Stalinizm określenie typu scentralizowanej dyktatury wprowadzonej przez Józefa Stalina w ZSRR, która stanowiła połączenie marksizmu, leninizmu, kultu jednostki Stalina.
Okres rządów Stalina 1924 – 1953 (umiera 5 marca i następuje tzw. postalinowska odwilż, proces destalinizacji)
W Polsce okres stalinowski: 1948 – 1956 —> wprowadzono w państwie polskim system rządów wzorowany na systemie radzieckim.
Cechy charakterystyczne stalinizmu: *wszechwładza PZPR
Zjednoczenie ruchu robotniczego (PPS + PPR) – grudzień 1948 -I sekretarzem Bolesław Bierut
PZPR – Polska Zjednoczona Partia Robotnicza -struktura organizacyjna jest hierarchiczna: Komitet Centralny (KC) Komitety wojewódzkie (KW) Komitety powiatowe, gminne, miejskie oraz dzielnicowe. Podstawowe Organizacje Partyjne (POP) – np. zakłady pracy, wieś lub inne (emeryci, gospodynie domowe) -w ten sposób realizuje się zasadę „centralizmu demokratycznego” – bezwzględne podporządkowanie organów niższych wyższym (teoretycznie członkowie partii debatują nad decyzjami, ale w rzeczywistości muszą się dopasować) – POPy nie mają więc realnej władzy
ZJAZD – posiada najwyższą władzę w partii (np. zatwierdzał plan 5-letni, uchwalał statut, określał linię polityczną partii oraz wybierał najwyższe władze partyjne. W zjeździe brali udział delegaci – komuniści wybrani z niższych szczebli struktury partyjnej. Zjazdy odbywały się w odstępie 4–5 lat.
KOMITET CENTRALNY – wybierany przez Zjazd, najwyższa władzę partyjna w okresie między zjazdami. Obrady plenarne KC (min. raz na 3 miesiące). KC wybierał I sekretarza KC, Sekretariat, Biuro Polityczne (BP). Komitet Centralny podejmował decyzje w formie uchwał. Dotyczyły one praktycznie każdej dziedziny życia kraju: gospodarki, kultury, spraw zagranicznych, obronności, edukacji itd.
I sekretarz KC, Biuro Polityczne – najważniejszy człowiek w ówczesnej Polsce i faktyczna głowa państwa. (Bolesław Bierut, Edward Ochab, Władysław Gomułka, Edward Gierek, Stanisław Kania, Wojciech Jaruzelski oraz Mieczysław Rakowski). Reprezentował partię, sprawował nadzór nad siłami zbrojnymi (jako Szef Komitetu Obrony Kraju), kierował pracą Biura Politycznego oraz sekretariatu.
Biuro Polityczne skupiało najważniejszych polskich komunistów. W jego składzie znajdowali się tacy ludzie, jak Marian Spychalski, Józef Cyrankiewicz, Hilary Minc, Roman Zambrowski, Ignacy Loga-Sowiński czy Mieczysław Moczar.
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza posiadała rozbudowane struktury. Istniały organy centralne oraz terenowe. W obu przypadkach możemy wyróżnić władzę wykonawczą: BP, I sekretarze, sekretarze oraz egzekutywy odpowiedniego szczebla, władzę uchwałodawczą tworzoną przez komitety centralny i powiatowe oraz zjazd, a także władzę kontrolną, w skład której wchodziły komisje rewizyjne i komisje kontroli partyjnej (Centralna Komisja Kontroli Partyjnej, Centralna Komisja Rewizyjna).
Zjawisko nomenklatury – ludzie uprzywilejowani, obsadzanie stanowisk ludźmi wiernymi partii
*sowietyzacja armii – Konstanty Rokossowski (wicepremier i minister obrony narodowej marszałek Związku Sowieckiego został marszałkiem Polski – bezpośrednio podporządkowany ZSRR) przeprowadził czystki w armii (procesy pokazowe, eliminacja oficerów II RP i zastępowanie ich oficerami z ZSRR
*terror -działa bezpieka (UB) -eliminacja przeciwników politycznych, podziemia niepodległościowego i tych, którzy nie zgadzali się z przyjętą ideologią, -kontrola społeczeństwa (system donosicieli, szczególnie zwracano uwagę na grupy ludzi podejrzanych o wrogi stosunek do państwa i ustroju: żołnierzy AK, byłych ziemian, inteligencję, duchownych itp.) -procesy pokazowe -nie ma możliwości obrony (zasada domniemania niewinności nie obowiązuje) -swobody obywatelskie nie są przestrzegane
*indoktrynacja -ujednolicenie wszystkich organizacji społecznych i młodzieżowych, podporządkowanie ich jednej ideologii,
*cenzura i propaganda
*socrealizm (realizmu socjalistycznego),
*walka z Kościołem katolickim,
*wprowadzenie systemu gospodarczego wzorowanego na systemie radzieckim -nacjonalizacja przemysłu, likwidacja prywatnych banków i handlu -gospodarka centralnie sterowana (plany pracy narzuca) – Państwowa Komisja Planowania Gospodarczego – Hilary Minc (plan sześcioletni 1950 – 1955) -kolektywizacja – łączenie gospodarstw i tworzenie w spółdzielnie – likwidacja własności prywatnej – obowiązkowe dostawy żywności -tworzenie PGRów – Państwowych Gospodarstw Rolnych
Polityka na ziemiach wcielonych do ZSRS (w obronie mniejszości białoruskiej i ukraińskiej – marionetkowe państwa Zachodnia Białoruś i Zachodnia Ukraina)
Przemiany gospodarcze – sowietyzacja a. nacjonalizacja przemysłu b. kolektywizacja rolnictwa (tworzenie kołchozów- spółdzielni wiejskich i sowchozów – państwowych gospodarstw rolnych) c. niekorzystna dla społeczeństwa wymiana walut d. likwidacja własności prywatnej (majątki ziemskie, sklepy, zakłady przemysłowe)
Sowietyzacja społeczeństwa a. przymusowe nadawanie obywatelstwa – paszportyzacja, język rosyjski oficjalny b. przymusowy pobór do Armii Czerwonej c. indoktrynacja (w szkołach programy nauczania), przemianowanie nazw ulic, nazw uczelni, zablokowanie przepływu informacji (w kinach, teatrach tylko dzieła radzieckie), prześladowania kościoła d. eliminacja elit
Terror – działalność NKWD – Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR
Prosowiecka działalność polskich komunistów – Wanda Wasilewska.
