Autor: Paulina Stelmaszczyk

I PRAWO

1. Definicja prawa:
   a. w ujęciu przedmiotowym:
   -normy regulujące relacje między ludźmi na danym obszarze
   -to zakazy i nakazy regulowane przymusem państwowym
   -zawiera reguły uznawane za właściwe (legalne) i niewłaściwe (nielegalne)
   b. w ujęciu podmiotowym:
   -to uprawnienia dotyczące danego podmiotu stosunków prawnych (człowieka, obywatela, organizacji)
   -jeżeli danej jednostce przysługują jakieś prawa (np. autorskie albo wyborcze)
   
   *prawo podmiotowe zagwarantowane w normach prawa przedmiotowego to określone uprawnienie, np. prawo do nauki, prawo do własności, wolność lub swoboda (np. wolność słowa, swoboda poruszania się).

2. Pozytywizm prawniczy – prawo pozytywne – reguły ustanowione lub uznane przez różne organy państwa.
-prawo tworzy człowiek
-prawo jest zmienne, bo władza może je aktualizować
-prawo nie ma związku z moralnością (obowiązuje niezależnie od tego czy jest dobre i sprawiedliwe czy nie)

*Formuła Radbrucha (Gustaw Radbruch) – normy rażąco niesprawiedliwe i nieludzkie nie powinny zasługiwać na miano prawa, nawet ustanowione poprawnie (św. Augustyn lex iniusta non est lex.
-po II wś spór się pojawił (naziści mają odpowiedzieć za zbrodnie, które były zgodne z prawem III Rzeszy) – procesy norymberskie
-1991 – 2004 – procesy strzelców przy murze berlińskim (strzelali do ludzi uciekających z NRD do RFN

3. Naturalizm prawniczy – prawo naturalne – odwołuje się do woli Boga, natury ludzkiej, wartości uniwersalnych. Prawo może funkcjonować nawet bez akceptacji organów władzy. Ważne w systemie prawa międzynarodowego i systemie ochrony praw człowieka.

– prawo wynika z praw boskich lub uniwersalnych wzorców postępowania
-prawo jest niezależne od człowieka
-państwo nie tworzy prawa, ale potwierdza, które reguły są obowiązujące
-prawa te są trwałe, uniwersalne
-prawo i moralność ściśle się przenikają (życie, sprawiedliwość, dobro)
-pojęcia z zakresu prawa naturalnego są zbyt uniwersalne, ogólne, mało precyzyjne aby mogły określać stosunki społeczne.

II NORMY PRAWNE

4. Normy społeczne – wzorce zachowań przyjęte w danej zbiorowości:
a. normy moralne – wywodzą się z systemów etycznych, odwołują się do wewnętrznego przekonania o tym, co jest dobre a co złe (słuszne/niesłuszne, sprawiedliwe/niesprawiedliwe)

Przykłady
-etyka sokratejska
-obowiązek solidarności wg. Jana Pawła II
-imperatyw kategoryczny Kanta

b. normy religijne – mówią o tym co jest dobre i złe według danego systemu religijnego
-w Iranie, Arabii Saudyjskiej i Izraelu są obowiązującym prawe, państwowym

Przykłady:
-obowiązek świętowania szabatu w judaiźmie
-obowiązek uczestniczenia w niedzielnej mszy w katolicyźmie
-obowiązek postu w czasie ramadanu w islamie

c. normy obyczajowe – wynikają z tradycji zachowanych w danym społeczeństwie (obyczaj – przekazywana z pokolenia na pokolenie reguła zachowania)
-co wypada robić? a co nie wypada?
-konsekwencją nieprzestrzegania – sankcje rozporoszone (nieformalne) – negatywne reakcje ze strony społeczeństwa, marginalizacja, ograniczanie kontaktów, uznanie za osobę niekulturalną

Przykłady:
-savoire-vivre
-protokół dyplomatyczny
-netykieta w Internecie

d.normy zwyczajowe – ZWYCZAJ – jest łagodniejszy niż obyczaj – stąd też reacja społeczeństwa nie będzie tak ostra w przypadku jego złamania.

