1. Systemy partyjne to całokształt relacji zachodzących pomiędzy wszystkimi partiami działającymi w danym państwie: -zadania i funkcje partii, -relacje pomiędzy ugrupowaniami i wewnątrz nich -relacje na linii partia – instytucje państwowe
System partyjny jest konieczny żeby mogła istnieć konkurencja międzypartyjna oraz legitymizacja władzy państwowej.
2. Klasyfikacja systemów partyjnych a. system jednopartyjny (monopartyjny, niekonkurencyjny) – w państwie działa tylko jedna partia. Aktualnie np. na Kubie (Komunistyczna Partia Kuby), Erytrea (Ludowy Front na rzecz Demokracji i Sprawiedliwości)
*wyróżnia się tu jeszcze system partii hegemonicznej (czyli jest więcej partii, ale tylko takie na które zgadzają się rządzący). Aktualnie system taki panuje w Chińskiej Republice Ludowej, Korei Północnej, Wietnamie i Laosie.
b. system dwupartyjny – w państwie działa wiele partii, ale dwie liczą się w wyborach, np. USA – Demokraci i Republikanie. Gwarancja stabilności rządów.
*system dwuipółpartyjny. np. w Niemczech Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD) i Unia Chrześcijańsko- Demokratyczna/ Unia Chrześcijańsko-Społeczna (CDU/CSU) + Zieloni lub Wolna Partia Demokratyczna (FDP)
c. system wielopartyjny – wady to niestabilność rządów, każda partia ma inny pomysł na rządzenie państwem
– system partii dominującej – istnieje wiele partii, z których tylko jedna jest w stanie zdobyć większość w parlamencie
– system dwóch partii dominujących– istnieje wiele partii, ale podczas wyborów łączą się w dwa rywalizujące bloki
– system kooperacji partii – podczas wyborów wszystkie partie prowadzą odrębną kampanię, a po ich zakończeniu przystępują do współpracy
–system dwublokowy – współpraca partii zgrupowanych w dwóch przeciwstawnych blokach politycznych
– system rozbicia partyjnego – brak zdecydowanego zwycięzcy w wyborach i konieczność tworzenia koalicji rządowej
4. Systemy partyjne wybranych państw demokratycznych
a. Stany Zjednoczone Ameryki
b. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
1. Uczestnicy sporów światopoglądowych: a. instytucje państwowe b. organizacje pozarządowe c. partie polityczne d. instytucje wyznaniowe
2. Wpływ mediów na przebieg sporów światopoglądowych a. pełnią funkcję dydaktyczną, rozpowszechniając obiektywną wiedzę na temat przedmiotu sporu b. umożliwiają rozpowszechnianie informacji na temat poglądów różnych uczestników sporu c. kształtują poglądy d. czasami przyczyniają się do zaostrzenia istniejących konfliktów światopoglądowych
3. Instytucje eksperckie uczestniczące w sporach światopoglądowych a. ośrodki badawcze (np. Centrum Badań Opinii Społecznej – CBOS) b. tzw. think thanki – z założenia, niezależny komitety doradcze zajmujące się badaniami i analizami dotyczącymi spraw publicznych c. ośrodki akademickie d. tzw. organizacje strażnicze (watchdog) – organizacja pozarządowe, zajmujące się monitorowaniem i upublicznianiem działań podejmowanych przez instytucje publiczne
4. Aktualne spory ideologiczne w Polsce a. aborcja („pro life”, pro choice”) // ABORTION https://ideologia.pl/aborcja/
Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży: -gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia matki (zabieg w każdym momencie ciąży) -kiedy ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (do 12 tygodnia ciąży) -22 października 2020 – Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność przesłanki embriopatologicznej przerywania ciąży i uznał, że legalizacja zabiegu przerwania ciąży, w przypadku gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, nie znajduje konstytucyjnego uzasadnienia.
b. eutanazja // EUTHANASIA -czyn lub zaniedbanie, które ze swej natury lub w intencji działającego powoduje śmierć w celu usunięcia wszelkiego cierpienia -zdrowa fizycznie nie może domagać się przerowadzenia eutanazji. To prawo dotyczy tylko osób nieuleczalnie chorych
Kodeks karny: Art. 150
§ 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
Art. 151.