Deportacje Polaków w głąb ZSRS
a. pierwsza deportacja 9/10 II 1940 r. b. liczbę deportowanych szacuje się na 330-370 tys. osób c. łagry, kołchozy, kopalnie d. zbrodnia katyńska – umieszczenie polskich jeńców wojennych w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie – egzekucje polskich jeńców w Katyniu, Charkowie i Kalinie – maj i kwiecień 1940 r. – cmentarze pomordowanych w Katyniu, Piatichatkach koło Charkowa i Miednoje koło Kalinina – łącznie zamordowano około 22 tys. oficerów i przedstawicieli polskiej inteligencji
******
Atak Niemiec na Związek Sowiecki – 22 czerwca 1941 r. –> sprzymierzeniec? –
Nawiązanie stosunków dyplomatycznych z ZSRR – Układ Sikorski-Majski – 30 lipca 1941 r. -pakt Ribbentrop – Mołotow stracił moc -zgoda na tworzenie armii polskiej w ZSRS – wywiezionych i przebywających „specjalnych miejscach osiedlenia” (Upss… wydało się…) – 14 sierpnia 1941 umowa wojskowa: armia pod dowództwem Naczelnego Wodza gen. Andersa, formowana w ZSRS, uposażenie Brytyjczyków i Sowietów (Leand-Lease-Act) – chętnych dużo, ale po sowieckich łagrach mało który jest w formie -amnestia dla polskich więźniów w ZSRS (protokół dodatkowy)
Amnestia — ustawowy, powszechny akt łaski polegający na całkowitym lub częściowym darowaniu kary oraz jej prawnych następstw w stosunku do osób, które się dopuściły pewnej kategorii przestępstw.
-brak zapisu o granicy wschodniej —>kryzys rządowy – premier podpisał bez porozumienia z prezydentem aby przyśpieszyć zawarcie porozumienia
2. Od początku 1942 r. stosunki polsko-sowieckie się pogarszają: -dwuulicowa polityka Stalina (na ziemiach polskich powstaje komunistyczna Polska Partia Robotnicza) zależna od niego i nieuznająca władz polskich na uchodźctwie.
******
Działalność polskich komunistów: GRUPA INICJATYWNA – zrzucona na spadochronach do centralnej Polski celem utworzenia partii komunistycznej: – Marceli Nowotko (I sekretarz Komitetu Centralnego PPR, jak Nowotko zastrzelony, I sekretarzem Finder (aresztowało go Gestapo), potem Władysław Gomułka.) – Paweł Finder – Bolesław Mołojec utworzyli w Warszawie PPR – 5 stycznia 1942 r. – mają działać w tajemnicy i rzekomo bez powiązań z Moskwą
Tworzą Gwardię Ludową – własną siłę zbrojną (nazwa jak w strukturach AK) – nie działają na terenach radzieckich a polskich (czyli uznają linię Curzona) CEL: Przygotować grunt dla Armii Czerwonej i Stalina. Gwardia Ludowa –> Armia Ludowa (styczeń 1944) –> przeciwwaga dla AK – Michał Rola-Żymierski – agent sowiecki, generał zdegradowany i skazany za malwersacje finansowe w II RP —> walczą z Niemcami ale też z AK –> po wkroczeniu Armii Czerwonej i Armii Polskiej w ZSRS tworzą ludowe Wojsko Polskie.
-formowanie armii nie przebiega zgodnie z planem – Sowieci chcą Polaków wysyłać na front jako mięso armatnie, Anders chce pokazać opinii międzynarodowej, że Polacy walczą w swojej sprawie u boku aliantów —> decyzja o ewakuacji armii polskiej z ZSRS do Iranu.
-W styczniu 1943 r. narzucono Polakom obywatelstwo sowieckie (zaciąg do Armii Czerwonej), Powstaje Związek Patriotów Polskich (Wanda Wasilewska na czele).
Celem ZPP było zorganizowanie wojska polskiego w ZSRS, które walczyłoby u boku Armii Czerwonej i które kontrolowałaby lewica komunistyczna. ZPP głosił hasła sprzeczne z programem rządu emigracyjnego.
******
Rząd polski wobec zbrodni katyńskiej a. niemiecki komunikat o odkryciu grobów w Katyniu – 13 kwietnia 1943 r. b. interwencja władz polskich w Międzynarodowym Czerwonym Krzyżu c. zerwanie prze Związek Radziecki stosunków dyplomatycznych z rządem polskim – 25/26 kwietnia 1943 r.
