Aktualności

REGULAMIN I KARTA ZGŁOSZENIA <<KLIK>>

1.Humans are social beings because they need the support of others just to survive.

2. Ancient sources of social thought

Plato (Platon) – was a Greek philosopher born in Athens. He founded the Platonist school of thought and the Academy, the first institution of higher learning on the European continent.  His teacher was Socrates and his student was Aristotle.
-no human being is self-sufficient (samowystarczalny)
-people work together to create a state
-everyone has a specific function in the society

Aristotle – Greek philosopher, he founded the Lyceum
-he is the creator of classical antropological theory
-he said, that humans was allegedly (rzekomo) social animals and could not function outside groups.
-ability to communicate and ability to speak are human features

Marcus Tullius Cicero was a Roman philosopher
-humans need community life (życie zbiorowe – w sensie wspólnoty)
-explains and justifies (uzasadnia i wyjaśnia) the natural law in the context of state
-natural law is  universal rules governing the social world

Seneca wasas a Roman Stoic (Stoicism is a school of philosophy) philosopher and writer.
-people need others, not state

 Saint Augustine (Augustine of Hippo) – theologian, philosopher, bishop, author of many important works.
-everyone is a part of the social community no matter where he comes from

1. Czym są polityki publiczne?
2. Od czego zależą polityki publiczne?
3. Zasady polityk publicznych:
   -zasada zrównoważonego rozwoju
   -zasada niedyskryminacji
   -zasada solidarności
   -zasada spójności
   -zasada dobra publicznego i demokratycznego państwa
4. Podmioty polityk publicznych (wewnętrzne i zewnętrzne)
5. Proces tworzenia polityki publicznej

1. What is a human being? What makes a human being special? What distinguishes human from animal?
   
   -human spirit – dusza ludzka
   -language
   -the ability to abstract thinking
   -creation of culture
   -free will – wolna wola
   -human dignity – godność ludzka
   
   
2. Philosophical antropology (Philosophy of man) is the science of human nature.
   
3. Cognitive studies – interdisciplinary scientific study of the mind.
   
4. The philosophical concepts of man

Metaphysics – metafizyka (science of the being/existence).

*Being/existence  is the material or immaterial existence of a thing.

Ontology – ontologia (science of the structure of being). Nauka o strukturze bytu, rzeczywistości.

Jak zbudowany jest byt?
Monism – monizm – wszystko co istnieje zbudowane jest z jednej substancji.

Dualism – dualizm – byt składa się z dwóch substancji: materii (ciała, substancji fizycznej) oraz ducha (idei, formy, to co niedostępne dla zmysłów)

Pluralizm – istnieje wiele substancji niematerialnych/duchowych a w świecie zmysłowym moga one przejawiać się w formie cielesnej.

Czym jest to co istnieje?
Spiritualism – spirytualizm – istnieje tylko substancja duchowa, która jest budulcem wszystkiego (czy nasze istnienie jest tylko wymysłem naszego umysłu?)

Materialism – materializm – realne są tylko byty materialne, czyli dostępne dla zmysłów.

Główne kierunki antropologii filozoficznej:

MONIZM
Monizm spirytualistyczny
George Berkley – świat to wytwór ludzkiej świadomości – nie ma tu żadnych substancji materialnych – wszystko co namacalne jest wytworem naszego umysłu – tylko Bóg może obserwować rzeczywistość taką jaka jest (czyli tę duchową)

Monizm materialistyczny
Byt jest materią (świat składa się z atomów) – człowiek jest tylko ciałem – Karol Marks, Fryderyk Engels i marksizm przykładem

DUALIZM
Dualizm radykalny (spirytualistyczny)
-Człowiek jest złożony z duszy i ciała
-Platon mówił o nieśmiertelnej duszy i śmiertelnym ciele – śmierć uwolni duszę, która jest ograniczona przez ciało
-św. Augustyn z Hippony duch ludzki jest doskonały, ponieważ jest najbliżej Boga; ciało przeszkadza i oddala od Boga (poprzez potrzeby cielesne i dążenie do zdobywania dóbr doczesnych)
-Kartezjusz „Cogito ergo sum” człowiek to dusza (myśląca) i ciało (cielesne i zmysłowe doznania)