Kto namową lub przez udzielenie pomocy doprowadza człowieka do targnięcia się na własne życie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Art. 148
§ 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
§ 2. Kto zabija człowieka:
ze szczególnym okrucieństwem,
w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem,
w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie,
z użyciem materiałów wybuchowych,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
§ 3. Karze określonej w §2 podlega, kto jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo oraz sprawca zabójstawa funkcjonariusza publicznego popełnionego podczas lub w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych związanych z ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa lub porządku publicznego.
§ 4. Kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. )
c. zapłodnienie in vitro // IN VITRO FERTILIZATION
PRZCIWNICY PODAJĄ, ŻE: – metoda jest niezgodna z wiarą Kościoła katolickiego i łamie prawo Boże. – zapłodnienie oznacza brak szacunku dla embrionu (czyli dziecka) – w warunkach laboratoryjnych powołuje się do życia embriony nadliczbowe – sztuczne zapłodnienie obarczone jest dużym ryzykiem poronienia i przez to niedoszli rodzice mogą mieć poważne problemy psychiczne.
d. związki homoseksualne // SAME-SEX RELATIONSHIP
LGBT – Lesbians, Gays, Bisexuals, Transgenders W niektórych państwach homoseksualizm jest przestępstwem – Iran – kara śmierci. Kiedyś postrzegany był również jako choroba.
Walka o równouprawnienie i legalizację związków homoseksualnych.
1989 – Dania zalegalizowała, większość krajów UE pozwala na tzw. związki partnerskie, status małżeństwa parom homoseksualnym przysługuje w Holandii, Belgii, Hiszpanii, Norwegii, Szwecji, Portugalii, Wielkiej Brytanii
e. inżynieria genetyczna (tzw. GMO) // GENETIC ENGINEERING (Genetically Modified Organisms)
Polega na zmianie cech dziedziczenia przez organizmy żywe przez ingerencję w materiał genetyczny.
EUGENIKA – próba stworzenia „lepszego” człowieka – negatywna – uniemożliwienie dziedziczenia „złych genów” -pozytywna – selekcja celem zwiększenia występowania w populacji genów uznawanych za pożądane.
Czy nowy homo sapiens sapiens będzie należał do tego gatunku czy już nie?
f. stosowanie kary śmierci (retencjoniści, abolicjoniści) // THE USE OF THE DEATH PENALTHY
Spór światopoglądowy ale również odnoszący się do filozofii prawa oraz pojmowania sprawiedliwości. Od najdawniejszych czasów dla niektórych był formą zadośćuczynienia za popełniany czyn. W czasach oświecenia narodziła się humanitarna doktryna prawa karnego, zakładająca że celem kary jest pozyskanie przestępcy dla społeczeństwa (resocjalizacja) – Cesare Beccaria.
RETENCJONIŚCI – zwolennicy kary śmierci ABOLICJONIŚCI – przeciwnicy
Partia polityczna – dobrowolna organizacja dążąca do zdobycia i utrzymania władzy w państwie w celu realizacji swojego programu politycznego. (CEL-STRUKTURA ORGANIZACYJNA – PROGRAM)
Współczesne partie polityczne powstały wraz z rozwojem zachodnich systemów parlamentarnych (np. wigowie i torysi – Wlk. Bryt.)
