Miesiąc: kwiecień 2021

1. Sejm Wielki
2. Konstytucja 3 maja
3. Targowica
4. II rozbiór

Ad. 1. SEJM WIELKI (1788-1792)
a. Rosja zajęła się wojną ze Szwecją i Turcją – nie ma czasu na zajmowanie się polityką w RON
b. król Stanisław August Poniatowski oraz obóz patriotyczny podjęli próbę przeprowadzenia koniecznych reform
c. zwołano nowy sejm (powołano nowych posłów do izby poselskiej), zawiązano konfederację (po zawiązaniu konfederacji na sejmie obowiązywała zasada większości głosów, nie da się zerwać obrad) – sejm obradował ostatecznie w podwójnym
składzie.
d. marszałkiem został Stanisław Małachowski
e. na sejmie przewagę zdobyli zwolennicy reform
f. reformy Sejmu Czteroletniego
– zwiększył liczebność wojska
– uchwalił prawo o miasta, zwiększające prawa mieszczan

Ad.2 Najważniejszym dziełem Sejmu Wielkiego było uchwalenie Konstytucji 3 maja
a. autorzy : Stanisław Małachowski (marszałek sejmu), Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj
b. zmiany ustrojowe
– znosiła wolną elekcję i ustanawiała dziedziczność tronu polskiego
– znosiła liberum veto
– wprowadzała zasadę trójpodziału władzy
– ograniczała prawa szlachty-gołoty
– zwiększała prawa mieszczan
– obejmowała ochroną prawną chłopów
–Rzeczypospolita monarchią konstytucyjną (wcześniej oligarchia magnacka)

Konstytucja 3 Maja była pierwszą konstytucją europejską i drugą konstytucją na świecie (po amerykańskiej).

Ad 3. Przeciwnicy konstytucji zawiązali  konfederację targowicką – 1792
a. targowiczanom udzieliła pomocy caryca Katarzyna II
b. przywódcy konfederacji targowickiej: Stanisław Szczęsny Potocki, Franciszek Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski
c. wybucha wojna domowa pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami Konstytucji 3 maja – 1792 r.
d. do Polski wkroczyła armia carska w celu przywrócenia dawnego porządku
e. najważniejsze bitwy: pod Zieleńcami (dowództwo księcia Józefa Poniatowskiego) oraz pod Dubienką (gen. Tadeusz Kościuszko) – na pamiątkę zwycięstwa pod Zieleńcami Stanisław August Poniatowski ustanowił Order Virtuti Militari
f. przewaga sił rosyjskich więc król postanowił skapitulować

Ad 4. Drugi rozbiór Polski – 1793 r.

a. sejm rozbiorowy w Grodnie – 1793 r. 
– zatwierdził drugi rozbiór Polski
-unieważnił Konstytucję 3 maja
-przywrócił dawne zasady ustroju Polski (m.in. liberum veto i wolną elekcję)

Przynależność admministracyjna:
*XVI w. – pilickie dobra majątkowe (województwo krakowskie, powiat lelowski)
*1795 – zach. część woj. krakowskiego + księstwo siewierskie zajęte przez Prusy – utworzono prowincję Nowy Śląsk
*okres napoleoński – Księstwo Warszawskie, departament krakowski, powiat lelowski
*1815 – Kongresówka – Królestwo Polskie – zabór rosyjski
* 1915 – prawa miejskie nadane przez Niemców
*1939 – Zawiercie włączono do III Rzeszy (rejencja opolski, prowincja Śląsk)
*1941 – przemianowane na Warthenau
*20 stycznia 1945 – miasto wyzwolone przez jednostki 125 dywizji piechoty 21 armii 1 Frontu Ukraińskiego Armii Czerwonej.

OKUPACJA HITLEROWSKA

WSPOMNIENIA ZAWIERCIANINA Z II WŚ
>>LINK<<

MAPY

1. Mapa rosyjska (1914 – 1918) – Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego
2. Mapa 1935 – II RP
3. Mapa 1940 – okupacja Niemiecka
4. Mapa 1944 – w języku rosyjskim

ZDJĘCIA

Więcej o historii Zawiercia:
I wojna światowa – Pilica <<ŹRÓDŁA>>

OKOLICIE

Punkt Oporu w Żerkowicach „Pańska Góra”:

Budowę rozpoczęto wiosną 1944 roku – Wykorzystywano do niej więźniów zzałożonego w pobliżu obozu. Prac nie zakończono – roboty wstrzymano w październiku 1944 roku. Cztery schrony bojowe typu Ringstand 58c, jeden typu Ringstand 67, pozostałości okopów, zbiornik na wodę, ochbunkry .

