Kategoria: Uncategorized

Polityka na ziemiach wcielonych do ZSRS (w obronie mniejszości białoruskiej i ukraińskiej – marionetkowe państwa Zachodnia Białoruś i Zachodnia Ukraina)

Przemiany gospodarcze – sowietyzacja
a. nacjonalizacja przemysłu
b. kolektywizacja rolnictwa (tworzenie kołchozów- spółdzielni wiejskich i sowchozów – państwowych gospodarstw rolnych)
c. niekorzystna dla społeczeństwa wymiana walut
d. likwidacja własności prywatnej (majątki ziemskie, sklepy, zakłady przemysłowe)

Sowietyzacja społeczeństwa
a. przymusowe nadawanie obywatelstwa – paszportyzacja, język rosyjski oficjalny
b. przymusowy pobór do Armii Czerwonej
c. indoktrynacja (w szkołach programy nauczania), przemianowanie nazw ulic, nazw uczelni, zablokowanie przepływu informacji (w kinach, teatrach tylko dzieła radzieckie), prześladowania kościoła
d. eliminacja elit

Terror – działalność NKWD – Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR

Prosowiecka działalność polskich komunistów – Wanda Wasilewska.

Deportacje Polaków w głąb ZSRS

a. pierwsza deportacja 9/10 II 1940 r.
b. liczbę deportowanych szacuje się na 330-370 tys. osób
c. łagry, kołchozy, kopalnie
d. zbrodnia katyńska
– umieszczenie polskich jeńców wojennych w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie
– egzekucje polskich jeńców w Katyniu, Charkowie i Kalinie – maj i kwiecień 1940 r.
– cmentarze pomordowanych w Katyniu, Piatichatkach koło Charkowa i Miednoje koło Kalinina
– łącznie zamordowano około 22 tys. oficerów i przedstawicieli polskiej inteligencji

******

Atak Niemiec na Związek Sowiecki – 22 czerwca 1941 r. –> sprzymierzeniec? –

Nawiązanie stosunków dyplomatycznych z ZSRR
– Układ Sikorski-Majski – 30 lipca 1941 r.
-pakt Ribbentrop – Mołotow stracił moc
-zgoda na tworzenie armii polskiej w ZSRS – wywiezionych i przebywających „specjalnych miejscach osiedlenia” (Upss… wydało się…) – 14 sierpnia 1941 umowa wojskowa: armia pod dowództwem Naczelnego Wodza gen. Andersa, formowana w ZSRS, uposażenie Brytyjczyków i Sowietów (Leand-Lease-Act) – chętnych dużo, ale po sowieckich łagrach mało który jest w formie
-amnestia dla polskich więźniów w ZSRS (protokół dodatkowy)

Amnestia — ustawowy, powszechny akt łaski polegający na całkowitym lub częściowym darowaniu kary oraz jej prawnych następstw w stosunku do osób, które się dopuściły pewnej kategorii przestępstw.

-brak zapisu o granicy wschodniej
—>kryzys rządowy – premier podpisał bez porozumienia z prezydentem aby przyśpieszyć zawarcie porozumienia

2. Od początku 1942 r. stosunki polsko-sowieckie się pogarszają:
-dwuulicowa polityka Stalina (na ziemiach polskich powstaje komunistyczna Polska Partia Robotnicza) zależna od niego i nieuznająca władz polskich na uchodźctwie.

******

Działalność polskich komunistów:
GRUPA INICJATYWNA – zrzucona na spadochronach do centralnej Polski celem utworzenia partii komunistycznej:
– Marceli Nowotko (I sekretarz Komitetu Centralnego PPR, jak Nowotko zastrzelony, I sekretarzem Finder (aresztowało go Gestapo), potem Władysław Gomułka.)
– Paweł Finder
– Bolesław Mołojec
utworzyli w Warszawie PPR – 5 stycznia 1942 r. – mają działać w tajemnicy i rzekomo bez powiązań z Moskwą

Tworzą Gwardię Ludową – własną siłę zbrojną (nazwa jak w strukturach AK) – nie działają na terenach radzieckich a polskich (czyli uznają linię Curzona)
CEL: Przygotować grunt dla Armii Czerwonej i Stalina.
Gwardia Ludowa –> Armia Ludowa (styczeń 1944) –> przeciwwaga dla AK – Michał Rola-Żymierski – agent sowiecki, generał zdegradowany i skazany za malwersacje finansowe w II RP —> walczą z Niemcami ale też z AK –> po wkroczeniu Armii Czerwonej i Armii Polskiej w ZSRS tworzą ludowe Wojsko Polskie.  

-formowanie armii nie przebiega zgodnie z planem – Sowieci chcą Polaków wysyłać na front jako mięso armatnie, Anders chce pokazać opinii międzynarodowej, że Polacy walczą w swojej sprawie u boku aliantów —> decyzja o ewakuacji armii polskiej z ZSRS do Iranu.

-W styczniu 1943 r. narzucono Polakom obywatelstwo sowieckie (zaciąg do Armii Czerwonej), Powstaje Związek Patriotów Polskich (Wanda Wasilewska na czele).

Celem ZPP było zorganizowanie wojska polskiego w ZSRS, które
walczyłoby u boku Armii Czerwonej i które kontrolowałaby lewica komunistyczna. ZPP głosił hasła sprzeczne z programem rządu emigracyjnego.

******

Rząd polski wobec zbrodni katyńskiej
a. niemiecki komunikat o odkryciu  grobów w Katyniu  – 13 kwietnia 1943 r.
b. interwencja władz polskich w Międzynarodowym Czerwonym Krzyżu
c. zerwanie prze Związek Radziecki stosunków dyplomatycznych z rządem polskim – 25/26 kwietnia 1943 r.