Ewolucja partii politycznych
a. koterie arystokratyczne – XVII i XVIII w. – głównym celem zdobycie władzy przez arystokrację – np. Familia Czartoryskich
b. kluby polityczne – XVIII – XIX w. – trzon stanowili posłowie zasiadający w parlamencie – posiadały przywódców i program polityczny – to ludzie o podobnych poglądach politycznych – jakobini w rewolucyjnej Francji
c. partie masowe – XIX w. – XXw. – powstały w wyniku demokratyzacji prawa wyborczego – miały program, rozbudowane struktury organizacyjne – były nastawione na pozyskiwanie jak największej liczby członków – partie komunistyczne, socjaldemokratyczne
d. partie wyborcze – od poł. XX w – nastawienie na wygrywanie wyborów – współczesne partie
3. Struktura – hierarchiczna: – organy lokalne podporządkowane centralnym, na szczycie prezes lub przewodniczący – elita partyjna, aktywiści, pozostali zarejestrowani działacze
4. Funkcje
5. Program polityczny partii – zawiera opis celów, jakie partia zamierza realizować po zdobyciu władzy, i sposobów ich osiągania
6. Podział partii politycznych
a. ze względu na zróżnicowanie programowe i światopoglądowe: – lewica – prawica – centrum
b. ze względu na ideologię: – konserwatywne – chrześcijańskie (chadeckie) – liberalne – socjalistyczne i socjaldemokratyczne – komunistyczne – ekologiczne
c. ze względu na stosunek do zasad konstytucyjnych państwa – prosystemowe (konstytucyjne) – antysystemowe (rewolucyjne) + partie protestu – nie kwestionują zasad demokratycznych ale chcą zmiany w wybranym obszarze
7. Diagram Nolana – David Nolan – podział sceny politycznej wg. dwóch osi ( 1. wolność osobista odnosi się do światopoglądu konserwatywnego i liberalnego; 2. wolność gospodarcza – różnica w postrzeganiu gospodarki od wolnego rynku do etatyzmu lub interwencjonizmu państwowego
Poniżej przykład na podstawie partii działających w 2017 r.
8. Podział socjopolityczny – spór między partiami odzwierciedla podziały polityczne i światopoglądowe w społeczeństwie. – Europa Zachodnia (podział kulturowo-etniczny, socjoekonomiczny, religijny, konflikt centrum -Europa Środkowo-Wschodnia (podział dotyczący transformacji ustrojowej, idei i tradycji narodowych, etatyzmu i wolnego rynku, związków z Kościołem i laicyzacji, wartości tradycyjnych i przemiany obyczajowej
Opinia publiczna – to zbiór poglądów, przekonań i ocen na określony temat, wyrażany jawnie przez znaczną część społeczeństwa.
Czynniki kształtujące opinię publiczną: a. media b. media społecznościowe c. partie polityczne d.instytucje społeczne
Ośrodki badania opinii publicznej: a. Ośrodek Badania Opinii Publicznej (OBOP) – powstał w latach 50. XX w. – pierwotnie należał do Telewizji Polskiej – w wyniku sprzedaży przeszedł na własność firmy Taylor Nelson Sofres (TNS) – obecnie działa jako TNS Polska
b. Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) – powstało w 1982 r – do początku lat 90-ych było pod kontrolą Urzędu Rady Ministrów – od 1997 r. jest niezależną fundacją
c. Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej
3. Sondaż (co to?) Jaką przybiera formę?
Sondaż nie pozwala na uzyskanie pełnej wiedzy na temat opinii publicznej, ponieważ…
4. Społeczny dowód słuszności –
5. Opinia publiczna skutecznie wpływa na decyzje polityków.
Mass media – co to, jakie są typy, kiedy powstały.
Funkcje mediów: a. informacyjna b. korelacyjna c. komunikacyjna d. opiniotwórcza e. kontrolna f. mobilizacyjna g. rozrywkowa h. interwencyjna i. rynkowa – gospodarcza j. edukacyjna
Standardy działania mediów w państwach demokratycznych
Partycypacja polityczna– uczestnictwo obywateli w życiu politycznym.
What is Political Participation? It is participation of citiziens in political life. It could be any action a citizen takes to influence their political system.
Political participation can take on many forms.
Formy partycypacji (types of political participation):
a. konwencjonalna – rutynowa, np. aktywność wyborcza, przynależność do partii politycznych / conventional participation use established institutions or representative government; it is campaigning for candidates and voting in elect.
b. niekonwencjonalna – związana z kontaktem osób ze światem polityki albo bezpośrednim uczestnictwem w polityce, polega na chęci wpływania na decyzje rządzących, np. poprzez organizację zgromadzeń, składanie petycji. (unconventional participation directly affects [wpływa bezpośrednio] the final governmental decisions)
Niedopuszczalne jest natomiast nieposłuszeństwo obywatelskie. Civil disobedience is unacceptable.
c. symboliczna – uczestnictwo w wydarzeniach politycznych bez poczucia sprawczości, np. udział w pierwszomajowych pochodach w czasach PRL. /symbolic participation – without sense of empowerment.
Demokracja uczestnicząca (partycypacyjna) – rozszerzanie zakres udziału obywateli w rządzeniu poprzez włączanie ich w procesy decyzyjne. (Po co? Jak obywatel się angażuje to czuje się bardziej odpowiedzialny za ojczyznę.)