http://wikimapia.org/10945607/pl/Punkt-Oporu-w-Żerkowicach

Okopy z II Wojny Światowej (Zdów)
Punkt oporu „Hucisko” (Zdów)
Punt oporu „Góra Zborów” (Kroczyce)

http://wikimapia.org/34635976/pl/Okopy-z-II-Wojny-Światowej

Wojenna mogiła osób cywilnych pod Apolonką
https://pl.wikipedia.org/wiki/Egzekucje_pod_Olsztynem_i_Apolonką_(1940)

Więcej o B1 Stellung: http://www.schondorf.pl/odkrycia/okh-stellung-b1/

I. Rola Prezydenta:

1.Jest głową państwa i jego najwyższym przedstawicielem
2.Arbitrażowy model prezydentury
3. Zadania ustrojowe prezydenta:
– gwarantowanie ciągłości władzy państwowej
– czuwanie nad przestrzeganiem konstytucji
– stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa Rzeczypospolitej oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium

II. Wybór i kadencja
1. Wybory prezydenckie
a. jest wybierany w wyborach powszechnych, tajnych, równych i bezpośrednich
b. wybory zarządza marszałek sejmu
c. czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim po ukończeniu 18 lat, a bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim po ukończeniu 35 lat 
e. za wybranego na prezydenta uważa się kandydata, który uzyskał bezwzględną większość ważnie oddanych głosów (sposób większościowy) – II tura jeżeli żaden nie uzyska większości (wtedy 2 kandydatów z najwyższą liczbą głosów)

2. Kadencja
a. kadencja rozpoczyna się w dniu złożenia przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym i trwa 5 lat
b. prawo do jednej reelekcji (tylko dwa razy prezydent może zostać wybrany)
c. skrócenie kadencji – kadencja może ulec skróceniu w konstytucyjnie przewidzianych sytuacjach:
– w razie śmierci prezydenta
– w razie zrzeczenia się przez prezydenta swego urzędu
– w sytuacji złożenia prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
– w wyniku uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
d. w razie skrócenia kadencji prezydenta jego obowiązki przejmuje marszałek sejmu (a gdy ten nie może – marszałek senatu), który niezwłocznie zarządza nowe wybory
e. zawieszenie prezydenta – następuje w wyniku przyjęcia przez Zgromadzenie Narodowe uchwały o postawieniu go w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu

3. Odpowiedzialność prezydenta
a. prezydent ponosi odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu za naruszenie konstytucji, ustaw lub popełnienie przestępstwa na mocy uchwały Zgromadzenia Narodowego przyjętego większością 2/3 głosów.
b. prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem
c. większość aktów urzędowych Prezydenta RP wymaga kontrasygnaty premiera (do odpowiedzialności pociągany jest wtedy premier)

III. Kompetencje
1. Prerogatywy (nie wymagają kontrasygnaty)
– inicjatywa ustawodawcza
– weto ustawodawcze
–wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o rozpatrzenie zgodności ustawy z Konstytucją
–nominowanie na stanowisko premiera
–powoływanie sędziów oraz prezesów najwyższych organów władzy sądowniczej
–zwoływanie Rady Gabinetowej

2. Tradycyjne uprawnienia prezydenta
a. nadawanie obywatelstwa polskiego
b. nadawanie orderów i odznaczeń
c. prawo łaski
d. nadawanie tytułów profesorskich

3. Uprawnienia wobec parlamentu
a. udział w toku legislacyjnym
– posiada inicjatywę ustawodawczą
– posiada prawo weta ustawodawczego
– ma prawo kierowania ustaw do Trybunału Konstytucyjnego
– podpisywanie ustaw i ich ogłaszanie

b. zarządzanie wyborów do sejmu i senatu
c. zwoływanie pierwszych posiedzeń izb parlamentu
d. zarządzanie referendum ogólnokrajowego (wykonuje za zgodą senatu)
e. skracanie kadencji Sejmu
– w przypadku, gdy sejm po trzech próbach nie zdoła utworzyć rządu
– w przypadku, gdy parlament nie uchwali budżetu (fakultatywnie)
f. występowanie z orędziem do sejmu, senatu i Zgromadzenia Narodowego

4. Uprawnienia wobec rządu
a. desygnuje premiera, a na jego wniosek ministrów
b. zwoływanie Rady Gabinetowej – rada ministrów obradująca pod przewodnictwem prezydenta
c. dokonywanie zmian w radzie ministrów (na wniosek premiera)
d. kierowanie do sejmu wniosków o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej premiera i ministrów

