Aktualności

Jakie wyróżnić można główne zasady demokracji?
–zasada konstytucjonalizmu – konstytucja aktem nadrzędnym
–pluralizm – różnorodność poglądów (np. polityczny, społeczny)
–zasada suwerenności narodu – naród jest najwyższą władzą w państwie
–zasada reprezentacji – naród posiada reprezentantów sprawujących władzę
–zasada państwa prawa (praworządności) – kompetencje organów władzy określone są przez prawo
–zasada trójpodziału władzy – władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza wykonywane są przez odrębne i niezależne organy
–zasada poszanowania praw mniejszości 

DEMOKRATYZACJA:
1. dochodzenie do demokracji w danym państwie
2. upowszechnianie demokracji na świecie (co skutkuje rosnącą liczbą państw demokratycznych)

1. Demokratyzacja wg. Huntingtona (politolog amerykański, zajął się tzw. falami demokratyzacji) – rodzaje przemian:
   – zastąpienie  – na skutek gwałtownego obalenia dotychczasowego reżimu
   – transformacja – stopniowe zmiany przeprowadzone przez elity
   – przemieszczenie – reforma ustroju w drodze wspólnych działań dotychczasowych elit i demokratycznej opozycji
   – interwencja – zmiana systemu na skutek działań zewnętrznych
   
2. Przyczyny transformacji ustrojowej w Polsce:
   a. sytuacja w ZSRR:
   -zła –> kryzys się pogłębia
   -napięcie w stosunkach z Zachodem
   -zmiany w strukturach władzy – Gorbaczow pierwszym sekretarzem KC KPZR – widzi potrzebę reform (1985)
   –pierestrojka (przebudowa) i głasnost (jawność)
   
   b. zła sytuacja w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
   
   To doprowadzi do:
   -obrad Okrągłego Stołu w Polsce
   -transformacji w krajach Europy Środkowo-Wschodniej – Jesień Narodów
   
   Transformacja demokratyczna – wprowadzenie zmian ustrojowych celem dojścia do demokracji.
   
3. ETAPY TRANSFORMACJI USTROJOWEJ W POLSCE
   a. powstanie NSZZ „Solidarność” – tzw. karnawał „Solidarności”
   -powstał bo ciągłe strajki robotnicze (strajki bo sytuacja w kraju jest zła, zwłaszcza widoczne jest to pod koniec lat ’70)
   -jest niezależny i gra na nosie komunistom
   

b. strajki robotnicze i porozumienie sierpniowe (1980)
c. wprowadzenie stanu wojennego – 13 grudnia 1981

d. Przełom 1988 roku w Polsce
– wybuch strajków
– nawiązanie rozmów przez gen. Czesława Kiszczaka i Lecha Wałęsę (rozmowy w Magdalence)
– obrady Okrągłego Stołu (od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 r.)

e. najważniejsze postanowienia Okrągłego Stołu:
– legalizacja NSZZ „Solidarności”
– przywrócenie urzędu prezydenta państwa i Senatu
– decyzja o przeprowadzeniu częściowo wolnych wyborów

f. wybory parlamentarne – tzw. czerwcowe (4 czerwca 1989 r.)
– klęska wyborcza  Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR)
– utworzenie rządu Tadeusza Mazowieckiego –> w wyniku jego reform państwo przeszło z gospodarki centralnie planowanej w państwo demokratyczne z gospodarką wolnorynkową
– prezydentem został gen. Wojciech Jaruzelski

4. DEKOMUNIZACJA – jest konieczna w byłych państwach komunistycznych – to zmiana ustroju polegająca na zastąpieniu systemu komunistycznego systemem demokratycznym. Aby tak się stało trzeba odsunąć od wpływu na rząd przedstawicieli obalonego reżimu komunistycznego.

5. LUSTRACJA– weryfikacja osób zajmujących kluczowe stanowiska w państwie pod kontem ich wcześniejszej współpracy ze służbami bezpieczeństwa PRL – w Niemczech i Czechach od razu (polityka „grubej kreski”), w Polsce dopiero w 1992
-bo komuniści współpracowali w tworzeniu nowego ustroju
-w 1992 próbowano ją przeprowadzić (premier Jan Olszewski), ale się nie udało –> KRYZYS POLITYCZNY
-ustawa lustracyjna 1997 – zmuszała do złożenia oświadczenia dot. związków z służbami bezpieczeństwa, w razie wątpliwości sprawami zajmował się Sąd Lustracyjny
– Instytut Pamięci Narodowej – 1999 – miał wspierać lustrację – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
-ustawa lustracyjna -2006 -zajmuje się kolejnymi osobami działającymi w UB
– ostatecznie nie zakazano osobom mającym związki z służbami specjalnymi PRL wykonywania funkcji publicznych.