Participatory democracy build decision-making processes with people (to involve them directly in the civil, social and economic life)
-budżet obywatelski pomaga w angażowaniu obywateli – gmina wydziela część pieniędzy z budżetu na różne działania obywatelskie.
Civic / participatory budget is a form of involvement of citizen in the decision-making processes on spending the municipality’s funding (budżet gminy/środki gminy). Budget is managed by citizens, they make decisions.
Aktywność wyborcza
frekwencja wyborcza (voter turnout)
absencja wyborcza (voter abstention)
kampanie profrekwencyjne (pre-voting compaign)
przymus wyborczy (compulsory voting/mandatory voting – vote is obligatory)
ZADANIE MATURALNE
O czynnikach wpływających na frekwencję wyborczą Dla aktywności lub bierności wyborczej w danym systemie istotne są rozwiązania instytucjonalne, przyjęte w nim i praktykowane. Zaliczyć do nich należy przede wszystkim przymus głosowania. Innymi rozwiązaniami instytucjonalnymi, które zdecydowanie sprzyjają wysokiej frekwencji, są: głosowanie w dni wolne od pracy, możliwość głosowania pocztowego, możliwość głosowania przez pełnomocnika, możliwość oddania głosu przed wyborami.
Na podstawie: Kampania społeczna „Zmień kraj. Idź na wybory”. Raport o przebiegu kampanii i rekomendacje na przyszłość, Warszawa 2007, s. 5–6.
Wyjaśnij, które spośród wymienionych w tekście rozwiązań instytucjonalnych przyjętych w polskim systemie wyborczym ma największy wpływ na poziom frekwencji wyborczej.
5. Aktywność wyborcza w Polsce – na tle innych państw europejskich słaba. Rzadko przekracza 60%, w innych państwach często nie spada poniżej tego progu.
– Wysoki poziom absencji wyborczej świadczy o tym, że rozpowszechnione są postawy wyrażające obojętność polityczną lub antysystemowość (delegitymizację systemu politycznego).
-Powodem są również przyzwyczajenia z PRL (wybory nie miały rzeczywistego znaczenia), słabe przywiązanie do demokracji (za krótko), niezadowolenie z działalności partii politycznych.
-Chwiejność wyborcza – obywatele często zmieniają swoje preferencje odnośnie ugrupowań na jakie będą głosować.
6. Formy partycypacji niekonwencjonalnej: -zgromadzenie publiczne (cykliczne lub spontaniczne) – petycja -list otwarty
7. Nieposłuszeństwo obywatelskie – celowe lub ostentacyjne łamanie prawa, które uznawane jest za niesprawiedliwe lub niemoralne. Robi się tak, aby nagłośnić sprawę, pokazać obywatelom negatywne skutki obowiązywania prawa i doprowadzić do publicznej debaty, która doprowadzi do zmiany.
Czasami określa się je jako bierny opór – nie ma tu użycia siły. Osoba „nieposłuszna obywatelsko” ma świadomość sankcji i jest gotowa ponieść odpowiedzialność prawną.
*Martin Luther King – bojkot autobusowy – przeciw segregacji rasowej w USA
*Mahatma Gandhi – marsz solny – przeciwko brytyjskim władzom kolonialnym w Indiach
*Henry David Thoreau – 1846 wprowadził to pojęcie – odmówił płacenia podatku.
Elektroniczne nieposłuszeństwo obywatelskie – blokada strony internetowej (np. instytucji lub rządowej) w proteście przeciw działaniom podjętym przez określone podmioty.
ziemie przejmują nobilowie (latyfundia) –> pracują tam niewolnicy
REFORMA BRACI GRAKCHÓW – 133 – 122 r. p.n.e. – reforma agrarna – ma ograniczyć łączenie majątków ziemskich w rękach nobilów i rozdać ziemię proletariuszom i chłopom – połączone z służbą wojskową -Tyberiusz Grakchus – zamordowany przez przeciwników reform (optymatów) -zwolennicy reform – popularzy – senat -Gajusz Grakchus – kontynuował reformy, ale wywołały one zamieszki w Rzymie i popełnił samobójstwo
LUCJUSZ KORNELIUSZ SULLA – 82 – 79 r. p.n.e. – dyktator – kryzys republiki doprowadził do groźby wojny domowej (walki popularów z optymatami) . Dyktatorzy cieszyli się dużą władzą i poparciem armii – przejmowali władzę w państwie.