5. Uprawnienia względem władzy sądowniczej
a. powoływanie sędziów – na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa
b. powoływanie
– prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego
– prezesa Sądu Najwyższego
– prezesa Trybunału Konstytucyjnego
– powoływanie jednego członka Krajowej  Rady Sądownictwa
c. uprawnienie do stosowania prawa łaski

6. Uprawnienia w zakresie spraw zagranicznych
a. reprezentowanie państwa w stosunkach zagranicznych
b. ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych
c. mianowanie i odwoływanie przedstawicieli Polski w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych
d. przyjmowanie listów uwierzytelniających oraz odwołujących przedstawicieli innych państw w Polsce

7. Kompetencje w zakresie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi i obronnością
a. jako najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych w czasie pokoju sprawuje władzę za pośrednictwem ministra obrony
b. w sytuacji zagrożenia zarządza częściową lub powszechną mobilizację
c. wydaje decyzję o użyciu sił zbrojnych dla obrony krajud. zarządza wprowadzenie stanu wyjątkowego w sytuacji, gdy nie może tego uczynić parlament

8. Prezydenci w wolnej RP

I. Mniejszości w Polsce

1. Mniejszość narodowa – grupa ludzi, odróżniająca się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią, która posiada lub posiadała własne państwo

a. mniejszości narodowe w Polsce
– Niemcy
– Ukraińcy
– Białorusini
– Żydzi
– Rosjanie
– Litwini
– Czesi
– Słowacy
– Ormianie

2. Mniejszość etniczna – grupa ludzi, odróżniająca się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią, która nie posiada i nigdy nie posiadała własnego państwa

b. mniejszości etniczne w Polsce
– Romowie
– Łemkowie
– Tatarzy
– Karaimi

3. grupy posługujące się językiem regionalnym – j. kaszubski

II. Status prawny mniejszości

1.O przynależności do mniejszości narodowej lub etnicznej decydują przepisy obowiązujące w danym państwie. Władze państwa decydują o statusie poszczególnych grup mniejszościowych.

2. Akty prawne regulujące prawna mniejszości narodowy i etnicznych w Polsce:
a. konstytucyjne gwarancje zachowania i rozwoju własnego języka, obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury (Konstytucja RP, art.35)
b. zawarta pod auspicjami Rady Europy Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych
c. sytuację prawną mniejszości narodowych i etnicznych szczegółowo określa Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym
– prawo do posługiwania się własnym językiem w życiu prywatnym i publicznym
– w gminach, w których liczba osób należących do danej mniejszości jest nie mniejsza niż 20% jej język może być używany jako język pomocniczy (podwójne nazewnictwo; możliwość prowadzenia oficjalnej korespondencji)
– obowiązek pastwa wspierania działalności zmierzającej do zachowania i rozwoju tożsamości narodowej
– komitetów wyborczych mniejszości narodowych nie obowiązuje 5 procentowy próg wyborczy

III. Działania upowszechniające i utrwalające dorobek kulturowy mniejszości narodowych i etnicznych:
a. prowadzenie działalność kulturową
b. uprawnieninia w zakresie oświaty:
– prawo do nauczania jeżyka oraz historii i kultury danej mniejszości
– prawo do nauczania w języku mniejszości (poza obowiązkowymi lekcjami z j. polskiego, historii i geografii Polski
– udział w subwencji oświatowej

Zagadnienie dodatkowe:

Halina Rusek, WIELOKULTUROWOŚĆ Z KONFLIKTEM W TLE – ŚLĄZACY: NARÓD? NARODOWOŚĆ? GRUPA ETNICZNA?

ZADANIA (na podstawie arkuszy maturalnych)

IV. Prawa mniejszości w RP:
1. Zakaz dyskryminacji z powodu pochodzenia narodowego i etnicznego
-nie mogą funkcjonować organizacje które głoszą nierówność rasową i narodowościową
– państwo musi ścigać przestępstwa popełniane na tle narodowościowym i rasowym
-nie można zmuszać do asymilacji
-trzeba wspierać ochronę i rozwój tożsamości kulturowej mniejszości.
2. Szkolnictwo:
– prawo do nauczania w szkołach języka, kultury i historii mniejszości (i geografii państwa danej mniejszości narodowej)
– prawo do nauczania w języku mniejszości (oprócz polskiego, historii i geografii Polski)
-możliwość tworzenia kierunków studiów wyższych związanych z kulturą i językiem mniejszości

Silesianistyka:

