukazał mu się Archanioł Gabriel i nakazał stworzenie nowej religii)
   -z powodu swoich poglądów zmuszony był uciekać do Medyny w 622 r. – hidżra – to data od której muzułmanie rozpoczęli liczenie lat (początek muzułmańskiej nowej ery, lata i daty się nie zgadzają, bo posługiwali się kalendarzem księżycowym)
   -ostatecznie zjednoczył arabskie plemiona koczownicze
   -zmarł w 632 r.
   
3. Zasady islamu:
   
   – jest jeden bóg – Allah
   -jego nauki głoszą prorocy (jak Mahomet, a wczesniej Chrystus, Mojżesz i Abraham)
   -wiara w Sąd Ostateczny
   -Bóg jest „bezcielesny” – nie wolno przedstawiać jego osoby
   – święta księga – Koran – składa się ona ze 114 sur (pieśni) – zapisy nauk Mahometa (zasady wiary, przepisy dot. kultu, wzorce postępowania, przepisy prawa karnego i cywilnego), spisany po jego śmierci
   -szariat – to zapisy prawa dot. życia wyznawców islamu
   -sunna – zbiór opowiadań o życiu Mahometa
   
   Podstawami wiary jest „5 filarów islamu”:
   1. wyznanie wiary
   2. jałmużna
   3. modlitwa 5 razy dziennie – twarzą zwróconą do Mekki
   4. post – ramadan
   5. pielgrzymka do Mekki (raz w życiu)
   
   oprócz tego:
   -szerzenie wiary poprzez „świętą wojnę” – przeciw niewiernym – dżihad – śmierć w tej wojnie zapewnia zbawienie
   -nie wolno im jeść wieprzowiny i pić alkoholu
   -obrzezanie
   
4. Podboje Arabów i organizacja państwa:
   a. następcy Mahometa, przyjmowali tytuł kalifa (przywódca, następca proroka) i rozpoczęli rozszerzać granice państwa:
   
   -kalifowie byli początkowo wybierani i stali na czele państwa teokratycznego (stolica w Medynie): Abu Bakr, Ali, Omar (Umar), Osman (Usman) – podbój Syria, Palestyna, Persja, Armenia, płn. Afryka (Egipt, Libia)
   
   -kalif Moawi – zapoczątkował dynastię Omajjadów (Umajjadów) i przeniósł stolicę do Damaszku – dalsze podboje: Maghreb (dziś Maroko), tereny płw. Iberyjskiego (zatrzymani przez Franków w bitwie pod Poitiers), dalej na wschód aż po Indie. Za tej dynastii muzułmanie podzielili się na dwa odłamy: sunnitów (za źródło wiary uznają Sunnę) i szyitów (uznają tylko Koran)
   
   – kolejną dynastią byli Abbasydzi – stolicę przenieśli do Bagdadu, państwo przestaje być teokratyczne i zaczyna czerpać ze wzorców ustrojowych Bizancjum; podbój na terenie Sardynii, Korsyki, Sycylii.
   
   -emir – zarządca prowincji
   -charadż – podatek nakładany na niewiernych
   -Arabowie nie dążyli do wyniszczenia ludności podbitej, nie narzucali im swojej wiary, byli tolerancyjni.
   – islamizacja ludów – dla wielu islam był atrakcyjniejszy niż np. religie politeistyczne, wiec przechodzili
   -arabizacja kultury – przejmowanie kultury arabskiej
   
   
5. Kultura arabska
   
   a. nauka i literatura
   -prawo – Sunna i Koran – rozwój badań teologicznych i prawniczych
   -przejęli dorobek cywilizacji starożytnej Grecji i Rzymu- filozofia, matematyka, medycyna (Arystoteles, Galen)- tłumaczyli te prace na język arabski
   – Ibn Sina (Awicenna) – medyk i filozof – zebrał wiedzę medyczną w swoim „Kanonie medycyny” – bardzo mocno wpłynął na europejską medycynę – przetłumaczono na łacinę
   – matematyka – z Indii przejęli system dziesiętny, cyfry (arabskie)
   -„Księga tysiąca i jednej nocy”
   
   b. sztuka i architektura
   – budowa meczetów
   – nie przedstawiali Allaha, Mahometa oraz ludzi i zwierząt – wzory roślinne, geometryczne (arabeski) –> być może ten zakaz wpłynął na ruch obrazoburców w Bizancjum
   
   c. handel

1. Human migration – movement of people from one place to another with the intentions of settling, permanently or temporarily at new location.
   
