Aktualności

Polecam poniższy webinar, który nakreśla sposób pisania wypracowań maturalnych z wiedzy o społeczeństwie:

Pisanie planu pracy…

…wstępu…

…oraz zakończenia:

I. Na początek przypomnij sobie następujące pojęcia:

STRATYFIKACJA SPOŁECZNA (SOCIAL STRATIFICATION)
WARSTWY SPOŁECZNE (SOCIAL LAYERS)
RUCHLIWOŚC SPOŁECZNA (SOCIAL MOBILITY)
SPOŁECZEŃSTWO OTWARTE (OPEN SOCIETY)
SPOŁECZEŃSTWO ZAMKNIĘTE (CLOSED SOCIETY)

CEL: Dowiesz się jakie nierówności występują w społeczeństwie i do czego mogą prowadzić.

Idea równości powinna być fundamentem ustroju demokratycznego. Konstytucja przecież gwarantuje wszystkim obywatelom prawo do równego traktowania przez władze publiczne oraz zakazuje dyskryminacji z jakichkolwiek przyczyn. A jednak, wielu z nas uważa, że nierówności społeczne w Polsce występują. Zarówno na płaszczyźnie prawa jak i ekonomii.

II. Zapoznaj się z filmem (przede wszystkim 10 ostatnich minut – część „EGALITARYZM”):

III. NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE (social inequalities)

1.Nierówność społeczna – zjawisko nierównego podziału dóbr cenionych w społeczeństwo. / the phenomenon of unequal distribution of valued goods in society.

2. Źródła nierówności społecznych / sources, social factors of social inequality:
a. władza (authority)
b. dochody i majątek (Income and property)
c. prestiż (Prestige)
d. wykształcenie (Our education)
e. nierówne traktowanie  – dyskryminacja lub faworyzowanie grup lub jednostek (unequal life chances, discrimination, favoring groups or individuals)
f. uwarunkowania osobiste (talent, nabyte umiejętności i wiedza, poziom motywacji, pracowitość) – personal conditions

3. Poziom nierówności w społeczeństwie może być mierzony np. wskaźnikiem Giniego, który mierzy stopień koncentracji dochodu w społeczeństwie
–> im wyższa jest wartość wskaźnika, tym większe są dysproporcje w dochodach.

Gini coefficient – a statistical measure of economic inequality in a population.

„Naturalną wadą kapitalizmu jest nierówny podział bogactwa. Naturalną zaletą socjalizmu jest sprawiedliwy podział biedy”

4. Kontrowersje
a. Komunizm dążył do likwidacji nierówności społecznych
b. zwolennicy występowania nierówności uważają, że są one czynnikiem motywującym (mobilizacja społeczeństwa)
c. zbyt duże dysproporcje powodują hamowanie rozwoju
d. negatywnym aspektem jest nierówność szans życiowych – prawdopodobieństwo, że dany człowiek uzyska różne dobra cenione w społeczeństwie

5. Państwo przeciwdziała nierównościom społecznym:
a. progresywny podatek dochodowy
b. powszechny dostęp do edukacji
c. bezpłatny dostęp do służby zdrowia
d. system świadczeń społecznych

6. Konflikty i napięcia spowodowane nierównościami.
a. konflikt między pracodawcami a pracownikami
b. konflikt o władzę
c. pogłębianie się różnic religijnych narodowościowych i rasowych, które prowadzą do kolejnych konfliktów.

Materiał dodatkowy – dostępne są napisy polskie.

NOTATKA

1. Struktura społeczna w PRL:
   a. reforma rolna i nacjonalizacja przemysłu wprowadzona przez komunistów po II wś zdeterminowały strukturę społeczeństwa polskiego w tym okresie:
   -nomenklatura partyjna – elita Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej
   -inteligencja
   -robotnicy przemysłowi i rolni (PGR, spółdzielnie rolnicze) – najliczniejsza klasa społeczna,
   -chłopi (rolnicy indywidualni
   

