Kategoria: Uncategorized

1. What is civil society and why is it important? What are the functions of civil society?
   
    This concept refers to a wide array of organizations: community groups, non-governmental organizations [NGOs], labour unions, indigenous groups, charitable organizations, faith-based organizations, professional associations, and foundations.
   
   They have  clearly defined goals in public space, f. ex. related to education, culture and science.
   
   They have also various ways and methods of achieving this goals (it could be strikes, demonstrations or public appearances of one person / wystąpienia publiczne).
   
   Sometimes this issue is called the “third sector”( NGOs.).

FUNCTIONS / FEATURES:
-Implementation of tasks not related to public authority .
– Control the decisions and actions of state institutions.
– The aim is to give citizens a space to express their  interests.
-Protection of the sphere of private life against state’s influence.
– Giving citizens a possibility to take an active role in the sphere of public life.

2. Idee społeczeństwa obywatelskiego:

a. wg tradycji klasycznej – społeczeństwo obywatelskie to wspólnota obywateli tworzących państwo (nie ma oddzielenia państwa i społeczeństwa) // civil society is a community of citizens, who create a state
– Arystoteles
– Cyceron
– Jean-Jacques Rousseau

b. wg tradycji liberalnej – wolności indywidualne mogą funkcjonować dzięki państwu: rządom prawa i podziałowi władz. Społeczeństwo obywatelskie ma funkcję kontrolną i ludzie mogą wywierać presję na organy władzy. // States shall enable the people freedom of action
– John Locke

c. Georg Wilhelm Hegel – społeczeństwo obywatelskie jest kolejnym ogniwem rozwoju ludzkości (drugim po rodzinie, trzecim jest państwo), które rozumiał jako sferę realizacji własnych interesów. // The state is the sphere of private interests.

d. Alexis de Tocquevill [aleksis de tokwil] – oddziela społeczeństwo obywatelskie od państwa. Społeczeństwo – sieć relacji między jednostkami podejmującymi wspólne działania w sferze publicznej (tworzenie organizacji realizujących różne cele) // State gives the possibility of achieving goals for people.

e. współcześni myśliciele – społeczeństwo obywatelskie jest niezależne (a przynajmniej powinno być) od władzy państwowej. // Civil society should be separate from the State (and state institutions) – modern concept.
– Ralf Dahrendorf
– Francis Fukuyama

3. Tradycje społeczeństwa obywatelskiego:
– (zabory)
-(niepodległość)
-(międzywojnie)
-(II wś.)

4. Społeczeństwo obywatelskie w okresie PRL // Civil society during the People’s Republic of Poland.

5. Podmioty społeczeństwa obywatelskiego
-polityczne (polegają na kształtowaniu relacji między rządzącymi, a społeczeństwem. Społeczeństwo występuje z petycjami pod adresem sprawujących władzę przez co wpływają na decyzje związane z przemianami politycznymi w kraju)
-gospodarcze (są związane z próbami doskonalenia przemian gospodarczych w kraju, np. związki pracodawców)
-społeczne (sprowadzają się do udoskonalenia niektórych sfer życia publicznego jak, np. służba zdrowia)
-kulturalne (sprowadzają się do propagowania dziedzictwa kulturowego w kraju)
-religijne (np. Kościół lub organizacje związane z pomocą ubogim, np Caritas)

6. Kapitał społeczny – poziom zdolności do współpracy między sobą w celu realizacji wspólnych interesów (nie jest pojęciem tożsamym z kapitałem ekonomicznym!)
– zaufanie
– więzi społeczne
– normy społeczne

Social capital is the result of interdependence and interaction between economic and social processes.

Funkcje kapitału społecznego:
-ekonomiczna – przyczynia się do wzrostu gospodarczego,
-społeczna – przekazuje wiedzę i doświadczenia kolejnym pokoleniom i innym osobom, przygotowuje do życia w społeczeństwie, przekazuje wartości społeczne
-kulturalna – przekazuje wzorce i normy kulturowe, rozwój dziedzictwa kulturowego

Kapitał społeczny tworzy się głównie w obszarze prywatnych organizacji działających społecznie (non-profit)

Rodzaje kapitału społecznego (the types of social capital) wg. Putnam’a:

Kapitałem społecznym wiążącym (bonding) – więzi pomiędzy członkami jednej grupy społecznej prowadzące do zacieśnienia relacji i izolacji grupy na tle innych – ties among peoplle who are similar to each other in certain respects (age, sex, ethnicity, social class).

Kapitał społeczny pomostowy (bridging) – odnosi się do sieci pomiędzy osobami należącymi do różnych grup społecznych- ties among people who are different from one other.

Możemy wyróżnić różne kryteria podziału kapitału społecznego:
-stowarzyszeniowy – dobrowolne, regularne uczestnictwo jednostek w działalności struktur organizacyjnych, któe realizują cele o charakterze zbiorowym, społecznym.
-nieformalny – rodzinny, towarzysko-sąsiedzki – dotyczy prywatnych powiązań – obejmuje relacje łączące członków rodziny, znajomych, przyjaciół i sąsiadów, oparte na gotowości emocjonalnej oraz gotowości do wzajemnej pomocy.
-negatywny – występuje w wąskich grupach interesu, organizacjach mafijnych, sieciach klientelistycznych, wpływa on destrukcyjnie na funkcjonowanie całego społeczeństwa.