2. Types of human migration:
   
   a. Internal migration (or domestic migration) is human migration within a country.
   

b. Emigration – the act of leaving one’s country to settle permanently in another (moving abroad).

c. Immigration – the action of coming to live permanently in a foreign country.

d. A refugee (uchodźca) – a displaced person (wysiedleniec) who has been forced to cross national boundaries and who cannot return home safety.

* asylum seeker -osoba ubiegająca się o azyl
An asylum seeker is an immigrant who has been forcibly displaced and might have fled their home country because of war or other factors harming them or their family. He can applie for asylum.

Refugee is someone who is persecuted (it can be race, religion, nationality, membership in a particular social group, or political opinion).

The terms asylum seeker and refugee are often confused.

If asylum seeker’s case is accepted, they become considered a refugee.

Gdzie ludzie na świecie najczęściej migrują? Do jakich państw? (s. 138)

Why do people migrate?

2. The reasons for migrations:

a. economic migration – moving to find work or follow a particular career path
b. social migration – moving somewhere for a better quality of life or to be closer to famili or friends
c. political migration – moving to escape political persecution or war
d. enviromental causes of migration include natural disasters such as flooding

PUSH AND PULL FACTORS

Push factors are the reasons why people leave an area. For example” lack of services, lack of safety, high crime, flooding, poverty, war, crop failure (nieurodzaj), drought (susza), human rights violations.

Pull factors are the reasons why people move to a particular area. For example: higher employment, more wealth (zamożność), better services, good climate, safer or less crime, political stability, more fertile countries (żyźniejsze kraje), lover risk fram natural hazards (zagrożenia)

3. Waves of migration in Europe after Word War II.
– War caused that people had been arrived to Great Britain, Germany or France. They was used as a cheaper labour force (siła robocza).
– A huge reason for migration was the fall of Communism. People had been leaved their countries for economic reasons.
-In 2004 Poland was admitted to UE. EU citizens are free to move and work within the union.
– In 2015 – migration crisis. People from Afghanistan, Iraq and Syria. They tried to come to Europe ( through the territory of Italy or Greece).

4. Migration policies

a. Situation of imigrants depends on their legal status:
-if they are legally resident they have a permission to stay (pozwolenie), they can work, they have social benefits and they can apply for citizenship (ubieganie się o obywatelstwo).
-if they have a refugee status they are protected by international law.
-if they are illegaly resident they can be deported to their own country.

b. most countries are trying to help immigrants (but they have problems with hiring a job, language, different culture, lower qualiffications)

5. Immigrants in Poland
–  from the countries of the former Soviet Union (z krajów byłego ZSRR) – mostly Ukrainians.
–  Immigrants from Asia (China and Vietnam).
– African immigrants, who are studying in our country.
– Western immigrants (from USA and Western Europe).

1. Kryzys migracyjny – i co dalej? ( str. 142)
2. Zadania str. 143.

1. Unemployment is the term reffering to people (who are of working age) who are actively seeking a job but they are unable to find work.

Bezrobocie to stan bezczynności zawodowej osoby w wieku produkcyjnym, niemogącej znaleźć zatrudnienia, mimo gotowości i zdolności do podjęcia pracy oraz starań w jej znalezieniu.

2. The Unemployment rate is the ratio of the number of the unemployed to the total number of working population.

Stopa bezrobocia to stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludzi aktywnych zawodowo.

2. What are the causes of rising unemployment?
-limited production due to lower demand (mniejszy popyt)
-global crisis
-lack of compatibility between the education structure and the market needs
-transformations in the structure of the economy (e.g. when the large workplaces are closing, bankruptcy)
-complicated official procedures and too high taxes
-replacing workers with maschines

3. What are the social consequences of unemployment?
-economic migration
-material and household problems
-living on the breadline (życie na granicy ubóstwa)
-break up of family ties (leaving home)
-the intensification of crimes, addictions, social pathologies
-decreasing birth rate (spadek przyrostu naturalnego)

5. The types of the unemployment (connected with the reasons):

a. frictional  unemployment– short-term, caused by change of workplace, profession, returning to work after a break. There is no major impact to economy.