2. Transformacja ustrojowa po 1989 r.
a. skutki przemian w początkach transformacji
– degradacja społeczna (social degradation)
– pogorszenie się jakości życia (worsening living standards)
-wzrost bezrobocia (rise in unemployment)
-inflacja (inflation)

b. reformy lat 90. XX w.
-prywatyzacja
-przywrócenie gospodarki wolnorynkowej
-demokratyzacja ustroju politycznego

c. adaptacja społeczna – przystosowywanie się społeczeństwa do nowych warunków
– nomenklatura –> klasa wyższa, wykorzystali proces prywatyzacji i się wzbogacili na własnej działalności gospodarczej
– inteligencja –> inwestycje zagraniczne
– robotnicy i chłopi –> tzw. small biznes
– duża emigracja o podłożu zarobkowym

3. Homo sovieticus – mentalność opierająca się na:
– brakiem inicjatyw, bierności
-roszczeniową postawą w stosunku do władzy
-niechęcią do zmian
-grozi im marginalizacja – wykluczenie ze społeczeństwa

4. Proces dyferencjacji inteligencji (zróżnicowania):
-to zbiorowość ludzi wykonujących pracę umysłową lub twórczą, wyróżniają się wysokimi walorami intelektualnymi i moralnymi
-etos inteligencji – poczucie obowiązku wobec całego społeczeństwa oraz odpowiedzialność za jego rozwój

5. Struktura współczesnego społeczeństwa polskiego
a. struktura klasowa:
– klasa wyższa
– nowa klasa średnia
– klasa średnia
– klasa niższa

b. kategorie społeczno-zawodowe:
– wyżsi kierownicy, urzędnicy i specjaliści
– specjaliści średniego stopnia
– pracownicy biurowi
– pracownicy handlu i usług
– średni i mali właściciele
– robotnicy wykwalifikowani
– robotnicy niewykwalifikowani
– chłopi i robotnicy rolni

PORÓWNANIE STRUKTURY SPOŁECZEŃSTWA PRL I WSPÓŁCZESNEGO

Praca domowa „Praca z lekturą” s. 121



Materiał dodatkowy:

https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2019/06/PIE-Polska_1989-2019.pdf

I. Konstytucyjna zasada suwerenności narodu –> zdolność społeczeństwa do samodzielnego sprawowania władzy –> wybór swoich przedstawicieli (z różnych ugrupowań)

Legitymizacja władzy – uprawomocnienie władzy oparte na społecznej akceptacji, powszechne przekonanie, że sprawowanie władzy przez określone podmioty jest zasadne, usprawiedliwione

II. Prawo wyborcze
1. znaczenie podmiotowe – uprawnienia obywateli do głosowania i kandydowania
2. znaczenie przedmiotowe – zbiór zasad, norm i reguł określających sposób przeprowadzenia wyborów

III. Zasady wyborcze
-powszechność
-równość
-bezpośredniość
-tajność

+ zasada podziału mandatów:
-większościowa – kandydat musi uzyskać największą liczbę głosów w okręgu (względna lub bezwzględna – 50% musi mieć, jak nie to II tura)
– proporcjonalna – partie otrzymują liczbę mandatów proporcjonalną do liczby głosów na listy ich kandydatów

IV. Funkcje wyborów w państwach
a. demokratycznych
– artykulacyjno-integracyjna
– kontrolna
– kreacyjno-władzotwórcza
– legitymizująco-stabilizująca
– edukacyjno – prezentacyjna
-selekcyjno-mobilizacyjna

b. niedemokratycznych
-administracyjna
-kontrolna
-promocyjno-propagandowa

V. Systemy wyborcze

Zasady i procedury przeprowadzania wyborów regulują ustawy zwane ordynacjami wyborczymi.

W Polsce obowiązuje Kodeks wyborczy z 5 stycznia 2011 r.

1. system proporcjonalny – komitet wyborczy uzyskuje taki procent miejsc w parlamencie, jaki procent poparcia uzyskał w wyborach 

2. system większościowy

– wariant z okręgami jednomandatowymi – W państwie tworzy się liczbę jednomandatowych okręgów wyborczych odpowiadającą liczbie mandatów. W każdym okręgu mandat zdobywa kandydat, który uzyskał największą liczbę głosów

– wariant z okręgami wielomandatowymi – W państwie tworzy wielomandatowe okręgi wyborcze. Każdy wyborca głosuje na liczbę kandydatów równą liczbie mandatów w okręgu. Mandat otrzymuje określona liczba kandydatów z najlepszymi wynikami wyborczymi

3. system mieszany – do określonego organu władzy przedstawicielskiej część kandydatów wybierana jest wg systemu proporcjonalnego, a część wg systemu większościowego

VI. Systemy przeliczania głosów
-metoda d’Hondta
-metoda Sainte-Lague”
-metoda Hare’a-Niemeyera

1. Struktura społeczna – zbiór elementów, z których składa się społeczeństwo oraz układ zachodzących między nimi zależności.

