Miesiąc: kwiecień 2021

I. Niewola awiniońska

1. Konflikt papieża Bonifacego VIII z Filipem IV Pięknym
   
   „przyszedł jak lis, rządził jak lew, ale zdechł jako pies”
   
   a. Filip IV nakłada na kler francuski nowy podatek
   b. Bonifacy VIII chce narzucić zwierzchność królowi francuskiemu
   c. Filip IV zwołał Stany Generalne i zwyciężył
   d. papież został przeniesiony do Awinionu (Francja) – niewola awiniońska – papież zostaje uzależniony od króla francuskiego – 1309 do 1377
   e. w Rzymie wybrano nowego papieża (nie uznają się wzajemnie, obłożyli się klątwą) – schizma zachodnia
   f. podział Europy na dwie obediencje – posłuszeństwa
   g. sobór w Konstancji (1414 – 1418) – dogadali się i wybrali nowego papieża – Marcina V

II. Wojna stuletnia (1337–1453)

Karolingowie –> Kapetyngowie –> Walezjusze –>Burbonowie

1. Przyczyny:
   a. problem lenn angielskich Plantagenetów we Francji
   b. sprawa sukcesji do tronu Francuskiego (Edward III jest wnukiem Filipa IV Pięknego)
2. Przebieg:
   a. Anglicy początkowo odnoszą zwycięstwa pokonując Francuzów na ich własnym terytorium (Poitiers, Crecy, zdobycie Calais), król francuski Jan III Dobry dostaje się do niewoli, we Francji zamieszki i powstania (np. żakeria – powstanie chłopskie)
   b. Zmiana sytuacji, gdy dowództwo obejmuje Joanna d’Arc – ostatecznie pojmana przez Burgundczyków oraz spalenie jej na stosie przez Anglików.
   c. Francuzi odzyskali swoje terytoria, tylko Calais pozostało w rękach Anglików
3. Skutki:
   –
   –
   –

III. Husytyzm
– Jan Hus domagał się reformy kościoła i powrotu kleru do surowych zasad życia.
ZAŁOŻENIA:
– Biblia jedynym źródłem wiary
-odrzucenie papieża jako głowy Kościoła
-krytyka symonii
-sprzeciw wobec gromadzenia dóbr doczesnych przez Kościół i duchowieństwo
-potępienie sprzedaży odpustów
-liturgia w języku narodowym

MAPA MENTALNA (przykład)

1. Myśl oświeceniowa rozpowszechniana była głównie przez mieszczan protestanckich i masonerię.

* Oświecenie – ruch intelektualny, przypadający na cały XVIII wiek, polegający na krytyce ustalonych poglądów i postaw, popierający potęgę ludzkiego umysłu i kult wiedzy.

2. Oświata i nauka:

a. Działalność Stanisława Konarskiego
– założenie Collegium Nobilium

b. reforma szkolnictwa pijarskiego

c. Biblioteka Załuskich (Warszawa 1747 r.)

2. Założenie z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego Szkoły Rycerskiej – 1765 r.

3. Komisja Edukacji Narodowej
a. została powołana w 1773 r.  przez sejm rozbiorowy
b. przekazano jej majątek pojezuicki
c. objęła swoim nadzorem wszystkie szkoły poza seminariami duchownymi i Szkołą Rycerską
d. utworzenie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych

4.Mecenat Stanisława Augusta Poniatowskiego
– obiady czwartkowe (prace autorów spotykających się na obiadach publikowane były w „Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych” – czasopiśmie literackim kierowanym przez Adama Naruszewicza)
– finansowanie zakupów dzieł artystycznych
– finansowanie działalności literackiej i naukowej

5. Sztuka
Malarstwo klasycystyczne
a. Marcello Bacciarelli
– portrety Stanisława Augusta Poniatowskiego
– sceny z historii Polski (np. Traktat chocimski)
b. Canaletto (Bernardo Bellotto)
– widoki Warszawy: Widok Warszawy od strony Pragi
– sceny z historii Polski – Pole elekcyjne na Woli

