Aktualności

What does it mean to be a city-state? What are some of the names of the Greek city- states? What were some of the similarities and differences between them?

Ancient Greeks lived in a mountainous land. The Mountains caused separate and independent city-states to form. They spread out to the surrounding islands and formed colonies. These colonies became city-states.

The Greeks called their city-state The Polis. Each Polis was an independent governing unit, and many had different types of government.

Different forms of government evolved in Greece between 750 B.C. and 500 B.C.

• Aristocracy-Power shifted to a class of noble landowners. In time, this became a hereditary ruling class.
• Oligarchy -a form of government in which power is in the hands of a small, wealthy elite
• Monarchy-A hereditary ruler exercised central power.
• Tyranny: one person takes power by force
• Democracy: all citizens share power, rule by the people

The Greeks built their polis around a hill called an Acropolis. On this high ground stood their main temple.

Generally (there are some differences in different poleis) social structure and citizenship in the Greek polis:

• Citizens free adult males had political rights and the responsibility of civic participation in government.
• Women and foreigners had no political rights.
• Slaves had no political rights.

Athens and Sparta were probably the two most famous and powerful city states in Ancient Greece. However, they were both very different.

ATHENS
– Location –  Attica (region)
– lacks fertile land
-Sea traders
-Protected from enemies – Long Walls – connected Athens’ main city to its ports at Piraeus Inland city

Athens developed a different type of government –  democracy.

Athenian Society -Three Classes:

• Athenian Citizens – only Athenian-born MEN had full political rights.
• Metics:
  -non-citizens born outside Athens.
  -artisans or merchants
  -they was free, but they have to paid taxes
  -couldn’t participate in politics/own land
• Slaves:
  -often captured in war (they could be well educated, sometimes they became teachers)
  -necessary to society  – a Slaves and Metics = over ½ of Athen’s population
  
  Types of state system in Athens
•  MONARCHY (basileus=king) – the monarchy fell because of the Dracon/Draco (One of the Tyrants who worked for reform, he wrote Draco’s laws/Draco’s code/ Draconian constitution. His code, written about 621 B.C became famous for its harshness; death was the penalty for almost all crimes.)
  
• THE WAY TO DEMOCRATION

-The reforms of Solon (introduced division into phyle – four phyle = Council of 400)
-Tyranny of Pisistratus (546-527 BC, he supported lower classes and clashed with nobles. His rule was considered positive. After hist dead, he  was succeeded by his sons Hippias and Hipparchus.
-Reforms of Cleisthenes (aprox. 507 BC) – he turned Athens into a Democracy (he introduced 10 Tribes and Council of 500)
-Pericles – he introduced in Athens a citizenship law (only person, who was born from two Athenians was citizen)

SPARTA
Geography: Laconia in ancient Greece,  In antiquity, the city-state was known as Lacedaemon

A nation of soldiers Around 1100 B.C. the Spartans migrated to the Peloponnesus and built the city of Sparta. They enslaved the farmers who were there and called them helots. There was one Spartan to every five Helots

The Spartan army was so fierce the Spartans didn’t build a wall around the city, it was said they had a wall of men. The Helots rebelled in 600 B.C. and were defeated by the Spartans, after this the Spartans killed any helot who made trouble.

Sparta’s patron god was Ares, the god of war.

A Spartan’s entire life revolved around preparation for war:

• At birth, children were checked for defects, if they were not strong and healthy they were left on a hillside to die.
• When a boy reached the age of seven he was sent to live in a barracks and was trained in military and athletic skills.
• He was poorly fed and was encouraged to steal to eat.
• If he was caught he would be severely punished.
• After 13 years of training they began service in the army.
• He served until the age of sixty.
• He was allowed to marry at 20, but still had to live in the military camp with the other soldiers.
  
  Result of Militaristic Society
  -Unbeatable Army
  -Loss of Freedom
  – lack of big Science, Literature or Philosophy achievements

Spartan Society -Three Social Groups:
1. Spartiates
– descendants of invaders
– Controlled city-state.
– Land divided among them.

2. Perioikoi
-Half Citizens
– free, paid taxes, served in army.
– no political power
– farmed/traded

3. Helots – slaves (Largest)
– Spartans decided where they would worked/lived

Spartan Women
-Women: strong/raise warriors
-Received strict training
-taught to be devoted to city- state

Government in Sparta
1. Two Kings – Home and Military
2. Gerousia – Council of Elders -60 yrs. Old
-28 Men: wealthy aristocrats.
-Proposed laws and were court.
3. Apella:
-Accepted/Rejected laws passed by Gerousia
-Elected 5 Ephors
4. Ephors: 1 year terms
-Ensured kings followed laws
-Controlled Education

Danger on the Horizon Athens and Sparta were very different but they would unite against a common foe. The foe would be the Persians lead by king Xerxes.

Are you looking for something else?

Indie
1. Cywilizacje Doliny Indusu (Indus Valley Civilization)
-rzeki Indus i Ganges w 3 tys. p.n.e. (The Indus River and The Ganges River)
-ośrodki miejskie – Mohendżo Daro (Mohenjo-Daro) i Harappa (tzw. protomiasta – jak Jerycho czy Çatalhöyük)
-ludność zajmowała się uprawą roli i hodowlą zwierząt, rzemiosłem – handel z Mezopotamią
-upadek na skutek częstych powodzi, zastoju politycznego i ekonomicznego oraz najazdów Arabów.