 Social structure is the set of elements (for example: social institutions and patterns of institutionalized relationships) that together compose society.

W socjologii wyróżniamy
– makrostruktury (macrostructures)– tworzą je wielkie grupy, klasy, warstwy, grupy społeczno‑zawodowe oraz relacje między nimi (described at a large-scale level, featuring for instance social groups, organizations, institutions, nation-states and their respective properties and relations)
–mikrostruktury – tworzą je relacje w obrębie małych grup społecznych, jak np. rodziny, społeczności lokalne, kręgi rówieśnicze (relations between social positions or social roles in small social groups).

Cechą struktur jest ich hierarchiczność. (The main feature of structures is hierarchy.)

Stratyfikacja (Social stratification)– to inaczej uwarstwowienie. (society’s categorization of its people into groups)

2. Rodzaje struktury
a) Struktura klasowa (economic class structure)
-Klasa wyższa (Upper class)
-Klasa średnia (Middle class)
-Klasa niższa (Lower class)

b) Struktura warstwowa (social stratum structure)
Warstwa społeczna (social stratum) to zbiorowość ludzi, którzy uznają, że łączy ich wspólna pozycja społeczna. Wyznacznikiem tej pozycji może być styl życia, wykształcenie, wpływ na władzę, prestiż. (Przykład: inteligencja, którą charakteryzuje wyższe wykształcenie, zainteresowanie kulturą wysoką i liberalne poglądy). (people are assigned according to their social status, education, or income)

c) Struktura zawodowa (Occupational structure)

– ukazuje zróżnicowanie społeczeństwa pod względem zawodowym. W społeczeństwie z każdym zawodem jest związany określony prestiż społeczny (decyduje o nim wysokość zarobków). Jednak nie zawsze tak bywa, czego przykładem są wykładowcy akademiccy, którzy wykonują zawód o wysokim prestiżu, a ich zarobki są przeciętne.

d) Struktura demograficzna (Demographic structure)

– zróżnicowanie społeczeństwa m.in. ze względu na wiek. Na podstawie tego kryterium można podzielić jednostki na znajdujące się w wieku: przedprodukcyjnym ( do 17. roku życia), produkcyjnym (między 18.a 59 rokiem życia) poprodukcyjnym (60.-65. roku życia).

e) Struktura narodowościowa i religijna (National and religious structure)

.

3. Klasa społeczna a warstwa społeczna

Ruchliwość społeczna

4. Ruchliwość społeczna (mobilność społeczna) – zmiana pozycji społecznej jednostki na skutek przemieszczania się między grupami.
a. ruchliwość strukturalna – polega na zanikaniu i powstawaniu grup społecznych
b. ruchliwość wymienna – polega na zastępowaniu jednych osób przez inne
c. ruchliwość pionowa (wertykalna) – typy przemieszczeń, które powodują zmianę pozycji społecznej jednostki
– awans
– degradacja
d. ruchliwość pozioma (horyzontalna) – przejście jednostki z jednej grupy społecznej do drugiej, umieszczonej na tym samym poziomie stratyfikacji społecznej
e. zmiana pozycji społecznej może zachodzić w skali
–wewnątrzpokoleniowej (awans konkretnej osoby w czasie jej życia)
– międzypokoleniowej (awans określonej osoby w stosunku do pozycji społecznej rodziców)
f. ze względu na podmiot ruchliwości społecznej wyróżnia się ruchliwość indywidualną i zbiorową
g. ruchliwość społeczna może mieć charakter wewnątrzgrupowy i międzygrupowy