POWSTANIE SPARTAKUSA (73-71 r. p.n.e.) -gladiatorzy – -powstanie, które wybuchło w Kapui -regularne starcia z wojskiem – upadek powstania
FIRST TRIUMVIRATE: -Julius Caesar (namiestnik Galii), Pompey the Great (Hiszpania), and Marcus Crassus (Syria) -porozumienia trzech osób sprawujących władzę -60 r. p.n.e. – 53 r. p.n.e. – śmierć Krassusa – kłótnia pomiędzy pozostałymi –> Wzrosło znaczenie Gajusza Juliusza Cezara, który pokonał wodza Wercyngetoryksa w bitwie pod Alezją (52 r. p.n.e.) i przyłączył Galię. Zdobył olbrzymie łupy i stał na czele wyszkolonej i wiernej mu armii. –> Wojna domowa – 49 r. p.n.e. – Rubikon (walki zakończyły okres republiki) „Alea iacta est”
JULIUSZ CEZAR a. imperator – zwycięski wódz b. dyktator – dożywotnio miał ten urząd c. reformy: – – d. idy marcowe –
Wojna domowa po śmierci Cezara : a. II triumwirat (Second Triumvirate): Gajusz Oktawian (Octavianus – Caesar Augustus Octavianus) + Marek Antoniusz (Mark Antony) + Marek Lepidus (chcą ukarać sprawców) KONTRA zwolennicy republiki (43 r. p.n.e. – 36 r. p.n.e.) b. bitwa pod Filippi – 42 r. p.n.e. – triumwirowie pokonali cezarobójców i podzielili między siebie władzę (Marek Antoniusz – Galia, Oktawian – Hiszpania, Lepidus – Afryka), a Italią mieli rządzić wspólnie.
Wojna domowa między członkami II triumwiratu: a. rozpad triumwiratu – Lepidus usunięty przez Oktawiana i walka między dwoma pozostałymi b. bitwa pod Akcjum – 31 r. p.n.e. – Oktawian wygrał, Marek Antoniusz samobójstwo.
KLEOPATRA – dynastia Ptolemeuszów (podział imperium Aleksandra), ostatnia królowa hellenistycznego Egiptu, z Cezarem miała Cezariona, romans z Markiem Antoniuszem.
GAJUSZ OKTAWIAN i ustanowienie CESARSTWA a. pierwszy cesarz rzymski – Oktawian August b. tytuły: -August -Cezar -princeps senatus -pontofex maximus -uprawnienia trybuna ludowego, konsula i cenzora
c. ustrój cesarstwa: Dzieje Cesarstwa Rzymskiego możemy podzielić na dwa okresy, biorąc pod uwagę system rządów, czyli ustrój: -wczesne cesarstwo rzymskie – Oktawian August wprowadził ustrój pryncypatu, który polegał na zachowaniu pozorów republiki (komedia republiki) -późne cesarstwo rzymskie – Dioklecjan w III w. wprowadził ustrój dominatu, czyli monarchię absolutną.
d. reformy Oktawiana: – – –
Nastał okres zwany pax Romana – I w. p.n.e. – III w. n.e. – pokój wewnętrzny, rozwój gospodarczy. Potem koniec pax Romana i kryzys.
Nowa struktura społeczna: -senatorowie – elita, zamożni, urzędy -ekwici – kupcy i urzędnicy pełniący funkcje urzędnicze -dekurioni – przedstawiciele administracji w prowincjach -plebs – najbiedniejsi -ludność wiejska i niewolnicy – najgorzej mieli
ROMANIZACJA –
OKRES DOMINATU: -284 r. – Dioklecjan – przyjął tytuł dominus – „pan” -293 r. – wprowadzenie tetrarchii – władzy czterech tetrarchów (rządzą dwaj cesarze -augustowie oraz dwaj zastępcy -cezarowie)
Władzę przejął Konstantyn Wielki, wprowadził jedynowładztwo i przeprowadził reformy: – – –
Stolicę w 330 r. przeniósł do Bizancjum (potem Konstantynopol –> Istambuł –> aktualnie Stambuł).