Śmierć gen. Władysława Sikorskiego i rekonstrukcja rządu
a. katastrofa w Gibraltarze – 4 lipca 1943 r.
b. Stanisław Mikołajczyk premierem rządu londyńskiego
c. gen. Kazimierz Sosnkowski Naczelnym Wodzem

******

Rozwój PPR
W listopadzie 1943 ogłoszony zostaje program PPR „O co walczymy?”:
– o powrót do państwa polskiego ziem północnych i zachodnich,
– odmawiano Delegaturze Rządu na Kraj i rządowi emigracyjnemu prawa
sprawowania władzy ze względu na ich podstawy prawne (konstytucja
kwietniowa),
– po wojnie władzę w kraju powinien przejąć rząd tymczasowy wyłoniony w
demokratycznych wyborach. Jego najważniejszymi zadaniami będą:
*nacjonalizacja wielkiego przemysłu, banków i transportu,
*przeprowadzenie radykalnej reformy rolnej
*zorganizowanie i uzbrojenie milicji ludowej do walki z anarchią,
*wprowadzenie szerokich swobód demokratycznych
* wprowadzenie planowania do gospodarki narodowej.
-nie poruszono kwestii polskiej granicy wschodniej.
-odmówiono rządowi emigracyjnemu prawa sprawowania władzy na ziemiach polskich.
-PPR dąży do przejęcia władzy na ziemiach polskich.

Powstanie KRN
Krajowa Rada Narodowa (KRN) 1943/1944 – polski parlament komunistyczny (pod kontrolą PPR) – Bolesław Bierut, Edward Osóbka – Morawski – ma funkcję reprezentacji narodu, opozycja względem rządu emigracyjnego.
W odpowiedzi Polskie Państwo Podziemne powołuje Radę Jedności Narodowej i ogłasza deklarację „O co walczy Naród Polski”.

Od jesieni 1943 r. obóz londyński i obóz lewicy podjęły rywalizacje o władzę nad przyszłym państwem polskim.

Powstanie PKWN – Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego
– organ wykonawczy dla KRN – unika się nazwy „rząd” bo wciąż jest rząd emigracyjny

– powstaje w Moskwie 20 lipca 1944 r., na spotkaniu delegacji KRN i komunistów polskich w ZSRR (przedstawicie ZPP –Związku Patriotów Polskich i Centralnego Biura Komunistów Polskich – CBKP).
– powstaje ponieważ wojska radzieckie zbliżały się do Bugu – linii Curzona,
która miała być wschodnią granicą państwa polskiego.
-PKWN składał się z 15 członków: 10 działaczy ZPP i
CBKP, 5 działaczy KRN (5 komunistów, 4 ludowców, 3 socjalistów, 1 demokrata, 2 bezpartyjnych) –> przedstawiciele różnych partii pod kontrolą ZPP.
-na czele Edward Osóbka – Morawski (zastępcy Wanda Wasilewska i Andrzej Witos)

Powstanie PKWN ogłoszono w pierwszym wyzwolonym na zachód od Bugu polskim mieście – Chełmie Lubelskim 22 lipca 1944 r. –> potem siedziba przeniesiona do Lublina
– Manifest PKWN – program polityczny:
– zapowiadał reformę rolną
– znosił konstytucję kwietniową
– nie uznawał rządu polskiego na uchodźstwie
– zapowiadał wprowadzenie w Polsce rządów demokratycznych

******

Polska Lubelska – okres od momentu ogłoszenia powstania PKWN 22.07.1944 r. do chwili powstania Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (TRJN) w 28.06. 1945 r.

Najwyższy organ to Krajowa Rada Narodowa (KRN), a organem
władzy wykonawczej – PKWN, a od 31.12.1944 r. Rząd Tymczasowy.

Działalność PKWN:
-26 lipca 1944 – porozumienie z ZSRR – dot. Armii Czerwonej działającej na ziemiach polskich
-27 lipca 1944 – porozumienie z ZSRR w sprawie granicy – uznanie linii Curzona

(wybuch powstania warszawskiego)

– 9 września 1944 – podpisanie umów o wymianie ludności z Białoruską i Ukraińską Socjalistyczną Rep. Rad., a następnie 22 listopada z Litewską Socjalistyczną Rep. Rad.

Kryzys rządowy w listopadzie 1944 r.
a. podanie się Stanisława Mikołajczyka do dymisji
b. powołanie rządu Tomasza Arciszewskiego (PPS)

27 grudnia 1944 – ZSRR uznaje PKWN jako oficjalny rząd polski
-wprowadzane są kolejne reformy gospodarcze (reforma rolna)
-toczy się walka z podziemiem (rozwiązanie tajnych organizacji wojskowych, zachęcanie do wstępowania w szeregi Wojska Polskiego)
-wprowadzane są dekrety wyjątkowe skierowane przeciwko opozycji (AK) – żołnierze wyklęci
– Armia Krajowa została rozwiązana przez gen. Leopolda Okulickiego 19 I 1945 r. –-> w miejsce AK została utworzona organizacja Niepodległość (NIE), utworzono także zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (WiN), działają Stronnictwa Narodowego i Narodowe Siły Zbrojne (NSZ).

31 XII 1944 r. PKWN został przekształcony w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej z Edwardem Osóbką-Morawskim jako premierem

(konferencja w Jałcie – 4 – 11 luty 1945) – krótki okres dwuwładzy, Stalin uznaje Rząd Tymczasowy, a alianci rząd londyński.

Polityka faktów dokonanych Stalina zwycięża, alianci nie będą walczyć o Polskę.

******

Walka z opozycją
– aresztowanie i proces szesnastu  (czerwiec 1945 r.) – proces pokazowy – NKWD działa – schwytano ich pod pretekstem zaproszenia na rozmowy.
– działalność Ministerstwo Bezpieczeństwa Wewnętrznego: Urzędu Bezpieczeństwa (UB – bezpieka), Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW) i Milicji Obywatelskiej (MO)
– obława augustowska – operacja wojskowa przeprowadzona w lipcu 1945 roku przez oddziały Armii Czerwonej, wojska NKWD oraz wydzielone oddziały wojska polskiego i Urzędu Bezpieczeństwa, której celem było rozbicie i likwidacja oddziałów podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego

Powstaje TRJN – 28 czerwca 1945 – wbrew wcześniejszym deklaracjom TRJN był zdominowany przez komunistów
– premierem Edward Osóbka-Morawski
– Stanisław Mikołajczyk  (SL) i Władysław Gomułka („raz zdodytej władzy nie oddamy nigdy”)) wicepremierami
-5 lipca 1945 – USA i Wlk. Bryt. uznały TRJN

(Konferencja Wielkiej Trójki w Poczdamie 17 lipca – 2 sierpnia 1945)

KOMUNIŚCI ZALEGALIZOWALI SWOJĄ WŁADZĘ.