3. Język
a. mniejszości mogą używać w gminie swojego języka jako pomocniczego (20% mieszkańców gminy musi należeć do mniejszości i muszą być wpisane do Urzędowego rejestru gmin, w których używany jest język pomocniczy)
b. nazewnictwo miejscowości i obiektów geograficznych może funkcjonować w dwóch językach (REJESTR)

V. Prawo międzynarodowe wobec mniejszości narodowych i etnicznych:
1. Powszechna deklaracja praw człowieka (1948) – ONZ
2. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (1966) – ONZ
3. Dokument podsumowujący spotkanie kopenhaskie (1990) – OBWE
4. Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych (1994) – RE
5. Karta praw podstawowych (2000) – UE

III. Wybuch wojny

1.Niemiecki plan ataku na Polskę „Fall Weiss”.
-„Blitzkrieg”– wojna błyskawiczna
– atak z dwóch stron od północy z Pomorza Zachodniego i Prus oraz z południa ze Śląska i Słowacji.

2.Polski plan obrony „Zachód” zakładał powstrzymanie sił niemieckich w pasie granicznym przez 3 dni. Trzeciego dnia wojny Francja i Wielka Brytania miały wypowiedzieć Niemcom wojnę, a 15 dnia rozpocząć działania wojenne. Naczelnym Wodzem był marszałek Edward Rydz-Śmigły.

Układ sił (udział wydatków zbrojeniowych Polski i Niemiec w dochodzie narodowym 1936 – 1939)*
POLSKA (mld zł)”
-dochód narodowy: 48,00
-wielkość wydatków zbrojeniowych: 4,03
-% dochodu narodowego: 8,4

NIEMCY (mld marek)
-dochód narodowy: 301,10
-wielkość wydatków zbrojeniowych: 97,00
-% dochodu narodowego: 32,2

Porównanie sił polskich i niemieckich**:

	POLSKA	NIEMCY
Ludność	35 mln	78 ml
Liczba rekruta	1,2 mln	1,8 mln
Liczba dział	3000 1250 działek przeciwpancernych 344 działka przeciwlotnicze	11000
Liczba czołgów	600	2800
Liczba samolotów	400	2600

3. Wybuch wojny.
a) prowokacja gliwicka – 31 sierpnia 1939 r.
b) 1.09.1939 r. – wojnę rozpoczął nalot na miasto Wieluń o 4.40. Pancernik „Schlezwig-Holstein” o 4.45 rozpoczął ostrzał Westerplatte. Zaatakowano Pocztę Polską w Gdańsku, Hel, port w Gdyni.
c) bitwa graniczna do 3.09
d)bitwy o „front środkowy” 7 – 17.09

4. Agresja ZSRR i opuszczenie kraju przez rząd polski – 17.09
-wkroczyli bez wypowiedzenia wojny
-pretekst: opieka nad ludnością ukraińską i białoruską
-marszałek Rydz-Śmigły wydał dyrektywę w której nakazał wycofać się na Rumunię i Węgry oraz nie prowokować Armii Czerwonej
-atak był zaskoczeniem, nie spodziewano się ataku ze wschodu
-28.09 kapitulacja Warszawy

5. Dogaszanie walk – do 5.10 (bitwa pod Kockiem)

6. Ocena kampanii wrześniowej

Inf. za:
*A. Czubiński, Najnowsze dzieje Polski 1914 – 1983, W-wa, 1987, s. 255.
**A. Czubiński, Najnowsze dzieje Polski 1914 – 1983, W-wa, 1987, s. 256-57.

Jak wyglądało życie codzienne w II RP? Wypisz 5 cech omówionych przez prof. Łozińskiego.

Wybory do Sejmu i Senatu RP

I. Władza ustawodawcza w Polsce – PARLAMENT

1. Dwie izby nierównorzędne:
Sejm – 460 posłów (izba wyższa)
Senat – 100 senatorów

a. kadencja obu izb parlamentu trwa cztery lata
b. skrócenie kadencji Sejmu
– obowiązkowe w przypadku niezdolności do udzielenia wotum zaufania Radzie Ministrów
– nieobowiązkowe – w przypadku nieuchwalenia ustawy budżetowej c. wydłużenie kadencji Sejmu – w związku z trwaniem stanu nadzwyczajnego
d. w przypadku skrócenia lub wydłużenia kadencji jednej z izb następuje to samo z izbą drugą
e. Gmach Parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej znajduje się w Warszawie przy ulicy Wiejskiej.