Dualizm umiarkowany
-ciało i dusza są ze sobą nierozerwalnie związane – nie mogą istnieć bez siebie
-Arystoteles – byt składa się z materii (ciało) i formy (dusza) – dusza stanowi źródło życiowej energii, bez niej nie można istnieć
-św. Tomasz z Akwinu – byt cielesny składa się z formy (aktu) oraz materii (możności) – potrzebne są dusza i ciało żeby można istnieć

PERSONALIZM
-XX w.
-nurt związany z chrześcijaństwem
-pojęcie osoby ludzkiej i godności
-osoba ludzka jest bytem nadrzędnym, dlatego należy podporządkować życie społeczne jednostkom
-ks. Karol Wojtyła – człowiek jest duszą ucieleśnioną = ciałem obdarzonym duszą – (łac. corpore et anima unus) – jedność duchowo-cielesna

Obszary refleksji filozoficznej

1. Człowiek w społeczeństwie (na ile człowiek jest w społeczeństwie autonomiczny?)
   
   *Indywidualnizm – człowiek jest najwyższym dobrem, więc powinien być jak najbardziej niezależny od instytucji państwowych i innych osób
   *Kolektywizm – najwyższym dobrem są wspólnoty i inne zbiorowości społeczne, dlatego jednostka musi się podporządkować.
   
   
2. Poznanie rzeczywistości (jak człowiek zdobywa wiedzę?)
   
   *Racjonalizm – najważniejszy w procesie poznania jest rozum (intelekt) – to cecha ludzka wyróżniająca człowieka (potrafi myśleć i wyciągać wnioski)
   *Empiryzm – zmysły pełnią kluczową rolę (najpierw odbieramy bodźce, potem składamy je w całość i formujemy wnioski)
   
   
3. Wybieranie i decydowanie (czy człowiek zawsze kieruje się wolną wolą? czy różne czynniki mają wpływ na podejmowane przez niego decyzje?)
   
   *Woluntaryzm – koncepcja wolności woli – każdy posiada wolną wolę i decyduje według swojego sumienia, każdy ma prawo wyboru
   *Determinizm – wolna wola ograniczona jest czynnikami środowiskowymi – nasze postępowanie zależy od sytuacji i innych
   
   
4. Uczucia i emocje (w jakim stopniu wpływają one na człowieka?)

*Emocjonalizm – uczucia motywem działania
*Empatyzm – powinniśmy wczuwać się w sytuację innych osób, aby zrozumieć dlaczego postępuje tak a nie inaczej
*Emotywizm – nasze decyzje wynikają głównie z uczuć, racjonalne poznanie oddalone na dalszy plan

I. Definicja państwa (wg. Jellinka):
-suwerenna terytorialnie (TERYTORIUM) –  territory
-przymusowa organizacja (LUDZIE) – forced organization
-wyposażona we władzę, którą sprawują powołane do tego instytucje (WŁADZA) – central authority.

Państwo wg. Arystotelesa – wspólnota ludzi (podział na obywateli i pozostałych, którzy też są potrzebni) dążąca do realizacji zasad etycznych (dobra, sprawiedliwości) –> dla zainteresowanych artykuł >>KLIK<<

Państwo wg. marksistów (Marxists) powstało w wyniku walki klas. (główni teoretycy: Karol Marks, Fryderyk Engels). Rewolucja miała zlikwidować państwo będące formą ucisku proletariatu przez klasy wyższe. Włodzimierz Lenin pisał:  „Państwo jest machiną do utrzymywania panowania jednej klasy nad drugą. „
–> artykuł >>KLIK<<

II. CECHY PAŃSTWA:

a. suwerenność  (national sovereignty).
– suwerenność wewnętrzna (internal sovereignty)
– suwerenność zewnętrzna (external sovereignty)

b. terytorium

c. przymusowość (władza) (state compulsion)

III. GENEZA (POCHODZENIE) PAŃSTWA

1. Teoria teistyczna (teo– od gr. theos – bóg)
   -działanie sił boskich
   -św. Tomasz z Akwinu  – od Boga pochodzi idea władzy, a państwa są dziełem ludzi (jeżeli władca źle państwem rządzi, ludzie mogą go tej władzy pozbawić)

b. Teorie umowy społecznej (social contract theory)
-państwo jest rezultatem umowy między społeczeństwem a władzą (dla zachowania pokoju i bezpieczeństwa)
-powstały w nowożytności: Thomas Hobbes, John Locke, Jean Jacques Rousseau
-społeczeństwo niezadowolone może się zbuntować i wypowiedzieć posłuszeństwo

c. teorie podboju i przemocy
-państwo powstało w wyniku podboju ludów słabszych przez silniejsze
– Ludwik Gumplowicz

d. koncepcja marksistowska
-powstanie państwa w wyniku przejęcia władzy bogatszych nad ubogimi (przewaga ekonomiczna = przejęcie władzy)
-podatki narzucone przez silniejszych
-główni teoretycy: Karol Marks, Fryderyk Engels