Śmierć gen. Władysława Sikorskiego i rekonstrukcja rządu a. katastrofa w Gibraltarze – 4 lipca 1943 r. b. Stanisław Mikołajczyk premierem rządu londyńskiego c. gen. Kazimierz Sosnkowski Naczelnym Wodzem
******
Rozwój PPR W listopadzie 1943 ogłoszony zostaje program PPR „O co walczymy?”: – o powrót do państwa polskiego ziem północnych i zachodnich, – odmawiano Delegaturze Rządu na Kraj i rządowi emigracyjnemu prawa sprawowania władzy ze względu na ich podstawy prawne (konstytucja kwietniowa), – po wojnie władzę w kraju powinien przejąć rząd tymczasowy wyłoniony w demokratycznych wyborach. Jego najważniejszymi zadaniami będą: *nacjonalizacja wielkiego przemysłu, banków i transportu, *przeprowadzenie radykalnej reformy rolnej *zorganizowanie i uzbrojenie milicji ludowej do walki z anarchią, *wprowadzenie szerokich swobód demokratycznych * wprowadzenie planowania do gospodarki narodowej. -nie poruszono kwestii polskiej granicy wschodniej. -odmówiono rządowi emigracyjnemu prawa sprawowania władzy na ziemiach polskich. -PPR dąży do przejęcia władzy na ziemiach polskich.
Powstanie KRN Krajowa Rada Narodowa (KRN) 1943/1944 – polski parlament komunistyczny (pod kontrolą PPR) – Bolesław Bierut, Edward Osóbka – Morawski – ma funkcję reprezentacji narodu, opozycja względem rządu emigracyjnego. W odpowiedzi Polskie Państwo Podziemne powołuje Radę Jedności Narodowej i ogłasza deklarację „O co walczy Naród Polski”.
Od jesieni 1943 r. obóz londyński i obóz lewicy podjęły rywalizacje o władzę nad przyszłym państwem polskim.
Powstanie PKWN – Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego – organ wykonawczy dla KRN – unika się nazwy „rząd” bo wciąż jest rząd emigracyjny
– powstaje w Moskwie 20 lipca 1944 r., na spotkaniu delegacji KRN i komunistów polskich w ZSRR (przedstawicie ZPP –Związku Patriotów Polskich i Centralnego Biura Komunistów Polskich – CBKP). – powstaje ponieważ wojska radzieckie zbliżały się do Bugu – linii Curzona, która miała być wschodnią granicą państwa polskiego. -PKWN składał się z 15 członków: 10 działaczy ZPP i CBKP, 5 działaczy KRN (5 komunistów, 4 ludowców, 3 socjalistów, 1 demokrata, 2 bezpartyjnych) –> przedstawiciele różnych partii pod kontrolą ZPP. -na czele Edward Osóbka – Morawski (zastępcy Wanda Wasilewska i Andrzej Witos)
Powstanie PKWN ogłoszono w pierwszym wyzwolonym na zachód od Bugu polskim mieście – Chełmie Lubelskim 22 lipca 1944 r. –> potem siedziba przeniesiona do Lublina – Manifest PKWN – program polityczny: – zapowiadał reformę rolną – znosił konstytucję kwietniową – nie uznawał rządu polskiego na uchodźstwie – zapowiadał wprowadzenie w Polsce rządów demokratycznych
******
Polska Lubelska – okres od momentu ogłoszenia powstania PKWN 22.07.1944 r. do chwili powstania Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (TRJN) w 28.06. 1945 r.
Najwyższy organ to Krajowa Rada Narodowa (KRN), a organem władzy wykonawczej – PKWN, a od 31.12.1944 r. Rząd Tymczasowy.
Działalność PKWN: -26 lipca 1944 – porozumienie z ZSRR – dot. Armii Czerwonej działającej na ziemiach polskich -27 lipca 1944 – porozumienie z ZSRR w sprawie granicy – uznanie linii Curzona
(wybuch powstania warszawskiego)
– 9 września 1944 – podpisanie umów o wymianie ludności z Białoruską i Ukraińską Socjalistyczną Rep. Rad., a następnie 22 listopada z Litewską Socjalistyczną Rep. Rad.
Kryzys rządowy w listopadzie 1944 r. a. podanie się Stanisława Mikołajczyka do dymisji b. powołanie rządu Tomasza Arciszewskiego (PPS)
27 grudnia 1944 – ZSRR uznaje PKWN jako oficjalny rząd polski -wprowadzane są kolejne reformy gospodarcze (reforma rolna) -toczy się walka z podziemiem (rozwiązanie tajnych organizacji wojskowych, zachęcanie do wstępowania w szeregi Wojska Polskiego) -wprowadzane są dekrety wyjątkowe skierowane przeciwko opozycji (AK) – żołnierze wyklęci – Armia Krajowa została rozwiązana przez gen. Leopolda Okulickiego 19 I 1945 r. –-> w miejsce AK została utworzona organizacja Niepodległość (NIE), utworzono także zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (WiN), działają Stronnictwa Narodowego i Narodowe Siły Zbrojne (NSZ).
31 XII 1944 r. PKWN został przekształcony w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej z Edwardem Osóbką-Morawskim jako premierem
(konferencja w Jałcie – 4 – 11 luty 1945) – krótki okres dwuwładzy, Stalin uznaje Rząd Tymczasowy, a alianci rząd londyński.
Polityka faktów dokonanych Stalina zwycięża, alianci nie będą walczyć o Polskę.
