Według słownika PWN tolerancja to:
1. «poszanowanie czyichś poglądów, wierzeń, upodobań, różniących się od własnych»
2. «zdolność żywego organizmu do znoszenia bez szkody dla niego niektórych bodźców chemicznych, fizycznych i biologicznych»
3. «liczba określająca dopuszczalne odchylenie danej wielkości technicznej od jej wartości nominalnej»
Należy pamiętać że tolerancja nie jest tym samym co akceptacja!
Tolerancja w starożytności
Z praktycznych przyczyn rządy zawsze musiały rozważać, którym grupom i praktykom mogą pozwalać na dalsze funkcjonowanie i istnienie, a którym grupom i praktykom tego prawa odmawiać. Edykty Aśoki usankcjonował tolerancję religijną oraz etniczną. Fakt, że Aśoka był buddystą, pokazuje jak bardzo buddyzm był tolerancyjny wobec innych religii. Późniejsza ekspansja Imperium rzymskiego również podniosła kwestię tolerancji – Rzymianie zastanawiali się, jak traktować liczne ludy o różnych religiach i zwyczajach, które podbili. Ogólnie tolerowali oni wszystko, co nie było w konflikcie z rzymskimi prawami.
Średniowiecze
Podobnie, w czasach średniowiecza władcy chrześcijańskiej Europy oraz muzułmańskiego Bliskiego Wschodu czasem decydowali się na tolerowanie mniejszości, a czasem nie. W tym okresie Żydzi często byli celem różnego rodzaju dyskryminacji i pogromów. Szczególnym wyjątkiem była wtedy Polska, która to służyła jako bezpieczne schronienie dla europejskiego judaizmu. W połowie XVI wieku 80% Żydów na świecie znalazło bezpieczne schronienie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów Polski i Litwy.
Tolerancja po XVII w.:
Wolter
Wolter był racjonalistą i deistą, niestrudzenie propagował rozum ludzki, tolerancję religijną, postęp cywilizacyjny i techniczny, głosił też postulat niezależności jednostki ludzkiej. W swych wypowiedziach zażarcie zwalczał instytucje feudalne (zwłaszcza dwór i Kościół), krytykował również skostniałe obyczaje i przesądy, tak mocno zakorzenione jeszcze w społeczeństwie francuskim w drugiej połowie XVIII stulecia.
Oświecenie
„List o tolerancji” jednego z najbardziej znanych i cenionych brytyjskich filozofów Johna Locke’a jest odzwierciedleniem oświeceniowego pojęcia tolerancji.
Jego koncepcje można określić jako zmniejszenie ryzyka przemocy, prześladowań i okrucieństwa. Locke nadał temu terminowi rangę obywatelskiej cnoty społecznej wartości, która powinna stać się fundamentem owocnie funkcjonującego, nowoczesnego społeczeństwa.Tolerancja jest potrzebna wówczas, gdy nie mamy pewnej wiedzy o tym co prawdziwe. Według Lucke’a opiera się ona na możliwości indywidualnego rozwoju człowieka i decydowaniu o własnym postępowaniu.
Pozytywizm
John Stuart Mill ma odmienne pojęcie tolerancji. Zakłada on, że jej celem jest przeciwstawianie się nurtom religigijnym czy też zachowaniom społecznym, które są dominujące i mają wpływ na codzienne życie.
„Zagrożeniem dla człowieka jest nawet prawda „
Polska
Rzeczpospolita na tle ówczesnej Europy cieszyła się względną religijną tolerancją. Pierwszym aktem będącym krokiem w stronę równouprawnienia w zakresie wyznawanej religii na terenie Rzeczypospolitej była tzw. ugoda sandomierska podpisana w roku 1570 między przedstawicielami kościołów protestanckich działających w Polsce.
Pierwszym dokumentem prawnym gwarantującym tolerancję religijną w Rzeczypospolitej był Akt Konfederacji Warszawskiej:
-bezwarunkowy i wieczysty pokój między wszystkimi wyznaniami
-szlachcie, mieszczanom królewskim i innym ludziom wolnym zagwarantowano pełne równouprawnienie, niezależnie od wyznania w prawie publicznym i prywatnym.
„Mendel Gdański”
Maria Konopnicka w swoim dziele – „Mendel Gdański” nawiązuje do zachowań antysemickich w stosunku do starego Żyda, który od wielu lat mieszka w Polsce, ale nadal napotyka się brak akceptacji od strony Polaków.
Współczesne pojęcie tolerancji
Tolerancja w dzisiejszych czasach nawiązuje nie tylko do kwestii religijnej. Coraz częściej używa się tego terminu w znacznie szerszym zakresie.
Najczęściej mówi się o tolerancji oraz nietolerancji w kwestiach:
- Koloru skóry (rasizm)
- Orientacji lub praktyk seksualnych (homofobia)
- Partii i poglądów politycznych
- Narodowościowych (ksenofobia)
- Kulturowych
Zmiany w zastosowaniu i rozumieniu tego terminu często stają się przyczyną ogromnych trudności, jakie pojawiają się podczas dyskusji na ten temat.