Przykład:
-zwyczaj lania wody w lany poniedziałek – śmigus-dyngus
-łamanie się opłatkiem w Wigilię

e. normy prawne – mają na celu kontrolę zachowania człowieka ale nie wpływają na jego mentalność
-powstają w wyniku działania prawodawcy – organu władzy, który ustala prawo
– są zagwarantowane przymusem państwowym – za złamanie grożą sankcje skupione (formalne) – podmiot ponosi karę – egzekwowaniem prawa zajmują się służby i organy państwowe – sądy, prokuratura, policja

Przykłady:
-zakłócanie porządku publicznego
-członkostwo i wewnętrzne kary w Związku Harcerstwa Polskiego

*Legislacja – proces ustalania norm prawnych i wprowadzania go do porządku prawnego

5. Przepisy prawne:
-to tekst będący logicznym zapisem prawa (np. artykuł prawa, paragraf, ustęp)
-norma prawna nie jest przepisem prawnym bo jest zbyt ogólna (nie jest precyzyjne zapisana w akcie prawnym)

Klasyfikacja norm prawnych:
a. podział ze względu na rodzaj sankcji:
-norma doskonała(lex perfecta) – za jej naruszenie sankcją jest uznanie czynności za nieważną
– norma więcej niż doskonała(lex plus quam perfecta)-opatrzona jest sankcją nieważności aktu stosującego taką normę oraz inną sankcją prawną, zwykle sankcją karną
-norma mniej niż doskonała ( lex minus quam perfecta)- opatrzona jest jedynie sankcją karną; nie unieważnia jednak dokonanej czynności stosującej te normę.
– norma niedoskonała( lez imperfecta)- to norma dla której w systemie prawa nie można znaleźć sankcji. Normy te występują najczęściej w prawie konstytucyjnym, prawie rodzinnym i prawie administracyjnym.

b. podział ze względu na moc obowiązywania:
-norma bezwzględnie obowiązująca -imperatywna (ius cogens) ustalają jeden rodzaj powinnego zachowania nie przewidując innej opcji do wyboru dla adresata pod rygorem sankcji. Np.: „termin przedawnienia nie może być przedłużany przez czynność prawną”
-norma względnie obowiązująca – dyspozytywna (ius dispositivum) – pozostawiają podmiotom wybór zachowania w danych okolicznościach. Np.: „zobowiązuje nabywcę jeżeli strony nie postanowiły inaczej…” lub
„…w braku odmiennego postanowienia…”

c. kryterium podziału ze względu na adresata:
-norma generalna – określa adresata przez wskazanie jego cechy, która może być wspólna dla różnych podmiotów (np. bycie człowiekiem, prezydentem, posłem, obywatelem)
-norma indywidualna – konkretnie wskazuje odbiorcę – np. z imienia i nazwiska, nazwy przedsiębiorstwa itp.

d. kryterium dyspozycji, określenia powinności:
-norma ogólna (abstrakcyjna) (lex generalis) to reguła powszechnie obowiązująca, obejmująca szeroki zakres spraw i adresatów np.: „kto zabija człowieka podlega karze…”
– norma szczególna (konkretna) (lex specialis) to reguła ustanawiająca wyjątki od postanowień reguły powszechnej np.: „kto będąc pod wpływem silnego wzburzenia wynikającego z obrony
koniecznej zabija człowieka…”

6. Budowa normy prawnej – dwa stanowiska
a. Stanowisko trójelementowej normy prawnej. Według tego stanowiska normę prawną dzielimy na:
1. hipotezę – określa adresata normy (wskazuje czyje zachowanie dana norma reguluje), jego cechy (wiek, zawód) i okoliczności (miejsce, czas, zjawiska).
2. dyspozycję – określa zachowanie adresata w sytuacji wskazanej w hipotezie. Wskazuje jego uprawnienia lub obowiązki.
3. sankcję – precyzuje konsekwencje prawne, zastosowane wobec adresata w przypadku zachowania niezgodnego z dyspozycją.