6. Architektura klasycystyczna w Polsce
a. Belweder w Warszawie
b. Teatr Wielki w Warszawie
c. Polskie Ateny (rezydencja Kazimierza i Izabeli Czartoryskich w Puławach – rezydencja stała się ważnym centrum kultury)
d. Łazienki

7. Literatura
a. Franciszek Bohomolec
b. Adam Naruszewicz
d. Ignacy Krasicki
e. Jan Ursyn Niemcewic
f. Franciszek Karpiński

Pojęcia

Naród –
Patriotyzm –
Nacjonalizm –
Szowinizm–
Ksenofobia –
Rasizm –
Kosmopolityzm –
Obywatelstwo –
Bezpaństwowiec/apatryda/ –
Ojczyzna –

Czym jest nacjonalizm? Jak nacjonaliści widzą „swoich” a jak „obcych”?

1. Tożsamość to wewnętrzne przekonanie człowieka o tym, kim jest:
a. tożsamość narodowa: poczucie wspólnoty z własnym narodem oraz poczucie odrębności wobec innych narodów
b. subiektywne poczucie tożsamości
– identyfikowanie się z określonym narodem
– poczucie deklaracja przynależności do określonej wspólnoty narodowej
– odczuwanie więzi emocjonalnej z danym narodem
c. obserwowalne obiektywne wyznaczniki tożsamości
– zdolność do komunikowania się z członkami danego narodu – znajomość języka
– znajomość historii i przestrzeganie tradycji i obyczajów

2. Postawy wobec jednostki wobec własnej narodowości:
a. akceptacja
b. negacja
c. modyfikacja

3. Mieszkańcy Polski pod względem narodowościowym są społeczeństwem bardzo jednolitym:
– 95% mieszkańców deklaruje tożsamość wyłącznie polską
– 2% mieszkańców deklaruje tożsamość inną niż polska
– 3% deklaruje tożsamość podwójną lub nieokreśloną

*struktura narodowościowa jest jednolita, choć są drobne zmiany np. na skutek napływy imigrantów z Ukrainy

4. W państwach wielonarodowościowych kształtuje się wielowarstwowa tożsamość narodowa, polegająca na jednoczesnym identyfikowaniu się z narodem politycznym oraz narodem tworzącym społeczeństwo danego państwa:

a. naród belgijski składa się z dwóch głównych grup etnicznych – Flamandów (kultura holenderska) i Walonów (kultura francuska). Na wschodnim pograniczu znajduje się mniejszość niemiecka (mieszkańcy pogranicza mają w większości poczucie przynależności do narodu niemieckiego).

b. Szwajcaria – złożona struktura:
– poszczególne kantony mają dużą autonomię, a ich mieszkańcy silne poczucie przynależności do swojego kantonu
– pod względem językowym kantony dzielą się na niemieckojęzyczne, francuskojęzyczne,  i wielojęzyczne
– pod względem religijnym dzielą się na: katolickie i protestanckie
– mieszkańcy Szwajcarii mają poczucie jedności narodu szwajcarskiego (a nie jednorodności), które wynika z poszanowania dla różnorodności kulturowej

c. Hiszpania – silne separatyzmy, wywołujące konflikty:
– kataloński (Katalonia)

– baskijski

– galisyjski

d. główne składniki Wielkiej Brytanii:

– Anglia
– Szkocja
– Walia
– Irlandia

1. Sejm konwokacyjny 1764- w okresie bezkrólewia – próby reform były tam zaprezentowane. Ustalono kandydatów do elekcji.
2. Elekcja i pierwsze lata panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego
   a. wybór 1764 r. 
   – koronę otrzymał dzięki poparciu carycy Katarzyny II
   – w kraju popierało go stronnictwo Familii

b. reformy wewnętrzne
– reforma finansów – wprowadzenie nowych monet – uruchomienie mennicy
– powstała Szkoła Rycerska w Warszawie (Korpus Kadetów)
– ujednolicano system miar i wag
– powstał „Monitor”
–powołano Teatr Narodowy