******
Walka z opozycją – aresztowanie i proces szesnastu (czerwiec 1945 r.) – proces pokazowy – NKWD działa – schwytano ich pod pretekstem zaproszenia na rozmowy. – działalność Ministerstwo Bezpieczeństwa Wewnętrznego: Urzędu Bezpieczeństwa (UB – bezpieka), Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW) i Milicji Obywatelskiej (MO) – obława augustowska – operacja wojskowa przeprowadzona w lipcu 1945 roku przez oddziały Armii Czerwonej, wojska NKWD oraz wydzielone oddziały wojska polskiego i Urzędu Bezpieczeństwa, której celem było rozbicie i likwidacja oddziałów podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego
Powstaje TRJN – 28 czerwca 1945 – wbrew wcześniejszym deklaracjom TRJN był zdominowany przez komunistów – premierem Edward Osóbka-Morawski – Stanisław Mikołajczyk (SL) i Władysław Gomułka („raz zdodytej władzy nie oddamy nigdy”)) wicepremierami -5 lipca 1945 – USA i Wlk. Bryt. uznały TRJN
(Konferencja Wielkiej Trójki w Poczdamie 17 lipca – 2 sierpnia 1945)
KOMUNIŚCI ZALEGALIZOWALI SWOJĄ WŁADZĘ.
Rozwiązanie Rady Jedności Narodowej (podziemny parlament) -Odezwa Rady Jedności Narodowej do Polaków i narodów sprzymierzonych tzw. testament Polski Walczącej – 1 lipca 1945 r. – spis warunków jakie powinien spełnić ustrój demokratycznej Polski (demokratyczne wybory, niezależne związki zawodowe, zwolnienie aresztowanych, zaprzestanie grabieży i wywozu majątku, Wojsko Polskie bez oficerów sowieckich) -Stanisław Mikołajczyk stara się podjąć rozmowy z komunistami, licząc że unikniemy sowieckiej dominacji nad Polską.
Stanisław Mikołajczyk: -premier rządu emigracyjnego -poseł do KRN i na Sejm Ustawodawczy -minister rolnictwa w TRJN -przywódca Polskiego Stronnictwa Ludowego -obawiając się aresztowania i wyroku śmierci zwrócił się do ambasady USA o pomoc w ewakuacji (z Gdyni w tajemnicy przemycony na Baltavi) -po ucieczce na Zachód pozbawiony obywatelstwa polskiego (przywrócone pośmiertnie)
Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) -twórcą i przywódcą był Stanisław Mikołajczyk -było największą legalną partią opozycyjną -PSL miało ogromne poparcie w całym kraju i we wszystkich środowiskach antykomunistycznych
******
TRJN miał przeprowadzić wolne wybory. PPR odsuwa je w czasie (aparat terroru, kontrola społeczeństwa, przygotowanie najlepszych metod fałszowania wyników). Komuniści chcieli rozdzielić mandaty tworząc blok wyborczy (PPR, PPS, SL, SD, SP i PSL). Mikołajczyk się nie zgodził.
Referendum ludowe – 30 czerwca 1946 r. –PSL nie chce wspólnego bloku, pada propozycja przeprowadzenia referendum. –wyniki sfałszowane.
CELE: zwiększenie zaufania do rządzących, umożliwienie wyrażenia opinii na temat sytuacji w kraju, odwleczenie wyborów, przetestowanie metod politycznych służących sfałszowaniu wyborów.
Pytania: 1. Czy jesteś za zniesieniem senatu? 2. Czy jesteś za utrwaleniem reform społeczno-gospodarczych? 3. Czy chcesz utrwalenia granicy zachodniej Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej?
Przedreferendalna ulotka propagandowaPlakat wzywający do głosowania za utrwaleniem ustroju gospodarczego zaprowadzonego przez reformę rolnąPlakat wzywający do głosowania za utrwaleniem nowych granic zachodnich
PSL przyjęło stanowisko, że należy głosować na 1 pytanie przecząco. Odpowiedź twierdząca oznaczałaby publiczne poparcie dla władzy.
Materiały pochodzą z zasobów IPN (https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/propaganda/70791,Referendum-Ludowe-w-1946-r.html)
Zgodnie z oficjalnymi danymi udział wzięło 85% uprawnionych do głosowania. Pytanie 1 – 68,2 na TAK Pytanie 2 – 77,3 na TAK Pytanie 3 – 91,4 na TAK
PSL obliczyło głosy z Krakowa: 1 – 83,3% NIE 2 – 59% NIE 3 – 30% NIE (70%TAK)
Wybory do Sejmu Ustawodawczego – 19 I 1947 r. -władze komunistyczne stosowały represje wobec działaczy Polskiego Stronnictwa Ludowego -wybory przeprowadzone według ordynacji wyborczej dającej duże możliwości fałszerstw (np. podmiany głosów w drodze w obwodowych do okręgowych komisji wyborczych, tylko Komisja Centralna mogła liczyć głosy, komisje wyborcze powtawały w jednostkach wojskowych, w wojsku głosowanie na rozkaz) – utworzenie tzw. Bloku Demokratycznego w skład którego wchodziły: *Polska Partia Robotnicza (PPR) *Polska Partia Socjalistyczna (PPS) *Stronnictwo Ludowe (SL) *Stronnictwo Demokratyczne (SD)
Wyniki oficjalne:
Wyniki wg. Mikołajczyka: -74% poparcia dla PSL – złożono protest na ręce ambasadorów trzech mocarstw zachodnich – brak reakcji
Polska pod rządami Małej konstytucji – 19 luty 1947 r. -ustrój parlamentarny – prezydentem Bolesław Bierut -duże uprawnienia otrzymała Rada Państwa -rząd miał prawo wydawać dekrety
The political system of the Republic of Poland is established by the Constitution of Poland (1997). Polish Constitution guarantees the freedom of individuals.
According to the Constitution Poland: -is unitary semi-presidental representative democratic republic; -is the state accomplishes the rules of independence, democracy, legal and civil rights of the citiziens along with pluralism and legalism.