Panowanie Teodozjusza Wielkiego (395 r.) – oficjalny podział cesarstwa na wschodnie i zachodnie. -Wschód – Konstantynopol -Zachód – Rawenna
During the Republic Rome began to expand territorially. This expansion was possible thanks to a very disciplined organized army.
Powstanie tak dużego państwa jak Rzym było długotrwałym procesem.
I. W wyniku podbojów powstało ogromne państwo, które wymagało specjalnego sposobu zarządzania.
-podział na prowincje (Roman province), na których czele stoją namiestnicy prowincji (province was ruled by a Roman appointed as governor.). -trudności ze zbieraniem podatków -latyfundia (latifundium ) – wielkie własności ziemskie – pracują tam niewolnicy -zróżnicowanie społeczne będzie prowadziło do walk pomiędzy różnymi grupami społecznymi -będą potrzebne reformy administracyjne -funkcjonowanie państwa oparte będzie o ciągłe podboje – co jeśli podboje nagle się skończą?
Przyczyny podbojów: -chęć zdobycia łupów -potrzeba zdobywania ziemi uprawnej -pragnienie zdobycia przez wodzów prawa do triumfu
Triumf (triumph)- w antycznym Rzymie najwyższe wyróżnienie jakie otrzymywał wódz za swe zwycięstwa na polu walki, mające na celu uczczenie zwycięskiego wodza i jego żołnierzy.
Łuk Konstantyna Wielkiego w RzymieŁuk Tytusa – zwycięstwo w wojnie z Żydami i zdobycie JerozolimyRelief z Łuku Tytusa: pochód z trofeami zdobytymi w Jerozolimie w tym pochodzące ze Świątyni siedmioramienny świecznik i srebrne trąby.
2. Armia rzymska – koniec II w. p.n.e. – reformy Gajusza Mariusza Początkowo forma pospolitego ruszenia, potem armia zawodowa (16 lat) Legiony (legion) – podstawa armii rzymskiej, dzieli się na kohorty (cohorts) i centurie (centuries), walczy piechota Żółw (tortoise formation) – szyk bojowy armii rzymskiej (was a type of shield wall (ściana składająca się z tarczy) formation used by the Roman legions during battles)
Legioniści (legionnaires) – żołnierz armii rzymskiej
Limes – umocnienia na rzymskich granicach
Wał Hadriana – umocnienia w Brytanii mające powstrzymywać ataki barbarzyńców
ETAPY PODBOJÓW RZYMSKICH (Phases of the expansion):
V w. p.n.e. – III w. p.n.e – Italia (Italian Peninsula) – pokonanie Etrusków, Italików i Greków. III w. p.n.e. – II w. p.n.e. – Kartagina (Carthage) – wojny punickie – Punic wars II w. p.n.e. – I w. p.n.e. – Świat Hellenistyczny (Hellenistic World) – Grecja, Macedonia, Azja Mniejsza, Bliski Wschód, Egipt I w. p.n.e. – I w. n.e. – Ludy Barbarzyńskie – Galowie, Germanowie, Brytowie
II. Podboje Italii
1. Etruskowie, Latynowie 2. Wojny z Samnitami – podbój na początku III w. p.n.e. (III wojna samnicka) – środkowa Italia 3. Podbój poleis Wielkiej Grecji – greckich kolonii: a. wojna z Tarentem b. interwencja króla Epiru Pyrrusa („pyrrusowe zwycięstwo”, „Jeszcze jedno takie zwycięstwo i jesteśmy zgubieni”) c. bitwa pod Herakleją – wycofał się. d. Italia w pełni podbita w 264 r. p.n.e. zajęcie Volsinii
III. Wojny punickie:
The Punic Wars were a series of wars between 264 and 146 BC fought between Rome and Carthage.