2. Ariowie (Aryans) – w XVI w. p.n.e. przybyli z okolic Iranu i Afganistanu. Podbili mieszkającą tam ludność i założyli swoją cywilizację. Nie stworzyli państwa – to plemiona rywalizujące ze sobą (nomadic warriors – koczowniczy wojownicy).
-system kastowy – podział na grupy o określonych prawach i obowiązkach (bramini, kszatarjowie, wajśjowie, śiudrowie oraz wykluczeni ze społeczeństwa pariasi). A caste is a class of people in India.

3. Dynastia Maurjów (the Maurya Dynasty)- IV w. p.n.e. – II w. p.n.e – największy władca Aśoka (Asoka)

4. Religie i ich charakterystyka

Braminizm – wiara w pośmiertną wędrówkę dusz – reinkarnację (the belief in reincarnation– The Hindus believe, that they are born and reborn)

Hinduizm – dążenie do doskonałości, wiara w bogów (Wisznu, Śiwa, Brahma oraz kult Bogini Matki) – striving for perfection, faith in gods. Wiara w boskie pochodzenie krowy (więcej na ten temat znajdziesz >>TU<<) oraz dążenie do osiągnięcia stanu nirwany – wolności od wszystkich ziemskich wyrzeczeń.

Buddyzm – Indian religion or philosophical tradition based on teachings attributed to the Buddha:
-dążenie do nirwany i reinkarnację
-kształtowanie cnót (uczciwości, równowagi, radości, współczucia itd.)
-nie wolno im zabijać, kłamać brać nie swoich rzeczy, nie wolno im pić alkoholu, cudzołożyć)

5. Osiągnięcia
-sanskryt (Sanskrit) – pismo

Rygweda – zbiór hymnów religijnych

Święte księgi hinduizmu – Wedy (Vedas)

Nauka, matematyka i astronomia

Epopeje -Mahabharata (najdłuższy epos na świecie, piąta Weda), Ramajana (napisana sanskrytem)

Architektura – budowali tzw. stupy – święte kopce

CHINY

1. Cywilizacja starożytnych Chin rozwinęła się w IV tys. p.n.e. nad dwoma rzekami: Huang he (ho) – Żółta Rzeka oraz Jangcy (Niebieska Rzeka).
   
   In ancient times, the Chinese depended on rivers for irrigation and transportation. They highly valued the ability to control floodwaters and to develop irrigation systems. Chinese history began in the Huang River-Yellow River(Loess Plateau – Wyżyna Lessowa)
   
2. Według legend panowało Trzech Dostojnych (odniesienie do mitologii) i Pięciu Cesarzy (królowie – mędrcy, założyciele państwa chińskiego)
3. W III tys. p.n.e zaczęło rozwijać się państwo chińskie – dynastia Shang. Na czele stał „Syn Niebios” (Son of Heaven or Tianzi) – zwierzchnik armii oraz najwyższy kapłan.
   
   The first Chinese dynasty – the Shang dynasty, would dominate the region until about 1122 b.c. Next dynasty – Zhou overthrew (obalili, overthrow – obalić, usunąć) the Shang and they lasted (przetrwali) until 256 b.c. China broke apart and the empire was divided into several states.
   
   Kolejna dynastia Zhou (Czou) – rozpad Chin na wiele walczących ze sobą królestw.
   
4. W III w. Szy – Huang – ti („pierwszy cesarz”) zjednoczył państwo. On też rozpoczął budowę Wielkiego Muru. Następnie władzę przejęła dynastia Han, a państwo podzieliło się.
   
   

1. Konfucjonizm – twórcą Konfucjusz – VI/V w. p.n. e. Człowiek z natury jest dobry, powinien działać na rzecz społeczności i wypełniać swoje obowiązki wobec rodziny i państwa. Aby mogło powstać idealne społeczeństwo każda jednostka musi uczyć się i opanować zasady postępowania. Społeczeństwem powinni rządzić ludzie mądrzy, rządzący ku pożytkowi wszystkich.
2. Osiągnięcia:
   -pismo piktograficzne (potem ideograficzne) – na papierze i jedwabiu za pomocą pędzelka i tuszu (!)
   -nauka, technika, rzemiosło – jedwab, papier, umieli wytapiać i odlewać żelazo, wytwarzali porcelanę, znali proch
   -architektura i sztuka- Wielki Mur Chiński oraz Terakotowa Armia

Civilization – human society with its well developed social organizations, or the culture and way of life of a society or country at a particular period in time.

Culture – the way of life, especially the general customs and beliefs, of a particular group of people at a particular time.

A civilization has often been understood as a larger and „more advanced” culture.  Civilisation is a broader concept (szersze pojęcie) than the culture.

State – is a centralized political organization that imposes and enforces rules over a population within a territory.

Types of writting/scripts:

Cuneiform (clay tablets)

Egyptian hieroglyphs (Epigraphy )

https://pl.khanacademy.org/humanities/world-history/world-history-beginnings/ancient-mesopotamia/v/ancient-mesopotamia

MESOPOTAMIA is called „The land between rivers” – Euphrates and Tigris. Sometimes also called fertile crescent due to the rich soil (gleba), silt (muł), found there.

