Kategoria: Uncategorized

W XIII w. następuje dalsze rozdrabnianie dzielnic na mniejsze księstwa, jednak pojawiają się książęta dążący do centralizacji władzy.

1. Monarchia Henryków Śląskich – Henryk Brodaty, Henryk Pobożny chcieli zjednoczenia ziem polskich. Za ich panowania Śląsk przeżywał rozkwit gospodarczy i ekonomiczny (lokacje miast i wsi, sprowadzanie osadników niemieckich). Zdołali opanować Wielkopolskę, ziemię krakowską i sandomierską. Gdyby nie rok 1241 (bitwa pod Legnicą, w której zginął Henryk Pobożny), najprawdopodobniej już w poł. XIII w. doszłoby do zjednoczenia państwa polskiego.

Drzewo Piastów – potomkowie Bolesława Krzywoustego

Rozpoczynają się walki o tron krakowski (w XIII w.)

2. Po rozpadzie Monarchii Henryków Śląskich książęta piastowscy rozpoczęli walki o Kraków. Zasiadali tam kolejno: Bolesław Rogatka, Konrad mazowiecki, Bolesłąw Wstydliwy, Leszek Czarny, Henryk IV Probus oraz Przemysł II, który w 1295 r. koronował się w Gnieźnie (nie w Krakowie, bo tam panuje Wacław II) na króla Polski (abp Jakub Świnka) ale zamordowano go w Rogoźnie.

3. Mimo, że spuściznę po Przemyśle przejął Władysław Łokietek, nie udało mu się przejąć władzy. W 1300 r. w na króla koronował się Wacław II czeski (ożenił się z córką Przemysła – przyłączył dzięki temu do Małopolski Wielkopolskę, zdobył Pomorze Gdańskie, Kujawy, ziemię łęczycką i sieradzką, zhołdował większość księstw śląskich oraz Mazowsze). Umiera w 1305 r., następcą miał być syn Wacław III, ale został zamordowany.

4. Władysław Łokietek wraca do kraju. Koronował się na króla Polski w 1320 r. w katedrze krakowskiej – jest to koniec rozbicia dzielnicowego w Polsce.

Polska Łokietka: Wielkopolska, Małopolska, ziemia sandomierska, ziemia sieradzka i łęczycka, Kujawy (utracone pod koniec panowaniana rzecz Krzyżaków). Pomorze Gdańskie zajęli Krzyżacy. Śląsk w rękach Czeskich, Mazowsze pod panowaniem samodzielnych Piastów.

Podsumowując – w Polsce dwa ośrodki zjednoczeniowe:
-Małopolska – Kraków – stolica państwa polskiego
-Wielkopolska – Gniezno – arcybiskupstwo – tylko abp może koronować na króla.
Największe szanse na centralizację władzy mieli władcy tych dzielnic.

Ciekawostka… Dlaczego Władyslawa nazwano Łokietkiem?

1. Pojęcie monarchii stanowej
2. Centralizacja władzy
3. Francja Walezjuszów
4. Anglia Tudorów
5. Święte Cesarstwo Rzymskie i Hiszpania Habsburgów
   
   „bella gerant alii, tu felix Austria, nube” – Maksymilian I Habsburg

PODZIAŁ KOŚCIOŁA CHRZEŚCIJAŃSKIEGO – WIELKA SCHIZMA WSCHODNIA – 1054 r.

Krzyżówka

› Z jakimi problemami borykał się Kościół w późnym średniowieczu?
› Kto dążył do uzdrowienia Kościoła katolickiego?

REFORMACJA – etymologia słowa?

1. Reformacja – ruch reformy (odnowy) chrześcijaństwa zapoczątkowany przez Marcina Lutra w 1517 r.
   
2. Przyczyny:
   -nepotyzm – obsadzanie wyższych stanowisk kościelnych przez duchownych
   -symonia – sprzedaż stanowisk kościelnych
   -nikolaizm – łamanie celibatu przez księży
   -gorszące obyczaje papieży i duchowieństwa
   -fiskalizm papiestwa – chrześcijanie nie chcą płacić podatków na rzecz Kościoła (dziesięcina, świętopietrze)
   -władcy świeccy obawiają się ograniczania swej władzy na rzecz kościoła
   -sprzedaż odpustów
   -msza prowadzona w języku łacińskim
   -słabe wykształcenie duchownych
   
3. Wyznania protestanckie:
   
   LUTERANIZM – 1517 – Marcin Luter – zapoczątkował reformację przybijając 95 tez na drzwiach katerdy w Wittenberdze. W 1521 r. został wezwany na sejm w Wormacji, luter nie pozbył się swoich poglądów i został skazany na banicję.
   