 7. Zaufanie (public trust is the most important element of social capital) jako składnik kapitału społecznego – umożliwia budowanie trwałych relacji międzyludzkich, zacieśnianie więzi w grupach społecznych – przeświadczenie, że osoby danej społeczności postępują właściwie (zgodnie z przyjętymi normami)

a. zaufanie prywatne – dotyczy osobistych relacji zachodzących pomiędzy osobami, które się znają

b. zaufanie ogólne – zaufanie dotyczące szerszego grona osób, będące efektem kontaktów międzyludzkich i międzygrupowych

c. zaufanie instytucjonalne – zaufanie dotyczące osób pełniących funkcje publiczne

Poziom zaufania względem instytucji publicznych i współobywatelom w polskim społeczeństwie jest niski. Zaufanie w sferze prywatnej jest wysokie.
-doświadczenia wynikające z komunizmu
-zarzuty względem aktualnie funkcjonujących organów państwowych (korupcja, brak przejrzystości działań władz, niska efektywność polityk państwowych).

The term Democracy comes from the Greek words dêmos (people) and Kratos (power). In its literal meaning, democracy means the „rule of the people”. In fact it is a form of government in which all eligible people have an equal say in the decisions that affect their lives.

1. Demokracja – forma ustroju państwa, w której władzę sprawują jego obywatele bezpośrednio lub za pośrednictwem wybranych przedstawicieli.

2.Demokracja ateńska
a. reformy Solona (VI w. p.n.e., 594 r. p.n.e.)
– nadał Zgromadzeniu Ludowemu prawo wyboru urzędników
– wprowadził Radę Czterystu
– strząśnięcie długów (wykupienie Ateńczyków z niewoli za długi)
– zakres praw politycznych obywateli uzależnił do posiadanego przez nich majątku (arystokracja płaci podatki, ale najbiedniejsi nie mają prawa udziału w rządach)

b. reformy Klejstenesa (VI w. p.n.e.. 508/507 r. p.n.e.)
–  Radę Czterystu przekształcił w Radę Pięciuset
–  zwiększył uprawnienia Zgromadzenia Ludowego (prawo udziału w obradach mieli wszyscy obywatele)
– wprowadził ostracyzm
– wprowadził urząd 10 strategów
– Ateny podzielił na 10 fyli (okręgi)

c. reformy Peryklesa (450 r. p.n.e)
– wprowadził wynagrodzenie dla członków Rady Pięciuset i sędziów oraz diety dla uczestników Zgromadzenia Ludowego
– wprowadził prawo ograniczające obywatelstwo do tych Ateńczyków, których oboje rodzice byli obywatelami Aten

3. Republika rzymska i jej władze
a. republika – forma ustroju państwa, w którym organy państwa są wybierane przez obywateli

b. senat
– składał się z urzędników po zakończeniu kadencji
– stał na straży przestrzegania prawa
– doradzał urzędnikom

c. zgromadzenia ludowe (komicja)
-Zgromadzenie centurialne – wybierało najważniejszych urzędników- konsulów, pretorów, cenzorów, podejmowało decyzję o wojnie i pokoju

-Zgromadzenia trybusowe – (tribus – jednostka terytorialna) – bez względu na majątek ludzie zasiadali,
-było głównym organem uchwalającym prawa
-tylko ten organ władzy mógł wprowadzać zmianę ustroju,
-wybierało niższych urzędników – edylów i kwestorów,

– Zgromadzenie kurialne – kwestie religijne

-Zgromadzenie plebejskie – zasiadali tylko plebejusze

c. urzędy:
– urzędy w Rzymie były:
kolegialne (kilkuosobowe
kadencyjne (sprawowane przez określony czas)
honorowe (wykonywane bez wynagrodzenia)

– najwyżsi urzędnicy: 

4. Średniowiecze:

Feudalizm – system polityczno-prawny, charakteryzujący się rozdrobnieniem władzy, funkcjonującej na podstawie więzi lennych między seniorami a ich wasalami

a. kształtują się reprezentacje stanowe (parlament)
b. stany – rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo, chłopi – zamknięta grupa społeczeństwa feudalnego o wyodrębnionej pozycji społeczno-prawnej (każdy posiada określony zakres praw i obowiązków)
c. demokracja ma ograniczony charakter – tylko w obrębie wyznaczonych stanów

Stany Generalne – Francja – Filip IV Piękny
Kortezy – Hiszpania
Reichstag (Hoftag wcześniej)- Niemcy
Anglia- Izba Lordów i Izba gmin- Jan bez Ziemi, Magna Charta Libertatum
Polska (Korona Królestwa Polskiego, Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki, zjazdy, sejm walny, sejmiki)
Rigstag (Szwecja), Landsting (Dania)

5. Kształtowanie się demokracji burżuazyjnej
a. trójpodział władzy – Monteskiusz – w obronie obywateli, dla zachowania wolności i przeciw nadużyciom ze strony rządzących.
b. Jean-Jacques Rousseau – teoria suwerenności ludu
c. wprowadzanie konstytucji (USA – 1787, Polska i Francja – 1791)
d. rewolucja francuska – zburzenie porządku feudalnego, zniesienie przywilejów i poddaństwa chłopów, uchwalenie Deklaracji praw człwoieka i obywatela.
e. wciąż funkcjonowały cenzusy wyborcze (wykształcenie, rasa, majątek, płeć – sufrażystki – 1918 w Polsce, pierwsze Wyoming USA – 1869, Nowa Zelandia 1893)