3. Sprawa dysydentów (1766) i uchwalenie praw kardynalnych:
a. dysydenci – innowiercy – pretekst do wmieszania się w politykę RON carycy Katarzyny II i króla Prus Fryderyka II
b. zawiązanie kolejnych konfederacji (prawosławni, protestanci, katolicy) i zwołano sejm pacyfikacyjny 1767, który przywrócił równouprawnienie dysydentów, obalił niektóre wcześniejsze reformy i opracował tzw. prawa kardynalne.
c. Prawa kardynalne (m.in) 
– liberum veto
– wolna elekcja
– prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi
Gwarantem praw kardynalnych została caryca Katarzyna II, potem jeszcze Prusy i Austria

W praktyce prawa kardynalne gwarantowały anarchię i oligarchię magnacką.

2. Konfederacja barska (1768-1772)
a. konfederacja przeciw Rosji i posłusznemu jej Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu

b. konfederacja barska została związana w Barze w 1768 r.
– konfederacji podjęli walkę z wojskami carskimi i królewskimi
– konfederaci podjęli nieudaną próbę porwania Stanisława Augusta Poniatowskiego
– jednym z przywódców konfederaci był Kazimierz Pułaski
– po przegranej część konfederatów musiała udać się na emigrację

3. Pierwszy rozbiór Polski – 1772 r.
a. ziemie zabrane przez zaborców:
– Rosja zagarnęła wschodnie obszary Polski
– Prusy zabrały Pomorze Gdańskie i Warmię
– Austria otrzymała południową Małopolskę

b. zwołany na żądanie państw zaborczych sejm rozbiorowy:
– zatwierdził zabory
– potwierdził prawa kardynalne
– jednym z posłów, którzy sprzeciwili się był Tadeusz Rejtan

– ustanowił Radę Nieustającą

4. Rada Nieustająca – najwyższa władza wykonawcza w Rzeczpospolitej – sejm wybierał posłów i senatorów na 2 lata – mają kierować sprawami państwa w okresie między sejmami

Manifest Katarzyny II z 1772 r. o pierwszym rozbiorze [fragment]

[…] Rosyjski dwór cesarski, będąc zmuszony ze względu na interesy własnego imperium położyć wreszcie własnymi siłami kres zaciekłości, jaką odznaczają się zachodzące w Polsce nieporządki, przeszkodzić upadkowi państwa, jak również zabezpieczyć sobie sprawiedliwe zaspokojenie swych legalnych praw, wszedł w całkowite porozumienie z cesarskim i królewskim dworem oraz z Jego Wysokością królem pruskim, aby na drodze uzgodnionych wysiłków i posunięć osiągnąć te cele, tak nieodzowne ze względu na sąsiedztwo ich państw. […]. Jednocześnie Jej Cesarska Mość Carowa Wszechrosji pragnąć dać zadośćuczynienie swemu państwu i narodowi i nie mogąc czekać dłużej na sprawiedliwość ze strony Polski, aby nie powodować uszczerbku dla ich oczywistych interesów, uznała za niezbędne dać im zadośćuczynienie przez przyjęcie w całkowite władanie i na własność niżej nazwanych ziem i posiadłości Rzeczypospolitej […].

Sanacja
– od łac. Sanatio – uzdrowienie
– nazwa okresu historii Polski w latach 1926 – 1939 , w którym władzę sprawował Józef Piłsudski i jego zwolennicy (obóz propiłsudczykowski). Nazwa
okresu jest związana z hasłem „uzdrowienia” państwa polskiego, do którego nawoływał J. Piłsudski.

Dlaczego?
– Piłsudski wycofał się z życia politycznego
-rządy parlamentarne były niestabilne
-kryzys gospodarczy
-trudne położenie Polski na arenie międzynarodowej (np. układ radziecko-niemiecki w Rapallo, a potem traktat z Locarno)

– powołanie drugiej CHJENY (rządu Chjeno-Piasta) z Wincentym Witosem na czele.
-przygotowano przewrót polityczny (zamach stanu, przewrót majowy) mający na celu objęcie władzy przez marszałka Piłsudskiego

*wykresy i tabele zaczerpnięto ze strony: https://slideplayer.pl/slide/13897184/

Sanacja – od zamachu majowego do wybuchu wojny

I
(legalna walka z opozycją)