*political pluralism – the existence of two or more political parties representing different programs and orientations *legalism = rule of law (praworządność) – the legal principle (zasada, reguła ~ potwierdzona prawnie) that law should govern a nation, with everyone equal before the law (równi wobec prawa).
-carry out (=enforce – wprowadzać w życie, realizować) the separation of powers principle: *Montesquieu’s separation of powers system = „tripartite system” – Montesquieu was a French political philosopher of the Enlightenment period, whose articulation of the theory of separation of powers is implemented in many constitutions in the world. He described three forms of distribution of political power.
1. Legislative branch –> a legistrature –> legislative power – two chambers of Parliamnet (Sejm and Senate). 2. Executive branch –> an executive –> the President and the Government (the Council of Ministers led by the prime minister). 3. Judical branch –> a judiciary (the courts of law and the Constitutional Tribunal – can annul laws that violate the freedoms guaranteed in the constitution ).
LEGISLATIVE BRANCH
Sejm: -the lower chamber -460 members elected for a four-year term
Senate: -the upper chamber -100 members elected for a four-year term
The National Assembly -is formed, when members of the Sejm and Senate sitting in joint session -on three occasions: *taking the oath (ślubowanie) of office by a new president *bringing an indictment against the president of the republic to the Tribunal of State *declaration of a President’s permanent incapacity to exercise their duties due to the state of their health
Main office-holders Marshal of the Senate -Małgorzata Kidawa-Błońska (Civic Platform) Marshal of the Sejm – Szymon Hołownia (Poland 2050)
EXECUTIVE BRANCH
President -the head of state -the supreme commander of the Armed Forces -has the power to veto legislation passed by parliament -can dissolve the parliament under certain conditions -presidential elections occur every five years -representative of the state in foreign affairs
The Council of Ministers -the prime minister proposes, the president appoints, and the Sejm approves the Council of Ministers -is responsible to the prime minister and the Sejm
Main office holders President – Andrzej Duda – Law and Justice Prime Minister – Donald Tusk – Civic Platform
JUDICAL BRANCH
common courts (sądy powszechne) tribunals (trybunały) administrative courts (sądy administracyjne) military courts (sądy wojskowe) appeal courts (sąd apelacyjny) district courts (sądy okręgowe) The Constitutional Tribunal (Trybunał Konstytucyjny) The State Tribunal (Trybunał Stanu) The National Council of the Judiciary (Krajowa Rada Sądownictwa) The National Court Register (Krajowy Rejestr Sądowy)
Useful vocabulary:
Sejm Plenary Hall Poland is divided in 16 provinces or Voivodeships Electoral district – okręg wyborczy Bicameralism – dwuizbowość
Lesson Objectives: -How the Roman Republic became the Roman Empire? -Discuss the causes of the crisis and the fall of the Roman Republic. -Specify the role of Julius Caesar and Octavian Augustus in the formation of the new political system.
The crisis of the Roman Republic: – the expansions of the state –> grown out of city and the structure of government was not suitable for a whole empire, but for a city. -the governing of provinces –> people of the provinces could not get citizenship, but they had to pay the taxes (people dissatisfied) -The civil wars started by the time of the Gracchi –> Tiberius and Gaius Gracchus were the first to attempt reforms.
The civil war was started between the Optimates and Populares – political groups.
The Optimates were the dominant group in the Senate – opponents of reforms The Populares – reforms supporters.
Tiberius was selected to the tribune. He tried to give land to landless citizens (land reform 133 – 122 BC) but he was murdered. After his death his brother Gaius Gracchus also was elected to the tribune and passed into more radical reforms. He committed suicide.
-the Servile Wars – series of slave revolts
›How were slaves treated in ancient Greece? ›Where the position of a slave was better -in Rome or Greece?
instrumentum vocale – slave was a „speaking tool”
› Who were the gladiators? ›When and why did the War of Spartacus (Gladiator War or The Third Servile War) break out?
Gladiator was an armed slave fighting in an arena for the entertainment of people.
The Third Servile War was slave rebellions against the Roman Republic. The revolt began in 73 BC, with the escape of around 70 slave gladiators from a gladiator school in Capua. Spartacus died in battle and the rebels were crucified (ukrzyżowany).
Sulla’s Dictatorship -Lucius Cornelius Sulla (dictator) won the first major civil war in Roman history and became the first man of the Republic to seize (sięgnąć =grab) power through force.
FIRST TRIUMVIRATE (60 BC): -Julius Caesar (namiestnik Galii), -Pompey the Great (Hiszpania), -Marcus Crassus (Syria) In 53 BC triumvirate split after death of Marcus Crassus and Julius Cesar sized power. He defeated Vercingetorix (Wercyngetoryks, bitwa pod Alezją) and he crossed the Rubicon („Alea iacta est”).
JULIUSZ CEZAR a. imperator – zwycięski wódz b. dyktator – dożywotnio miał ten urząd c. reformy: – – d. idy marcowe –
Zabójstwo Juliusza Cezara w idy marcowe (mal. Vincenzo Camuccini, 1804/1805)
Wojna domowa po śmierci Cezara : a. II triumwirat (Second Triumvirate): -Gajusz Oktawian (Octavianus – Caesar Augustus Octavianus) -Marek Antoniusz (Mark Antony) -Marek Lepidus (chcą ukarać sprawców)
KONTRA zwolennicy republiki (43 r. p.n.e. – 36 r. p.n.e.)
b. bitwa pod Filippi (The Battle of Philippi) – 42 r. p.n.e. – triumwirowie pokonali cezarobójców i podzielili między siebie władzę (Marek Antoniusz – Galia, Oktawian – Hiszpania, Lepidus – Afryka), a Italią mieli rządzić wspólnie.