It included parts of what are now Iraq, Iran, Turkey, Syria, Lebanon, Jordan, and Israel.

1. Natural conditions ( why there? )
2. The state organization and political system:
   a. Sumer,
   b. Akkadian state,(Sargon z Akadu),
   c. Babylonia,(Hammurabi, Nabuchodonozor), zasada talionu obowiązywała tylko wolnych obywateli, jeżeli poszkodowanym był niewolnik lub tzw. człowiek królewski płacono grzywnę
   d. Assyria (Sargon II, Aszurbanipal, Tiglatpilesar)
   e. despotism (monarchia despotyczna)
   f. society – społeczeństwo (warstwa panująca i kapłani, ludzie wolni, ludzie zależni od świątyni – ludzie królewscy, niewolnicy)

Religia i wierzenia
– Polytheism (politeizm)-is the belief in multiple deities or goods

Osiągnięcia

Źródło: Materiał pobrano i udostępniono ze strony https://slideplayer.pl/slide/13089815/

Zasada talionu – lex talion- law of exact retaliation – „An eye for an eye” principle  – kara jest identyczna jak skutek przestępstwa (kara odzwierciedlająca).

STRONA O CYWILIZACJI SUMERÓW – proszę poczytać o bogach sumeryjskich: https://www.starozytnysumer.pl/podstrony/bogowie.html

1. Szybki rozwój państw położonych nad Oceanem Atlantyckim – imperia kolonialne (cechy charakterystyczne i które państwa w jaki sposób się rozwinęły – Portugalia i Hiszpania >< Anglia, Holandia, Francja)
2. Zmiany na wsi (Anglia).
3. Kredyty, banki, giełdy, weksle.
4. Kompanie handlowe.
5. Rewolucja cen
6. Dualizm gospodarczy

Where did humans come from???

Man evolved from apes.

HUMAN ORIGINS
Creationism theory –> The book of Genesis tells the story of God’s creation of the world.
Darwinism is a theory of biological evolution developed by Charles Darwin.

1859 r. Karol Darwin – „O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego”, – teoria ewolucji – życie na Ziemi jest efektem ewolucji gatunków.

Anthropogenesis (ANTROPOGENEZA) – the study of the origins of humans or development of the human race. (dziedzina nauk przyrodniczych)

Anthropology (ANTROPOLOGIA) – is the study of what makes us human.

Anthropologists study the origin, development and behavior of humans. They examine the cultures, languages, archeological remains (stanowiska archeologiczne), and physical characteristics of people in various parts of the world.

HISTORIA natomiast zajmuje się badaniem dziejów społeczności ludzkich.

Pierwsze społeczności tworzyły HOMINIDY( istoty człekokształtne).

Characteristic biological features of the hominidae family (RODZINA CZŁOWIEKOWATYCH)
* construction of the skeleton (budowa szkieletu)
* structure and volume of the skull (budowa i objętość czaszki)
* teeth (uzębienie)
* vertical body posture (pionowa postawa ciała)

Co odróżnia człowieka od zwierzęcia?

Zdolność abstrakcyjnego myślenia oraz zdolnoć tworzenia kultury.

Periodyzacja pradziejów

Human evolution

Początkowo człowiek zamieszkiwał w Afryce i Azji (potem lodowce ustępowały i rozprzestrzeniał się na inne kontynenty).

Australopithecus – Appeared 4.2 – 1.3 million years ago in South Africa. About 100-130 cm tall. Capacity of the brain can approximately 500 cm3. Almost vertical posture with head held high. He lived in clusters (gromady). He lived in caves. He used stones and bones as tools.

Homo habilis – „A skilful, thinking man” („człowiek zręczny, myślący”). He appeared 2.5 – 1.5 million years ago in Africa. He was higher than Australopithecus. He had larger skull capacity approximately 600 cm3 (cubic centimeters). His brain has reached half the size of modern man. He weighed approx. 40 – 50 kg. He manufactured tools. He made fists, blades, scrapers, punches (pięściaki, ostrza, skrobaki, przebijaki ).

Narzędzia kultury olduwajskiej (kultura Olduvai) — > prezentacja

Homo erectus – Upright man – (człowiek wyprostowany) He appeared 1.8 million – 500 thousand years ago in Africa, Europe, China. He had upright posture for walking and running and height 150 – 170 cm. The size of his brain was 2/3 of a modern man – about 1000 cm3. He lived in groups of 20-30 people. He was engaged in gathering and hunting. He could use fire (he couldn’t light it). He was able to build shelters.

Homo sapiens neandertalensis – „Intelligent Neanderthal man” („rozumny człowiek neandertalski” ) appeared 150 thousand – 30 thousand years ago in Europe, Africa, Middle East. He was 150 – 170 cm tall. His cranial volume approx. 1500 cm3. He had strong body structure, shorter lower limbs, long arms, big teeth. He was able to gathering, hunting and fishing (zbieranie, polowanie i wędkarstwo). He was hunting deer, goats, mammoths, rhinoceros (sarny, kozy, mamuty, nosorożce). He wore leather clothing and lived in a caves. He buried dead people – he believed in afterlife.