POWSZECHNE PRAWO WYBORCZE – II poł XIX wieku

5. Polskie tradycje demokratyczne

1.  Demokracja szlachecka w Polsce:

a. demokracja szlachecka to system ustrojowy Rzeczypospolitej, który gwarantował udział społeczeństwa w sprawowaniu władzy, ale ograniczał go do stanu szlacheckiego

b. podstawy prawne 

– przywilej cerekwicko-nieszawski nadany w 1454 r. przez Kazimierza Jagiellończyka – uzależniał zwołanie pospolitego ruszenia i nakładanie nowych podatków od zgody szlachty

– uchwalona w 1505 r. przez sejm walny konstytucja Nihil novi – stanowiła, że każde nowe prawo może być ustanowione wyłącznie za zgodą sejmu

– artykuły henrykowskie z 1573 r. – jednolity dokument zawierający kluczowe zasady ustrojowe Rzeczypospolitej, np.:

obowiązek zwoływania sejmu do dwa lata

wybór króla podczas wolnej elekcji (elecio viritim)

zasada wypowiadania wojny i zawierania pokoju za zgodą senatu

zakaz nakładania nowych podatków bez zgody sejmu

prawo szlachty do wypowiadania posłuszeństwa królowi 

c. sejm walny

– izba senatorska – składała się z najwyższych urzędników państwowych i dostojników Kościoła katolickiego

– izba poselska – składała się z posłów wybieranych przez sejmiki ziemskie (obowiązywała zasada jednomyślności – liberum veto)

2. Najstarsze polskie tradycje konstytucyjne

a. Konstytucja 3 maja 1791 r. – uchwalona przez Sejm Wielki (Sejm Czteroletni) za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego

b. konstytucja Księstwa Warszawskiego – nadana (oktrojowana) w 1807 r. przez Napoleona Bonapartego

c. konstytucja Królestwa Polskiego – nadana w 1815 r. przez cara Aleksandra I

 po upadku powstania listopadowego została zastąpiona przez tzw. Statut Organiczny (1833 r.)

d. konstytucje Wolnego Miasta Krakowa

3. Konstytucje Odrodzonej Polski

a. mała konstytucja z 20 II 1919 r.

b. konstytucja marcowa z 17 III 1921 r. – konstytucja demokratyczna

c. konstytucja kwietniowa z 23 IV 1935 r. 

– uchwalona w wyniku zmian politycznych po zamachu majowym Józefa Piłsudskiego (1926 r.)

– wprowadzała w Polsce system autorytarny (wzmacniała pozycję prezydenta)

4. Polskie konstytucje powojenne

a. Ustawa konstytucyjna o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej z 19 II 1947 r. – tzw. mała konstytucja

b. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 VII 1952 r. – tzw. konstytucja stalinowskahttps:/

c. mała konstytucja z 1992 r. – likwidowała system komunistyczny i stanowiła podstawy budowy państwa demokratycznego

d. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

ZASADY WSPÓŁCZESNEJ DEMOKRACJI:
-zasada suwerenności ludu
-zasada podziału i równowagi władz
-zasada konstytucjonalizmu
-zasada praworządności
-zasada pluralizmu

DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA:
-referendum
-inicjatywa ludowa
-weto ludowe
-plebiscyt

DEMOKRACJA POŚREDNIA:

1. Społeczeństwo informacyjne – społeczeństwo, w którym towarem jest informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne. Rozwiązania techniczne i środki cyfrowe komunikacji wpływają na życie spoeczeństwa.

*szum informacyjny – nadmiar informacji utrudniający wyodrębnienie informacji prawdziwych i ważnych. 

*bańka informacyjna – osoba korzystająca z sieci otrzymuje informacje wybrane przez algorytmy na podstawie danych zgromadzonych na jej temat podczas jej wcześniejszej aktywności (np. wyszukiwań w wyszukiwarkach internetowych)

Cechy:
-rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej i informacyjnej
-szybki obieg informacji
-kontaktowanie się w czasie rzeczywistym
-działalność branży nowoczesnej (sektor usług nowoczesnych): bankowość internetowa, finanse, zarządzanie
-gospodarka uzależniona na dostępie do nowoczesnych technologii
– duża ruchliwość społeczna
-duży odsetek osób uczących się
-zdalna praca i nauka

2. Strategie rozwoju społeczeństwa informacyjnego

*cyfryzacja – rozpowszechnianie i popularyzowanie techniki cyfrowej oraz wprowadzanie na szeroką skalę infrastruktury elektronicznej. W związku z tym władze dążą do:
–
–
–
–
–

*e-administracja – związane jest to ze zwiększeniem usług cyfrowych
-ePUAP
-PUE ZUS

3. Działalność badawczo-rozwojowa
-niezbędna dla funkcjonowania nowoczesnego społeczeństwa informacyjnego
-inaczej strefa B+R – prace twórcze: badania naukowe i prace rozwojowe – mają na celu poszukiwanie nowych rozwiązań
-badania naukowe dzilimy na podstawowe (zdobywanie wiedzy teoretycznej) oraz badania aplikacyjne (nastawione na zdobywanie wiedzy w praktyce)
-prace rozwojowe – wykorzystują nową wiedzę i umiejętności dla tworzenia nowoczesnych produktów, projektów, usług.

