Demokratyczne Ateny
W historii Starożytnej Grecji wtróżniamy trzy okresy:
– okres archaiczny, trwający od VIII w. p.n.e. do wybuchu wojen grecko-perskich w V w. p.n.e.
– okres klasyczny, trwający od V wieku p.n.e do IV wieku p.n.e.
– okres hellenistyczny, trwający od śmierci Aleksandra Wielkiego w 323 r, p.n.e. do rzymskiego podboju ostatniego państwa hellenistycznego – Egiptu Ptolemeuszy w 30r.n.e.
MAPA – krainy
ATENY – Attyka. Port w Pireusie. Góry Laurion (złoża srebra i marmuru). Uprawa roli.
- Ewolucja ustroju Aten. Ustrój Aten ewoluował od monarchii, przez arystokrację i tyranię, do demokracji.
a. okres archaiczny:
oligarchia – władza należała do archontów (1 rok) i rady zwanej areopagiem; W II. pol. VII w. p.n.e. – Drakon dokonał kodyfikacji prawa (drakońskie prawa), możliwość niewoli za długi;
- Reforma Solona – pocz. VI w. p.n.e. – – nieudana próba częściowej reformy ustroju, aby uspokoić niepokoje społeczne. Umocniły oligarchię. Zniósł możliwość niewoli za długi („strząśnięcie długów”). Podzielił społeczeństwo na cztery warstwy (cenzus majątkowy) – tylko najbogatsi prawo do sprawowania urzędów. Ograniczył rolę Areopagu na rzecz Rady Czterystu, stworzono sądy – heliaja.
- Pizystrat – tyran (tyrania), który przy poparciu uboższej ludności przejął władzę w połowie VI w. p.n.e.; Hippiasz i Hipparch – synowie (zamachy na nich, rządy twardej ręki, wg. Herodota Hippiasz odszedł z Aten ale wrócił z Dariuszem i wojskami perskimi).
- 508/507 p.n.e. – reforma Klejstenesa dała podstawy do demokracji;
- obywatelami Aten byli wszyscy urodzeni z Ateńczyków, ale prawa wyborcze mieli wyłącznie pełnoletni mężczyźni (20);
- nowy podział administracyjny na fyle (okręgi wyborcze); ograniczono wpływy arystokracji;
- najważniejszą rolę odgrywało Zgromadzenie Ludowe (eklezja) wszystkich obywateli (20 lat). Inicjatywa ustawodawcza. Decyzje podejmowana większością głosów. Zgromadzenie podejmowało najważniejsze decyzje i wybierało sędziów i urzędników państwowych. Początkowo miejscem obrad była agora, później przeniesiono je na jedno z okolicznych wzgórz;
- Rada Pięciuset: funkcja władzy wykonawczej, główny organ administracyjny; Przygotowywała obrady Zgromadzenia, opracowywała projekty uchwał, zajmowała się świątyniami, pełniła funkcje kontrolne dla urzedników.
- Demagodzy – osoby doskonałe w przemawianiu potrafiące przekonać lud do swoich racji;
- urzędników i sędziów wyłaniano w drodze losowania i pełnili swoje funkcje kolegialnie.
- Heliaja – sady ludowe, sprawują funkcję kontrolną, zastrzygają sprawy publiczne, prywtatne
- Stratedzy (10) – urzędnicy dowodzący wojskiem,
- Ostracyzm; sąd skorupkowy odbywający się raz do roku, na którym decydowano, kto zagraża demokracji. Jedna osoba musiała na 10 lat opuszczać Ateny, bez utraty majątku i obywatelstwa;
- Urzędnicy nie otrzymywali wynagrodzenia
- Działalność Peryklesa.
- w pol. V w. p.n.e. – strateg Perykles przeprowadził kolejne reformy ustroju demokratycznego.
- wynagrodzenia dla osób pełniących funkcje publiczne.
- zasada niepowtarzania urzędów;
- zwiększenie kompetencji Zgromadzenia Ludowego kosztem innych instytucji,
- rozkwit gospodarczy i kulturalny Aten;
- odbudowano Akropol i wybudowano wiele świątyń;
Społeczeństwo: - obywatele Aten
- metojkowie – cudzoziemcy
- niewolnicy (prywatni lub publiczni)
- pozycja kobiet
Akropol
SPARTA
-Płw. Peloponez, Lakonia
-Dorowie się tam osiedlili i podbili miejscową ludność. Mieszkańcy kilku (4/5) wsi założyli Spartę (spartiaci) i podporządkowali sobie pozostałą ludność (perjojkowie – pozostali Dorowie, heloci – zniewolona ludność)
-Podbój okolicznych terenów. Po zakończeniu przystąpienie do Związku Peloponeskiego
-działalność Likurga – ustalił ustrój Sparty
-społeczeństwo:
Spartiaci (pełnoprawni obywatele, zajmują się rzemiosłem wojennym i obroną państwa), ograniczone prawa obywatelskie – 20 lat. Pełnia ppraw – 30 lat.
Periojkowie – Ludność wolna, zobowiązani do pracy na rzecz Spartiatów. Zajmują się handlem i rzemiosłem.
Heloci – ludność podbita, pracują na rzecz Spartiatów. Przypisani do ziemi, nie można ich sprzedać ani wyzwolić. Polowania na nich
Ustrój:
-diarchia – dwaj królowie (funkcje kapłańskie, religijne, uprawnienia sądowe, dowodzili armią)
-Apella – Zgromadzenie Ludowe. Stanowiło prawo, ale nie mogło zgłaszać projektu uchwał. Decyzje podejmowane przez aklamację. Decydowało o wojnie i pokoju.
-Eforowie – najwyżsi urzędnicy państwowi – 5 – wybierani na rok – władza wykonawcza, zwoływali Zgromadzenie i mu przewodzili
-Geruzja – rada starszych 28 gerontów 60 lat. Przygotowują projekty ustaw, na zgromadzeniu się je zatwierdzało. Decydowali o życiu noworodków.
Spartańskie wychowanie:
-kontrola państwa od narodzin
-obowiązkowa służba wojskowa od 7 do 60 urodzin
-prawa obywatelskie 20 lat, wtedy otrzymywali działkę z helotami od państwa
-„z tarczą lub na tarczy”.