1. Geneza demokracji

1. Demokracja – forma ustroju państwa, w której władzę sprawują jego obywatele bezpośrednio lub za pośrednictwem wybranych przedstawicieli.

2.Demokracja ateńska
a. reformy Solona (VI w. p.n.e., 594 r. p.n.e.)
– nadał Zgromadzeniu Ludowemu prawo wyboru urzędników
– wprowadził Radę Czterystu
– strząśnięcie długów (wykupienie Ateńczyków z niewoli za długi)
– zakres praw politycznych obywateli uzależnił do posiadanego przez nich majątku (arystokracja płaci podatki, ale najbiedniejsi nie mają prawa udziału w rządach)

b. reformy Klejstenesa (VI w. p.n.e.. 508/507 r. p.n.e.)
–  Radę Czterystu przekształcił w Radę Pięciuset
–  zwiększył uprawnienia Zgromadzenia Ludowego (prawo udziału w obradach mieli wszyscy obywatele)
– wprowadził ostracyzm
– wprowadził urząd 10 strategów
– Ateny podzielił na 10 fyli (okręgi)

c. reformy Peryklesa (450 r. p.n.e)
– wprowadził wynagrodzenie dla członków Rady Pięciuset i sędziów oraz diety dla uczestników Zgromadzenia Ludowego
– wprowadził prawo ograniczające obywatelstwo do tych Ateńczyków, których oboje rodzice byli obywatelami Aten

3. Republika rzymska i jej władze
a. republika – forma ustroju państwa, w którym organy państwa są wybierane przez obywateli

b. senat
– składał się z urzędników po zakończeniu kadencji
– stał na straży przestrzegania prawa
– doradzał urzędnikom

c. zgromadzenia ludowe (komicja)
-Zgromadzenie centurialne – wybierało najważniejszych urzędników- konsulów, pretorów, cenzorów, podejmowało decyzję o wojnie i pokoju

-Zgromadzenia trybusowe – (tribus – jednostka terytorialna) – bez względu na majątek ludzie zasiadali,
-było głównym organem uchwalającym prawa
-tylko ten organ władzy mógł wprowadzać zmianę ustroju,
-wybierało niższych urzędników – edylów i kwestorów,

– Zgromadzenie kurialne – kwestie religijne

-Zgromadzenie plebejskie – zasiadali tylko plebejusze

c. urzędy:
– urzędy w Rzymie były:
kolegialne (kilkuosobowe
kadencyjne (sprawowane przez określony czas)
honorowe (wykonywane bez wynagrodzenia)

– najwyżsi urzędnicy: 

4. Średniowiecze:

Feudalizm – system polityczno-prawny, charakteryzujący się rozdrobnieniem władzy, funkcjonującej na podstawie więzi lennych między seniorami a ich wasalami

a. kształtują się reprezentacje stanowe (parlament)
b. stany – rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo, chłopi – zamknięta grupa społeczeństwa feudalnego o wyodrębnionej pozycji społeczno-prawnej (każdy posiada określony zakres praw i obowiązków)
c. demokracja ma ograniczony charakter – tylko w obrębie wyznaczonych stanów

Stany Generalne – Francja – Filip IV Piękny
Kortezy – Hiszpania
Reichstag (Hoftag wcześniej)- Niemcy
Anglia- Izba Lordów i Izba gmin- Jan bez Ziemi, Magna Charta Libertatum
Polska (Korona Królestwa Polskiego, Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki, zjazdy, sejm walny, sejmiki)
Rigstag (Szwecja), Landsting (Dania)

5. Kształtowanie się demokracji burżuazyjnej
a. trójpodział władzy – Monteskiusz – w obronie obywateli, dla zachowania wolności i przeciw nadużyciom ze strony rządzących.
b. Jean-Jacques Rousseau – teoria suwerenności ludu
c. wprowadzanie konstytucji (USA – 1787, Polska i Francja – 1791)
d. rewolucja francuska – zburzenie porządku feudalnego, zniesienie przywilejów i poddaństwa chłopów, uchwalenie Deklaracji praw człwoieka i obywatela.
e. wciąż funkcjonowały cenzusy wyborcze (wykształcenie, rasa, majątek, płeć – sufrażystki – 1918 w Polsce, pierwsze Wyoming USA – 1869, Nowa Zelandia 1893)