POLITYKA NAUKOWA – to działania państwa i instytucji publicznych mające na celu wpływanie na sektor naukowy. Chodzi o przeznaczenie środków (subwencje, dotacje, ulgi finansowe, premie) na badania tak aby przyczyniły się one do wzrostu gospodarczego i społecznego. Odpowiedzialny za nią jest minister ds. szkolnictwa wyższego i nauki.
-Komitet Polityki Naukowej
-Polska Akademia Nauk
-Narodowe Centrum Nauki
-Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

4. Innowacje – działania prowadzące do powstania nowych i ulepszania już istniejących rozwiązań (produkty, technologie, metody produkcji, systemy zarządzania, tworzenie nowych rynków zbytu, wykorzystanie surowców, funkcjonowanie różnych gałęzi przemysłu)
-powstają w wyniku zapotrzebowania na nowe produkty lub w rezultacie prac badawczo-rozwojowych
-wiążą się z ulepszaniem i unowocześnianiem

Efekty innowacji: zwiększenie ilości i funkcjonalności usług i produktów, unowocześnianie, udoskonalanie technologii, usprawnienie komunikacji międzyludzkiej, optymalizacja czasu i jej przebiegu, ochrona środowiska

Sposób pomiaru ilości innowacji: liczba patentów, publikacji naukowych, nowych wyrobów wprowadzonych do produkcji, wyniki badań konsumentów, wzrost przychodów

5. Polityka innowacyjna:
-rodzaj polityki gospodarczej państwa związany z politykami – przemysłową, naukową i technologiczną
-ma na celu wypromowanie nowych rozwiązań badawczych
-poziom innowacyjności zależy od wzajemnych relacji między przemysłem, nauką a rządem.

W jaki sposób organy władzy mogą regulować politykę innowacyjności:
-instrumenty prawne
-instrumenty finansowe
-programy badawcze
-umowy międzynarodowe

Regionalne systemy innowacji – działają w regionie (bo każdy region państwa ma inne zaplecze i inne możliwości) w celu zapewnienia wsparcia przedsiębiorstwom i innym podmiotom opracowującym i wdrażającym innowacje (jak? np. podnosząc jakość wykształcenia, wsparcie finansowe, wykorzystanie osiągnięć naukowych w gospodarce, promowanie przedsiębiorczości)

Parki naukowo-technologiczne – powstają dla usprawnienia współpracy podmiotów naukowych i gospodarczych, przenoszą nowe techniki na rozwiązania biznesowe.

I. Przemysł – obejmuje produkcję nierolniczą
– wykorzystanie surowców i przetwarzanie ich celem zaspokojenia ludzkich potrzeb
-składa się na produkt krajowy brutto
* PKB – produkt krajowy brutto. PKB jest miarą wielkości gospodarki.

-wpływa na społeczeństwo

Przemysł wytwarza dobra inwestycyjne oraz dobra konsumpcyjne.

Sektor przemysłowy dzielimy na przemysł wydobywczy (pozyskiwanie zasobów naturalnych) oraz przetwórczy (zasoby naturalne –> produkty służące konsumentom).

Cechą charakterystyczną przemysłu jest jego nierównomierne rozmieszczenie <– zakłady produkcyjne powstają tam, gdzie są dogodne warunki do rozwoju –> okręgi przemysłowe (okręgi surowcowe, okręgi miejskie, okręgi transportowe)

II. Polityka przemysłowa – działania państwa wpływające na strukturę i kierunek rozwoju produkcji przemysłowej. Podstawowym celem będzie poprawa sytuacji powiązanych z przemysłem przedsiębiorstw, aby:
-podnieść poziom konkurencyjności przemysłu i zwiększyć jego rolę w gospodarce
-podnieść innowacyjność w przemyśle
-tworzyć nowe miejsca pracy
-wykorzystać jak najbardziej korzystnie zasoby naturalne
-rozwijać strategiczne dla pastwa gałęzie przemysłu
-zwiększyć konkurencyjność rodzimego przemysłu na rynkach zagranicznych

Kształt polityki przemysłowej zależy od:
-źródeł finansowania
-typu produkcji w państwie
-sposobu funkcjonowania przedsiębiorstw
-wydajności sektora finansowego
-siły roboczej do dyspozycji
-możliwości państwa w eksporcie i imporcie
-rozwiązań wynikających z umów międzynarodowych i traktatów międzypaństwowych
-otwartości gospodarki

Modele polityki przemysłowej

a. polityka przemysłowa sektorowa
-państwo wspiera konkretne gałęzie przemysłu i wybrane przedsiębiorstwa
-zależy to od preferencji rozwojowych państwa
-formy wsparcia: pomoc finansowa, ulgi podatkowe, zamówienia publiczne, subwencje eksportowe

b. Polityka przemysłowa horyzontalna
-państwo wspiera przemysł jako całość
-działania będą wpływały na całą strukturę krajowego przemysłu
-stosuje się niefinansowe formy wsparcia

c. instrumenty polityki przemysłowej
-ulgi podatkowe dla przedsiębiorców
-subwencje – formy bezzwrotnej pomocy finansowej przeznaczonej na realizację wyznaczonych zadań
-kredyty i pożyczki
-cła nakładane na towary zagraniczne
-zamówienia rządowe
-finansowanie badań naukowych

III. Etapy polityki przemysłowej w Polsce
1. PRL – główną strategią budowania komunizmu jest uprzemysłowienie. Polityka przemysłowa była częścią planowania gospodarczego.