Homo sapiens sapiens “Modern intelligent man” lived 200 thousand years ago – Africa, the Middle East, 40 thousand years ago – Europe. He had two-legged gait, upright posture, he was taller than the Neanderthal. Large of his skull capacity approx. 1400 cm3. He had small teeth. He was able to hunting, fishing, gathering food and lived in caves. He led a nomadic lifestyle. He used speech, buried his dead, made a weapon, bow, dagger, they could carve and paint.

Homo sapiens sapiens pojawił się ok. 200 rys. lat temu, w Afryce i „rozszedł się” po Ziemi.

2. Osiągnięcia epoki paleolitu:
-sztuka (np. malowidła naścienne w Lascaux we Francji)
-ludzie żyli w gromadach
-myślistwo, zbieractwo, łowienie ryb
-figurki gliniane, tzw. „prehistoryczne Wenus” lub „Wielka Matka”


Paleolit trwał do wybuchu rewolucji neolitycznej.

Neolithic revolution (approx. 10 – 8 thousand years BC) – it was a process that was characterized by a change in the lifestyle of the population from nomadic to sedentary and the transition from hunting and gathering to agriculture and breeding.

Rewolucja neolityczna
-ok. X – VIII tys. lat p.n.e
-przejście od koczowniczego trybu życia do osiadłego

WHY?
–climate changes – zmiany klimatu (ocieplenie, koniec epoki lodowcowej, wymarcie zwierząt
-clusters are expanded – gromady się powiększały
-need of feed people – potrzeba wyżywienia ludzi
– process of founding new settlements- potrzeba uniezależnienia się od warunków środowiska –> ukierunkowanie się na zakładanie osad
-Climate changes in the Fertile Crescent lead to the spread of wild cereals, one of which was the predecessor of modern day wheat. Potrzebne odpowiednie warunki naturalne –> Żyzny Półksiężyc
-development of civilization and agriculture – rozwój rolnictwa oraz hodowli zwierząt

Zaczęto nazywać to rewolucją, ponieważ konsekwencje zmian były bardzo duże.

the Fertile Crescent – Żyzny Półksiężyc – obszar o kształcie przypominającym półksiężyc, obejmujący niziny późniejszej Mezopotamii (doliny rzek Tygrys i Eufrat) od Zatoki Perskiej aż po Wybrzeże Morza Śródziemnego, oraz ziemie wschodniego krańca tego Morza od Syrii po Palestynę.

DOLINY WIELKICH RZEK – rzeki wylewają i użyźniają glebę:
-Nil – Egipt
-Eufrat i Tygrys – Mezopotamia
-Indus – Indie
-Jangcy i Huang He – Chiny

Ludzi łączy np. budowa kanałów irygacyjnych – powstaje hierarchia, musi być ktoś, kto dowodzi. Wykształca się warstwa kapłanów. Rozwój rzemiosła doprowadza do zróżnicowania majątkowego

Wynaleziono: koło garncarskie (ceramika jest sposobem badania kultur) –>rozwija się rzemiosło, tkactwo

PROTOMIASTA:
-Jerycho (Palestyna) – otoczone murem (wys. 5m) – biblijny mur Jerycha
-Çatalhöyük (Turcja) – brak ulic – mieszkańcy przemieszczali się po dachach.

4. Epoka brązu i żelaza
-opanowano umiejętność przetopu metali
-brąz (stop miedzi i cyny), później żelazo

PREZENTACJA SZTUKA i ARCHITEKTURA

REGION – spójny obszar wyodrębniony ze względu na swoje specjalne cechy (posiada zasoby i potencjał wytwórczy). Wpływa na rozwój gospodarczy państwa.

ROZWÓJ REGIONALNY:
– to długotrwały, ukierunkowany proces zmian (uwzględnia potencjał i zasoby danego regionu).
-proces ten może być stymulowany przez celowe działanie instytucji publicznych lub może zachodzić samoistnie:

CELE ROZWOJU:
-ekonomiczne
-polityczne
-społeczne
-kulturowe
-organizacyjno – przestrzenne
-ekologiczne

CZYNNIKI ROZWOJU:
-infrastruktura
-kapitał ludzki
– czynniki miękkie (kapitał społeczny i innowacyjność)

POLITYKA REGIONALNA – ma na celu rozwój regionu.

INSTRUMENTY POLITYKI REGIONALNEJ:
-finansowe
-inwestycyjne
-informacyjne
-legislacyjne

MODELE POLITYKI REGIONALNEJ:

-model wsparcia ośrodków wzrostu (model polaryzacyjno-dyfuzyjny) –> Polaryzacja – wyraźne zróżnicowanie, finansowanie ze środków unijnych.

– model wyrównywania różnic międzyregionalnych –> dążenie do zaniku różnic (konwergencja – zanikanie dysproporcji)

PODMIOTY POLITYKI REGIONALNEJ – organy władzy rządowej, jednostki samorządu terytorialnego, instytucje i organizacje pozarządowe, placówki badawcze i ośrodki naukowe, organy Unii Europejskiej

Podział ze względu na skalę i zakres prowadzonych działań:
-polityka interregionalna – działania centralnych organów władzy rządowej. CEL – ograniczanie dysproporcji między regionami
– polityka intraregionalna – prowadzą jednostki samorządu terytorialnego
-osiągnięcie własnych celów z wykorzystaniem własnych środków
-władze centralne dają $

„History is the study of people, actions, decisions, interactions and behaviours”.