POWSZECHNE PRAWO WYBORCZE – II poł XIX wieku

5. Polskie tradycje demokratyczne

1.  Demokracja szlachecka w Polsce:

a. demokracja szlachecka to system ustrojowy Rzeczypospolitej, który gwarantował udział społeczeństwa w sprawowaniu władzy, ale ograniczał go do stanu szlacheckiego

b. podstawy prawne 

– przywilej cerekwicko-nieszawski nadany w 1454 r. przez Kazimierza Jagiellończyka – uzależniał zwołanie pospolitego ruszenia i nakładanie nowych podatków od zgody szlachty

– uchwalona w 1505 r. przez sejm walny konstytucja Nihil novi – stanowiła, że każde nowe prawo może być ustanowione wyłącznie za zgodą sejmu

– artykuły henrykowskie z 1573 r. – jednolity dokument zawierający kluczowe zasady ustrojowe Rzeczypospolitej, np.:

obowiązek zwoływania sejmu do dwa lata

wybór króla podczas wolnej elekcji (elecio viritim)

zasada wypowiadania wojny i zawierania pokoju za zgodą senatu

zakaz nakładania nowych podatków bez zgody sejmu

prawo szlachty do wypowiadania posłuszeństwa królowi 

c. sejm walny

– izba senatorska – składała się z najwyższych urzędników państwowych i dostojników Kościoła katolickiego

– izba poselska – składała się z posłów wybieranych przez sejmiki ziemskie (obowiązywała zasada jednomyślności – liberum veto)

2. Najstarsze polskie tradycje konstytucyjne

a. Konstytucja 3 maja 1791 r. – uchwalona przez Sejm Wielki (Sejm Czteroletni) za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego

b. konstytucja Księstwa Warszawskiego – nadana (oktrojowana) w 1807 r. przez Napoleona Bonapartego

c. konstytucja Królestwa Polskiego – nadana w 1815 r. przez cara Aleksandra I

 po upadku powstania listopadowego została zastąpiona przez tzw. Statut Organiczny (1833 r.)

d. konstytucje Wolnego Miasta Krakowa

3. Konstytucje Odrodzonej Polski

a. mała konstytucja z 20 II 1919 r.

b. konstytucja marcowa z 17 III 1921 r. – konstytucja demokratyczna

c. konstytucja kwietniowa z 23 IV 1935 r. 

– uchwalona w wyniku zmian politycznych po zamachu majowym Józefa Piłsudskiego (1926 r.)

– wprowadzała w Polsce system autorytarny (wzmacniała pozycję prezydenta)

4. Polskie konstytucje powojenne

a. Ustawa konstytucyjna o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej z 19 II 1947 r. – tzw. mała konstytucja

b. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 VII 1952 r. – tzw. konstytucja stalinowskahttps:/

c. mała konstytucja z 1992 r. – likwidowała system komunistyczny i stanowiła podstawy budowy państwa demokratycznego

d. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

1. Izrael:
   a. uwarunkowania geograficzne
   
   b. zajęcia ludności
   
   c. koczowniczy tryb życia części ludności, ponieważ…
   
   d. Kanaan zamieszkiwali Hebrajczycy (Izraelici, Żydzi) – dzieje opisane w Biblii na podstawie Pięcioksięgu – pierwszych pięć ksiąg:
   – pochodzenie semickie, 12 koczowniczych plemion, pochodzą od Abrahama – opuścił miasto Ur i dotarł do Kanaan, miał syna Izaaka, a ten Jakuba – potomków Jakuba nazywano Izraelitami
   – synowie Jakuba osiedlili się w Egipcie (Niewola egipska)
   – Mojżesz –> wyprowadził lud swój z Egiptu (Morze Czerwone, Góra Synaj) i wrócił do Kanaan w Palestynie (Filistyni, walka)
   – XI w. p.n.e. – założenie Królestwa Izraela (Seul, Dawid, Salomon) –> rozpadło się na Izrael (płn.) i Judeę (płd.) ze stolicą w Jerozolimie
   -Izrael podbity przez Asyryjczyków (VIII w. p.n.e)
   – Judea podbita w 586 r. p.n.e przez Nabuchodonozora II (niewola babilońska)
   – 538 r. p.n.e – Babilonia podbita przez Persów – Żydzi wrócili do Palestyny
   
2. Judaizm:
   -monoteizm
   – Jahwe
   – prorocy (np. Mojżesz) – przekazują prawdy wiary od Boga
   – Żydzi to naród wybrany
   -bałwochwalstwo – modlenie się do posągów
   – wskrzeszenie po śmierci, sąd ostateczny, życie wieczne w królestwie niebieskim
   -świątynia jerozolimska – tylko tam przebywa Jahwe (Rzymianie zburzyli w I w. n.e.
   – święte księgi judaizmu: Tora (5 ksiąg: Genezis – Rodzaju, Exodus – Wyjścia, Leviticus -Kapłanów, Numeri – Liczb, Deuteronomium – Powtórzonego Prawa), komentarz do Tory to Talmud – zbiór norm regulujących życie wyznawców judaizmu.
   – symbole: gwiazda Dawida (sześcioramienna), menora,
   -organizacja: autonomiczne gminy – rabin na czele
   – synagoga – bożnica – miejsce modlitw
   