1.Zamach Józefa Piłsudskiego:
a. przyczyny:
-kryzys rządów parlamentarnych – niezadowolenie społeczne (drugi rząd Chjeno-Piasta (koalicja Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej i Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast” – tzw. rząd Chjeno-Piasta.
-pogarszająca się sytuacja międzynarodowa (układy w Rapallo i traktaty lokareńskie (pakt reński)

b. przebieg:
-12 – 15 V 1926 r. – Warszawa – wybuchły walki między oddziałami popierającymi Józefa Piłsudskiego a oddziałami wiernymi rządowi, zakończone zwycięstwem piłsudczyków

2. Obalono legalną konstytucyjną władzę – do dymisji podał się prezydent Stanisław Wojciechowski i rząd Wincentego Witosa
– nowy prezydent – Ignacy Mościcki
– nowym premierem został Kazimierz Bartel

a. nowela sierpniowa – 2 VIII 1926 r. została znowelizowana konstytucja marcowa – poprawka do konstytucji umacniająca władzę wykonawczą kosztem ustawodawczej:
– prezydent uzyskał prawo wydawania dekretów
– prezydent uzyskał prawo rozwiązania sejmu i senatu przed upływem kadencji

3. Charakter rządów sanacyjnych

a. zwolennicy Józefa Piłsudskiego sprawowali władzę pod hasłem sanacji, czyli uzdrowienia życia publicznego w Polsce, dlatego zaczęto ich nazywać obozem sanacyjnym
b. Józef Piłsudski wywierał decydujący wpływ na rządy, ale nie sprawował najwyższych stanowisk państwowych
c. zwolennicy Piłsudskiego utworzyli Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR) – Walery Sławek
d. BBWR odniósł zwycięstwo w wyborach parlamentarnych w 1928 r.

Grafika w satyryczny sposób nawiązuje do faktu, iż Piłsudski najczęściej sam podejmował kluczowe decyzje.

II
(walka z opozycją)

4. Zaostrzenie się konfliktu obozu sanacyjnego z opozycją – tzw. rządy pułkowników
a. 1929r. powstał  Centrolew – sojusz partii lewicowych, ludowych i chadeckich (chcą obalić Piłsudskiego) – wotum nieufności dla rządu
b. reakcja obozu sanacyjnego:
– czołowi działacze Centrolewu zostali uwięzieni w twierdzy brzeskiej (m.in. Wincenty Witos, Wojciech Korfanty) –> chodzi o zastraszenie przeciwników
– prezydent Ignacy Mościcki rozwiązał parlament
c. wybory w 1930 r., zwane wyborami brzeskimi, wygrał BBWR – obóz sanacyjny uzyskał 56% miejsc w parlamencie
d. w 1932 r. – tzw. proces brzeski
e. 23 IV 1935 r. sejm uchwalił nową konstytucję – tzw. konstytucja kwietniowa
– konstytucja kwietniowa wzmacniała władzę prezydenta
– ustanowienie konstytucji kwietniowej stanowiło odejście od modelu parlamentarno-gabinetowego i trójpodziału władzy
– w praktyce zniesiono demokrację parlamentarną –> rządy autorytarne

Grafika nawiązująca do stwierdzenia, że konstytucja z 1921 r. stawiała Piłsudskiemu zbyt wiele ograniczeń.

III
(sytuacja po śmierci Piłsudskiego)

5. Rządy sanacyjne po śmierci Józefa Piłsudskiego
a. Józef Piłsudski zmarł 12 V 1935 r.
b. rozłam w sanacji:
–  grupa zamkowa z prezydentem Ignacym Mościckim na czele (umiarkowani)
– tzw. grupa wojskowa – grupa GISZ z Edwardem Rydzem-Śmigłym na czele(chcieli rządów silnej ręki)
–ulica Wierzbowa – Józef Beck (minister spraw zagranicznych)
c. w 1935 r. został rozwiązany BBWR
d. w 1937 r. politycy sanacyjni utworzyli nową partię – Obóz Zjednoczenia Narodowego (OZN – „ozon”) – Adam Koc