Rozwiązanie Rady Jedności Narodowej (podziemny parlament)
-Odezwa Rady Jedności Narodowej do Polaków i narodów sprzymierzonych tzw. testament Polski Walczącej – 1 lipca 1945 r. – spis warunków jakie powinien spełnić ustrój demokratycznej Polski (demokratyczne wybory, niezależne związki zawodowe, zwolnienie aresztowanych, zaprzestanie grabieży i wywozu majątku, Wojsko Polskie bez oficerów sowieckich)
-Stanisław Mikołajczyk stara się podjąć rozmowy z komunistami, licząc że unikniemy sowieckiej dominacji nad Polską.

Stanisław Mikołajczyk:
-premier rządu emigracyjnego
-poseł do KRN i na Sejm Ustawodawczy
-minister rolnictwa w TRJN
-przywódca Polskiego Stronnictwa Ludowego
-obawiając się aresztowania i wyroku śmierci zwrócił się do ambasady USA o pomoc w ewakuacji (z Gdyni w tajemnicy przemycony na Baltavi)
-po ucieczce na Zachód pozbawiony obywatelstwa polskiego (przywrócone pośmiertnie)

Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL)
-twórcą i przywódcą był Stanisław Mikołajczyk
-było największą legalną partią opozycyjną
-PSL miało ogromne poparcie w całym kraju i we wszystkich środowiskach antykomunistycznych

******

TRJN miał przeprowadzić wolne wybory. PPR odsuwa je w czasie (aparat terroru, kontrola społeczeństwa, przygotowanie najlepszych metod fałszowania wyników). Komuniści chcieli rozdzielić mandaty tworząc blok wyborczy (PPR, PPS, SL, SD, SP i PSL). Mikołajczyk się nie zgodził.

Referendum ludowe – 30 czerwca 1946 r. 
–PSL nie chce wspólnego bloku, pada propozycja przeprowadzenia referendum. –wyniki sfałszowane.

CELE: zwiększenie zaufania do rządzących, umożliwienie wyrażenia opinii na temat sytuacji w kraju, odwleczenie wyborów, przetestowanie metod politycznych służących sfałszowaniu wyborów.

Pytania:
1. Czy jesteś za zniesieniem senatu?
2. Czy jesteś za utrwaleniem reform społeczno-gospodarczych?
3. Czy chcesz utrwalenia granicy zachodniej Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej?

PSL przyjęło stanowisko, że należy głosować na 1 pytanie przecząco. Odpowiedź twierdząca oznaczałaby publiczne poparcie dla władzy.

Materiały pochodzą z zasobów IPN (https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/propaganda/70791,Referendum-Ludowe-w-1946-r.html)

Zgodnie z oficjalnymi danymi udział wzięło 85% uprawnionych do głosowania.
Pytanie 1 – 68,2 na TAK
Pytanie 2 – 77,3 na TAK
Pytanie 3 – 91,4 na TAK

PSL obliczyło głosy z Krakowa:
1 – 83,3% NIE
2 – 59% NIE
3 – 30% NIE (70%TAK)

Wybory do Sejmu Ustawodawczego – 19 I 1947 r.
-władze komunistyczne stosowały represje wobec działaczy Polskiego Stronnictwa Ludowego
-wybory przeprowadzone według ordynacji wyborczej dającej duże możliwości fałszerstw (np. podmiany głosów w drodze w obwodowych do okręgowych komisji wyborczych, tylko Komisja Centralna mogła liczyć głosy, komisje wyborcze powtawały w jednostkach wojskowych, w wojsku głosowanie na rozkaz)
– utworzenie tzw. Bloku Demokratycznego w skład którego wchodziły:
*Polska Partia Robotnicza (PPR)
*Polska Partia Socjalistyczna (PPS)
*Stronnictwo Ludowe (SL)
*Stronnictwo Demokratyczne (SD)

Wyniki oficjalne:

Wyniki wg. Mikołajczyka:
-74% poparcia dla PSL
– złożono protest na ręce ambasadorów trzech mocarstw zachodnich – brak reakcji

Polska pod rządami Małej konstytucji
– 19 luty 1947 r.
-ustrój parlamentarny
– prezydentem Bolesław Bierut
-duże uprawnienia otrzymała Rada Państwa
-rząd miał prawo wydawać dekrety

The political system of the Republic of Poland is established by the Constitution of Poland (1997). Polish Constitution guarantees the freedom of individuals.

According to the Constitution Poland:
-is unitary semi-presidental representative democratic republic;
-is the state accomplishes the rules of independence, democracy, legal and civil rights of the citiziens along with pluralism and legalism.

*political pluralism – the existence of two or more political parties representing different programs and orientations
*legalism = rule of law (praworządność) – the legal principle (zasada, reguła ~ potwierdzona prawnie) that law should govern a nation, with everyone equal before the law (równi wobec prawa).

-carry out (=enforce – wprowadzać w życie, realizować) the separation of powers principle:
*Montesquieu’s separation of powers system = „tripartite system” – Montesquieu was a French political philosopher of the Enlightenment period, whose articulation of the theory of separation of powers is implemented in many constitutions in the world. He described three forms of distribution of political power.

1. Legislative branch –> a legistrature –> legislative power – two chambers of Parliamnet (Sejm and Senate).
2. Executive branch –> an executive –> the President and the Government (the Council of Ministers led by the prime minister).
3. Judical branch –> a judiciary (the courts of law and the Constitutional Tribunal – can annul laws that violate the freedoms guaranteed in the constitution ).

LEGISLATIVE BRANCH

Sejm:
-the lower chamber
-460 members elected for a four-year term

Senate:
-the upper chamber
-100 members elected for a four-year term

The National Assembly
-is formed, when members of the Sejm and Senate sitting in joint session
-on three occasions:
*taking the oath (ślubowanie) of office by a new president
*bringing an indictment against the president of the republic to the Tribunal of State
*declaration of a President’s permanent incapacity to exercise their duties due to the state of their health

Main office-holders
Marshal of the Senate -Małgorzata Kidawa-Błońska (Civic Platform)
Marshal of the Sejm – Szymon Hołownia (Poland 2050)

EXECUTIVE BRANCH

President
-the head of state
-the supreme commander of the Armed Forces
-has the power to veto legislation passed by parliament
-can dissolve the parliament under certain conditions
-presidential elections occur every five years
-representative of the state in foreign affairs

The Council of Ministers
-the prime minister proposes, the president appoints, and the Sejm approves the Council of Ministers
-is responsible to the prime minister and the Sejm