   

1. Ludy indoeuropejskie – II tys. p.n.e. – ze stepów czarnomorskich:
   a. Ariowie –> Indie
   b. Medowie i Persowie –> teren Iranu
   c. Hetyci –> Azja Mniejsza –> walczyli z Egiptem XIV/XIII w. p.n.e
   
   *„Ludy Morza” – ok. XIII i XII w. p.n.e. wtargnęły na wschodnie wybrzeża Morza Śródziemnego, doprowadziły do destabilizacji starożytnego Bliskiego Wschodu (między innymi przyczyniły się do upadku kultury mykeńskiej i zagroziły starożytnemu Egiptowi).
   
2. Fenicja
   a. położenie geograficzne
   b. Tyr, Sydon, Byblos, Ugarit, Arados
   c. mało ziemi uprawnej – trzeba sprowadzać
   d. niekorzystne położenie geopolityczne (Egipt – Hetyci – Mezopotamia) – podporządkowane przez sąsiadów, I tys. p.n.e. przez Persów, IV w. p.n.e. przez Aleksandra Macedońskiego
   e. rzemiosło, handel, doskonali żeglarze (Morze Śródziemne) – biżuteria złota i srebrna, purpurowe tkaniny, przeźroczyste szkło, handel drewnem (cedr libański), winem, oliwą, miedzią, niewolnikami.
   f. tworzyli miasta-państwa –> król, rada starszych, duże znaczenie arystokracji
   g. kolonizacja fenicka –> basen Morza Śródziemnego (Afryka Płn., Malta, Sycylia, Sardynia), najważniejszą kolonią Kartagina (wojny punickie), kolonie fenickie były niezależne od metropolii (inaczej niż greckie)
   
3. Imperium Perskie:
   a. Państwo Medów (VII w. p.n.e. uzyskało niezależność) – podbicie Asyrii
   b. Cyrus I Wielki – pokonał Medów, zdobył Babilon, Syrię, Fenicję, Palestynę.
   c. Kambyzes – podbił Egipt i kolonie greckie w Afryce Płn.
   d. Dariusz I Wielki – rozszerzył granice po rzekę Indus, toczył wojny z Grekami (490 r. p.n.e – Maraton)
   e. Kserkses – 480 – 479 r. p.n.e – wojny z Grekami
   f. Dariusz III – ostatni król perski, Aleksander Macedoński go pokonał

g. system polityczny:
-monarchia despotyczna i „król królów” (ziemskie wcielenie Ahura-Mazdy)
-satrapie i satrapowie
-„nieśmiertelni”
– drogi
h. religia – mazdaizm – walka dobra i zła (religia dualistyczna) –> Ahura – Mazda to dobry bóg, a Aryman zły
– Zoroaster (Zaratustra) – prorok – modyfikacja mazdaizmu –> zaratustryzm

Przydatne słownictwo – Kindom of Israel:
Yahweh – Jahwe
The Ancestor of Israel was Jacob – przodkiem/protoplastą Izraelitów był Jakub = All people of Israel descended (pochodzili) from Jacob
The Canaan – the Holy Land – the Land of Israel
The Israelites – Izraelici
Hebrews – Hebrajczycy
The Assyrian, Babylonian, Persian and Macedonian empires conquered this region.
The Torah – Tora
the Hebrew language – język hebrajski
Judaism – monotheistic religion
Five Books of Moses – pięcioksiąg
Jerusalem – Jerozolima

1. Czym jest tolerancja, gdzie kończą się jej granice? / What is tolerance? Where are boundaries of tolerance?
2. Czy akceptacja i tolerancja to pojęcia tożsame? / Does acceptance mean the same as tolerance?
3. Jakie mogą być negatywne skutki braku tolerancji? / What happens when there is a lack of tolerance?
   
   Ćwiczenie:

1.Postawy względem poglądów i zachowań drugiego człowieka:
AFIRMACJA / AFFIRMATION – pełna zgoda na coś, realizacja poglądów z którymi się zgadzamy (przekłada się na działanie) / when we really belive that something is true and we  completely agree with someone or something

AKCEPTACJA / ACCEPTANCE- uznanie określonych reguł, wartości stylów życia za właściwe i warte szacunku. / is assenting and embracing someone or something you don’t like, without protesting and without trying to change them

TOLERANCJA / TOLERANCE- świadoma zgoda na wyznawanie, głoszenie przez innych ludzi poglądów z którymi się nie zgadzamy. Umożliwia dopuszczenie wyboru sposobu życia, którego nie aprobujemy.  / Tolerance is respecting the opinions of others which are different from our own opinion. It is also willingness to accept feelings, habits, or beliefs that are different from your own. Even when you disagree with this.