6. Polityka zagraniczna rządów sanacji 1926 – 1935
a. polityka równowagi – polityka „równych odległości” między Moskwą i Berlinem
b. wg. Piłsudskiego tylko sytuacja napięcia pomiędzy III Rzeszą i ZSRR gwarantowała utrzymanie niezależności państwa polskiego
c. traktaty:
–protokół Maksima Litwinowa – ZSRR, Polska, Łotwa, Estonia i Rumunia – pakt o nieagresji
–1932 r. pakt o nieagresji z ZSRR (w 1934 r. przedłużony o 10 lat)
–1934 – polsko niemiecka deklaracja o niestosowaniu przemocy (układ o nieagresji)
–kwestia paktu wschodniego (wschodnie Locarno) – odrzucony, dotyczył granic

7. Gospodarka
a. kryzys ekonomiczny 1929 – 1935
–spowodowany kryzysem amerykańskim
–zastosowano politykę interencjonalizmu państwowego
b. ożywienie gospodarcze 1936 – 1939
–COP
–Eugeniusz Kwiatkowski

1. Reżim polityczny:

2. Czym jest demokracja?
* gr. demos, krathos <lud, rządzenie>
*czym jest demos?
-zakłada udział obywateli w rządach
*wartości demokratyczne
-wolność
-równość
-sprawiedliwość

Formy demokracji
1. bezpośredniej
a. referendum 
-głosowanie obligatoryjne(referendum konstytucyjne z 1997)/fakultatywne (wynika z inicjatywy władz)
-rozstrzygające/konsultacyjne
-ogólnopaństwowe/lokalne
b. plebiscyt (np. na Śląsku w 1921 r.)
c. inicjatywa ludowa (obywatelska)

2.pośrednia
a. przebieg wyborów reguluje Kodeks wyborczy
b. prawo wyborcze 
–  czynne prawo wyborcze –  udział w głosowaniu
–  bierne prawo wyborcze –  kandydowanie
c. cztery podstawowe zasady demokratycznego prawa wyborczego
– zasad powszechności
– zasada równości
– zasada bezpośredniości
– zasada tajności głosowania

Kiedy demokracja działa?
-partycypacja obywateli – aktywne uczestnictwo obywateli w życiu publicznym. Formy partycypacji:
-informowanie,
-konsultowanie,
-współdecydowanie

Wybory:
– muszą się odbywać wolne wybory aby ustrój demokratyczny mógł funkcjonować (demokracja pośrednia)
-pozwalają na wyłonienie własnego przedstawicielstwa
-mają funkcję kontrolną
-przeprowadzane przez Państwową Komisję Wyborczą

Prawo wyborcze – określa zasady przeprowadzenia wyborów.
Konstytucja:
-np. o wyborach do sejmu i senatu mówi w artykułach 96 – 101
-np. o wyborach prezydenta RP mówi w artykułach 127-130
-art. 127 – określa wybory

Reguły przeprowadzania wyborów – cztery przymiotniki wyborcze:
-zasada powszechności
-zasada równości
-zasada bezpośredniości
-zasada tajności głosowania

System wyborczy – sposób przeprowadzania głosowań i obliczania ich wyników
-większościowy – mandat uzyskuje ten kandydat, który w danym okręgu uzyskał w czasie wyborów największą liczbę głosów. (wybory do Senatu)
-proporcjonalny- głosy oddane na poszczególnych kandydatów są przeliczane na mandaty. Dana partia otrzyma proporcjonalnie tyle mandatów, ile uzyskała głosów poparcia w wyborach. (wybory do Sejmu)

Postawy wyborców wobec wyborów:
-partycypacja wyborcza – udział w głosowaniu wynikający ze świadomej decyzji wyborcy
-absencja niezawiniona – zaistniały okoliczności niezależne od wyborcy, skutkujące brakiem udziału w głosowaniu (zdarzenia losowe, niepełnosprawność, inwalidztwo, błędna organizacja wyborów, np. pominięcie w spisie)
-absencja zawiniona – świadoma rezygnacja z udziału w głosowaniu – protest przeciw działaniu władz, brak zainteresowania polityką, przekonanie że jeden głos nie ma znaczenia