Main office holders
President – Andrzej Duda – Law and Justice
Prime Minister – Donald Tusk – Civic Platform

JUDICAL BRANCH

common courts (sądy powszechne)
tribunals (trybunały)
administrative courts (sądy administracyjne)
military courts (sądy wojskowe)
appeal courts (sąd apelacyjny)
district courts (sądy okręgowe)
The Constitutional Tribunal (Trybunał Konstytucyjny)
The State Tribunal (Trybunał Stanu)
The National Council of the Judiciary (Krajowa Rada Sądownictwa)
The National Court Register (Krajowy Rejestr Sądowy)

Useful vocabulary:

Sejm Plenary Hall
Poland is divided in 16 provinces or Voivodeships
Electoral district – okręg wyborczy
Bicameralism – dwuizbowość

Lesson Objectives:
-How the Roman Republic became the Roman Empire?
-Discuss the causes of the crisis and the fall of the Roman Republic.
-Specify the role of Julius Caesar and Octavian Augustus in the formation of the new political system.

The crisis of the Roman Republic:
– the expansions of the state –> grown out of city and the structure of government was not suitable for a whole empire, but for a city.
-the governing of provinces –> people of the provinces could not get citizenship, but they had to pay the taxes (people dissatisfied)
-The civil wars started by the time of the Gracchi –> Tiberius and Gaius Gracchus were the first to attempt reforms.

The civil war was started between the Optimates and Populares – political groups.

The Optimates were the dominant group in the Senate – opponents of reforms
The Populares – reforms supporters.

Tiberius was selected to the tribune. He tried to give land to landless citizens (land reform 133 – 122 BC) but he was murdered. After his death his brother Gaius Gracchus also was elected to the tribune and passed into more radical reforms. He committed suicide.

-the Servile Wars – series of slave revolts

›How were slaves treated in ancient Greece?
›Where the position of a slave was better -in Rome or Greece?

instrumentum vocale – slave was a „speaking tool”

› Who were the gladiators?
›When and why did the War of Spartacus (Gladiator War or The Third Servile War) break out?

Gladiator was an armed slave fighting in an arena for the entertainment of people.

The Third Servile War was slave rebellions against the Roman Republic. The revolt began in 73 BC, with the escape of around 70 slave gladiators from a gladiator school in Capua. Spartacus died in battle and the rebels were crucified (ukrzyżowany).

Sulla’s Dictatorship
-Lucius Cornelius Sulla (dictator) won the first major civil war in Roman history and became the first man of the Republic to seize (sięgnąć =grab) power through force.

FIRST TRIUMVIRATE (60 BC):
-Julius Caesar (namiestnik Galii), 
-Pompey the Great (Hiszpania),
-Marcus Crassus (Syria)
In 53 BC triumvirate split after death of Marcus Crassus and Julius Cesar sized power. He defeated Vercingetorix (Wercyngetoryks, bitwa pod Alezją) and he crossed the Rubicon („Alea iacta est”).

JULIUSZ CEZAR
a. imperator – zwycięski wódz
b. dyktator – dożywotnio miał ten urząd
c. reformy:
–
–
d. idy marcowe –

Wojna domowa po śmierci Cezara :
a. II triumwirat (Second Triumvirate):
-Gajusz Oktawian (Octavianus – Caesar Augustus Octavianus)
-Marek Antoniusz (Mark Antony)
-Marek Lepidus (chcą ukarać sprawców)

KONTRA zwolennicy republiki (43 r. p.n.e. – 36 r. p.n.e.)

b. bitwa pod Filippi (The Battle of Philippi) – 42 r. p.n.e. – triumwirowie pokonali cezarobójców i podzielili między siebie władzę (Marek Antoniusz – Galia, Oktawian – Hiszpania, Lepidus – Afryka), a Italią mieli rządzić wspólnie.

Wojna domowa między członkami II triumwiratu:
a. rozpad triumwiratu – Lepidus usunięty przez Oktawiana i walka między dwoma pozostałymi
b. bitwa pod Akcjum (The Battle of Actium) – 31 r. p.n.e. – Oktawian wygrał, Marek Antoniusz samobójstwo.

KLEOPATRA – dynastia Ptolemeuszów (podział imperium Aleksandra), ostatnia królowa hellenistycznego Egiptu, z Cezarem miała Cezariona, romans z Markiem Antoniuszem.

GAJUSZ OKTAWIAN i ustanowienie CESARSTWA
a. pierwszy cesarz rzymski – Oktawian August (Imperator Caesar Divi Filius Augustus)
b. tytuły:
-August
-Cezar
-princeps senatus
-pontofex maximus
-uprawnienia trybuna ludowego, konsula i cenzora
c. reformy:

Ustrój cesarstwa:
Dzieje Cesarstwa Rzymskiego możemy podzielić na dwa okresy, biorąc pod uwagę system rządów, czyli ustrój:
-wczesne cesarstwo rzymskie – Oktawian August wprowadził ustrój pryncypatu, który polegał na zachowaniu pozorów republiki (komedia republiki)
-późne cesarstwo rzymskie – Dioklecjan w III w. wprowadził ustrój dominatu, czyli monarchię absolutną.

CEL: Dowiem się, jaką rolę pełniła propaganda w czasie II wojny światowej).

Jaki był przebieg działań zbrojnych na frontach II wojny światowej w latach 1942–1945? Odnieś się do osi czasu stworzonej na poprzedniej lekcji.

PROPAGANDA

› Czym jest propaganda?
› W jakim celu władze wykorzystują propagandę?