IV. Funkcje państwa:
-wewnętrzna
-zewnętrzna
-gospodarczo-organizatorska
-socjalna
-kulturalno-oświatowa
-wychowawcza

KARTY PRACY

V. Władza państwowa – relacja w której rządzący narzucają rządzonym określone normy postępowania i egzekwują ich przestrzeganie.

a. Władza jest zorganizowana (organy, instytucje, urzędy, biurokracja), suwerenna (powinna być niezależna) oraz zawiera elementy przymusu (bo rządzący wymuszają przestrzeganie prawa)

b. Aby mogła funkcjonować musi być legitymizacja władzy (legitimization of power)– uprawomocnienie władzy oparte na społecznej akceptacji, powszechne przekonanie, że sprawowanie władzy przez określone podmioty jest zasadne, usprawiedliwione

c. typy legitymizacji władzy wg. Webera:

– legitymizacja tradycyjna – opiera się na przekonaniu lub tradycji, że sprawowanie władzy przez daną osobę jest słuszne

– legitymizacja charyzmatyczna – opiera się na przekonaniu, że rządzący posiada wyjątkowe cechy, predysponującego go do sprawowania władzy

– legitymizacja legalna – opiera się na obowiązujących w państwie przepisach prawnych

WOS

Podstawa programowa wiedzy o społeczeństwie 2022
Podstawa programowa wiedzy o społeczeństwie 2019

Program nauczania 2022
Program nauczania 2019

Rozkład materiału

*Wymagania na oceny klasa 1 – nowa podstawa programowa 2022
*Wymagania na oceny klasa 2
*Wymagania na oceny klasa 3
*Wymagania na oceny klasa 4

HISTORIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ

Podstawa programowa
Program nauczania
Przedmiotowy system oceniania

HISTORIA

-zakres podstawowy

Podstawa programowa
Program nauczania. Historia. Zakres podstawowy. Nowa edycja 2022
Program nauczania. Historia. Liceum i technikum. Zakres podstawowy
Przedmiotowy system oceniania. Historia. Klasa 1. Zakres podstawowy 2022
Przedmiotowy system oceniania. Historia. Klasa 2. Zakres podstawowy
Przedmiotowy system oceniania. Historia. Klasa 3. Zakres podstawowy
Przedmiotowy system oceniania. Historia. Klasa 4. Zakres podstawowy

-zakres rozszerzony

Podstawa programowa
Program nauczania. Historia. Zakres rozszerzony. Nowa edycja 2022
Program nauczania. Historia. Liceum i technikum. Zakres rozszerzony
Przedmiotowy system oceniania. Historia. Klasa 1. Zakres rozszerzony 2022
Przedmiotowy system oceniania. Historia. Klasa 2. Zakres rozszerzony
Przedmiotowy system oceniania. Historia. Klasa 3. Zakres rozszerzony
Przedmiotowy system oceniania. Historia. Klasa 4. Zakres rozszerzony

Wybory w Polsce mają na celu wyłonienie przedstawicieli sprawujących władzę w imieniu suwerena, czyli narodu.

Wynik wyborów powinien w jak największym stopniu odzwierciedlać wolę narodu.

Prawo wyborcze musi zapewniać wyłonienie stabilnej i skutecznej władzy.

Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy reguluje organizację i przebieg wyborów do: Parlamentu Europejskiego, Sejmu RP, Senatu RP, Prezydenta RP, rad gmin, powiatów i sejmików wojewódzkich, na wójtów, burmistrzów, prezydentów miast.