1. Rolnictwo – podstawa gospodarki
   a. Stan chłopski:
   – wykształcenie się gospodarki feudalnej
   -chłopi stali się poddanymi w wyniku nadań lennych i immunitetów
   – są zależni od swojego pana
   -odrabiali pańszczyznę i zobowiązani byli do dostarczania danin i posług w zamian za użytkowanie ziemi.
2. Życie codzienne na wsi
3. Przemiany w rolnictwie (XI – XIII w.)
   -narzędzia drewniane zastępowano żelaznymi
   -radło zastąpiono pługiem koleśnym
   -upowszechniono stosowanie żelaznej brony
   -kosy zastępowano sierpami
   -zastosowano chomąto
   -zastosowanie trójpolówki
   -młyny wodne i wiatraki
   -klasztory przyczyniły się do upowszechniania nowych rozwiązań

1. SKUTKI:
   -zwiększyła się produkcja żywności
   -nastąpił wzrost liczby ludności
   -nasiliła się akcja kolonizacyjna
2. Procesy osadnicze – kolonizacja
   a. przyczyny:
   -zwiększenie liczby ludności w pełnym średniowieczu zmusza do szukania nowych ziem pod uprawę (w kierunku Europy Środkowo-Wschodniej)
   -panowie feudalni zaczęli szukać nowych obszarów pod uprawę roli (lasy, nieużytki)
   b. akcje osadnicze i lokacje (zakładanie wsi zgodnie z określonymi zasadami)
   -każdy chłop otrzymywał taką samą ilość ziemi
   -wolnizna – okres, kiedy chłop był zwolniony z opłat, to czas na zagospodarowanie się
   -później płacił czynsz za dzierżawę ziemi
   -zasadźca – sołtys – stał na czele wsi – ma prawo założyć młyn i karczmę, reprezentuje wieś w stosunkach z panem feudalnym
   -prawo osadnicze było korzystne i dawało osadnikom możliwość dziedziczenia dzierżawy ziemi, stałą wysokość czynszu, samorząd wiejski
   
3. Skutki:
   -rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej
   -zwiększenie się obszarów gruntów uprawnych, zmniejszenie nieużytków
   -prawo wychodu – ograniczenie poddaństwa osobistego chłopa
   – nadwyżki żywności wystarczyły do wyżywienia ludności miejskiej
   -rozwija się handel i rzemiosło
   -pojawienie się pieniędzy
   -rozwój miast

MIASTA
Po upadku Cesarstwa rzymskiego załamanie gospodarcze – miasta upadają. W średniowieczu życie miejskie odbudowuje się.

1. Rozwój miast
   a) urbanizacja (X-XIII w.)
   -miasta zakłada się przy szlakach handlowych, w miejscach targowych, przy ośrodkach władzy świeckiej lub duchownej
   -to ośrodki życia handlowego, politycznego, gospodarczego, religijnego i kulturalnego
   -korzystano z infrastruktury miejskiej pozostałej po miastach starożytnych lub budowano nowe.

b. cechy miast średniowiecznych

-mury miejskie
-domy mieszczan (kamienice, trzeba w górę je ciągnąć, bo mało miejsca)
-zabudowa gęsta (pożary)
-ratusz i rynek (waga miejska, pręgierz, sukiennice)
-kościół (kościoły, klasztory, szpitale)
-ulice przecinają się pod kątem prostym
-ulice brukowane, brak kanalizacji,

c. ustrój miejski
– mieszkańcy miasta są ludźmi wolnymi
-na czele miasta stoją samorządy (kontrola finansów, administracja, handel, wymiar sprawiedliwości) z radą miejską (rajcowie miejscy z burmistrzem)
-ława miejska (ma funkcje sądownicze)
-miasta mają zróżnicowane prawa