Wojna domowa między członkami II triumwiratu: a. rozpad triumwiratu – Lepidus usunięty przez Oktawiana i walka między dwoma pozostałymi b. bitwa pod Akcjum (The Battle of Actium) – 31 r. p.n.e. – Oktawian wygrał, Marek Antoniusz samobójstwo.
KLEOPATRA – dynastia Ptolemeuszów (podział imperium Aleksandra), ostatnia królowa hellenistycznego Egiptu, z Cezarem miała Cezariona, romans z Markiem Antoniuszem.
GAJUSZ OKTAWIAN i ustanowienie CESARSTWA a. pierwszy cesarz rzymski – Oktawian August (Imperator Caesar Divi Filius Augustus) b. tytuły: -August -Cezar -princeps senatus -pontofex maximus -uprawnienia trybuna ludowego, konsula i cenzora c. reformy:
Ustrój cesarstwa: Dzieje Cesarstwa Rzymskiego możemy podzielić na dwa okresy, biorąc pod uwagę system rządów, czyli ustrój: -wczesne cesarstwo rzymskie – Oktawian August wprowadził ustrój pryncypatu, który polegał na zachowaniu pozorów republiki (komedia republiki) -późne cesarstwo rzymskie – Dioklecjan w III w. wprowadził ustrój dominatu, czyli monarchię absolutną.
CEL: Dowiem się, jaką rolę pełniła propaganda w czasie II wojny światowej).
Jaki był przebieg działań zbrojnych na frontach II wojny światowej w latach 1942–1945? Odnieś się do osi czasu stworzonej na poprzedniej lekcji.
PROPAGANDA
Przemówienie Adolfa Hitlera z 1935 roku
› Czym jest propaganda? › W jakim celu władze wykorzystują propagandę?
Propaganda nazistowska (goebbelsowska) – stosowana przez Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partię Robotników (NSDAP) w latach poprzedzających dyktaturę Adolfa Hitlera w Niemczech i w jej trakcie w latach 1933–1945 – była kluczowym instrumentem zdobycia i utrzymywania władzy oraz realizacji polityki nazistowskiej
W nazistowskiej propagandzie podsycano stereotypowy wizerunek Żydów jako osób o charakterystycznych cechach wyglądu. Plakat reklamujący antysemicką wystawę „Wieczny Żyd Źródło: http://sammlungen-archive.zhdk.ch/view/objects/asitem/People$004073356/0„Wojna to jego wina” Źródło: http://hdl.loc.gov/loc.pnp/ppmsca.18612
Propaganda III Rzeszy – cechy: – kilka, stale powtarzanych i zwięzłych hasłach kierowanych do ogółu społeczeństwa – celem propagandy było zawsze dotarcie do szerokich mas społeczeństwa – skupiać się na odwoływaniu się do emocji – potępiała „hańbę narodową” traktatu wersalskiego, nieumiejętność poradzenia sobie z hiperinflacją przez partie demokratyczne, podsycała strach Niemców i ich nienawiść do starego systemu powersalskiego – narodowy wybawiciel – Hitler- uwielbienie przerodziło się w kult jednostki – przedstawiano go jako człowieka z ludu, który „lubi psy i dzieci” – NSDAP stała się ruchem masowym, między innymi dzięki swojej pomysłowej propagandzie kierowanej przez Josepha Goebbelsa: marsze propagandowe, choreografia na imprezach masowych z mundurami, flagami i symbolami fascynowała oglądających – Żydów, socjaldemokratów i komunistów, obwiniano za kryzys polityczno-gospodarczy
Propaganda zachodnia i sowieckaprzeciw III Rzeszy
Kino-cyrk
ANALIZA – zabiegi propagandowe zastosowane w kreskówce.
satyryczny charakter wyśmiewający Hitlera i jego sojuszników
Hitler rzuca kość swoim trzem pieskom: Benito Mussoliniemu, Miklósowi Horthyemu i Ionowi Antonescu (sojusznicy z Włoch, Węgier i Rumunii)
ma pokazać odbiorcom, iż sojusznicy Hitlera nie mają wolnej woli – los Hitlera jest przesądzony tak jak każdego, kto napadł na ZSRR (grób Napoleona)
Hitler przedstawiony jako błazen igrający z losem, za co zostanie solidnie ukarany (beczki z prochem wybuchają)
Twarz Furhera (Der Furher’s Face), 1943, od minuty 1:22.
Wypisz elementy propagandowe i karykaturalne zawarte w filmie.
Określ, kto był odbiorcą i jaki był cel stworzenia tej kreskówki.
Kiedy Fuhrer mówi że każdy z nas jest z panów rasy Wołamy Heil! Heil! w jego fizys Nie kochać go, to jest wielkie zło A więc wołaj Heil! Heil przed obliczem jego!
Kiedy Herr Goebbels, mówi że władamy światem i kosmosem Wołamy Heil! Heil! przed Goebellsa nosem A gdy Herr Goring mówi że to miejsce nie zostanie nigdy zbombardowane Wołamy Heil! Heil! przed Goringiem panem Czy my jesteśmy supermenami super czystymi Arianami? Ja*, tak jesteśmy supermenami (super duper supermenami) Czy kraina nazistów dobrą jest? Odszedłbyś czy został tu? Ja*, ta kraina nazistów dobrą jest Ja bym został gdybym mógł Przyniesiemy pokój wam* Heil Hitlera wielki plan! Każdy obcej rasy człek Kochać będzie Fuhrera twarz, Gdy przyniesie porządek na świat nasz!