Tolerancja oznacza rezygnację z przymusu jako środka wpływania na postawy innych ludzi.

Nietolerancja – brak zgody na wyznawanie i głoszenie odmiennych poglądów od naszych.

Jakie negatywne zjawiska może nieść ze sobą brak tolerancji?

2. STYGMATYZACJA / STIGMATISATION – potępianie i odrzucanie jednostek przez społeczność z powodu jakiejś cechy niezgodnej z przyjętymi normami. (stygmatyzacja to inaczej etykietowanie, piętonowanie, ponieważ jednostka jest postrzegana przez pryzmat negatywnej cechy która została jej nadana). /  is a negative response to human differences.

3. STEREOTYP / stereotype- uogólniony pogląd na temat jednostek, grup społecznych lub zbiorowości, który nie ma poparcia dowodami lub faktami. //  is a generalized belief about a particular category of people.

STEREOTYP –> UPRZEDZENIA –> DYSKRYMINACJA

Stygmatyzacja oraz stereotypy wynikają z podziału na „swoich” i „obcych”.

4. ALIENACJA /ALIENATION – wyeliminowanie, wyobcowanie z życia społecznego, izolowanie jednostek, najczęściej na skutek stygmatyzacji lub negatywnych stereotypów. / when a person withdraws or becomes isolated from their environment or from other people.

Jak można przeciwdziałać negatywnym postawom? Podaj przykłady (na podstawie podręcznika lub własnej wiedzy). Zapisz je w zeszycie.

1. Warunki naturalne
2. System polityczny
3. Wierzenia
4. Osiągnięcia

Proszę o zapoznanie się z poniższą prezentacją. Źródło: https://slideplayer.pl/slide/88057/

1799 – wyprawa Napoleona do Egiptu – pismo hieroglificzne, demotyczne oraz greckie – Jean-François Champollion

PROCES MUMIFIKACJI ANG https://cdn.kastatic.org/ka-youtube-converted/-MQ5dL9cQX0.mp4/-MQ5dL9cQX0.mp4#t=0

ECHNATON https://cdn.kastatic.org/ka-youtube-converted/ryycDVWXDvc.mp4/ryycDVWXDvc.mp4#t=0

Sąd nad życiem pisarza Hunefera z udzialem Ozyrysa, Księga Umarłych https://youtu.be/WceVwMdN0eE

Wybrane słownictwo:
Pharaoh – faraon
Vizier – wezyr
pschent was the double crown worn by rulers
sceptre (scepter) – berło
Uraeus / Ouraeus is cobra-shapped  symbol of sovereignty and royalty
Menes united Upper and Lower Egypt
Imhotep was the builder of the step pyramid (piramida schodkowa)
pyramids of Giza (*KHUFU (CHEOPS): the largest in the world, *KHAFRE (CHEPHREN): Khufu’s son. *MENKAURE (MYCERINUS) Khafre’s son)
GREAT SPHINX OF GIZA is a stone statue with a lion’s body and pharaoh’s head built to guard the pyramids.
be mummified – być zmumifikowanym
Mummification was the process preserving the body of the dead (for entry into the afterlife).
Canopic jars are containers that were used to store and preserve the viscera (wnętrzności) of their owner for the afterlife (kanopy, urny kanopskie)
embalming process – proces balsamowania
HATSHEPSUT – first woman ruler known to history
priest and priestesses – kapłani i kapłanki
tax collectors – poborcy podatkowi
merchants – kupcy
craftmens – rzemieślnicy
peasants – chłopi
slaves – niewolnicy
polytheism – the belief in many gods
hieroglyphics – hieroglify
head of a various animals – głowa różnych zwierząt
The Egyptians believed in life after death
the underworld – podziemia
feather – pióro
innocence – niewinny
guilt – winny
Anch, ankh – krzyż egipski – key of life
 their hearts were fed (karmić) to Ammit
afterlife – życie po śmierci
pyramids were burial tombs (grobowiec) for the kings
sarcophagus was an ornamental coffin – sarkofag
cartouche – kartusz
Book of the Dead – księga umarłych -was helping the Egyptians get into the Otherworld. It contained magic spells, prayers and hymns to the gods which were to be spoken on the journey into the afterlife.
They were surveying land after flooding.
scientific achievements – building the pyramids – osiągnięcia naukowe
medical discoveries – odkrycia medyczne

RODZINA – najmniejsza i najpowszechniejsza forma życia społecznego, oparta na więziach emocjonalnych i związkach pokrewieństwa. Tworzą ją rodzice i ich dzieci. <– nauki społeczne

Family is the smallest and the most popular form of social life. Family is group of people related either by consanguinity (pokrewieństwo) and emocional ties. Family is composed of parents and their kids.