d. społeczeństwo
-patrycjat
-pospólstwo
-plebs
+ Żydzi

e. rzemiosło
-powstają cechy – rzemieślnik musi do niego należeć, aby prowadzić warsztat (mistrz posiada zakład, w którym zatrudnia czeladników i uczniów), inaczej określa się go mianem partacza (czyli tego co jest poza cechem)
-gałęzie rzemiosła: sukiennictwo, metalurgia, budownictwo…
-cech ma za zadanie dbać o jakość wytwarzanych towarów, bronić swoich członków przed konkurencją, zapewniał bezpieczeństwo i nadawał uprawnienia mistrzowskie

f. handel
-rozwijają się szlaki handlowe lądowe i morskie
-miasta włoskie handlują z Lewantem (tereny zajęte przez Arabów i Turków) – najbogatsze tworzą miasta-państwa (republiki) np. Wenecja, Genua, Florencja
-handel morski statki zwane kogami (duże statki kupieckie)

-glidie – zrzeszenia kupców – mają zapewnić bezpieczeństwo w czasie podróży i ograniczać możliwość handlu kupcom z innych miast
-hanza – związek kupiecki stworzony na północy Europy (M. Bałtyckie i M. Północne) należało do niego wiele miast europejskich (Lubeka, Hamburg, Gdańsk, Kraków, Toruń, Wrocław, Ryga)
– rozwija się gospodarka towarowo-pieniężna, zwiększa się ilość monet w obiegu

-zaczynają rozwijać się pierwsze banki udzielające kredytów
-do obrotu wchodzą weksle
-prawo składu – każdy przybywający do miasta kupiec musi wyłożyć swoje towary
-organizowane są jarmarki

MAPA INTERAKTYWNA SZLAKI HANDLOWE W ŚREDNIOWIECZU

https://easyzoom.com/imageaccess/ec482e04c2b240d4969c14156bb6836f

Medieval trade route networks

Przez współczesne terytorium Polski przebiegała tzw. droga Via Regia, która biegła od Zgorzelca, przez Wrocław, Kraków i dalej w kierunku na Ruś. Mapa uwzględnia również szlak handlowy o charakterze południkowym, biegnący od Gdańska w kierunku na południe. Szlak ten dalej przebiegał przez Bramę Morawską, która stanowiła naturalne przejście pomiędzy Sudetami i Karpatami.

1. Pojęcie narodu jest pojęciem nowym (XVIII/ XIX w.), wykształconym w wyniku przemian gospodarczych i społecznych, które spowodowały wytworzenie się tożsamości narodowej.
2. Czym jest naród?

3. Problematyczne narody?
-Kurdowie

-Belgowie, Szwajcarzy

-Brytyjczycy

-Amerykanie

4. Koncepcje narodu:

a. koncepcja etniczno-kulturalna (antropologiczna) – podstawą istnienia narodu wartości kulturowe i historyczne (Johann Herder)

b. koncepcja polityczna (polityczna)– podstawą kształtowania się narodu jest organizacja polityczna (Ernest Gellner)

5. Czynniki narodowotwórcze:

-język i pismo
-terytorium (ojczyzna)
-posiadanie własnego państwa
-więzy krwi (wspólne pochodzenie)
– świadomość narodowa
– historia i tradycja
– religia i wyznanie
– kultura

ZADANIE

6. Naród (etapy rozwoju idei narodu):
– koncepcja narodu politycznego (warstwy uprzywilejowane) – np. Anglia, Francja
– koncepcja narodu nowoczesnego (wszystkie warstwy społeczne) – np. Ukraina, Białoruś

WYMIEŃ 3 RÓŻNICE pomiędzy nimi w kategorii:
a. ścieżki rozwoju
b. lokalizacji
c. cech charakterystycznych narodu

7. W którą koncepcję wpisuje się Polska? (X w., XVII w., XIX w.)

I. Polska za panowania Jana III Sobieskiego (1674-96):
-odsiecz wiedeńska, plany odzyskania ziem utraconych
-Polska liczy się na arenie międzynarodowej
-nie podoba się to Prusom, Austrii i Rosji