1. Zasady wyborów w Polsce
   a. ordynacja wyborcza – system wyborczy obowiązujący w danej elekcji
   b. przymiotniki wyborcze – podstawowe zasady obowiązujące w wyborach:
   -bezpośredniość
   -równość – każdy wyborca dysponuje jednakową liczbą głosów (równość formalna), o jednakowej wadze i znaczeniu (równość materialna),
   -powszechność
   -tajność głosowania
   -proporcjonalność – każda z partii otrzymuje mandaty w stosunku proporcjonalnym do liczby uzyskanych głosów. Alternatywą jest zasada większościowa – mandat uzyskuje ten kandydat, który zdobył najwięcej głosów w Polsce wybory do Sejmu mają charakter proporcjonalny a do Senatu – większościowy.
   
   c. GŁOSOWANIE CZTEROPRZYMIOTNIKOWE
   -obowiązuje w wyborach do Senatu RP, na Prezydenta RP, do rad gmin do 20 tys. mieszkańców, na wójtów, burmistrzów, prezydentów
   -okręgi jednomandatowe w tym przypadku obowiązują w małych gminach, a pozostałe urzędy są jednoosobowe a więc wybory te są większościowe.
   – senatorzy i radni w małych gminach wybierani są względną większością głosów – najlepszy wynik w okręgu wyborczym
   – Prezydent RP i wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast musza uzyskać bezwzględną większość (połowa głosujących)
   
   d. GŁOSOWANIE PIĘCIOPRZYMIOTNIKOWE
   -Parlament Europejski, Sejm RP, rady gminy powiatów i sejmików wojewódzkich powyżej 20 tys.
   – wybory proporcjonalne – bo są wybierani w okręgach wielomandatowych (próg wyborczy 5 i 8 %)

PIĘĆ PRZYMIOTNIKÓW WYBORCZYCH:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, iż „wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym”, są więc pięcioprzymiotnikowe.

Wybory do Senatu RP „są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym”. Wyboru senatorów dokonuje się według zasady większościowej, nie ma więc formalnego zastosowania zasada proporcjonalności.

DEMOKRACJA POŚREDNIA A BEZPOŚREDNIA

Representative democracy/ electoral democracy / indirect democracy is a type of democracy where representatives are elected by the public. So the power belongs to people, but they have their own representatives (eg. politican or institution).  Representative democracy can be organized in different ways including both parliamentary and presidential systems of government.

In a pure or “direct” democracy the power to govern lies directly in the hands of the people. Direct democracy or pure democracy is a form of democracy in which the electorate decides on policy initiatives without elected representatives as proxies (pełnomocnik). 

Examples of direct democracy:

Popular/citiziens initiative – inicjatywa ludowa/obywatelska = obywatelska inicjatywa ustawodawcza
– is a way for people to take an active part in making of policy or propose a new laws.
-circulation is needed – the process of gathering signatures.
– to prawo do przedstwienia parlamentowi projektu aktu prawnego i rozpoczęcia procesu ustawodawczego . Konieczność zebrania 100 000 głosów poparcia.

Art. 118 Konstytucji:
1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.
2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.

Referendum, plebiscite or ballot measure (Głosowanie referendalne) is a direct vote by the electorate  on a proposal, law, or political issue.
*Ballot (Karta do głosowania)
*Popular Vote – The vote for a candidate or issue made by the qualified voters.

SŁOWNIK TERMINÓW WYBORCZYCH: https://www.eac.gov/sites/default/files/glossary_files/Glossary_Polish.pdf

REFERENDUM
Przepisy: Konstytucja RP art 125 oraz ustawy: ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym oraz ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym

Polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania odpowiedzi pozytywnej „Tak” lub negatywnej „Nie” na postawione pytania albo na wyborze między zaproponowanymi wariantami rozwiązań.

Referenda w Polsce po 1989 roku:

• w 1996 roku o powszechnym uwłaszczeniu obywateli (Lech Wałęs) i tzw. prywatyzacyjne – o niektórych kierunkach wykorzystania majątku państwowego (zarządzone przez Sejm). Oba ze względu na zbyt niską frekwencję okazały się niewiążące.
• referendum konstytucyjne – 1997 r. (prezydent Aleksander Kwaśniewski)w dniu, w którym Zgromadzenie Narodowe przyjęło ustawę zasadniczą. W referendum konstytucyjnym nie ma wymogu co najmniej 50-procentowej frekwencji. Liczy się zwykła większość głosów, zatem to referendum było rozstrzygające, mimo że wzięło w nim udział 42,86 proc. uprawnionych. Za przyjęciem konstytucji opowiedziało się 52,71 proc. głosujących, przeciwko było 45,89 proc. głosujących.
• 2003 r. Polacy decydowali, czy chcą, by Polska przystąpiła do Unii Europejskiej. Referendum w sprawie wyrażania zgody na ratyfikację unijnego traktatu dotyczącego wejście Polski do Unii. Frekwencja wyniosła 58,85 proc.; referendum było wiążące. Za wejściem Polski do UE opowiedziało się 77,45 proc. głosujących, przeciwko było 22,55 proc.
• 2015 r. Polacy wypowiedzieli się w nim w sprawie jednomandatowych okręgów wyborczych, finansowania partii i zasady dotyczącej prawa podatkowego. (Bronisław Komorowski za zgodą Senatu). Frekwencja wyniosła w nim jedynie 7,80 proc., co oznacza, że było niewiążące.
• 2023 – referendum ogólnokrajowe przy okazji wyborów do Sejmu i Senatu