2. Zgromadzenie Narodowe – organ konstytucyjny składający się z posłów i senatorów obradujących wspólnie, w wyjątkowych sytuacjach związanych z urzędem prezydenckim:
– odbieranie przysięgi od prezydenta
– uznanie trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia – wymagana większość 2/3 ustawowej liczby członków
– postawienie prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu – na wniosek co najmniej 140 członków; wymagana większość 2/3 głosów
– wysłuchanie orędzia prezydenta

*czasami Sejm i Senat spotykają się razem w czasie ważnych wydarzeń, ale nie obradują wtedy jako Zgromadzenie Narodowe

II. Organizacja i funkcjonowanie Sejmu i Senatu

1. W Polsce obowiązuje permanentny tryb pracy Sejmu i Senatu – senatorowie i posłowie w każdej chwili mogą zebrać się i obradować.

2. Decyzje podejmuje się większością głosów:
a. większość zwykła – za więcej niż przeciw
b. większość bezwzględna – liczba głosów za jest większa niż suma głosów przeciwnych i wstrzymujących się
c. większość kwalifikowana – większość głosów większa od bezwzględnej wyrażona ułamkiem, np. 2/3, 3/5
d. kworum – minimalna liczba członków zgromadzenia, niezbędna do prowadzenia obrad lub podjęcia wiążących decyzji – w Sejmie i Senacie wynosi połowę ustawowej liczby posłów/senatorów

3. Posłowie i senatorowie
a. mandat poselski/senatorski – posiadają głos wolny (nikt nie ogranicza w głosowaniu, może głosować zgodnie z własnymi przekonaniami i nie może być odwołany przez wyborców przed upływem kadencji)
b. immunitet parlamentarny
–  immunitet formalny – przywilej uniemożliwiający pociągnięcie parlamentarzysty do odpowiedzialności karnej w czasie pełnienia funkcji bez zgody Sejmu
– immunitet materialny – przywilej zwalniający z odpowiedzialności za czyny związane z działalnością parlamentarną
c. posłowie i senatorowie mają prawo tworzenia klubów i kół parlamentarnych, zrzeszających przedstawicieli poszczególnych partii politycznych

4. Organy Sejmu i Senatu
a. marszałek i wicemarszałkowie
– organizuje obrady Sejmu/senatu i im przewodniczy
– ustala harmonogram prac
– reprezentuje izbę na zewnątrz
b. Prezydium Sejmu/Senatu – tworzą je marszałek i wicemarszałkowie
– ustala harmonogram prac
– koordynuje prace komisji
– dokonuje wykładni regulaminu
c. Konwent Seniorów
– składa się z członków prezydium oraz z przewodniczących klubów i kół parlamentarnych
– opiniuje projekty planów prac i porządku obrad Sejmu/senatu
d. komisje sejmowe – są organami, do których kompetencji należy rozpatrywanie spraw będących przedmiotem obrad Sejmu, formułowanie opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady
– komisje stałe
– komisje nadzwyczajne
– komisje śledcze

III. Kompetencje parlamentu
1. Ustrojodawcza – polega na zmianie ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego poprze zmianę konstytucji

2. Ustawodawcza – polega na tworzeniu aktów prawnych rangi ustawowej

3. Kreacyjna – przejawia się w wyborem innych organów państwowych
a. powołuje lub odwołuje Radę Ministrów
b. wybiera sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu
c. powoływanie na wniosek prezydenta prezesa Narodowego Banku Polskiego
d. powoływanie członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (2 członków Sejm i 1 członka Senat)
e. powoływanie Krajowej Rady Sądownictwa (4 Sejm i 2 Senat)
f. powoływanie członków Rady Polityki Pieniężnej (po 3 Sejm i Senat)
g. wyznacza pięciu członków Rady Instytutu Pamięci Narodowej, a na jej wniosek i za zgodą senatu – prezesa IPN
h. powoływanie jednoosobowych organów państwowych:
– prezesa Najwyższej Izby Kontroli
– Rzecznika Praw Obywatelskich
– Rzecznika Praw Dziecka
– Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych

4. Funkcja kontrolna
a. wotum zaufania i konstruktywne wotum nieufności wobec Radu Ministrów
b. interpelacje i zapytania poselskie
c. kontrola wykonania przez rząd budżetu państwa poprzez wyrażenie absolutorium
d. kontrole wykonywane przez komisje sejmowe

Prezentacja pochodzi ze strony: https://slideplayer.pl/slide/1219039/

PIASTOWIE

PIASTOWIE ŚLĄSK

PIASTOWIE MAZOWSZE

JAGIELLONOWIE I WAZOWIE