Propaganda nazistowska (goebbelsowska) 
– stosowana przez Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partię Robotników (NSDAP) w latach poprzedzających dyktaturę Adolfa Hitlera w Niemczech i w jej trakcie w latach 1933–1945
– była kluczowym instrumentem zdobycia i utrzymywania władzy oraz realizacji polityki nazistowskiej

Plakaty propagandowe do obejrzenia – https://plakaty.poszukiwania.pl/displayimage.php?album=6&pid=151#top_display_media

Propaganda III Rzeszy – cechy:
– kilka, stale powtarzanych i zwięzłych hasłach kierowanych do ogółu społeczeństwa
– celem propagandy było zawsze dotarcie do szerokich mas społeczeństwa
– skupiać się na odwoływaniu się do emocji – potępiała „hańbę narodową” traktatu wersalskiego, nieumiejętność poradzenia sobie z hiperinflacją przez partie demokratyczne, podsycała strach Niemców i ich nienawiść do starego systemu powersalskiego
– narodowy wybawiciel – Hitler- uwielbienie przerodziło się w kult jednostki – przedstawiano go jako człowieka z ludu, który „lubi psy i dzieci”
– NSDAP stała się ruchem masowym, między innymi dzięki swojej pomysłowej propagandzie kierowanej przez Josepha Goebbelsa: marsze propagandowe, choreografia na imprezach masowych z mundurami, flagami i symbolami fascynowała oglądających
– Żydów, socjaldemokratów i komunistów, obwiniano za kryzys polityczno-gospodarczy

Propaganda zachodnia i sowiecka przeciw III Rzeszy

ANALIZA – zabiegi propagandowe zastosowane w kreskówce.

• satyryczny charakter wyśmiewający Hitlera i jego sojuszników
•  Hitler rzuca kość swoim trzem pieskom: Benito Mussoliniemu, Miklósowi Horthyemu i Ionowi Antonescu (sojusznicy z Włoch, Węgier i Rumunii)
• ma pokazać odbiorcom, iż sojusznicy Hitlera nie mają wolnej woli – los Hitlera jest przesądzony tak jak każdego, kto napadł na ZSRR (grób Napoleona)
• Hitler przedstawiony jako błazen igrający z losem, za co zostanie solidnie ukarany (beczki z prochem wybuchają)

1. Wypisz elementy propagandowe i karykaturalne zawarte w filmie.
2. Określ, kto był odbiorcą i jaki był cel stworzenia tej kreskówki.
   
   

Kiedy Fuhrer mówi że każdy z nas jest z panów rasy
Wołamy Heil! Heil! w jego fizys
Nie kochać go, to jest wielkie zło
A więc wołaj Heil! Heil przed obliczem jego!

Kiedy Herr Goebbels, mówi że władamy światem i kosmosem
Wołamy Heil! Heil! przed Goebellsa nosem
A gdy Herr Goring mówi że to miejsce nie zostanie nigdy zbombardowane
Wołamy Heil! Heil! przed Goringiem panem
Czy my jesteśmy supermenami super czystymi Arianami?
Ja*, tak jesteśmy supermenami (super duper supermenami)
Czy kraina nazistów dobrą jest?
Odszedłbyś czy został tu?
Ja*, ta kraina nazistów dobrą jest
Ja bym został gdybym mógł
Przyniesiemy pokój wam*
Heil Hitlera wielki plan!
Każdy obcej rasy człek
Kochać będzie Fuhrera twarz,
Gdy przyniesie porządek na świat nasz!

Kiedy Fuhrer mówi że każdy z nas to pan
My wołamy Heil! Heil! przed jego obliczem
Nie kochać go to jest wielkie zło
A więc wołaj Heil! Heil przed obliczem jego!

Tekst pochodzi z https://www.tekstowo.pl/piosenka,spike_jones,der_furher_s_face.html

Oscar za najlepszy krótkometrażowy film animowany w 1943.


Film ukazuje w krzywym zwierciadle totalitarny kraj nazistowski, gdzie wszystko (łącznie z drzewami i chmurami) ma kształt swastyki i wszyscy wykonują hitlerowskie pozdrowienia (nawet koguty i kukułki z zegara).

Jako członkowie występującej w filmie kapeli muzycznej zostali sparodiowani kolejno: puzon: Joseph Goebbels, werbel: Heinrich Himmler, suzafon: Hideki Tōjō, Flet piccolo: Hermann Göring i bęben: Benito Mussolini.

ULOTKA PROPAGANDOWA

› Jaką rolę odgrywała propaganda w czasie II wojny światowe

CEL: Poznam sytuację ziem polskich i ich mieszkańców w latach 1815–1848.

Dlaczego zostały zwołane obrady kongresu wiedeńskiego oraz jakie najważniejsze decyzje na nim zapadły?

› Jakie decyzje podjęte na kongresie ilustruje karykatura?

› W jaki sposób i dlaczego właśnie tak podzielono ziemie Księstwa Warszawskiego?

MAPA s. 115

› Które wschodnie tereny dawnej Rzeczpospolitej nie znalazły się w granicach Królestwa Polskiego? Wskażcie je na mapie.

› Jak sądzicie, co to mogło oznaczać dla mieszkańców tych ziem? Jakie konsekwencje społeczne i polityczne spowodowało?

Jak rozwijały się ziemie polskie względem gospodarczym?
-uwłaszczenie
-rozwój kolei
-działalność księcia Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego,
-powstanie Banku Polskiego,
-okręgi przemysłowe (jakie, gdzie i co?)

Z jakimi problemami borykała się Galicja?

„Boże! Coś Polskę…”-tekst w 1816 r. napisał Alojzy Feliński, dawny
adiutant Tadeusza Kościuszki.

Refren pieśni w pierwotnej wersji odnosił się właśnie do Aleksandra I – twórcy i konstytucyjnego władcy nowego państwa.

Boże! Coś Polskę przez tak liczne wieki
Otaczał blaskiem potęgi i chwały
I tarczą swojej zasłaniał opieki
Od nieszczęść, które przywalić ją miały.
Przed twe ołtarze zanosim błaganie,
Naszego Króla zachowaj nam Panie!

Dlaczego Polacy z Królestwa Polskiego po 15 latach życia pod berłem Romanowów chwycili za broń i w przegranym powstaniu listopadowym zaprzepaścili w dużym stopniu wcześniejsze osiągnięcia?

Sytuacja polityczna w Królestwie niezgodna z oczekiwaniami Polaków: pozycja cara w państwie, rola sejmu, rola rządu, rola armii.

Zagadnienie 1. Ustrój Królestwa Polskiego – konstytucja
-określ rolę króla (cara), namiestnika, Rady Stanu i sejmu przewidywała konstytucja.

Zagadnienie 2. Praktyka polityczna w Królestwie Polskim i postawy Polaków wobec zaborcy:
określ, jak w praktyce wyglądało funkcjonowanie poszczególnych instytucji Królestwa (grupa I – król (car), grupa II – namiestnik i rząd, grupa III – sejm, grupa IV – armia).

CEL: Dowiem się, jak doszło do pokonania bloku państw osi.

Jaki był przebieg działań zbrojnych na frontach II wojny światowej do końca 1941 r.?