Referendum lokalne – Ustawa o referendum lokalnym – odbywa się na szczeblu samorządowym – 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy lub powiatu, 5% uprawnionych mieszkańców województwa. Frekwencja co najmniej 30%, połowa za.

Plebiscyt – wyrażenie, poprzez głosowanie, woli ludności w sprawie przyłączenia spornego terytorium do któregoś z istniejących państw lub utworzenia nowego, niezależnego państwa. Plebiscyt na Śląsku (1921)

Weto ludowe – w Polsce nie obowiązuje – istnieje jedynie na szczeblu lokalnym, zbliżone do referendum lokalnego.

W państwach demokratycznych obywatelom przysługuje prawo do udziału w kształtowaniu polityki państwowej.

Partycypacja – obywatele decydują w istotnych dla państwa sprawach (głosują w wyborach, współdecytują)

Konsultacje – proces podejmowania decyzji przez reprezentantów władzy (ludzie mogą wyrazić swoją opinię).

Informowanie – przekazanie podstawowych informacji o podejmowanych decyzjach.

Brak informacji – w państwach totalitarnych i autorytarnych.

Demografia (rozkwit gospodarczy, przyrost liczby ludności)

Gospodarka

WSIE
– Produkcja rolna i hodowla zwierząt
– samowystarczalność gospodarstw
– wzrost produkcji (karczowanie lasów, trójpolówka)
– podatne na klęski żywiołowe
– przejście od dwupolówki do trójpolówki
– nowoczesne narzędzia rolnicze: narzędzia drewniane zastępowano żelaznymi, radło zastąpiono pługiem koleśnym, upowszechniono stosowanie żelaznej brony, kosy zastępowano sierpami, zastosowano chomąto, młyny wodne i wiatraki
-klasztory przyczyniły się do upowszechniania nowych rozwiązań
– życie codzienne wsi
-władanie ziemią (własność podzielona i poddaństwo), nowe formy osadnictwa
-typy wsi (ulicówka i owalnica)


MIASTA

Rozwój miast
a) urbanizacja (X-XIII w.), odrodzenie miast, wzrost zapotrzebowania na produkty rzemieślnicze
-miasta zakłada się przy szlakach handlowych, w miejscach targowych, przy ośrodkach władzy świeckiej lub duchownej
-to ośrodki życia handlowego, politycznego, gospodarczego, religijnego i kulturalnego
-korzystano z infrastruktury miejskiej pozostałej po miastach starożytnych lub budowano nowe
– później rozwój gospodarki towarowo – pieniężnej

b. cechy miast średniowiecznych

-mury miejskie
-domy mieszczan (kamienice, trzeba w górę je ciągnąć, bo mało miejsca)
-zabudowa gęsta (pożary)
-ratusz i rynek (waga miejska, pręgierz, sukiennice)
-kościół (kościoły, klasztory, szpitale)
-ulice przecinają się pod kątem prostym
-ulice brukowane, brak kanalizacji,

c. ustrój miejski
– mieszkańcy miasta są ludźmi wolnymi
-na czele miasta stoją samorządy (kontrola finansów, administracja, handel, wymiar sprawiedliwości) z radą miejską (rajcowie miejscy z burmistrzem)
-ława miejska (ma funkcje sądownicze)
-miasta mają zróżnicowane prawa

d. ORGANIZACJA WŁADZ MIEJSCKICH

e. rzemiosło
-powstają cechy – rzemieślnik musi do niego należeć, aby prowadzić warsztat (mistrz posiada zakład, w którym zatrudnia czeladników i uczniów), inaczej określa się go mianem partacza (czyli tego co jest poza cechem)
-gałęzie rzemiosła: sukiennictwo, metalurgia, budownictwo…
-cech ma za zadanie dbać o jakość wytwarzanych towarów, bronić swoich członków przed konkurencją, zapewniał bezpieczeństwo i nadawał uprawnienia mistrzowskie

f. handel
-handel na targach i jarmarkach
-rozwijają się szlaki handlowe lądowe i morskie
-miasta włoskie handlują z Lewantem (tereny zajęte przez Arabów i Turków) – najbogatsze tworzą miasta-państwa (republiki) np. Wenecja, Genua, Florencja
-handel morski statki zwane kogami (duże statki kupieckie)