   Zasady:
   -jedynym źródłem wiary jest Biblia (Pismo Święte)
   -zbawienie chrześcijan zależy od wiary i od uczynków człowieka,
   – dwa sakramenty: chrzest i komunię,
   – dążenie do liturgii w języku narodowym (nie po łacinie),
   – odrzucał kult świętych, świętych relikwii, świętych obrazów i odpustu
   – głosił zniesienie celibatu, zakonów, hierarchii kościelnej, instytucji
   – nie uznawał zwierzchności papieża jako głowy Kościoła,
   
   KALWINIZM – 1536 – Jan Kalwin – uważał, że człowiek nie ma wpływu na swoje zbawienie, ponieważ jego los jest z góry przesądzony już w chwili narodzin. To Bóg decyduje o zawieniu lub potępieniu (dokrtyna predestynacji).
   -człowiek powinien modlić się, pracować, rezygnować z przyjemności na rzecz cnotliwego życia.
   -jedynym źródłem wiary Pismo Święte
   -dwa sakramenty
   – chciał, by liturgia kościelna prowadzona była w języku narodowym
   -odrzucał kult świętych, relikwii, obrazów i odpustów
   -postulował zniesienie celibatu, zakonów, hierarchii kościelnej, instytucji kościelnych
   -nie uznawał papieża
   
   ANGLIKANIZM – wporwadzony przez Henryka VIII Tudora, gdy papież nie chciał zgodzić się na rozwód z Katarzyną Aragońską (bo ta nie mogła mieć więcej dzieci). Katarzyna była córką króla Hiszpanii Ferdynanda II i ciotką cesarza Karola V.
   – 1534 r. został wprowadzony Akt supremacji – Henry VIII wprowadza nowe wyznanie i określa jego zasady.
   -jedynym źródłem wiary jest Biblia
   -dwa sakramenty – chrzest i komunia;
   -odrzucenie kultu świętch i odpustów
   -sekularyzacja dóbr kościelnych – na własność pańśtwa.
   -król Anglii – głową Kościoła Katolickiego.

Uniwersalizm średniowieczny – dążenie do stworzenia jednego społeczeństwa średniowiecznej Europy (język łaciński, architektura, wiara katolicka)

HEREZJA – pogląd religijny sprzeczny z dogmatem Kościoła.

1. Kontrreformacja (reforma Kościoła Katolickiego) – proces odnowy Kościoła i przeciwdziałania skutkom reformacji.
   
   Cele – reforma wewnętrzna Kościoła, zahamowanie reformacji, odzyskanie wpływów.
   
   SOBÓR – zjazd najwyższych duchownych w celu wprowadzenia zmian w doktrynie, obyczajach i strukturze kościelnej.
   Sobór w Trydencie (1545 – 1563) – zwołany przez papieża Pawła III. Uznał papieża za najwyższy autorytet w Kościele i sprecyzował podstawy wiary uznane przez katolików. Potwierdzono, że tylko Kościół katolicki ma prawo objaśniania Biblii i przekazów Tradycji oraz utrzymano 7 sakramentów (protestanci tylko 2). Odrzucono nauki Lutra i doktrynę predestynacji. Językiem liturgii łacina. Potwierdzono kult świętych, pielgrzymek i Matki Boskiej. Zobowiązano księży do noszenia sutanny i życia w celibacie, zakazano nepotyzmu i łączenia godności kościelnych.
   Wprowadzono kalendarz gregoriański (Grzegorz XIII, 1582)
2. Jej głównymi narzędziami były:
   –Inkwizycja (Święte Oficjum) – celem tępienie herezji i zwalczanie wpływów reformacji. Podejrzani o herezję byli torturowani i paleni na stosach.
   – Indeks ksiąg zakazanych – wykaz ksiąg, które nie były słuszne z nauką kościoła
   – Zakon jezuitów – Towarzystwo Jezusowe założone w 1534 r. przez Ignacego Loyolę – zasłużyli się rozwojem szkolnictwa. To zakon elitarny.