5. Mobilność przestrzenna
a. migracja – zjawisko przemieszczania się ludzi w przestrzeni
b. rodzaje migracji ze względu na obszar:
– migracja wewnętrzna (w granicach państwa)
– migracja zewnętrzna (przemieszczanie się między państwami)
c. rodzaje migracji zewnętrznej
– imigracja – przyjazd do określonego państwa
– emigracja –  opuszczenie własnego kraju
– reemigracja –  powrót do państwa, które się wcześniej opuściło
– deportacja – przymusowe przesiedlenie
– repatriacja –  powrót do kraju osób przymuszonych do jego opuszczenia
–impatriacja – powrót do ojczyzny potomków obywateli państwa urodzonych za granicą
d. migracje ekonomiczne (zarobkowe) i polityczne (uchodźcy)
e. migracje czasowe i stałe
f. migracje dobrowolne i przymusowe
g. migracje legalne i nielegalne

Zadanie
Zapoznaj się z poniższym fragmentem podręcznika do Socjologii. Zwróć uwagę na poszczególne przykłady różnych typów ruchliwości społecznej.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

1. Opozycja polityczna:
   1. instytucja systemu demokracji parlamentarnej, alternatywna politycznie i programowo dla rządu (wąskie ujęcie)
   2. partie, ruchy i organizacje sprzeciwiające się polityce aktualnie sprawującego władzę ugrupowania (szerokie ujęcie)

• Partie, które nie weszły do parlamentu, nazywa się „opozycją pozaparlamentarną”.
• Gabinet cieni

2. Funkcje opozycji
a. kontrola działań i decyzji rządu
b. krytyka prowadzonej przez niego polityki
c. alternatywa polityczna (trzeba wytykać potknięcia aktualnej władzy, aby zapunktować i przejąć władzę w przyszłości; stworzyć odmienny program; przygotować kolejnych kandydatów na urzędy państwowe)

3. Rodzaje opozycji s. 159.

Ćwiczenia

1. https://zpe.gov.pl/a/sprawdz-sie/DZV5ZcffU

2. Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.

Gabinet cieni Platformy Obywatelskiej: kto go tworzy? Ponad 50 osób, w tym 6 polityków ze Śląska

Gabinet cieni Platformy Obywatelskiej zebrał się w Katowicach w środę 19 września 2018, obradując – wspólnie m.in. z samorządowcami – na temat wydawania pieniędzy unijnych w miastach i województwach, a także o polityce energetycznej i zbliżających się wyborach. Gabinet w swoim założeniu miał być nie tylko recenzentem, ale i alternatywą wobec rządów PiS. Pomijając kwestię jego skuteczności, dziś prezentujemy jego skład. To 51 osób, w tym 6 polityków ze Śląska.

Źródło: Gabinet cieni Platformy Obywatelskiej: kto go tworzy? Ponad 50 osób, w tym 6 polityków ze Śląska, 19.09.2019 r., dostępny w internecie: dziennikzachodni.pl [dostęp 21.12.2020 r.]

Wyjaśnij, jaką rolę pełni gabinet cieni w państwie demokratycznym.

4. Opozycja we współczesnej Polsce
a. o. w organach parlamentu
-inicjacja obrad Konwentu Seniorów
-ustalanie porządku obrad Sejmu PR
-wpływ na porządek i plan pracy obrad komisji sejmowych
-przemówienia w debatach mogą mieć dłuższe niż pojedynczy poseł
-wicemarszałkowie mogą być wybierani z przedstawicieli klubów opozycyjnych (Marszałek Sejmu raczej z ramienia partii rządzącej, ponieważ wyboru dokonuje się większością bezwzględną w głosowaniu imiennym)

b. o. w procesie ustawodawczym
c. o. w procedurach kreacyjnych

5. Obstrukcja parlamentarna

6. Koabitacja

ARTYKUŁ DODATKOWY

1. Przyczyny rywalizacji mocarstw:

–
–
–
–

2. Trójprzymierze

3. Trójporozumienie

4. „Kocioł bałkański”

-rejon niestabilny (wiele religii, wiele narodów, które dążą do wyzwolenia się spod panowania Turcji, która słabnie)

– Serbowie, Albańczycy, Macedończycy, Bułgarzy – chcą niepodległości

– Serbia, Czarnogóra, Grecja – chcą powiększać swoje tereny kosztem Turcji

– tereny te są obszarem wpływów Turcji, Rosji i Austro-Węgier (dochodzi do wojny rosyjsko tureckiej – zakończona w 1878 r. na kongresie w Berlinie)

-I wojna bałkańska (1912-1913) pomiędzy Ligą Bałkańską (Grecja, Serbia, Czarnogóra i Bułgaria) a Turcją. Turcy zostali wyparci z Europy.