W Polsce w okresie transformacji początkowo zrezygnowano z prowadzenia polityki przemysłowej.

Minister Przemysłu w rządzie Tadeusza Mazowieckiego,Tadeusz Syryjczyk powiedział:„Najlepszą polityka przemysłową jest brak polityki przemysłowej”

W latach 1989 – 1991 uwaga została skierowana na walkę z inflacją i program stabilizacyjny! Restrukturyzacja gospodarki- drugorzędna. Dotacje państwa na przemysł zostały ograniczone. Walka z inflacją.

2.Tworzymy politykę przemysłową – 1991-1994
Zakończono realizację programu stabilizacji. Ministerstwo Przemysłu i Handlu rozpoczęło próbę sformułowania zasad polityki przemysłowej

„Założenia polityki przemysłowej”

„Program realizacji polityki przemysłowej w latach ”

3. Walka o międzynarodową konkurencyjność 1995 – 1997

4. Dostosowywanie się do zasad panujących w UE – 1999 – 2004

5. Polska w UE: -> włączenie polskich przedsiębiorstw do jednolitego rynku -> sprostanie konkurencji ->dalsza transformacja gospodarki i przemysłu

Agencja Rozwoju Przemysłu – ????

Polska Strefa Inwestycji – ???

I. Myśl polityczna – ogół refleksji i postulatów dotyczących życia społecznego i politycznego (np. sposobu organizacji państwa, sprawowania władzy, zasad funkcjonowania państwa, funkcjonowania społeczeństwa, miejsca jednostki w społeczeństwie, kształtu gospodarki i roli państwa)

Political thought = Political philosophy = political theory
is

Wyróżniamy ideologie, doktryny i programy polityczne. Jeżeli zawierają one podobne poglądy i postulaty to znaczy że tworzą jeden nurt myśli politycznej.

a. ideologia – najbardziej ogólny usystematyzowany zbiór idei, wartości, poglądów na świat oraz przekonań na temat organizacji i funkcjonowania społeczeństwa właściwy określonej grupie

b. doktryna – zawiera konkretne sformułowania wyodrębnione z danej ideologii zastosowane do zagadnień społecznych, ekonomicznych itp.

c. program polityczny – powstaje jako efekt dostosowywania doktryny politycznej do aktualnej sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej

Zadanie 1, 2, 3 s. 35 podręcznik.

II. Ruchy społeczne – forma aktywności zbiorowej obywateli, której celem jest wprowadzenie określonej zmiany społecznej.

Cechy:
– luźna struktura organizacyjna, brak sformalizowanego członkostwa
– mają charakter masowy
– dążenie do przeprowadzenia zmiany poprzez różne działania, ale bez przejmowania władzy

Rodzaje ruchów społecznych**
– rewolucyjne (radykalne) – dążą do głębokich zmian społecznych lub ustrojowych w szybkim czasie
– reformatorskie – dążą do zreformowania określonych dziedzin życia (dążą do wprowadzenia regulacji prawnych)
– ekspresywne – skupiają się na zmianach w zakresie kultury, systemu wartości lub stylu życia

3. Feminizm – walka o równouprawnienie kobiet i przeciwstawianie się dyskryminacji kobiet (ruch emancypacyjny, sufrażystki, ruch wyzwolenia kobiet)

4. Ruch praw obywatelskich
a.  ruch non-violence (bez przemocy) – twórcą był Mahatma Gandhi– walka o słuszne prawa bez użycia przemocy– stosowanie biernego oporu

b. ruch praw obywatelskich Martina Luthera Kinga – walka z segregacją rasową– walka o pełne równouprawnienie dla czarnoskórej ludności Stanów Zjednoczonych– stosowanie obywatelskiego nieposłuszeństwa – działania łamiące konkretne przepisy prawne w przekonaniu, że naruszają one istotne wartości dla osób stosujących obywatelskie nieposłuszeństwo

c. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”
– został utworzony na fali strajków spowodowanych trudną sytuacją gospodarczą
– powstał w 1980 r. jako powszechny, ogólnopolski i wielopłaszczyznowy ruch społeczny
– podpisanie tzw. porozumień sierpniowych (31 VIII 1980 r.)
– działalność NSZZ „Solidarność” przerwało wprowadzenie stanu wojennego (13 XII 1981 r.)
– obrady Okrągłego Stołu (wiosna 1989 r.)
– transformacja ustrojowa w Polsce

5. Ekologizm – zajmuje się problemem degradacji środowiska naturalnego – duże zróżnicowanie: 
– partie polityczne (np. partia Zieloni)
– międzynarodowa organizacja Greenpeace
– walka o ograniczenie działalności przyczyniającej się do degradacji środowiska naturalnego
– sprzeciw wobec genetycznej modyfikacji roślin i zwierząt
– popularyzowanie zachowań proekologicznych 