„History is narratives”

„History is the analysis and interpretation of the human past”

„History is the study about the human past”

„History is the witness of time” (Cicero)

Zapoznaj się z krótkim wykładem prof. Zamorskiego (UJ)

I. Historia i historiografia. Podział historii

History is the study of the human past as it is described in written documents left behind by humans.  (The time period after the invention of writing).

The period of time before written history is called prehistory.

Kiedy zostało wynalezione pismo i gdzie?

-historia powszechna (świata)
-Historia Polski (ojczysta)
-historia regionalna (lokalna)

Jak poznawano historię zanim nauczono się pisać i czytać?

Historians discover, collect and investigate different versions of the same event to understand this event and to find the patterns and effects of them.

Historiography – the writing of history, especially the writing of history based on the critical examination of sources.

Herodotus, a 5th-century BC Greek historian, „father of history”, first historians in the Western tradition. His work Histories is a detailed account of the Greco-Persian Wars.

Historiografia – spisany wynik pracy historyka (dziejopisarstwo). Ojciec historiografii – Herodot z Halikarnasu (V w.p.n.e.) – „Dzieje” – opisywały historię i geografię Hellady, Persji i Egiptu w okresie wojen perskich.

* * *

HISTORY MAY BE CHANGED

II. Historical sources are evidence of past human activity in the past.

material and immaterial sources
written and unwritten sources (oral sources, tradition, proper noun)
source text -tekst źródłowy
formal source- evidence of a truth or fact (documents, sources of law, codex – f.ex. civil code)
secondary source – describing of past, based on evidence, is subjective

Jak badać źródło historyczne?

Krytyka zewnętrzna (to co zobaczysz na pierwszy rzut oka)

1. Sprawdź w jakiej epoce historycznej powstało. Gdzie. W jakich warunkach. Kto jest autorem.
2. Zastanów się nad przydatnością i wiarygodnością źródła.
   
   Krytyka wewnętrzna
   
3. Dokonaj analizy źródła. Odtwórz szczegółowe fakty na podstawie źródła.
4. Synteza źródła – wyjaśnij odtworzone fakty i zjawiska historyczne.

Pamiętaj – czasami może dojść do zjawiska fałszowania historii – poprawiania historii w imię wyższych idei.

III. Periodyzacja dziejów

Periodyzacja – podział dziejów na mniejsze jednostki (Periodization – categorizing the past into smaller blocks of time), np.
-era (najdłuższy okres w dziejach ludzkości, fragment dziejów wyznaczony przełomowym wydarzeniem),
– epoka (okres czasu wyznaczony ważnymi, przełomowymi wydarzeniami historycznymi – są tu zaznaczone ramy czasowe, choć mogą być one płynne).

Era (The Meiji era), Epoch, Age (The Ice Age, Iron/Stone Age)

EPOKI HISTORYCZNE (Period of history):
-starożytność (od wynalezienia pisma do upadku Rzymu/podział cesarstwa rzymskiego na wschodnie i zachodnie/ zwycięstwo Wizygotów pod Adrianopolem/panowanie Justyniana Wielkiego w Bizancjum)
-średniowiecze (koniec epoki: odkrycie Ameryki/upadek Konstantynopola/początek reformacji/wynalezienie druku/ renesans)
-nowożytność (do I wojny światowej/ jej zakończenia
-czasy najnowsze

at the turn of the century – na przełomie wieków
the end of an era – koniec epoki
in those days – wtedy
B.C. – „Before Christ” – it is used to date events before the birth of Jesus
BCE (Before the Common Current Christian Era) – przed naszą erą
A.D. – „Anno Domini” – means „in the year of the Lord” – it is used to date
CE (Common Current Christian Era) – naszej ery
events after Jesus birth
before – przed
after – po
ancient, old, new…
decade-
century-
from … to…

Chronologia – nauka o mierzeniu czasu
Proszę zapoznać się z poniższymi filmami.

Następnie przypomnij sobie, jak obliczamy upływ czasu pomiędzy wydarzeniami historycznymi.

Więcej o periodyzacji dziejów znajdziesz <<TU>>

Historical units of time
year
decade = 10 years
century= 100 years
milennium = 1000 years

1st century, 15th century (the nineteenth century), the year…

IV. Auxiliary science of history

Paleography –  is the study of historic writing systems and the dating of historical manuscripts, including the analysis of historic handwriting

Papyrus
Parchment – pergamin

Epigraphy is the study of inscriptions, or epigraphs (writing carved into something made of stone or metal)

Clay tablets – tabliczki gliniane
Ostracons – pieces of pottery or vessel (ostrakony, ostracyzm)

Heraldry – science about coat of arms (herb)

Genealogy – is the study of families, family history, and the tracing of their lineages.

Diplomatics -discipline centred on the critical analysis of documents

Sigillography/sphragistics – seals  (pieczęć)

Numismatics is the study or collection of currency (pieniądze), including coins, paper money, medals.

Cartography – maps

Ćwiczenie powtórkowe – Nauki pomocnicze historii. Odgadniesz wszystkie?