Kiedy Fuhrer mówi że każdy z nas to pan My wołamy Heil! Heil! przed jego obliczem Nie kochać go to jest wielkie zło A więc wołaj Heil! Heil przed obliczem jego!
Oscar za najlepszy krótkometrażowy film animowany w 1943.
Film ukazuje w krzywym zwierciadle totalitarny kraj nazistowski, gdzie wszystko (łącznie z drzewami i chmurami) ma kształt swastyki i wszyscy wykonują hitlerowskie pozdrowienia (nawet koguty i kukułki z zegara).
Jako członkowie występującej w filmie kapeli muzycznej zostali sparodiowani kolejno: puzon: Joseph Goebbels, werbel: Heinrich Himmler, suzafon: Hideki Tōjō, Flet piccolo: Hermann Göring i bęben: Benito Mussolini.
ULOTKA PROPAGANDOWA
› Jaką rolę odgrywała propaganda w czasie II wojny światowe
CEL: Poznam sytuację ziem polskich i ich mieszkańców w latach 1815–1848.
Dlaczego zostały zwołane obrady kongresu wiedeńskiego oraz jakie najważniejsze decyzje na nim zapadły?
Postanowienia dotyczące podziału ponapoleońskiej Europy. Tytuł: Równowaga polityczna (1815). Na karykaturze przedstawiono cara Aleksandra (siedzi na beczce z napisem Polska – cyfra 1), który zrwaca się do Charles’a de Talleyranda (cyfra 2) słowami „Mam swoją Polskę w kawałkach!”
› Jakie decyzje podjęte na kongresie ilustruje karykatura?
› W jaki sposób i dlaczego właśnie tak podzielono ziemie Księstwa Warszawskiego?
MAPA s. 115
› Które wschodnie tereny dawnej Rzeczpospolitej nie znalazły się w granicach Królestwa Polskiego? Wskażcie je na mapie.
› Jak sądzicie, co to mogło oznaczać dla mieszkańców tych ziem? Jakie konsekwencje społeczne i polityczne spowodowało?
Jak rozwijały się ziemie polskie względem gospodarczym? -uwłaszczenie -rozwój kolei -działalność księcia Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, -powstanie Banku Polskiego, -okręgi przemysłowe (jakie, gdzie i co?)
Z jakimi problemami borykała się Galicja?
„Boże! Coś Polskę…”-tekst w 1816 r. napisał Alojzy Feliński, dawny adiutant Tadeusza Kościuszki.
Refren pieśni w pierwotnej wersji odnosił się właśnie do Aleksandra I – twórcy i konstytucyjnego władcy nowego państwa.
Boże! Coś Polskę przez tak liczne wieki Otaczał blaskiem potęgi i chwały I tarczą swojej zasłaniał opieki Od nieszczęść, które przywalić ją miały. Przed twe ołtarze zanosim błaganie, Naszego Króla zachowaj nam Panie!
Dlaczego Polacy z Królestwa Polskiego po 15 latach życia pod berłem Romanowów chwycili za broń i w przegranym powstaniu listopadowym zaprzepaścili w dużym stopniu wcześniejsze osiągnięcia?
Sytuacja polityczna w Królestwie niezgodna z oczekiwaniami Polaków: pozycja cara w państwie, rola sejmu, rola rządu, rola armii.
Zagadnienie 1. Ustrój Królestwa Polskiego – konstytucja -określ rolę króla (cara), namiestnika, Rady Stanu i sejmu przewidywała konstytucja.
Zagadnienie 2. Praktyka polityczna w Królestwie Polskim i postawy Polaków wobec zaborcy: określ, jak w praktyce wyglądało funkcjonowanie poszczególnych instytucji Królestwa (grupa I – król (car), grupa II – namiestnik i rząd, grupa III – sejm, grupa IV – armia).
CEL: Dowiem się, jak doszło do pokonania bloku państw osi.
Jaki był przebieg działań zbrojnych na frontach II wojny światowej do końca 1941 r.?
PRACA W GRUPACH
Grupa I Na podstawie podrozdziału Przełom na froncie wschodnim, przygotujcie krótką dziennikarską relację (np. do wiadomości radiowych) z przebiegu tej ofensywy. Następnie wybierzcie najważniejsze wydarzenia, które później zaznaczycie na osi.
Grupa II Na podstawie podrozdziału Koniec działań wojennych w Afryce i walki na Półwyspie Apenińskim, przygotujcie krótką dziennikarską relację (np. do wiadomości radiowych) z przebiegu tych walk. Następnie wybierzcie najważniejsze wydarzenia, które później zaznaczycie na osi.
Grupa III Na podstawie podrozdziału Powstanie drugiego frontu w Europie, przygotujcie krótką dziennikarską relację (np. do wiadomości radiowych) z przebiegu tych walk. Następnie wybierzcie najważniejsze wydarzenia, które później zaznaczycie na osi.
Grupa IV Na podstawie podrozdziału Dziania na froncie wschodnim po 1943 r., przygotujcie krótką dziennikarską relację (np. do wiadomości radiowych) z przebiegu tych walk. Następnie wybierzcie najważniejsze wydarzenia, które później zaznaczycie na osi.
Grupa V Na podstawie podrozdziału Zakończenie wojny na Dalekim Wschodzie, przygotujcie krótką dziennikarską relację (np. do wiadomości radiowych) z przebiegu tych walk. Następnie wybierzcie najważniejsze wydarzenia, które później zaznaczycie na osi.