ZAKRES ROZSZERZONY:

KARYKATURY

POWSTANIE IMPERIUM HABSBURGÓW

KRWAWE KRÓLOWE

Artykuł „Sacco di Roma: Piekło jest niczym w porównaniu z obecną sytuacją Rzymu”. Zakres rozszerzony [grupaI]
Film „Powstanie Imperium Habsburgów”. Zakres rozszerzony [grupaI]
Artykuł „Wojna osiemdziesięcioletnia – data, przyczyny, strony konfliktu, przebieg”. Zakres rozszerzony [grupa II]
Film „Hiszpania i Niderlandy w XVI–XVII w.”. Zakres rozszerzony [grupa II]
Artykuł „Wielka Armada i morska bitwa o Anglię. Hiszpańska inwazja na Wyspy Brytyjskie”. Zakres rozszerzony [grupa III]
Film „Krwawe królowe”. Zakres rozszerzony [grupa III]
Artykuł „Turcja po Sulejmanie Wspaniałym – klęska pod Lepanto w 1571 r.”. Zakres rozszerzony [grupa IV]
Film „Imperium Osmańskie kontra chrześcijanie, cz. 5”. Zakres rozszerzony [grupa IV]

Zagadnienia

1.Koniec epoki Pax Romana?

2.Wielka wędrówka ludów.

3.Upadek Cesarstwa zachodniego – ziemie niczyje?

4.Państwo Franków

Socjalizacja – proces przekazywania wzorców, umiejętności, norm kulturowych przez środowisko społeczne. Trwa przez całe życie.

Rezultatem socjalizacji jest uspołecznienie.

Etapy socjalizacji:
1. pierwotna – przyswajanie norm i zasad przez naśladownictwo
-przebiega w dzieciństwie
-np. nauka chodzenia, mówienia, potrzeby fizjologiczne, podstawowe wzorce lub role społeczne (mama, tata, rodzeństwo)
2. wtórna – samodzielne kształtowanie własnej osobowości
-trwa całe życie
-doświadczenie szkolne, zawodowe, funkcjonowanie w grupach społecznych, odgrywanie innych ról społecznych

Funkcje socjalizacji:
-zapewnia/utrzymuje porządek społeczny
-przekazuje dorobek cywilizacyjny i kulturalny z pokolenia na pokolenie

Dla utrwalenia wiadomości wykonaj poniższe zadanie:

Indie
1. Cywilizacje Doliny Indusu
-rzeki Indus i Ganges w 3 tys. p.n.e.
-ośrodki miejskie – Mohendżo Daro i Harappa (tzw. protomiasta – jak Jerycho czy Çatalhöyük)
-ludność zajmowała się uprawą roli i hodowlą zwierząt, rzemiosłem – handel z Mezopotamią
-upadek na skutek częstych powodzi, zastoju politycznego i ekonomicznego oraz najazdów Arabów

2. Ariowie – w XVI w. p.n.e. przybyli z okolic Iranu i Afganistanu. Podbili mieszkającą tam ludność i założyli swoją cywilizację. Nie stowrzyli państwa – to plemiona rywalizujące ze sobą.
-system kastowy – podział na grupy o określonych prawach i obowiązkach (bramini, kszatarjowie, wajśjowie, śiudrowie oraz wykluczeni ze społeczeństwa pariasi)

3. Dynastia Maurjów – IV w. p.n.e. – II w. p.n.e – największy władca Aśoka

4. Religie i ich charakterystyka

Braminizm – wiara w pośmiertną wędrówkę dusz – reinkarnację

Hinduizm – dążenie do doskonałości, wiara w bogów (Wisznu, Śiwa, Brahma oraz kult Bogini Matki). Wiara w boskie pochodzenie krowy (więcej na ten temat znajdziesz >>TU<<) oraz dążenie do osiągnięcia stanu nirwany – wolności od wszystkich ziemskich wyrzeczeń (chyba nie do końca o to chodziło Kurtowi Cobainowi 🙂

Buddyzm – dążenie do nirwany i reinkarnacja
-kształtowanie cnót (uczciwości, równowagi, radości, współczucia itd.)
-nie wolno im zabijać, kłamać brać nie swoich rzeczy, nie wolno im pić alkoholu, cudzołożyć)

5. Osiągnięcia
-sanskryt – pismo

Rygweda – zbiór hymnów religijnych

Święte księgi hinduizmu – Wedy

Nauka, matematyka i astronomia

Epopeje -Mahabharata (najdłuższy epos na świecie, piąta Weda), Ramajana (napisana sanskrytem)

Architektura – budowali tzw. stupy – święte kopce

CHINY

1. Cywilizacja starożytnych Chin rozwinęła się w IV tys. p.n.e. nad dwoma rzekami: Huang he (ho) – Żółta Rzeka oraz Jangcy (Niebieska Rzeka).
2. Według legend panowało Trzech Dostojnych (odniesienie do mitologii) i Pięciu Cesarzy (królowie – mędrcy, założyciele państwa chińskiego)
3. W III tys. p.n.e zaczęło rozwijać się państwo chińskie – dynastia Shang. Na czele stał „Syn Niebios” – zwierzchnik armii oraz najwyższy kapłan. Kolejna dynastia Zhou (Czou) – rozpad Chin na wiele walczących ze sobą królestw.
4. W III w. Szy – Huang – ti („pierwszy cesarz”) zjednoczył państwo. On też rozpoczął budowę Wielkiego Muru. Następnie władzę przejęła dynastia Han, a państwo podzieliło się.
   