Sources for ancient history – problems

• The language barrier (An extinct languages)
  – a condition of sources
  – a small number of surces
  -types of sources (gliniane tabliczki, papirus, ostrakony, inskrypcje- problemy z odczytaniem)
  -copy of a document – źródła często funkcjonują w odpisach
  -problems with dating – (e.g.: in Rome from the 1st century BC, in ancient Greece according to the Olympics) – datacja jest zaburzona lub nieznana (np. n.e lub p.n.e. nie było używane, inne określanie czasu – Rzymianie od założenia Rzymu, Grecy według kolejnych olimpiad, inne państwa według dat panowania monarchów), kalendarze mogły być inne – kalendarz solarny, lunarny, juliański a gregoriański)

Przykładowe źródła dla historii starożytnej:
-dokumenty wyryte w kamieniu, zbiory praw, odpisy dzieł wielkich filozofów, utwory literackie, historyczne stworzone przez kopistów
-„Dzieje” Herodota – V w.p.n.e. wojny grecko -perskie
-„Iliada” i „Odyseja” Homera – VIII w. p.n.e. – epos – jeden z najstarszych gatunków literackich zaliczany do epiki
– teksty sakralne – Mezopotamia, Egipt
-teksty filozoficzne: Arystoteles, Sokrates, Platon
-monety:

Archeology – unwritten sources
-bada źródła wydobyte z ziemi, wody: monety, broń, biżuterię, pozostałości budowli, fortyfikacji itp.
-na tej podstawie można dowiedzieć się gdzie w danym okresie przebywali ludzie, czym się zajmowali
-historyk w pracy badawczej również korzysta z tych źródeł, poszukuje nakładających się na siebie informacji (na podstawie źródeł pisanych i niepisanych), szuka dowodów na uzasadnienie swoich hipotez.

Metody badań archeologicznych:
Badanie izotopu węgla C14 – Radiocarbon dating 

Dendrochronologia – Dendrochronology 

ZASADY PRAWA:

Lex retro non agit – prawo nie działa wstecz. Zasada ta pochodzi z prawa rzymskiego. Oznacza, że ustawodawca nie może ustanawiać norm prawnych powodujących skutki prawne w odniesieniu do zdarzeń z przeszłości.

Praesumptio boni viri – zasada domniemania niewinności. Wywodzi się z prawa rzymskiego. Osobę uznaje się za niewinną, dopóki stawiane jej zarzuty nie zostaną udowodnione przed sądem.

Nulla poena sine lege – nie ma kary bez ustawy. Nie można zostać ukaranym za czyn, jeśli w czasie jego popełnienia nie istniała norma prawna określająca sankcję za popełnienie tego czynu.

Ignorantia iuris nocet – nieznajomość prawa szkodzi. To znaczy, że nieznajomość normy prawnej nie zwalnia z odpowiedzialności w przypadku jej naruszenia.

Nullum crimen sine lege – nie ma przestępstwa bez ustawy. Nikt nie może ponosić odpowiedzialności karnej, jeżeli popełniony przez niego czyn nie był zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia

Dura lex sed lex – twarde prawo ale prawo. Wyraża konieczność bezwzględnego
podporządkowania się przepisom prawa. Nie ma tu mowy o usprawiedliwieniu ich łamania jakimikolwiek względami moralnymi czy etycznymi.

In dubio pro reo – zasada domniemania niewinności, wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. Istotą tej zasady jest to, iż wątpliwości nie dające się usunąć w drodze czynności dowodowych sąd musi rozstrzygać na korzyść oskarżonego.

Nemo iudex in causa sua – nikt nie może być sędzią we własnej sprawie. W sytuacji, w której bezstronność organu budzi uzasadnioną wątpliwość, może zostać on wyłączony z toczącego się postępowania.

Audiatur et altera pars – należy wysłuchać także drugiej strony. Zasada stosowana nadal w postępowaniu sądowym, dająca prawo ustosunkowania się do wypowiedzi innej strony.

https://www.facebook.com/watch/?v=2784256698514471

1. Zobowiązanie – stosunek cywilnoprawny pomiędzy wierzycielem (ten co żąda jakiegoś świadczenia) i dłużnikiem (ten co świadczenie wypełnia).
   np.
   -przechowanie, wykonanie dzieła
   -przeniesienie własności
   -zapłata należności pieniężnej
   -zaniechanie działania

Czasami może dołączyć do tej relacji poręczyciel (żyrant) – gwarantuje realizację świadczenia (jeżeli sam dłużnik tego nie zrobi).

Rodzaje świadczeń wykonywanych przez dłużników:

1. ze względu na czas wypełnienia:
-jednorazowe (płacimy raz)
-okresowe (czynsz)
-ciągłe (opłata za przechowywanie rzeczy)

2. ze względu na podzielność przedmiotu świadczenia:
-podzielne (może być spełnione w częściach, bez zmiany wartości, np. jakieś świadczenie pieniężne)
– niepodzielne (nie może zostać podzielone, np. budowa budynku)

3. sposób wyrażenia świadczenia:
– pieniężne
– niepieniężne

4. obowiązek osiągnięcia efektu:
– świadczenie rezultatu (wykonanie usługi)
– świadczenie starannego działania (nie liczy się efekt a dokonanie danej czynności)

UMOWY CYWILNOPRAWNE:
Umowa – czynność prawna (dwu lub wielostronna) – musi zawierać oświadczenia wszystkich przystępujących do niej stron.