W ujęciu prawnym rodzinę traktujemy na dwóch płaszczyznach:
1. Związek unormowany prawnie – Rodzinę tworzą osoby, które zawarły związek małżeński.
2. Ukierunkowanie na posiadanie potomstwa – Rodzina to osoby pozostające w związku pokrewieństwa (rodzic-dziecko).

Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie definiuje pojęcia rodziny wprost. Jednak – zgodnie z art. 23 i 27 k.r.o. – rodzinę tworzą kobieta i mężczyzna poprzez zawarcie związku małżeńskiego.

Funkcjonowanie rodziny reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz Kodeks cywilny. Również Konstytucja RP (art. 18.) zaznacza, że rodzina pozostaje pod opieką i ochroną państwa.

MAŁŻEŃSTWO – sformalizowany, równoprawny związek mężczyzny i kobiety uregulowany normami prawnymi. / Marriage is formal union between man and woman (they are called spouses – współmażonek)

KONKUBINAT (ZWIĄZEK POZAMAŁŻEŃSKI) – nieusankcjonowany prawnie ani religijnie. / Concubinage is realtionship between a man and a woman, but they does not want to or cannot enter into a full marriage.

FORMALNY ZWIĄZEK PARTNERSKI (A civil union or a civil partnership) uznany prawnie związek dwóch osób (również tej samej płci), który nie jest małżeństwem. W Polsce nie obowiązuje. / is a legally recognized arrangement of two person similar to marriage (but it is not).

Małżeństwo ustaje / the end of marrige:
-w chwili śmierci jednego ze współmałżonków / the death of a spouse
-w wyniku rozwodu – sąd okręgowy orzeka, gdy nastąpi trwały rozdkład pożycia małżeńskiego /the divorce
– anulowania – the annulment 

Separacja – uchylenie małżeństwa bez prawa wstąpienia w inne. /separation

Unieważnienie małżeństwa – małżeństwo w określonych przypadkach może zostać uznane za niebyłe. / Annulment of marrige is declaring the marriage null and void (the union was never legally valid).

CECHY RODZINY jako grupy społecznej:
1. niewielka liczebność
2. oparcie na silnych więziach emocjonalnych
3.członkowie grupy utrzymują częste bezpośrednie kontakty
4.jest trwałą grupą społeczną

Rodzina – Kabaret Starszych Panów (Jeremi Przybora, Jerzy Wasowski)

Przejawy kryzysu współczesnej rodziny/Today we can see, family is in crisis.

a. wzrost liczby rozwodów (the number of divorces in Europe is growing)
b. spadek liczby zawieranych małżeństw (the number of marriages is declining)
c. spadek dzietności (a falling birth rate)
d. zanik tradycyjnych funkcji rodziny (traditional functions of family are less popular)
e. zjawisko eurosieroctwa (Euro-orphan – is describing of a „social orphan” in the European Union whose parents have migrated to another member state, typically for economic reasons. The child is left behind, often in the care of older relatives).

 Rodzaje rodziny współczesnej
– rodzina nuklearna i rodzina poszerzona
– konkubinat – małżonkowie pozostają w związku nieformalnym
– rodzina niepełna
– rodziny rekonstruowane (patchworkowe) –  rodzice wychowują dzieci z poprzednich związków
– rodziny adopcyjne
– rodziny zastępcze

2. Funkcje rodziny
a. prokreacyjna – wydawanie na świat potomstwa
b. seksualna – społecznie akceptowana forma współżycia seksualnego
c. emocjonalna – wzajemne udzielanie sobie wsparcia emocjonalnego
d. ekonomiczna – zaspokajanie potrzeb materialnych
e. wychowawczo-socjalizacyjna – przekazanie wartości i wzorców kulturowych
f. stratyfikacyjna – nadawanie potomstwu pozycji społecznej
g. opiekuńcza – opieka nad dziećmi lub osobami starszymi
h. integracyjno-kontrolna – nadzór nad postępowaniem jej członków
i. rekreacyjno-towarzyska – organizacja wolnego czasu i zaspokajanie potrzeb towarzyskich