Bezrobocie frykcyjne dotyczy osób pozostających bez pracy przez krótki czas na skutek zmiany miejsca pracy lub zawodu.

b. technological unemployment – is caused by replacing workers with machines

Bezrobocie technologiczne – bezrobocie będące następstwem postępu technicznego, ograniczającego zapotrzebowanie na pracę ludzką

c. structural unemployment – appear when qualifications of potental workers don’t meet the needs of employers (e.g. somebody lose their job due to economic transformation or technological changes)

Bezrobocie strukturalne – będące następstwem braku korelacji między zapotrzebowaniem rynku pracy a kwalifikacjami pracowników

d. cyclic unemployment – is related to economic recession, lower demand (niższy popyt).

Bezrobocie cykliczne/koniunkturalne– bezrobocie związane z cyklem koniunkturalnym gospodarki wolnokonkurencyjnej – nasila się w miarę pogłębiania się recesji i maleje w fazie rozkwitu

e. seasonal unemployment – occurs within seasonal industries (tourism, agriculture).

Bezrobocie sezonowe – bezrobocie występujące w branżach charakteryzujących się sezonowością produkcji.

f. voluntary unemployment – bezrobocie dobrowolne (może być także przymusowe – jeżeli ktoś nie może znaleźć pracy wcale)

OTHER TYPES OF UNEMPLOYMENT:

a. long-term – długookresowe – 6 – 12 months
b. short-term – krótkookresowe – less than 3 months
c. medium-term – średniookresowe – 3 – 6 months
d. chronic – długotrwałe – over 12 months
e. registred – rejestrowane – when people are registred in labour office (urząd pracy)
f. unregistred/hidden – ukryte – when people are not registred in labour office. Sometimes they might be employed on a part-time basis despite expressing readiness to work full-time.

4. Methods for reducing the unemployment / sposoby walki z bezrobociem:

a. active methods / aktywne metody:

– actions taken to maintain existing workplaces, creating new ones,

– giving possibility to training the unemployed (dokształcanie) – vocational training (szkolenia zawodowe)

– promoting small entrepreneurs

– organizing the internships or career consultation

b. passive methods /pasywne metody:

– support actions for the unemployed (it gives them livelihoods) 

– social benefits

HOMEWORK

1. Read about the poverty/destitution (ubóstwo, nędza, bieda) in your books. Pay attention to three poverty lines (granice ubóstwa).
2. What is KRUS (Agricultural Social Insurance Fund), ZUS (Social Insurance Institution)? What they deal with?
3. Read about types of social insurance (ubezpieczenie społeczne) in Poland.

Take some notes!

SOCIAL EXCLUSION – POVERTY

1. Poverty – a state in which a person or comunity meet lack of livelihood (or the financial resources and essentials be enough for the minimum standard of living).

2. Poverty lines in Poland (progi ubóstwa):

• Absolute poverty/ extreme poverty  means that the income level from employment is too low, so basic human needs can’t be met. Poverty-stricken people and families might live without clean water, healthy food, shelter (schronienie) and medical help. This situation is life-threatening (zagraża życiu).

• Relative poverty- People can meet a minimum level of living standards, compared to others in the same time and place. Usually it is 50% of average household expenses in country.
  
• Legal poverty  – the income is enough to receiving money from social assistance.

3. KRUS and ZUS

• KRUS (Agricultural Social Insurance Fund) is an institution established to realize tasks connected with full servicing of farmers’ social insurance.

• ZUS (The Social Insurance Institution) is a Polish state organization responsible for social insurance of Poland citizens. Social Insurance Institution is one of the biggest public institutions in Poland. Its tasks are:

– collection of health insurance fees 

– payment of benefits

– control  people using benefits

4. Social Insurance Institution  works thanks to intergenerational solidarity. It means that benefits for retirees and pensioners (or other benefits) are payed from contributions of actively employed.

5. What kind of social insurance in Poland we have?
– retirement pension insurance – ubezpieczenie emerytalne,
– disability pension insurance, –  ubezpieczenie rentowe (renta z tytułu niezdolności do pracy)
– sickness insurance – ubezpieczenie zdrowotne
– accident insurance – ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków.  

Zadanie 5 s. 137.