Podstawowa zasada prawa zobowiązaniowego jest zasada swobody umów – strony umowy mogą ją kształtować tak aby odpowiadała ich interesom:
-mogą zawrzeć umowę lub z niej zrezygnować
-mają dowolność podmiotu z którym nawiązują umowę
-treść może podlegać negocjacjom
-forma umowy jest dowolna

Umowy nie mogą naruszać przepisów prawa powszechnie obowiązującego i muszą być zgodne z zasadami współżycia społecznego – tzn. że strony nie mogą postępować w stosunku do siebie nieuczciwie.

Rodzaje umów cywilnoprawnych:
1. ze względu na rolę stron umowy
-umowa jednostronnie zobowiązująca
-umowa dwustronnie zobowiązująca
2. sposób zawarcia i unormowania
-umowa nazwana (przewidziana w przepisach prawa np. cywilnego – umowa o dzieło, sprzedaży, najmu itp.)
-umowa nienazwana (nieprzewidziana w przepisach)
3. sposób ustania warunków
– umowa adhezyjna (przystąpienia – zgodna z odgórnie narzuconym wzorem)
-umowa indywidualna – kształtuje się w wyniku negocjacji stron

Absolutyzm oświecony – system polityczny, w którym władca sprawuje nieograniczoną władzę dla dobra ogółu (przeprowadza reformy militarne, oświatowe i gospodarcze w celu wzmocnienia militarnego, gospodarczego państwa). Król jest reformatorem, filozofem, przyjacielem uczonych, który rządzi zgodnie z ich wskazówkami.

CECHY:

• silna, scentralizowana monarchia, rządzona przez monarchę o nieograniczonej władzy, który rządzi zgodnie z interesem państwa (racją stanu);
• władca to „pierwszy sługa państwa”, który opiekuje się poddanymi;
• odrzucono koncepcję boskiego pochodzenia;
• modernizacja administracji (zarządzanie państwem), urzędnicy za swą pracę otrzymują wynagrodzenie, są ludźmi wykwalifikowanymi;
• rozwój nowoczesnej, zawodowej armii;
• rozwój oświaty (nacisk na szkolnictwo – kształcenie kadry urzędniczej i wojskowej);
• ograniczenie roli Kościoła (ma umacniać pozycję władcy w państwie);
• powstanie niezależnego sadownictwa;
• nacisk na rozwój gospodarczy (np. doktryna merkantylizmu).

PRUSY -rozwój terytorialny.
1466 – II pokój toruński – Prusy Królewskie do Królestwa Polskiego, a Prusy Zakonne polskim lennem
1525 – hołd pruski – sekularyzacja zakonu, Hohenzollernowie uzyskują władzę dziedziczną w Prusach Książęcych
1618 – połączenie Prus Książęcych z Brandenburgią, rozwój terytorialny (np. wojna trzydziestoletnia)
1656 – traktat z Radnot – porozumienie Fryderyka Wilhelma I ze Szwecją (Karol Gustaw) – rozbiór Polski – efektem był najazd wojsk siedmiogrodzkich na Polskę
1657 – traktaty welawsko-bydgoskie – zapobiegają dalszemu popieraniu przez Brandenburgię Szwedów, ale powodują utratę zwierzchnictwa lennego nad Prusami – stają się niezależnym państwem brandenbursko-pruskim.
1701 – księstwo staje się królestwem – koronacja Fryderyka I – powstaje Królestwo Prus, kolejne zdobycze terytorialne (np. wojny śląskie)
1871 – ustanowienie Cesarstwa Niemieckiego
1918 – abdykacja Wilhelma II i upadek cesarstwa, ogłoszenie Republiki Weimarskiej (jako kraj związkowy)
1947 – likwidacja państwa pruskiego po II wojnie światowej (tereny podzielone na strefy okupacyjne, potem na dwa państwa niemieckie, część ziem przekazanych Polsce)

PRUSY – dynastia panująca Hohenzollernowie (potomkowie żyją do dziś)

a) Fryderyk Wilhelm (1640 – 1688) (WIELKI ELEKTOR)- uwolnił Prusy spod zależności lennej od Polski (1657)

• rozbudowa administracji – regularne ściąganie podatków
• rozbudowa armii

b)Fryderyk I (1688 – 1701 elektor brandenburski jako Fryderyk III, w 1701 r. przyjął imię Fryderyka I jako król)

• przekształcił Prusy w królestwo,
• przyłączył do Prus Pomorze Zachodnie ze Szczecinem po wielkiej wojnie północnej

c) Fryderyk Wilhelm I („król kapral”, „król sierżant”)