Które momenty działań zbrojnych z lat 1942–1945 były przełomowe?
Cel: Zrozumienie znaczenia politycznego oraz militarnego współdziałania państw wielkiej koalicji w czasie II wojny światowej.
POLECENIE: Na podstawie podręcznika przygotuj prezentację pracy w grupach.
Zagadnienie 1: Okoliczności przystąpienia Stanów Zjednoczonych do wojny. Grupa 1. uwzględnia w swej prezentacji odpowiedź na pytanie: Jaką rolę w historii II wojny światowej odegrało włączenie się Stanów Zjednoczonych do tego konfliktu? Wykorzystajcie w swej pracy źródło statystyczne z podręcznika (zadanie 2, s. 65).
Zagadnienie 2: Kształtowanie się i polityka Wielkiej Koalicji. Grupa 2. uwzględnia w swej prezentacji odpowiedź na pytanie: Co łączyło, a co dzieliło członków wielkiej koalicji?
Zagadnienie 3: Konferencje wielkiej trójki. Grupa 3.uwzględnia w swej prezentacji odpowiedź na pytanie: Jakie tematy były poruszane w trakcie konferencji Wielkiej Trójki i jakie zapadły na nich decyzje?
Praca domowa: Wykonaj z podręcznika: zad. 1, s. 84.
W pierwszej połowie XIX w. Polacy żyli w granicach trzech państw znacznie różniących się poziomem rozwoju cywilizacyjnego.
Zagadnienie 1. Sytuacja wewnętrzna i polityka zagraniczna Rosji, Austrii i Prus w pierwszej połowie XIX w.
Czy potrafisz wymienić wskaźniki awansu cywilizacyjnego państw Europy Środkowej i Wschodniej w pierwszej połowie XIX w.?
-uwolnienie rynku produkcji i pracy,
-rozwój przemysłu,
-budowa kolei,
-likwidacja analfabetyzmu
Które z państw zaborczych było najbardziej zaawansowane pod względem cywilizacyjnym?
Wskaż kierunki ekspansji państw zaborczych w pierwszej połowie XIX w.
-Prusy – obszar państw niemieckich (dążenie do usunięcia wpływów Austrii z terytoriów niemieckich);
-Austria – Włochy, Bałkany; Rosja – Bałkany, Kaukaz i Zakaukazie.
Co z Gruzją, Armenią, Azerbejdżanem i Czeczenią?
–> terytoria rosyjskiej ekspansji. Jaka jest aktualna sytuacja tych obszarów?
PRUSY 1. Reformy Steina-Hardenberga – pruska droga do kapitalizmu -zniesienie poddaństwa chłopów (1807) -uwłaszczenie chłopów – przekazanie ziemi na własność połączone ze zniesieniem obciążeń feudalnych (z odszkodowaniem lub bez) -reforma wojskowa
ROSJA -żandarem Europy -samodzierżawie Powstanie dekabrystów -słowianofile, okcydentaliści, panslawizm
AUSTRIA -kanclerz Klemens von Metternich -„więzienie narodów”
Zagadnienie 2. Przyczyny, skutki i znaczenie wojny krymskiej
W jaki sposób wojna krymska naruszyła porządek międzynarodowy wprowadzony na kongresie wiedeńskim? (polecenie 3. ze s. 83 podręcznika)
Analiza karykatury ze s. 80 podręcznika: wskazać zawarte w niej elementy i określić ich znaczenie.
-Wojna domowa w Somalii -Konflikty w Rwandzie oraz „spór o wodę”
Ad 4. ****
Obalenie apartheidu w Republice Południowej Afryki (RPA)
APARTHEID – doktryna obowiązująca w Republice Południowej Afryki (do 1961 r. – Związek Południowej Afryki) od 1948 r. – polegała na segregacji rasowej i uprzywilejowaniu białej mniejszości
Ludność czarnoskóra była zmuszona do zamieszkiwania w tzw. bantustanach.
Przeciwko apartheidowi wystąpił Afrykański Kongres Narodowy (ANC) z Nelsonem Mandelą na czele.
W 1968 r. apartheid został uznany przez ONZ za zbrodnię przeciwko ludzkości.
Politykę apartheidu zakończył prezydent RPA Frederik de Klerk (1990 r.).
W 1993 roku Nelson Mandela i Frederik Willem de Klerk zostali laureatami pokojowej Nagrody Nobla.
W 1994 r. Nelson Mandela został wybrany na prezydenta RPA.
Ad5.
Główne kierunki polityki rządu chińskiego po masakrze na placu Tian’anmen
– ograniczenia swobód obywatelskich
– prorynkowe reformy gospodarcze
Przywódcy ChRL chcą przekształcić Chiny w supermocarstwo
– siły zbrojne
– umacnianie wpływów na arenie międzynarodowej
– problem Tajwanu
Ad 6.
Postępująca globalizacja przyczyniła się do pogłębienia różnić pomiędzy bogatą Północą a biednym Południem
Deklaracja milenijna– przyjęty na Szczycie Milenijnym Narodów Zjednoczonych program poprawienia warunków życia ludzkości (6-8 X 2000 r.) —> jakie założenia?
Ad 7.
Wolności religijne zostały uznane za jedno z podstawowych praw człowieka, ale w wielu regionach świata dochodzi do prześladowań na tle religijnym
Formy prześladowań:
– fizyczna eksterminacja (działania talibów w Afganistanie)
– uprzywilejowanie religii dominującej (państwowej) połączona z dyskryminacją religii mniejszościowych (prawosławie w Rosji)
– zwalczanie wszelkich religii w krajach programowo ateistycznych (Chiny, Korea Północna)