Modele rodziny
a. klasyfikacja ze względu na typ małżeństwa
– monogamiczny
– poligamiczny

b. klasyfikacja ze względu na wielkość
– mała – nuklearna
– rodzina duża – krewniacza (rozszerzona i wielopokoleniowa)

c. klasyfikacja ze względu na podział władzy
– matriarchalna
– patriarchalna
– partnerska (egalitarna)

d. klasyfikacja ze względu na zasady dziedziczenia
– matrylinearna
– patrylinearna

Związki nieformalne
a. konkubinat – związek nieformalny
b. związki partnerskie – niebędący małżeństwem związek usankcjonowany prawnie
c. rodziny „tęczowe” (homoseksualne)
d. samotne rodzicielstwo z wyboru
e. kółko przyjacielskie
f. DINK – pozostający w związku partnerzy rezygnują z posiadania dzieci

Socialization is the lifelong process of internalizing (internalizacja = przyjmowanie) the norms, patterns of behaviours, skills and ideologies of society. / Socjalizacja – proces przekazywania wzorców, umiejętności, norm kulturowych przez środowisko społeczne. Trwa przez całe życie.

The result of socialization is the proper functioning in the society. / Rezultatem socjalizacji jest uspołecznienie.

Etapy socjalizacji:
1. Pierwotna (Primary socialization) – przyswajanie norm i zasad przez naśladownictwo
-przebiega w dzieciństwie
-np. nauka chodzenia, mówienia, potrzeby fizjologiczne, podstawowe wzorce lub role społeczne (mama, tata, rodzeństwo)

2. Wtórna (Secondary socialization) – samodzielne kształtowanie własnej osobowości
-trwa całe życie
-doświadczenie szkolne, zawodowe, funkcjonowanie w grupach społecznych, odgrywanie innych ról społecznych

Funkcje socjalizacji:
-zapewnia/utrzymuje porządek społeczny
-determinuje kim jesteśmy
-przekazuje dorobek cywilizacyjny i kulturalny z pokolenia na pokolenie

Functions of socialization:
-it keeps social order in society
-establishes our social identity. We are who we are due to socialization.
-it gives some civilizational progress to next generations.

Socjalizacja odwrócona (reverse/opposite socialization) – przebiega w odwrotnym kierunku niż zazwyczaj.
It means, that the younger generation transfers knowledge to the older generation.

Resocjalizacja (Resocialization) – następuje w sytuacji, gdy socjalizacja przebiegła nieprawidłowo lub została zaburzona. Jednostka na nowo musi zostać przygotowana do życia w społeczeństwie. (When some values and norms are inappropriate. When we need change some value and beliefs we must start proces of resocialization. We need develop socialization again and we must change behavior of someone.)

Dla utrwalenia wiadomości wykonaj poniższe zadanie:

I. Myśl polityczna – ogół refleksji i postulatów dotyczących życia społecznego i politycznego (np. sposobu organizacji państwa, sprawowania władzy, zasad funkcjonowania państwa, funkcjonowania społeczeństwa, miejsca jednostki w społeczeństwie, kształtu gospodarki i roli państwa)

Wyróżniamy ideologie, doktryny i programy polityczne. Jeżeli zawierają one podobne poglądy i postulaty to znaczy że tworzą jeden nurt myśli politycznej.

a. ideologia – najbardziej ogólny usystematyzowany zbiór idei, wartości, poglądów na świat oraz przekonań na temat organizacji i funkcjonowania społeczeństwa właściwy określonej grupie

b. doktryna – zawiera konkretne sformułowania wyodrębnione z danej ideologii zastosowane do zagadnień społecznych, ekonomicznych itp.

c. program polityczny – powstaje jako efekt dostosowywania doktryny politycznej do aktualnej sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej

Zadanie 1, 2, 3 s. 35 podręcznik.

II. Ruchy społeczne – forma aktywności zbiorowej obywateli, której celem jest wprowadzenie określonej zmiany społecznej.

Cechy:
– luźna struktura organizacyjna, brak sformalizowanego członkostwa
– mają charakter masowy
– dążenie do przeprowadzenia zmiany poprzez różne działania, ale bez przejmowania władzy

Rodzaje ruchów społecznych**
– rewolucyjne (radykalne) – dążą do głębokich zmian społecznych lub ustrojowych w szybkim czasie
– reformatorskie – dążą do zreformowania określonych dziedzin życia (dążą do wprowadzenia regulacji prawnych)
– ekspresywne – skupiają się na zmianach w zakresie kultury, systemu wartości lub stylu życia

3. Feminizm – walka o równouprawnienie kobiet i przeciwstawianie się dyskryminacji kobiet (ruch emancypacyjny, sufrażystki, ruch wyzwolenia kobiet)