– II wojna bałkańska (1913) – państwa zwycięskie się nie dogadały – Bułgaria traci tereny.

5. Dążenia narodowowyzwoleńcze (np. Polska)

1. Działalność partii politycznych w Polsce regulują (w jaki sposób? s. 150):

a. Konstytucja RP z 1997 r. (art. 11, art. 13)

b. Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych

– ewidencje partii politycznych prowadzi Sąd Okręgowy w Warszawie

– rejestracji dokonuje się na podstawie statutu – ustawa wymaga zgodności statutu z polskim prawem i zasadami demokracji

– partie mają zagwarantowany dostęp do mediów publicznych

– główne źródła finansowania: składki członkowskie, dochody z majątku, darowizny, spadki oraz subwencje z budżetu, finansowanie jest jawne

c. Kodeks wyborczy

2. Finansowanie partii politycznych (zasady otrzymania? s. 151):

– DOTACJE
– SUBWENCJE

3. Etapy rozwoju systemu partyjnego Rzeczypospolitej Polskiej

Do 1989 r. w Polsce panował system partii hegemonicznej (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza oraz Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne). W 1989 r. wprowadzenie pluralizmu politycznego.

a. FAZA I (1989 – 1993)
– rozwiązanie PZPR
– utworzenie SLD, PSL
– opozycja antykomunistyczna utworzyła swoje partie
– UD – Unia Demokratyczna – Tadeusz Mazowiecki
– PC – Partia Centrum – Jarosław Kaczyński

– system wielopartyjny, bardzo rozdrobniony

b. FAZA II (1993 – 2001)
– zmiana ordynacji wyborczej do Sejmu RP (progi wyborcze 5% dla partii i 8% dla koalicji) –> konsolidacja i stabilizacja sceny partyjnej
– do Sejmu w 1993 r. weszły: SLD, PSL, UD, Konfederacja Polski Niepodległej, Unia Pracy, Bezpartyjny Blok Wspierania Reform
– wybory 1997 – prawica stworzyła koalicję – Akcję Wyborczą Solidarność
– scena polityczna podzielona na obóz postkomunistyczny (SLD na czele) oraz postsolidarnościową prawicę (AWS).
– po rozpadzie AWS powstały: PO oraz PIS.

Reformy systemu wyborczego tego okresu:
– wybór metody D’Hondta przeliczania głosów na mandaty 
– przy rejestracji partii politycznej wprowadzono wymóg uzyskania poparcia 1000 obywateli (1997 r.)
– wprowadzenie progów wyborczych – 5% dla partii i 8% dla koalicji

c. FAZA III (od 2001)
– zanika podział na obóz postkomunistyczny oraz postsolidarnościową prawicę.
– od 2005 r. na czele PIS, PO, SLD
– rozpoczyna się konflikt PIS – PO

4. Kryteria klasyfikacji partii politycznych w Polsce:
-kryterium gospodarczo-społeczne
-światopoglądowe
-stosunku do Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
-stosunku do integracji europejskiej

5. Charakterystyka głównych partii politycznych:
-PIS
-PO
-SLD
-PSL
-Konfederacja Wolność i Niepodległość

(scharakteryzuj)

1. Prawo cywilne normuje stosunki prawne (majątkowe i osobiste) pomiędzy podmiotami prawa prywatnego, a więc osobami fizycznymi i prawnymi.