Kartagina – państwo w Afryce Północnej (kolonizacja fenicka)
1. Pierwsza wojna punicka (264-241 r. p.n.e.) a. rywalizacja o Sycylię b. zwycięstwo Rzymian – 241 r. p.n.e. c. zajęcie posiadłości kartagińskich na Sycylii, Korsyka, Sardynia d. wypłata odszkodowania
2. Druga wojna punicka (218-201r. p.n.e.) a.podboje Kartaginy na Półwyspie Pirenejskim (odwet za wcześniej) b. wyprawa Hannibala (dowódca armii Kartaginy) do Italii c. bitwa pod Kannami (216 r. p.n.e.) – zwycięstwo Hannibala d. przeniesienie przez Rzymian działań wojennych do Afryki Północnej – bitwa pod Zammą (202 r. p.n.e.) – zwycięstwo armii rzymskiej dowodzonej przez Publiusza Korneliusza Scypiona (Scypion Afrykański) e.kapitulacja Kartaginy – utrata wszystkich posiadłości zamorskich i afrykańskich; wypłata olbrzymiego odszkodowania; zakaz posiadania floty większej niż 10 okrętów wojennych, uzależnienie od Rzymu
3. Trzecia wojna punicka (149-146 r. p.n.e.) a. zdobycie Kartaginy b. zniszczenie miasta
IV. Rzym stał się potęgą. W I w. Imperium Romanum objęło cały basen Morza Śródziemnego.
Polityka Rzymu wobec podbitych terenów: 1. Tworzenie prowincji i kolonii- obszar podbity przez Rzym poza Italią, daje korzyści finansowe. Ziemie te były zdobyczami, pokonanych ludów nie traktowali jako sprzymierzeńców. Płaci się daniny i podatki: – kolonie – nie są samodzielne (jak w Grecji), ale są rzymskimi miastami; – „ziemia publiczna” – (ager publicus) – dobra państwowe – ziemia na terenach podbitych, w której osiedlano osadników rzymskich. Osady zakładano w miejscach ważnych pod względem strategicznym. Osadnicy zachowywali obywatelstwo rzymskie, mają dbać o militarne i polityczne interesy państwa – prowincje – na czele namiestnicy (konsulowie i pretorzy dostawali po zakończeniu kadencji) -imperium – najwyższa władza cywilna i wojskowa w Rzymie (państwo należy do ludu)
2. Tereny Italii -rzymskie obywatelstwo – ograniczone prawa obywatelskie dla „sprzymierzeńców”, niezależność wewnętrzna, obowiązek służby wojskowej dla terenów włączonych do Italii. -municypium- miasto położone w Italii, sprzymierzone z Rzymem (Italikowie). Mieszkańcy mieli częściowe prawa obywatelskie, a od I w. p.n.e. pełnię praw obywatelskich.
V. Consequences of the expansion (Skutki podbojów):
POSITIVE (for Rome) -podporządkowanie przez Rzym terenów wokół Morza Śródziemnego (territorial development– rozwój terytorialny) -napływ bogactw, taniego zboża i niewolników do Italii (raw materials – surowce) -rozwój handlu (trade development) -budowa dróg – „wszystkie drogi prowadzą do Rzymu” (roads building) -napływ niewolników (influx of slaves)
NEGATIVE It caused: -Social conflicts (due to the unequal distribution of wealth. Peasants (chłopi) who left their lands to serve in the army couldn’t compete with large landowners who’s lands were worked by slaves, so they were ruined) -A political crisis – to solve the social conflicts, whe Senate gave the power to military chiefs, who fought for absolute power in Civil Wars. In 48 BC Julius Caesar was made dictator for life, but he was murdered in the Senate (44 BC). A new civil war started that led to the end of the Republic in 27 BC.
OKRES CESARSTWA
DALSZE PODBOJE: -próby podbicia Germanów na wschód od Renu – niepowodzenie – klęska Rzymian w Lesie Teutoburskim – 9 w. n.e.
-podbój Wysp Brytyjskich
-Afryka Północna (Mauretania- Maroko, Algieria)
-Bałkany – Trakowie
-powstanie żydowskie w Judei – 66 – 73 r. (zburzenie drugiej Świątyni Jerozolimskiej) – zdobycie Jerozolimy.
-Trajan – Dacja (dziś Rumunia) – za jego panowania cesarstwo miało największy zasięg.
-Hadrian – budował system umocnień granicznych – limes, wał Hadriana
-Marek Aureliusz – Markomanowie – Barbariucum zamieszkują (tereny na północ od Dunaju
-Septymiusz Sewer – ostatni cesarz próbujący się rozwijać terytorialnie, potem regres.