4. Ruch praw obywatelskich
a.  ruch non-violence (bez przemocy) – twórcą był Mahatma Gandhi– walka o słuszne prawa bez użycia przemocy– stosowanie biernego oporu

b. ruch praw obywatelskich Martina Luthera Kinga – walka z segregacją rasową– walka o pełne równouprawnienie dla czarnoskórej ludności Stanów Zjednoczonych– stosowanie obywatelskiego nieposłuszeństwa – działania łamiące konkretne przepisy prawne w przekonaniu, że naruszają one istotne wartości dla osób stosujących obywatelskie nieposłuszeństwo

c. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”
– został utworzony na fali strajków spowodowanych trudną sytuacją gospodarczą
– powstał w 1980 r. jako powszechny, ogólnopolski i wielopłaszczyznowy ruch społeczny
– podpisanie tzw. porozumień sierpniowych (31 VIII 1980 r.)
– działalność NSZZ „Solidarność” przerwało wprowadzenie stanu wojennego (13 XII 1981 r.)
– obrady Okrągłego Stołu (wiosna 1989 r.)
– transformacja ustrojowa w Polsce

5. Ekologizm – zajmuje się problemem degradacji środowiska naturalnego – duże zróżnicowanie: 
– partie polityczne (np. partia Zieloni)
– międzynarodowa organizacja Greenpeace
– walka o ograniczenie działalności przyczyniającej się do degradacji środowiska naturalnego
– sprzeciw wobec genetycznej modyfikacji roślin i zwierząt
– popularyzowanie zachowań proekologicznych 

6. Antyglobalizm i alterglobalizm
a. antyglobalizm – ruch społeczny wyrażający sprzeciw wobec postępującej globalizacji
b. alterglobalizm – ruch społeczny wyrażający sprzeciw wobec czysto ekonomiczny charakter globalizacji

**Część notatki pochodzi ze strony: https://www.e-historia.com.pl/163-liceum-i-technikum-po-gimnazjum/wiedza-o-spoleczenstwie-zakres-rozszerzony-zgodne-z-podrecznikiem-operonu/notatki-z-wosu-zakres-rozszerzony-klasa-1/3374-2-8-ruchy-spoleczne

1. Definicja – trudna do sformułowania, ponieważ obejmuje wiele aspektów i zjawisk.

a. w starożytności i średniowieczu –> dążenie do realizacji zasad sprawiedliwości oraz dobra wspólnego (Arystoteles, św. Tomasz z Akwinu)
b. w nowożytności wykształcił się pogląd, że jest ona walką o władzę i sprawowanie rządów w państwie (Nicollo Machiavelli, Karol Marks, Max Weber)

Jak można rozumieć politykę współcześnie (koncepcje)?
a. KONCEPCJA KLASYCZNA
– sztuka zarządzania państwem, to arystotelowski sposób rozmienia polityki – metody organizowania się społeczeństwa dla realizacji celów uznawanych za wspólne
– znaczenie państwa, jego ustroju, instytucji i roli.

b. KONCEPCJA KOERCYJNA
– regulowanie relacji między ludźmi z pomocą różnych narzędzi, instytucji oraz środków przymusu
-głównym celem polityki utrzymanie porządku publicznego i zapewnienie bezpieczeństwa

c.KONCEPCJA KONSENSUALNA
– sztuka osiągania kompromisu (polityka to umiejętność osiągania konsensusu)

d. KONCEPCJA KONFLIKTOWA
– polityka jest rywalizacją i ciągłymi konfliktami pomiędzy różnymi grupami o sprzecznych interesach
-polityka non-violence – walka prowadzona metodami pokojowymi

e. POLITYKA BEZ IDEOLOGII
-rywalizacja o rynek polityczny oparta o mechanizmy popytu i podaży
-walka o „bycie wybranym”

2. Konflikty polityczne – stan napięcia, walki między różnymi podmiotami polityki (np. partie polityczne) wywołane różnymi przyczynami (sprzeczność interesów, odmienne systemy wartości, różne poglądy na organizację państwa i życia społecznego.

3. Walka polityczna – jest drogą do osiągania celów (walka o poparcie).

-walka może być destrukcyjna (narasta wrogość, agresja)
-konstruktywna (łagodzenie napięcia, tworzenie nowych pomysłów, kreatywność)

3. Kompromis polityczny – porozumienie osiągnięte w wyniku rezygnacji z części roszczeń w stosunku do drugiej strony.

1. Niemcy

2. Hiszpania

3. Włochy- „Il Risorgimento”.

4. Grecja

5. Rosja

6. Francja

Zadanie s. 36.

KARTKÓWKA