PRACA W GRUPACH

Grupa I
Na podstawie podrozdziału Przełom na froncie wschodnim, przygotujcie krótką dziennikarską relację (np. do wiadomości radiowych) z przebiegu tej ofensywy. Następnie wybierzcie najważniejsze wydarzenia, które później zaznaczycie na osi.

Grupa II
Na podstawie podrozdziału Koniec działań wojennych w Afryce i walki na Półwyspie Apenińskim, przygotujcie krótką dziennikarską relację (np. do wiadomości radiowych) z przebiegu tych walk. Następnie wybierzcie najważniejsze wydarzenia, które później zaznaczycie na osi.

Grupa III
Na podstawie podrozdziału Powstanie drugiego frontu w Europie, przygotujcie krótką dziennikarską relację (np. do wiadomości radiowych) z przebiegu tych walk. Następnie wybierzcie najważniejsze wydarzenia, które później zaznaczycie na osi.

Grupa IV
Na podstawie podrozdziału Dziania na froncie wschodnim po 1943 r.,
przygotujcie krótką dziennikarską relację (np. do wiadomości radiowych) z przebiegu tych walk. Następnie wybierzcie najważniejsze wydarzenia, które później zaznaczycie na osi.

Grupa V
Na podstawie podrozdziału Zakończenie wojny na Dalekim Wschodzie,
przygotujcie krótką dziennikarską relację (np. do wiadomości radiowych) z przebiegu tych
walk. Następnie wybierzcie najważniejsze wydarzenia, które później zaznaczycie na osi.

Które momenty działań zbrojnych z lat 1942–1945 były przełomowe?

Przyczyny klęski państw osi:
–
–
–
–

Cel: Zrozumienie znaczenia politycznego oraz militarnego współdziałania państw wielkiej koalicji w czasie II wojny światowej.

POLECENIE:
Na podstawie podręcznika przygotuj prezentację pracy w grupach.

Zagadnienie 1: Okoliczności przystąpienia Stanów Zjednoczonych do wojny.
Grupa 1. uwzględnia w swej prezentacji odpowiedź na pytanie: Jaką rolę w historii II wojny światowej odegrało włączenie się
Stanów Zjednoczonych do tego konfliktu?
Wykorzystajcie w swej pracy źródło statystyczne z podręcznika (zadanie 2, s. 65).

Zagadnienie 2: Kształtowanie się i polityka Wielkiej Koalicji.
Grupa 2. uwzględnia w swej prezentacji odpowiedź na pytanie: Co łączyło, a co dzieliło członków wielkiej koalicji?

Zagadnienie 3: Konferencje wielkiej trójki.
Grupa 3.uwzględnia w swej prezentacji odpowiedź na pytanie: Jakie tematy były poruszane w trakcie konferencji Wielkiej
Trójki i jakie zapadły na nich decyzje?

Praca domowa:
Wykonaj z podręcznika: zad. 1, s. 84.

W pierwszej połowie XIX w. Polacy żyli w granicach trzech państw znacznie różniących się poziomem rozwoju cywilizacyjnego.

Zagadnienie 1. Sytuacja wewnętrzna i polityka zagraniczna Rosji, Austrii i Prus w pierwszej połowie XIX w.

Czy potrafisz wymienić wskaźniki awansu cywilizacyjnego państw Europy Środkowej i Wschodniej w pierwszej połowie XIX w.?

-uwolnienie rynku produkcji i pracy,

-rozwój przemysłu,

-budowa kolei,

-likwidacja analfabetyzmu

Które z państw zaborczych było najbardziej zaawansowane pod względem cywilizacyjnym?

Wskaż kierunki ekspansji państw zaborczych w pierwszej połowie XIX w.

-Prusy – obszar państw niemieckich (dążenie do usunięcia wpływów Austrii z terytoriów niemieckich);

-Austria – Włochy, Bałkany; Rosja – Bałkany, Kaukaz i Zakaukazie.

Co z Gruzją, Armenią, Azerbejdżanem i Czeczenią?

–> terytoria rosyjskiej ekspansji. Jaka jest aktualna sytuacja tych obszarów?

PRUSY
1. Reformy Steina-Hardenberga – pruska droga do kapitalizmu
-zniesienie poddaństwa chłopów (1807)
-uwłaszczenie chłopów – przekazanie ziemi na własność połączone ze zniesieniem obciążeń feudalnych (z odszkodowaniem lub bez)
-reforma wojskowa

ROSJA
-żandarem Europy
-samodzierżawie
Powstanie dekabrystów
-słowianofile, okcydentaliści, panslawizm

AUSTRIA
-kanclerz Klemens von Metternich
-„więzienie narodów”

Zagadnienie 2. Przyczyny, skutki i znaczenie wojny krymskiej

W jaki sposób wojna krymska naruszyła porządek międzynarodowy wprowadzony na kongresie wiedeńskim? (polecenie 3. ze s. 83 podręcznika)

Analiza karykatury ze s. 80 podręcznika: wskazać zawarte w niej elementy i określić ich znaczenie.

1. Kluczowe problemy na świecie w latach 90. XX wieku
2. Konflikty zbrojne przełomu XX i XXI wieku
3. Obalenie apartheidu
4. Znaczenie Chin
5. Globalna Północ – globalne Południe
6. Prześladowania religijne

Ad1.

a. zakończenie zimnej wojny nie doprowadziło do wygaśnięcia konfliktów zbrojnych i zwiększenia bezpieczeństwa

b. źródłem nowych zagrożeń stał się ułatwiony dostęp do dużych zasobów taniej broni posowieckiej

c. reżimy niedemokratyczne zintensyfikowały wysiłki mające na celu produkcję własnej broni masowego rażenia.

Ad 2.

Wojna w Jugosławii

https://www.arte.tv/pl/videos/091347-004-A/historie-konfliktu/

Ormiańsko-azerski konflikt o Górski Karabach

Aktualnie trwające konflikty na świecie:

Ad 4. ****

Obalenie apartheidu w Republice Południowej Afryki (RPA)

APARTHEID – doktryna obowiązująca w Republice Południowej Afryki (do 1961 r. – Związek Południowej Afryki) od 1948 r. – polegała na segregacji rasowej i uprzywilejowaniu białej mniejszości

Ludność czarnoskóra była zmuszona do zamieszkiwania w tzw. bantustanach.