6. Antyglobalizm i alterglobalizm
a. antyglobalizm – ruch społeczny wyrażający sprzeciw wobec postępującej globalizacji
b. alterglobalizm – ruch społeczny wyrażający sprzeciw wobec czysto ekonomiczny charakter globalizacji

**Część notatki pochodzi ze strony: https://www.e-historia.com.pl/163-liceum-i-technikum-po-gimnazjum/wiedza-o-spoleczenstwie-zakres-rozszerzony-zgodne-z-podrecznikiem-operonu/notatki-z-wosu-zakres-rozszerzony-klasa-1/3374-2-8-ruchy-spoleczne

Pojęcia

Naród –
Patriotyzm –
Nacjonalizm –
Szowinizm–
Ksenofobia –
Rasizm –
Kosmopolityzm –
Internacjonalizm –
Obywatelstwo –
Bezpaństwowiec/apatryda/ –
Ojczyzna –

Czym jest nacjonalizm? Jak nacjonaliści widzą „swoich” a jak „obcych”?

1. Tożsamość to wewnętrzne przekonanie człowieka o tym, kim jest:
a. tożsamość narodowa: poczucie wspólnoty z własnym narodem oraz poczucie odrębności wobec innych narodów
b. subiektywne poczucie tożsamości
– identyfikowanie się z określonym narodem
– poczucie deklaracja przynależności do określonej wspólnoty narodowej
– odczuwanie więzi emocjonalnej z danym narodem
c. obserwowalne obiektywne wyznaczniki tożsamości
– zdolność do komunikowania się z członkami danego narodu – znajomość języka
– znajomość historii i przestrzeganie tradycji i obyczajów

2. Mieszkańcy Polski pod względem narodowościowym są społeczeństwem bardzo jednolitym:
– 95% mieszkańców deklaruje tożsamość wyłącznie polską
– 2% mieszkańców deklaruje tożsamość inną niż polska
– 3% deklaruje tożsamość podwójną lub nieokreśloną

*struktura narodowościowa jest jednolita, choć są drobne zmiany np. na skutek napływy imigrantów z Ukrainy

3. W państwach wielonarodowościowych kształtuje się wielowarstwowa tożsamość narodowa, polegająca na jednoczesnym identyfikowaniu się z narodem politycznym oraz narodem tworzącym społeczeństwo danego państwa:

4. Migracja – czasowa lub stała zmiana miejsca zamieszkania
a. emigracja – opuszczenie dotychczasowego kraju/miejsca zamieszkania
b. imigracja – napływ, przybycie do nowego kraju/miejsca zamieszkania

Jak sądzisz: Jakie czynniki decydują dzisiaj o migracji ludzi? Podaj przykłady odnoszące się do Polski oraz innych państw i obszarów świata.

Politics or Policy

Oba wyrazy przetłumaczone są jako „polityka”. Dwa podobne słowa, które mają jednak różne znaczenie i zupełnie inne zastosowanie.  

Politics

Politics – czyli „polityka” jako sztuka rządzenia państwem, pokonywanie sprzeczności intersów społecznych, mające na celu zachowanie ładu społecznego. To sprawowanie władzy przez państwo w różnych dziedzinach życia np. polityka zagraniczna, polityka społeczna, polityka zdrowotna, polityka finansowa.

Np:

I am not interested in politics – Nie interesuję się polityką.
He is studying politics – On studiuje nauki polityczne.
There are two major political parties in England – Są dwie główne partie polityczne w Anglii.
Politics is just a game, and politicians are it’s players – Polityka jest tylko grą, a politycy są jej graczami.

politics – to również metody postępowania 

His politics are questionable – Jego metody postępowania są bardzo wątpliwe.

Policy

Policy to „polityka” odnosząca się do sfery biznesu, filozofii i procedur zarządzania firmą, państwem,  handlem, zespół zasad i metod, strategii rozwoju, ekspansji na rynki. Można powiedzieć, że policy to „kierunki działania”, zasady, którymi się kierujemy.

Zastosowanie:
Our financial policy is transparent – Nasza polityka finansowa jest przejrzysta.
Company policy prevents me from revealing such deatils – Niestety, polityka mojej firmy zabrania mi ujawnienia takich faktów.
The heads of States discussed the problem of external security policy – Przywódcy państw rozmawiali na temat zewnętrzenej polityki bezpieczeństwa.
What is your party’s policy on immigration? – Jaka jest polityka twojej partii w odniesieniu do imigracji?
She advises the Prime Minister on foreign policy –  Ona doradza premierowi w sprawach polityki zagranicznej.

Polity

Polity odnosi się do zorganizowanej wspólnoty ludzkiej (Polity=State, a group of people with a collective identity) oraz systemu politycznego, reżimu (sposobu prowadzenia państwa –> jako monarchia, związek państw), umowa między ludźmi.

Zastosowanie:
A Citizenship is a relationship between an individual and a polity. – Obywatelstwo jest relacją pomiędzy jednostką a państwem.
How does it compare with other polities? – Jak wypada w porównaniu z innymi ustrojami?