II. Rządy Wettinów

1. August II Mocny:

a. wstąpienie na tron Augusta II połączyło Polskę i Saksonię unią personalną
b. wpływ  wojny północnej (1700-1721) na sytuację w Polsce
– August II Mocny zawarł sojusz z carem Piotrem I Wielkim przeciwko Szwecji
– Szwedzi pokonali wojska rosyjskie i saskie i wkroczyli do Polski
– 1704 r. zawarte zostały dwie konfederacje – warszawska (przeciw Augustowi II, detronizująca go) i konfederacja sandomierska (wierna mu, poprosiła o pomoc Piotra I Wielkiego) –> wojna domowa
– ponieważ Szwedzi zajęli Saksonię, August II został zdetronizowany i wybrano na tron Stanisława Leszczyńskiego

– w 1709 r. Szwedzi ponieśli klęskę pod Połtawą i August II Mocny wrócił na tron polski
–skutki III wojny północnej: osłabienie kraju, głód, epidemie, spadek pozycji na arenie międzynarodowej
c. Sejm Niemy
– August II Mocny dążył do wzmocnienia władzy królewskiej (a szlachta na to nie pozwala)
– niezadowolona szlachta zawiązała konfederację tarnogrodzką i poprosiła o pomoc cara Piotra I, który wkracza na teren RON z armią rosyjską
– spór został zakończony za pośrednictwem Rosji podczas tzw. Sejmu Niemego w 1717 r. – wojska rosyjskie miały nie dopuścić do zerwania sejmu
d. znaczenie Sejmu Niemego
– zapoczątkował ingerencję Rosji w sprawy polskie
– osłabił władzę króla
– ustalił liczbę wojska na bardzo niskim poziomie – 24 tys. żołnierzy (Prusy – 100 tys., Rosja nawet do 300 tys.)
–pokazał, że nasze państwo nie radzi sobie z wewnętrznymi problemami, na czym skorzystają nasi sąsiedzi

2. Elekcja po śmierci Augusta II Mocnego:
a. upadek znaczenia sejmu 
b. przejawy słabości państwa 
– państwo było bezsilne wobec samowoli magnatów
– Polska nie mogła przeciwstawić się wpływom państw sąsiednich
– na terytorium Polski stacjonowały obce wojska
c. traktat trzech czarnych orłów – traktat Loewenwolda – 1732

d. podwójna elekcja
– August III (Fryderyk, elektor saski, syn poprzedniego króla – był popierany przez sąsiadów polskich)
– Stanisław Leszczyński (poparty przez szlachtę polską oraz Francję)
e. ostatecznie przy pomocy Rosji na tronie osadzono Augusta III (potwierdził to sejm pacyfikacyjny – sejm walny, który miał uspokoić sytuację w Polsce)

3. Rządy Augusta III
a. sejmy zrywane wskutek Liberum veto
b. do głosu doszły dwa obozy magnackie: Potoccy oraz Familia Czartoryskich i Poniatowskich (poparcie dla Rosji)
c. państwa ościenne dążą do utrzymania anarchii w RON
d. gospodarka w złej kondycji
e. zaczyna pojawiać się ksenofobia (1733 – pozbawienie praw dysydentów) a szlachta się zamyka w swojej grupie, nie chcą żadnych reform
f. potrzeba reform, ale obozy polityczne wzajemnie się blokują (bo głosy ubogiej szlachty są podkupywane)

Sanacja
– od łac. Sanatio – uzdrowienie
– nazwa okresu historii Polski w latach 1926 – 1939 , w którym władzę sprawował Józef Piłsudski i jego zwolennicy (obóz propiłsudczykowski). Nazwa
okresu jest związana z hasłem „uzdrowienia” państwa polskiego, do którego nawoływał J. Piłsudski.

Dlaczego?
– Piłsudski wycofał się z życia politycznego
-rządy parlamentarne były niestabilne
-kryzys gospodarczy
-trudne położenie Polski na arenie międzynarodowej (np. układ radziecko-niemiecki w Rapallo, a potem traktat z Locarno)

– powołanie drugiej CHJENY (rządu Chjeno-Piasta) z Wincentym Witosem na czele.
-przygotowano przewrót polityczny (zamach stanu, przewrót majowy) mający na celu objęcie władzy przez marszałka Piłsudskiego

• wykresy i tabele zaczerpnięto ze strony: https://slideplayer.pl/slide/13897184/