Kryzys monarchii pierwszych Piastów

I. MIESZKO II (1025-1034)

1. Koronacja 1025 r.

Przyczyny kryzysu

2. Sąsiedzi są nastawieni negatywnie na skutek ekspansywnej polityki ojca.
a. łupieżcze wyprawy na Saksonię (konflikt z Niemcami)
b. sprzymierzenie z pogańskimi Lucicami (obwołany „fałszywym chrześcijaninem)
c. brak sprzymierzeńców
d. sąsiedzi będą dążyć do odzyskania zagarniętych ziem

3. Napięta sytuacja wewnętrzna:
a. pominięcie starszego syna Bolesława Chrobrego – Bezpryma.
b. zmęczenie społeczeństwa ciągłymi wojnami (profity dla drużyny, baty zbierają ludzie)
c. nadmierny fiskalizm państwa – bunt ludności przeciwko nadmiernym obciążeniom na rzecz państwa, możnych i Kościoła (daniny i powinności ciągle zwiększane
d. państwo niedostatecznie scentralizowane (szybki wzrost terytorialny, niedorozwój aparatu władzy) –> problem z Bezprymem dodatkowo to nasila, obszary niedawno przyłączone chcą się odłączyć
e. chrześcijaństwo niedostatecznie zakorzenione –> a miało łączyć społeczeństwo – ludzie mają poczucie, że przed chrześcijaństwem było lepiej
f. możni dochodzą do co raz większej władzy (bo słabnie władza królewska)
g. nie ma utrwalonych zasad dziedziczenia – władzę powinien otrzymać najstarszy a przejął Mieszko II. Bezprym i Otton nie dostali nic, więc udali się do cesarza niemieckiego z prośbą o pomoc.

KRYZYS PAŃSTWA POLSKIEGO

1. Najazd cesarza Konrada II i księcia ruskiego Jarosława Mądrego w 1031 r: utrata Milska i Łużyc, Grodów Czerwieńskich, Moraw, Słowacji. Mieszko ucieka z kraju. Władzę przejmuje Bezprym, który odsyła insygnia koronacyjne cesarzowi.
2. W 1032 r. Bezprym zostaje zamordowany, wraca więc Mieszko II, ale musi uznać zwierzchność cesarza.
3. W 1034 r. Mieszko umiera a władzę przejmuje żona Rycheza jako opiekunka małoletniego syna Kazimierza, ale zostają wygnani i uciekają na dwór cesarski.
4. Władzę przejmują możni (Masław/Miecław z Mazowsza).
5. W 1037 -38 wybucha bunt ludowy – przeciwko feudalizmowi i chrześcijaństwu (tzw. reakcja pogańska). Polska organizacja kościelna ulega zniszczeniu, lud zwraca się przeciwko możnym. Następuje zapaść gospodarcza, osłabienie wewnętrze, chaos.
6. Wykorzystuje to ks. czeski Brzetysław I – najechał na ziemie polskie. Zajął Śląsk, Małopolskę i dotarł do Wielkopolski. Wywiózł relikwie świętego Wojciecha, Radzima-Gaudentego i inne.
   
7. SKUTKI:
   -utrata ziem przyłączonych przez Bolesława Chrobrego
   -od Polski odpada Pomorze, Śląsk i Małopolska zagarnięte przez Czechy
   -upadek metropolii gnieźnieńskiej i organizacji kościelnej
   -brak insygniów koronacyjnych
   
   
   ODBUDOWA PAŃSTWA
   
   Panowanie Kazimierza Odnowiciela (1039-1058)

1. Powrót Kazimierza do kraju w 1039 r. dzięki pomocy cesarza Henryka III (obawia się buntu antyfeudalnego i antychrześcijańskiego, Rycheza siostrzenica Ottona III).
2. Odzyskał Wielkopolskę i Małopolskę (tu zdobył poparcie możnych i przeniósł stolicę do Krakowa)
3. Odzyskał Mazowsze w 1047 r. po pokonaniu Macława. W tym celu sprzymierzył się z Jarosławem Mądrym (małżeństwo z siostrą)

Źródło 3. Gall Anonim, Kronika polska [fragment]

Po uwolnieniu tedy i odbiciu ojczyzny i po wygnaniu obcych ludów, nie mniejszy pozostał Kazimierzowi trud orężnego pokonania własnego ludu i swoich prawowitych poddanych. Był bowiem pewien człowiek, imieniem Miecław […] sługa jego ojca Mieszka, a po śmierci tegoż we własnym przekonaniu książę i naczelnik Mazowsza […] odmawiał posłuszeństwa Kazimierzowi, a nadto z bronią w ręku i podstępem stawiał mu opór. Lecz Kazimierz […] zebrał nieliczną wprawdzie, lecz zaprawioną w walkach garść wojowników stoczył zbrojnie bitwę, w której Miecław poległ, a on tryumfalnie zdobył zwycięstwo, pokój i cały kraj.

3. Odzyskał Śląsk – ale musiał z niego płacić trybut (1054 r. zjazd w Kwedlinburgu).

4. Nie koronował się – utrzymywał relacje z cesarzem.

5. Zreorganizował państwo polskie:
-ograniczył liczbę drużyny, nadał wojom ziemię w zamian za służbę rycerską (wprowadził system feudalny taki jak na Zachodzie)
-odbudował polską organizację kościelną (ale nie mamy metropolii)

Panowanie Bolesława II Śmiałego