1. Definicja – trudna do sformułowania, ponieważ obejmuje wiele aspektów i zjawisk.

a. w starożytności i średniowieczu –> dążenie do realizacji zasad sprawiedliwości oraz dobra wspólnego (Arystoteles, św. Tomasz z Akwinu)
b. w nowożytności wykształcił się pogląd, że jest ona walką o władzę i sprawowanie rządów w państwie (Nicollo Machiavelli, Karol Marks, Max Weber)

Jak można rozumieć politykę współcześnie (koncepcje)?
a. KONCEPCJA KLASYCZNA
– sztuka zarządzania państwem, to arystotelowski sposób rozmienia polityki – metody organizowania się społeczeństwa dla realizacji celów uznawanych za wspólne
– znaczenie państwa, jego ustroju, instytucji i roli.

b. KONCEPCJA KOERCYJNA
– regulowanie relacji między ludźmi z pomocą różnych narzędzi, instytucji oraz środków przymusu
-głównym celem polityki utrzymanie porządku publicznego i zapewnienie bezpieczeństwa

c.KONCEPCJA KONSENSUALNA
– sztuka osiągania kompromisu (polityka to umiejętność osiągania konsensusu)

d. KONCEPCJA KONFLIKTOWA
– polityka jest rywalizacją i ciągłymi konfliktami pomiędzy różnymi grupami o sprzecznych interesach
-polityka non-violence – walka prowadzona metodami pokojowymi

e. POLITYKA BEZ IDEOLOGII
-rywalizacja o rynek polityczny oparta o mechanizmy popytu i podaży
-walka o „bycie wybranym”

2. Konflikty polityczne – stan napięcia, walki między różnymi podmiotami polityki (np. partie polityczne) wywołane różnymi przyczynami (sprzeczność interesów, odmienne systemy wartości, różne poglądy na organizację państwa i życia społecznego.

3. Walka polityczna – jest drogą do osiągania celów (walka o poparcie).

-walka może być destrukcyjna (narasta wrogość, agresja)
-konstruktywna (łagodzenie napięcia, tworzenie nowych pomysłów, kreatywność)

3. Kompromis polityczny – porozumienie osiągnięte w wyniku rezygnacji z części roszczeń w stosunku do drugiej strony.

1. Polityka gospodarcza – oddziaływanie organów państwowych na procesy gospodarcze.
   -określanie celów gospodarczych i społecznych
   -wybór metod i narzędzi do realizacji celów gospodarczych
   -gospodarcza polityka zagraniczna (stosunki gospodarcze i handlowe z innymi państwami)
   -państwo może ją regulować (daje pieniądze, wprowadza podatki, uchwala budżet)

Co decyduje o kształcie polityki gospodarczej?
A. uwarunkowania wewnętrzne państwa
-wprowadzanie/zdejmowanie podatków
-zaplecze gospodarcze, technologiczne, surowcowe danego państwa

B. uwarunkowania zewnętrzne państwa
-wykorzystanie położenia geopolitycznego
-wykorzystanie stosunków międzynarodowych
-układów handlowych

W realizowaniu polityki gospodarczej organy władzy publicznej korzystają z :

-instrumentów pośrednich (tzw. bodźce -normy kształtujące decyzje i zachowania ekonomiczne podmiotów prywatnych np. taryfy celne, stopy i ulgi podatkowe, stopy procentowe, regulowanie kursów walut)

-instrumentów bezpośrednich (nakazy np. płaca minimalna oraz zakazy np. zakaz handlu narkotykami)

II. Funkcje polityki gospodarczej:
-funkcja alokacyjna
-funkcja stabilizacyjna
-funkcja redystrybucyjna
-funkcja adaptacyjna

III. Cele polityki gospodarczej
-systemowo-polityczne
-społeczne
-obronno-militarne
-ekologiczne
-ekonomiczne

IV. Modele polityki gospodarczej (rozwiązania przyjęte w danym państwie dot. sposobu realizacji spraw gospodarczych, relacji między instytucjami regulującymi gospodarkę oraz rozdzielanie zasobów)

GOSPODARKA CENTRALNIE STEROWANA

GOSPODARKA RYNKOWA

V. Podmioty polityki gospodarczej w Polsce:

a. Organy władzy:
-Sejm i Senat (ustawa budżetowa, wysokość podatków, prawo gospodarcze)
-Rada Ministrów (wyłączna inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, opracowuje projekt budżetu i kieruje jego wykonaniem, potem przedstawia sprawozdanie z realizacji)
-Prezydent (podpisuje ustawę budżetową i inne ustawy regulujące gospodarkę)
-Jednostki samorządu terytorialnego
-Organy władzy sądowniczej
-NBP – wyłączne prawo emisji pieniędzy, regulowanie działalności banków, stabilizacja krajowego systemu finansowego)

b. Organy nadzoru i regulatorzy
-Komisja Nadzoru Finansowego – nadzór nad rynkiem finansowym – Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad Komisją
-Komitet Stabilności Finansowej – działa na rzecz stabilności systemu finansowego
-Urząd Ochrony Konsumentów i Konkurencji – chroni interesy konsumentów i prowadzi politykę antymonopolową (zasady wolnego rynku)

c. Agencje rządowe
-Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
-Polska Agencja Inwestycji i Handlu
-Agencja Rozwoju Przemysłu
-Polski Fundusz Rozwoju

d. Organizacje ponadnarodowe
-Unia Europejska
-Światowa Organizacja Handlu
-Międzynarodowy Fundusz Walutowy
-Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