   

1. Konfucjonizm – twórcą Konfucjusz – VI/V w. p.n. e. Człowiek z natury jest dobry, powinien działać na rzecz społeczności i wypełniać swoje obowiązki wobec rodziny i państwa. Aby mogło powstać idealne społeczeństwo każda jednostka musi uczyć się i opanować zasady postępowania. Społeczeństwem powinni rządzić ludzie mądrzy, rządzący ku pożytkowi wszystkich.
2. Osiągnięcia:
   -pismo piktograficzne (potem ideograficzne) – na papierze i jedwabiu za pomocą pędzelka i tuszu (!)
   -nauka, technika, rzemiosło – jedwab, papier, umieli wytapiać i odlewać żelazo, wytwarzali porcelanę, znali proch
   -architektura i sztuka- Wielki Mur Chiński oraz Terakotowa Armia

Na początek szybka rozgrzewka. Proszę o przypomnienie sobie wiadomości z poprzedniej lekcji. W tym celu wykonaj poniższe zadanie:

1. Po śmierci Władysława Hermana pomiędzy jego synami doszło do wojny, w wyniku której Zbigniew został wygnany, co stało się pretekstem dla króla niemieckiego Henryka V do wojny z Polską w 1109 r. (Bolesław wojnę wygrał, pozwolił Zbigniewowi na powrót, ale na skutek dalszych konfliktów go uwięził i oślepił.) Kraj został zjednoczony. Przyłączone zostało Pomorze (misje christianizacyjne – Otton z Bambergu.
2. Bolesław Krzywousty chciał zapobiec bratobójczym walkom o tron między swoimi synami. W 1138 r. ogłosił statut dzielący państwo polskie między synów.
   -Śląsk – Władysław Wygnaniec
   -Wielkopolska – Mieszko Stary
   -Mazowsze – Bolesław Kędzierzawy
   -ziemia sandomierska – Henryk Sandomierski
   Wydzielono dzielnicę senioralną.
   Ustalono zasadę senioratu – dzielnicą senioralną zarządza zawsze najstarszy Piast (oraz pryncypatu – senior ma władzę zwierzchnią nad Polską oraz Pomorzem Gdańskim, decyduje o najważniejszych sprawach państwowych, np. polityka zagraniczna).
   Wydzielono dzielnicę wdowią – wdowa Salomea wraz z Kazimierzem Sprawiedliwym, który był pogrobowcem.

3. Testament Krzywoustego wprowadził okres w dziejach Polski zwany rozbiciem dzielnicowym.

4.Pierwszym seniorem po śmierci Bolesława Krzywoustego był Władysław Wygnaniec, który przez spór z młodszymi braćmi i macochą Salomeą został wygnany. Następca – Bolesław Kędzierzawy nie był w stanie obronić się przed najazdem cesarza Fryderyka Barbarossy (1157) i złożył hołd lenny. Po śmierci Bolesława władzę przejął Mieszko Stary, który chciał wzmocnić władzę centralną. Możni się z tym nie zgodzili, pozbawili go władzy i powołali na tron Kazimierza Sprawiedliwego, obalając zasadę senioratu (żyją jeszcze starsi Piastowie, którzy powinni objąć włądzę). Następnie władzę przejął jego syn – Leszek Biały, który rywalizował o prawo do tytułu princepsa z książętami śląskimi oraz Mieszkiem Starym. Leszek został zamordowany, a tytuł princepsa przestał się realnie liczyć.

5. Skutki rozbicia dzielnicowego:
-walki między braćmi – zasada senioroatu została obalona
-polska pozycja międzynarodowa osłabiona
-Polska nie jest w stanie bronić się przed sąsiadami – poszczególne dzielnice są za słabe, aby móc się ochronić się przed zagrożeniem zewnętrznym
-zanik władzy centralnej, na korzyść możnych i duchowieństwa

Ćwiczenie. Do władców przyporządkuj prawidłowe skojarzenia.