• przekształcił armię zaciężną (wojska najemne) w armię poborową (rekrut potrzebny), 70% dochodów na wojsko, zwiększył liczebność wojska.
• żelazna dyscyplina w wojsku, kary;
• do armii chłopi i mieszkańcy miast – daje im możliwość awansu – stanowiska podoficerskie (oficerskie zarezerwowane dla szlachty)
• reforma kantonowa – utworzono obwody rekrutacyjne – kantoniści – wciągnięci na listę, odbywają służbę po której stanowią rezerwę na wypadek wojny

d) Fryderyk II Wielki (1740 – 1786) – król filozof

• reforma szkolnictwa (w 1763 r. wprowadził przymus szkolny wobec chłopców, kładł nacisk na umiejętności praktyczne przydatne gospodarce, uniwersytety miały kształcić w prawie i administracji, szkoły prowadzone przez kościoły miały być przekazane w zarząd państwa, utworzono seminaria nauczycielskie)
• tolerancja religijna, ale też laicyzacja państwa – ogłosił się głową kościoła, niechętny wobec kleru, sekularyzacja majątków kościelnych;
• w gospodarce zasady merkantylizmu, a także nacisk na rozwój państwa
• polepszenie sytuacji sanitarnej w kraju, kodyfikacja prawa,
• zdobycze terytorialne (trzy wojny śląskie, wojna siedmioletnia, zabory RON)
• zwiększenie nakładów na armię i powiększenie jej;
  

AUSTRIA (potomkowie do dziś – Dom Habsbursko-Lotaryński)

1273 – wybór Rudolfa Habsburga na króla Niemiec (w 1278 r., pokonał króla Czech Przemysła Ottokara II pod Suchymi Krutami i zdobył księstwa południowoniemieckie, m.in. Austrię – stała się dziedziczną posiadłością rodu.

W XV w. małżeństwo Albrechta V (Habsburg) z córką cesarza, króla Czech i Węgier – Zygmunta Luksemburskiego,- odziedziczył trony Czech i Węgier oraz został wybrany na króla Niemiec.

Maciej Korwin, król Węgier i Czech powiedział „ Bella gerant alii, tu, felix Austria, nube!”, co znaczy: „Niech inni walczą między sobą, a ty szczęśliwa Austrio, żeń się!”.  

1477 r. – arcyksiążę Maksymilian I, objął władzę w Niderlandach i wschodniej Burgundii, po drugim małżeństwie z księżniczką Bianką Marią Sforzą (ciotka Bony Sforzy) – pretensje do Księstwa Mediolanu.

1516 -wnuk Maksymiliana na hiszpańskim tronie, potem cesarz Karol V (podwójne małżeństwo dzieci Maksymiliana z potomkami Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego)- Neapol, Sycylia, Sardynia i Ameryka.

1519 r., po śmierci Maksymiliana I, tron cesarski objął jego wnuk Karol V. Dewiza: Austriae est imperare orbi universo  – Austria rządzi całym światem. Karol V – jako cesarz zwierzchnik całej Rzeszy, osobiście zaś władca Hiszpanii z Sardynią, Neapolem, Sycylią i Nowym Światem oraz Niderlandów, Burgundia  i Mediolan – rządził imperium, w którym nigdy nie zachodziło słońce.

1526 – Ludwik Jagiellończyk poległ w bitwie z Turkami pod Mohaczem – zawarte wcześniej sojusze z Habsburgami (potwierdzone małżeństwami dzieci Maksymiliana) umożliwiły zajęcie Czech i Węgier.

1556 – abdykacja Karola V podział imperium:
-brat Ferdynand – Austria, Czechy i Węgry, został cesarzem – linia austriacka – do 1918 r.
-syn Filip II – Hiszpania, Niderlandy, Burgundia i posiadłości włoskie – linia hiszpańska – wygasa 1700 r.
1713 – kryzys dynastyczny – Karol VI – brak męskich potomków – wydał tzw. sankcję pragmatyczną – dokument w którym zapisano, że kraje Habsburgów są niepodzielne związane unią realną a prawo dziedziczenia mają także kobiety – sukcesję przejmie Maria Teresa. Mimo traktatów międzynarodowych doszło do wojny o sukcesję austriacką (1740 – 1748) – utrata Śląska.

MONARCHIA HABSBURSKA

a) Maria Teresa ( 1740 – 1780)

• w posiadaniu są: Czechy, Węgry, Austria, Siedmiogród, Lombardia, Niderlandy Południowe (Belgia) – duże zróżnicowanie etniczne, językowe
• centralizacja władzy państwowej – utworzono Radę Państwa
• reforma administracji
• reforma systemu podatkowego
• nowe instytucje centralne odpowiadające za politykę zagraniczną, wewnętrzną, skarbową, wojskową (dzisiejszy rząd)
• kodyfikacja prawa
• zaczęto likwidować zakony i przejmować ich majątki

b) Józef II (1765 – 1790) – syn Marii Teresy

• początkowo prowadził rządy z matką, samodzielne rządy od 1780
• język niemiecki językiem urzędowym w monarchii
• reformy prawa (zniesienie tortur, procesów o czary, ograniczenie kary śmierci)
• rozbudowa tajnej policji
• merkantylizm
• tzw. józefinizm – polityka wyznaniowa – 1781 – ogłoszenie patentu tolerancyjnego – wolność wyznania – ograniczenie znaczenia politycznego i ekonomicznego kościoła – likwidacja zakonów – proboszczowie parafii zostają urzędnikami państwowymi
• rozbudowa sieci szkół elementarnych i średnich, obowiązek szkolny mężczyzn
• reforma armii – zwiększenie liczebności
• zniesiono poddaństwo osobiste chłopów w Austrii, Czechach i Galicji (1781) oraz na Węgrzech (1785)
• wydanie nowego kodeksu karnego