2. Podstawowe pojęcia z zakresu prawa cywilnego

a. PODMIOTY PRAWA CYWILNEGO:

        * osoba fizyczna – każdy człowiek (ma prawa i obowiązki z zakresu prawa cywilnego, ale nie może stać się przedmiotem stosunków prawnych)

        * osoba prawna – jednostka organizacyjna, która może wystąpić jako samodzielny podmiot prawa

b. ZDOLNOŚĆ PRAWNA I ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

*zdolność prawna – posiada każda osobowa od urodzenia do śmierci – oznacza możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych (np. bycie właścicielem jakiejś nieruchomości)

        *zdolności do czynności prawnych – możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych (możliwość dokonywania działań dzięki którym zmieni się stan cywilnoprawny, np. możliwość przekazania darowizny)

                 – nie posiadają– osoby do 13 roku życia lub ubezwłasnowolnionych

                 – ograniczona zdolność do czynności prawnych – osoby małoletnie po ukończeniu 13 roku życia i częściowo ubezwłasnowolnione

                 – pełna zdolność – po 18 roku życia (16 rok życia – kobiety zamężne)

c. PRZEDSTAWICIELSTWO- zastępowanie osoby, która nie ma prawa/możliwości/chęci osobistego działania:

                 – przedstawicielstwo ustawowe– każda osoba niepełnoletnia (nie ma zdolności do czynności prawnych) musi być reprezentowana przez przedstawiciela

                 – pełnomocnictwo – gdy zostaje wyznaczona druga osoba, która podejmuje w czyimś imieniu jakieś czynności (np. prawnik w toku procesu sądowego reprezentujący interesy klienta)

3. Prawo rzeczowe – zbiór regulacji dotyczących własności i innych sposobów korzystania z rzeczy (tj. przedmioty materialne):

*własność- posiadanie rzeczy, którą można samodzielnie dysponować i z niej korzystać.

4. Prawo spadkowe
-spadek
– dziedziczenie testamentowe
-zachowek
-dziedziczenie ustawowe

5. Uczestnicy rozprawy w procesie cywilnym:

-powód
-pozwany
-świadkowie, biegli
– sędzia

1. Systemy partyjne to całokształt relacji zachodzących pomiędzy wszystkimi partiami działającymi w danym państwie:
-zadania i funkcje partii,
-relacje pomiędzy ugrupowaniami i wewnątrz nich
-relacje na linii partia – instytucje państwowe

System partyjny jest konieczny żeby mogła istnieć konkurencja międzypartyjna oraz legitymizacja władzy państwowej.

2. Klasyfikacja systemów partyjnych
a. system jednopartyjny (monopartyjny, niekonkurencyjny) – w państwie działa tylko jedna partia. Aktualnie np. na Kubie (Komunistyczna Partia Kuby), Erytrea (Ludowy Front na rzecz Demokracji i Sprawiedliwości)

*wyróżnia się tu jeszcze system partii hegemonicznej (czyli jest więcej partii, ale tylko takie na które zgadzają się rządzący). Aktualnie system taki panuje w Chińskiej Republice Ludowej, Korei Północnej, Wietnamie i Laosie.

b. system dwupartyjny – w państwie działa wiele partii, ale dwie liczą się w wyborach, np. USA – Demokraci i Republikanie. Gwarancja stabilności rządów.

*system dwuipółpartyjny. np. w Niemczech Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD) i Unia Chrześcijańsko- Demokratyczna/ Unia Chrześcijańsko-Społeczna (CDU/CSU) + Zieloni lub  Wolna Partia Demokratyczna (FDP)

c. system wielopartyjny – wady to niestabilność rządów, każda partia ma inny pomysł na rządzenie państwem

– system partii dominującej – istnieje wiele partii, z których tylko jedna jest w stanie zdobyć większość w parlamencie

– system dwóch partii dominujących– istnieje wiele partii, ale podczas wyborów łączą się w dwa rywalizujące bloki

– system kooperacji partii – podczas wyborów wszystkie partie prowadzą odrębną kampanię, a po ich zakończeniu przystępują do współpracy

–system dwublokowy – współpraca partii zgrupowanych w dwóch przeciwstawnych blokach politycznych

– system rozbicia partyjnego – brak zdecydowanego zwycięzcy w wyborach i konieczność tworzenia koalicji rządowej

4. Systemy partyjne wybranych państw demokratycznych

a. Stany Zjednoczone Ameryki 

b. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej

c. Republika Francuska

d. Republika Federalna Niemiec

e. Konfederacja Szwajcarska

f. Republika Włoska

+ Zadanie 2. s. 149