-glidie – zrzeszenia kupców – mają zapewnić bezpieczeństwo w czasie podróży i ograniczać możliwość handlu kupcom z innych miast
-hanza – związek kupiecki stworzony na północy Europy (M. Bałtyckie i M. Północne) należało do niego wiele miast europejskich (Lubeka, Hamburg, Gdańsk, Kraków, Toruń, Wrocław, Ryga)
– rozwija się gospodarka towarowo-pieniężna, zwiększa się ilość monet w obiegu
-później rozwój banków i wykorzystanie weksli

-zaczynają rozwijać się pierwsze banki udzielające kredytów
-do obrotu wchodzą weksle
-prawo składu – każdy przybywający do miasta kupiec musi wyłożyć swoje towary
-organizowane są jarmarki

MAPA INTERAKTYWNA SZLAKI HANDLOWE W ŚREDNIOWIECZU

https://easyzoom.com/imageaccess/ec482e04c2b240d4969c14156bb6836f

Medieval trade route networks

Przez współczesne terytorium Polski przebiegała tzw. droga Via Regia, która biegła od Zgorzelca, przez Wrocław, Kraków i dalej w kierunku na Ruś. Mapa uwzględnia również szlak handlowy o charakterze południkowym, biegnący od Gdańska w kierunku na południe. Szlak ten dalej przebiegał przez Bramę Morawską, która stanowiła naturalne przejście pomiędzy Sudetami i Karpatami.

ROZWÓJ FEUDALIZMU

1. Monarchia patrymonialna:
   -państwo własnością władcy (księcia lub króla)
   -brak jasno określonych zasad sukcesji (wskazuje władca)
   -drużyna zapewnia władzę (drużyna –> rycerstwo –>szlachta)
   -obowiązuje prawo książęce (w tym sądownictwo)
   
2. Dwór monarszy – zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi, administracyjnymi, politycznymi
   a. rodzina
   b. doradcy królewscy, rada królewska, możnowładcy –> ludzie zaufani
   c. urzędnicy centralni:
   -kanclerz
   -wojewoda (palatyn)
   -komornik
   -cześnik
   -koniuszy
   -stolnik
   -łowczy
   -miecznik
   
   
3. Administracja terenowa:
   a. „dwór fruwający”
   b. podział administracyjny państwa:
   -prowincje – komes
   -okręgi grodowe (kasztelanie) – kasztelanowie (panowie grodowi)
   
4. Społeczeństwo
   a. podziały:
   -wolni chłopi (kmiecie, dziedzice)
   -ludność niewolna – jeńcy, czeladź – byli siłą roboczą do dyspozycji pana
   -ludność służebna – zwolniona z ciężarów prawa książęcego, zamieszkiwała blisko grodu, aby wykonywać różne prace na rzecz grodu i władcy
   -możni – ze starszyzny plemiennej, potem dostojnicy książęcy
   -duchowieństwo – początkowo nieliczni, od XI w. książę nadaje Kościołowi ziemie
   b. obowiązki ludności:
   -płacenie podatków na rzecz księcia i Kościoła, renta feudalna
   -daniny (w naturze)
   -posługi -ciężary prawa książęcego – prace na rzecz państwa i władcy (np. budowa dróg albo dostarczanie transportu księciu)
   -dziesięcina – na rzecz Kościoła
   
   
5. Gospodarka – państwo rolnicze (uprawa roli i hodowla zwierząt). Pieniądz nie był używany często, stosowano handel wymienny lub płacono płacidłami. Dopiero później pieniądz kruszcowy, ale on jest drogi i tylko władca może go wybijać.
   
6. Regalia – przywileje panującego w różnych dziedzinach, np. prawo do bicia monet, eksploatacji kopalń, obowiązek przewozu, goszczenia władcy, posługa wojskowa
   
   
   ARCHITEKTURA ROMAŃSKA W POLSCE – przypomnienie

ARCHITEKTURA GOTYCKA

Proszę wypisać kilka przykładów architektury i sztuki gotyckiej w Polsce.