Przeciwko apartheidowi wystąpił Afrykański Kongres Narodowy (ANC) z Nelsonem Mandelą na czele.

W 1968 r. apartheid został uznany przez ONZ za zbrodnię przeciwko ludzkości.

Politykę apartheidu zakończył prezydent RPA Frederik de Klerk (1990 r.).

W 1993 roku Nelson Mandela i Frederik Willem de Klerk zostali laureatami pokojowej Nagrody Nobla.

W 1994 r. Nelson Mandela został wybrany na prezydenta RPA.

Ad5.

Główne kierunki polityki rządu chińskiego po masakrze na placu Tian’anmen

–  ograniczenia swobód obywatelskich

– prorynkowe reformy gospodarcze

Przywódcy ChRL chcą przekształcić Chiny w supermocarstwo

– siły zbrojne

– umacnianie wpływów na arenie międzynarodowej

– problem Tajwanu

Ad 6.

Postępująca globalizacja przyczyniła się do pogłębienia różnić pomiędzy bogatą Północą a biednym Południem

Deklaracja milenijna – przyjęty na Szczycie Milenijnym Narodów Zjednoczonych program poprawienia warunków życia ludzkości (6-8 X 2000 r.) —> jakie założenia?

Ad 7.

Wolności religijne zostały uznane za jedno z podstawowych praw człowieka, ale w wielu regionach świata dochodzi do prześladowań na tle religijnym

Formy prześladowań:

– fizyczna eksterminacja (działania talibów w Afganistanie)

– uprzywilejowanie religii dominującej (państwowej) połączona z dyskryminacją religii mniejszościowych (prawosławie w Rosji)

– zwalczanie wszelkich religii w krajach programowo ateistycznych (Chiny, Korea Północna)

› Jak się przedstawiała sytuacja ludności cywilnej w okupowanej przez Niemców Europie?
› W których krajach była ona najtrudniejsza?
› W jaki sposób starano się przeciwstawiać polityce okupanta?

CEL: dowiedzieć się, jak kształtował się los społeczności żydowskiej w czasie II wojny światowej.

› Jaką politykę wobec Żydów prowadzili naziści po dojściu do władzy w Niemczech oraz jakie były jej podstawy?

-Niemcy przedstawiciele rasy aryjskiej
-Ludy Europy Południowo – Wschodniej były „podludźmi”
-Żydzi

Generalny Plan Wschodni (GPW) – był to plan osiedlenia Niemców na obszarach byłej Rzeczypospolitej oraz w europejskiej części ZSRR oraz zgermanizowania tych obszarów, zgodnie z teorią zdobycia Lebensraum („przestrzeni życiowej”) .

Plan ten zakładał:
-wysiedlenie Słowian z Polski, Białorusi, Ukrainy, Rosji za Ural
– pozostali mieli wykonywać niewolniczą pracę,
-całkowita zagłada Żydów i Romów.

Obozy koncentracyjne
– w Niemczech od 1933 r. (np. Mauthausen, Sachsenhausen, Dachau, Ravensbrück)
– przeznaczone dla:
-inteligencji i przedstawicieli elit,
-członków ruchu oporu,
-ludzi przypadkowo złapanych w tzw. „łapankach”,
– jeńców wojennych
-Żydów i Romów,

Polityka niemiecka wobec Żydów – celem całkowita eksterminacja narodu.
1. prześladowania Żydów w krajach okupowanych:
-naznaczenie (opaski z gwiazdą Dawida),
-izolacja – getta
-zagłada ludności żydowskiej.

Holokaust („spalony w całości” – zagłada ponad 6 milionów Żydów podczas II wojny światowej )= ludobójstwo Żydów = Szoah (hebr. całkowita zagłada) = Zagłada

KONFERENCJA W WANNSEE – 20 stycznia 1942 – Endlösung der Judenfrage („ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”) 

Eksterminacja Żydów przed konferencją w Wannsee
– 1941 r. na terenie ZSRR oddziały Einsatzgruppen wymordowały pół miliona Żydów, Romów i jeńców wojennych – przy pomocy Białorusinów, Ukraińców i Litwinów (Biały Jar koło Kijowa – ponad 100 tys. ludzi, Ponary koło Wilna – ponad 80 tys.)
-eksterminacja przy pomocy broni maszynowej – według Niemców zbyt kosztowna i zbyt powolna; problem z ciałami.

Po konferencji w Wannsee:
-obozy zagłady (obozy śmierci), w których dokonywano masowych morderstw, za pomocą przemysłowych metod (Cyklon B, palenie zwłok w krematoriach)
-Reinhard Heydrich – głównodowodzący całej akcji

-Kulmhof (Chełmno nad Nerem w Wielkopolsce) – pierwszy obóz zagłady,
-Bełżec, w województwie lubelskim,
-Treblinka
-Sobibór
-Auschwitz- Birkenau – Oświęcim – Brzezinka
-Majdanek

Obozy pracy- eksterminacja poprzez nadludzki wysiłek podczas pracy
-Gross – Rosen (Rogoźnica) –

Dlaczego w Polsce?

-przekonanie, że Polscy nie będą pomagać Żydom,
-centralne położenie Polski umożliwiało transporty z całej Europy,
-dobrze rozwinięta sieć kolejowa ułatwiała transport ofiar ,

Obozy były instytucjami państwowymi.

Czy możemy podać przykłady, jak narastała nienawiść w stosunku do Żydów?

Renata Stih & Frieder Schnock: Places of Remembrance – Memorial in the Bavarian Quarter in Berlin-Schöneberg (1993)

31.03.1933r. – „Od 1 kwietnia 1933 r. koszty leczenia u lekarza żydowskiego nie będą zwracane przez Publiczną Kasę Chorych”;
„Żydowscy sędziowie zostają zawieszeni”

1.04.1933r. – „Wszystkie lokalne urzędy muszą zawiesić żydowskich nauczycieli”

25.04.1933r. -„Żydzi są wykluczeni z drużyn sportowych”

9.07.1933r. – „Żydzi zostają wykluczeni z Niemieckiej Federacji Szachowej”

16.08.1933r. – „Żydzi zostają usunięci z chórów.”

5.03.1934r. – „Zakaz zatrudniania żydowskich aktorów i aktorek”

31.03.1935r. – „Zakaz zatrudniania żydowskich muzyków”

15.09.1935r. – „Zakazuje się małżeństw mieszanych (pod groźbą więzienia).” Małżeństwa mieszane od dziś są nieważne”.