+Agencje ratingowe (osoba prawna, której działalność obejmuje wystawianie ratingów kredytowych – oceniają zdolność kredytową)
+Reprezentanci grup interesu i grup społecznych i zawodowych

FINANSE PUBLICZNE
-organy władzy publicznej realizując swoje obowiązki ponoszą WYDATKI.
-zadania publiczne finansowane są ze ŚRODKÓW PUBLICZNYCH (środki jakie wpływają na rachunek władz publicznych)

-FINANSE PUBLICZNE to procesy gromadzenia i wydatkowania środków, dzięki którym sektor publiczny może istnieć (w tych procesach biorą udział organy i instytucje państwowe odpowiedzialne za wytwarzanie pieniężnych środków publicznych – Sejm, Senat, Rada Ministrów, NBP).
-Finanse publiczne dzielą się na finanse państwa, finanse jednostek samorządu terytorialnego, finanse systemu ubezpieczeń społecznych.
-SEKTOR FINANSÓW PUBLICZNYCH – tworzą podmioty finansowane ze środków budżetu państwa (ZUS, NFZ, uczelnie, instytucje kultury, urzędy skarbowe, itp.)

BUDŻET PAŃSTWA – to plan finansowy na jeden rok kalendarzowy (ROK BUDŻETOWY). Nad jego realizacją czuwa minister właściwy ds. finansów.

W jego skład wchodzą:
-DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA – środki pieniężne pobierane przez władzę publiczną od podmiotów zewnętrznych i przeznaczone na realizację zadań publicznych. W ich skład wchodzą:
*dochody podatkowe – podatek od towarów i usług, podatek PCC – podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od spadków i darowizn, podatek CIT – podatek dochodowy od osób prawnych, PIT – podatek dochodowy od osób fizycznych) i wydatki, przychody i rozchody, deficyt i sposoby jego pokrycia.
*dochody niepodatkowe – dywidendy (wynagrodzenie za udzielenie kapitału, inwestujesz –> ktoś Ci potem za to wypłaca $), cła (od towarów i usług sprzedawanych międzynarodowo), opłaty administracyjne, opłaty za wykorzystywanie gruntu
*wydatki – wynikają z prowadzonej polityki gospodarczej. Najwięcej z wydatków pochłania spłata DŁUGU PUBLICZNEGO (spłata zadłużenia podmiotów sektora finansów publicznych) oraz ubezpieczenia społeczne, administracja, szkolnictwo wyższe, bezpieczeństwo publiczne.

Różnica między dochodami a wydatkami to NADWYŻKA BUDŻETOWA (jeżeli +) lub DEFICYT BUDŻETOWY (jeżeli wydatków jest więcej niż wpływów)

*przychody publiczne wynikają z przeprowadzonych przez państwo operacji zwrotnych (sprzedaż papierów wartościowych, spłata kredytów przez różne podmioty , z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa i majątku samorządów terytorialnych).
*rozchody – na kredyty, pożyczki udzielane przez państwo oraz spłatę uch zadłużenia, środki na zakup papierów wartościowych

DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU CENTRALNEGO:
Źródła dochodów:
-podatki
-cła
-wpłaty
-odsetki
-dochody
grzywny i mandaty
-zapisy, spadki, darowizny
-środki z UE

Kierunki wydatków:
-obsługa długu publicznego
-środki na funkcjonowanie organów władzy publicznej
-wpłaty do budżetu UE
-subwencja na szkolnictwo
-subwencja dla jednostek samorządu terytorialnego
-subwencje dla partii politycznych
-dotacje na zadania wynikające z ustaw

PROCEDURA UCHWALANIA USTAWY BUDŻETOWEJ:
1. Przygotowanie projektu – inicjatywa ustawodawcza Rady Ministrów (TYLKO!) – oni opracowują i dają Sejmowi do zatwierdzenia (musi być 3 mies. przed rozpoczęciem nw. roku budżet. )
2. Uchwalenie Ustawy – sejmowa Komisja Finansów Publicznych bierze udział w obradach, Sejm i Senat mogą wprowadzić poprawki. Mogą pracować nad ustawą budżetową max 4 mies. –> jeżeli się nie mieszczą w terminie można skrócić kadencję parlamentu. Sejm uchwala ustawę budżetową, prezydent ją podpisuje (nie ma prawa weta, ale może skierować ją do Trybunału Konstytucyjnego)
3. Wykonanie budżetu – Rada Ministrów jest odpowiedzialna za wykonanie budżetu (+minister finansów).
4. Kontrola wykonania budżetu (Rada Ministrów się rozlicza, przekłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej)

STRATEGIA ROZWOJU GOSPODARCZEGO PAŃSTWA
-Strategia SOR (Strategia odpowiedzialnego rozwoju) – zawiera cele i kierunki rozwoju gospodarczego oraz uwarunkowania tego rozwoju.

Umowa społeczna – porozumienie (domniemane lub rzeczywiste) między jednostkami żyjącymi w tzw. stanie natury na mocy którego może zaistnieć władza publiczna wraz ze stanowionym prawem oraz instytucja państwa i organizacja życia zbiorowego.

Głównymi twórcami umowy społecznej byli: Thomas Hobbes, John Locke, Jean Jacques Rousseau.

Wg. teorii umowy społecznej nie można zmuszać jednostki do wyrzeczenia się własnych ambicji na rzecz dobra całego społeczeństwa.