29.01.1936r. – „Wprowadzone zostają znaki „Żydzi są tu niechciani””

3.04.1936r. -„Żydowscy weterynarze nie mogą prowadzić praktyk”

15.04.1936r. „Dziennikarze musza udowodnić swoje i swojego współmałżonka pochodzenie do 1800 roku wstecz”

4.10.1936r. – „Chrzest i nawrócenie Żydów na chrześcijaństwo nie mają żadnego związku z kwestią rasy”

15.04.1937r. – „Żydzi nie mogą otrzymywać stopni naukowych”

22.03.1938r. – „Tylko honorowi towarzysze krwi niemieckiej lub pokrewnego pochodzenia mogą zostać działkowiczami”

25.07.1938r. – „Żydowscy lekarze nie mogą już praktykować”

17.08.1938r. – „Wszyscy Żydzi muszą przyjąć imię 'Israel’ lub 'Sara'”

5.10.1938r. – „Paszporty należące do Żydów oznaczone zostają literą J. Paszporty zostają skonfiskowane Żydom, którym nie wolno emigrować”

9/10.11.1939r. – NOC KRYSZTAŁOWA

15.11.1938r. – „Dzieci żydowskie nie mogą uczęszczać do szkół publicznych”.

1938 r.- „Dzieci Aryjskie i Nie-Aryjskie nie mogą się bawić razem”

grudzień 1938r. – niektóre części Berlina zostają zamknięte dla Żydów

21.12.1938r. – „Żydowskie kobiety nie mogą być położnymi”

21.02.1939r. – „Biżuteria, przedmioty wykonane ze złota, srebra lub platyny, perły należące do Żydów mają zostać zwrócone państwu”

30.04.1939r. – „Umowy najmu z Żydami mogą zostać rozwiązane bez podania przyczyny”

1.09.1939r. – „Żydom nie wolno opuszczać mieszkań po godzinie 20:00”.

1939r. – „Na Bayerischer Platz w Berlinie Żydzi mogą siadać tylko na ławkach parkowych oznaczonych żółtym kolorem”

18.09.1939r. -„W środkach transportu publicznego Żydzi mogą usiąść tylko wówczas, gdy pozostali podróżni zajęli już miejsca”

23.09.1939r. -„Żydom konfiskuje się radia”

4.07. 1940r. – „Żydom w Berlinie żywność wolno kupować tylko między godziną 4 a 5 popołudniu”

29.07.1940r. – „Odcięte zostają połączenia telefoniczne do Żydów”

26.06.1941r. „Żydom nie wolno kupować mydła i kremu do golenia”

1.09.1941r. – „Wszyscy Żydzi zobligowani są do noszenia żółtej gwiazdy z napisem 'Żyd'”.

13.09.1941r. – „Żydom wolno korzystać z transportu publicznego tylko w celu dojazdu do pracy”.

18.10.1941r. – rozpoczynają się pierwsze masowe deportacje Żydów

20.01.1942r. – konferencja w Wannsee

24.03.1942 r. – „Żydzi mogą korzystać z transportu publicznego tylko jeśli miejsce pracy jest oddalone od domu o więcej niż 7 km, a dzieci żydowskie gdy szkoła oddalona jest więcej niż 5 km.”

20.06.1942 r. – „Zakaz uczęszczania do szkół”.

22.06.1942r. – „Jajka nie będą już sprzedawane Żydom”

10.07.1942r. – „Mleko również”

11.07.1942 – pierwsze deportacje bezpośrednio do obozu zagłady Auschwitz

7.08.1942r. – „Polacy i Żydzi nie mogą być świadkami w sprawach sądowych przeciwko Niemcom”

9.10.1942r. – „Żydom nie wolno kupować książek”

26.03.1943r. – „Zorganizowano aresztowania w miejscu pracy w celu deportacji”

1943r. – relacja – „Mieliśmy kanarka, kiedy otrzymaliśmy zawiadomienie, że Żydom nie wolno posiadać zwierząt domowych. Mój mąż nie mógł się z nim rozstać. Każdego słonecznego dnia wystawiał go na parapet. Być może ktoś na niego doniósł bo pewnego dnia wezwano go do Gestapo. (…) Po wielu tygodniach życia w strachu policja wysłała mi zawiadomienie, w którym poinformowała że muszę zapłacić opłatę w wysokości 3 marek niemieckich za odbiór prochów mojego męża”

16.02.1945r. – „Wszystkie dokumenty zawierające ślady działalności antysemickiej muszą zostać zniszczone”

Postawy ludzkie wobec Holokaustu

„Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono” (W. Szymborska).

Grupa 1
Wyszukanie w filmie postaw Polaków pozytywnych i negatywnych w sytuacji wojennej i powojennej.

Grupa 2
Pozytywne i negatywne postawy Niemców.

Grupa 3
Pozytywne i negatywne postawy Żydów.

PEŁNA BIOGRAFIA I ŻYCIORYS

POSTAWY POLAKÓW

CEL: Poznasz postawy Polaków wobec zagłady ludności żydowskiej.

Żydzi nie byli jedyną grupą poddaną masowej eksterminacji –> Problem „Porajmos ” Romów i Sinti.

POLECENIE:
Podzielcie się na dwie grupy. W pierwszej znajdą się osoby, które zgadzają się z poniższą tezą, w drugiej te, które się z nią nie zgadzają.

Czy zgadzasz się ze słowami Icchaka Cukiermana: „żeby spowodować śmierć stu Żydów, wystarczył jeden polski donosiciel, ale żeby pomóc jednemu Żydowi, potrzebna była czasami pomoc dziesięciu Polaków, pomoc całej polskiej rodziny”?

Waszym dzisiejszym zadaniem będzie sformułowanie pięciu argumentów, które pomogą obronić tezę lub ją obalić.

DYSKUSJA

Czy Polacy powinni się jeszcze bardziej zaangażować w pomoc swoim żydowskim sąsiadom?

REFLEKSJA:
› Jakie emocje wzbudziła w tobie dzisiejsza dyskusja?
› Jak oceniasz postawy Polaków oraz władz polskich wobec zagłady?
› Czy – twoim zdaniem – zrobiono wszystko, co można było zrobić w realiach okupacji, aby ocalić jak największą liczbę Żydów?