b. stanowisko polimorficzne (wielopostaciowe) konstruujemy normę prawną na wiele sposobów, w zależności od zamierzonego celu, np. normy sprężone, składające się z:
-normy sankcjonowanej (wyraża powinność określonego zachowania się adresata normy, zakazy lub nakazy zachowania) HIPOTEZA+DYSPOZYCJA
-normy sankcjonującej (zakres zastosowania/hipoteza, zakres normowania/dyspozycja).

III Rodzaje i gałęzie prawa

7. Gałąź prawa – zbiór norm prawnych, regulujący daną dziedzinę życia, np.: prawo prywatne: chroni interesy jednostki, reguluje stosunki osobiste i majątkowe; prawo publiczne: służy ochronie interesów państwa jako dobra wspólnego wszystkich obywateli.

8. Ze względu na zakres regulacji prawa w Polsce oraz istniejące gałęzie prawa wyróżniamy:
 prawo cywilne,
 prawo karne,
 prawo administracyjne,
 prawo konstytucyjne,
 prawo rodzinne i opiekuńcze,
 prawo finansowe,
 prawo pracy,
 prawo prywatne międzynarodowe,
 prawo międzynarodowe publiczne,
 prawo europejskie,
 prawo kościelne,
 prawo zwyczajowe.

9. Podstawowe gałęzie prawa:
a) prawo cywilne: reguluje stosunki majątkowe i osobowe pomiędzy obywatelami, np. (prawo cywilne zobowiązania – zasady zawierania umów, prawo rzeczowe: własność, użytkowanie, zastaw, hipoteka,
prawo spadkowe: zasady dziedziczenia,

b) prawo karne: wprowadza zakazy i nakazy pewnych zachowań, reguluje stosowanie przez państwo sankcji w razie ich naruszenia:
– rodzaje przestępstw i grożące za nie kary,
-zasady postępowania przed sądem karnym,
-zasady wykonywania kar.

c) prawo administracyjne: reguluje stosunki pomiędzy organami administracji państwowej i obywatelami oraz normuje organizację i funkcjonowanie instytucji i organizacji państwowych:
-zasady funkcjonowania organów i instytucji państwowych,
-zasady postępowania przed organami administracji publicznej

10. System prawa – uporządkowany zbiór regulacji, którego elementy są powiązane ze sobą i obowiązują na terenie danego państwa.
System prawa może się zmieniać i działa według określonych zasad:
-hierarchiczności – każda norma prawna ma określoną pozycję (rangę) względem innych
-zasada spójności – normy nie mogą się wzajemnie wykluczać
– zasada zupełności – każde zagadnienie prawne można rozstrzygnąć na podstawie norm należących do danego systemu.

11. Typy systemów prawa:

a. mieszane systemy prawa – łączą różne typy

b. system prawa pozytywnego – idea pozytywizmu prawniczego mówi, że prawo wywodzi się jedynie z regulacji wprowadzonych do systemu, inaczej:
-civil law system – system prawa stanowionego
-system rzymski
-system kontynentalny

c. system prawa precedensowego – system anglosaski – system prawa sędziowskiego – common law system – system prawa powszechnego
-precedens – wyrok sądowy mający bezpośredni wpływ na treść rozstrzygnięć sądów w takich samych lub podobnych sprawach
– nie można ujmować zasad sztywno w aktach normatywnych – jest bowiem szereg czynników, które trzeba sprawdzić

d. system prawa zwyczajowego – prawo rdzenne/ludowe
– często zasady nie są spisane, ale obowiązują
– obowiązują głównie w państwach kolonialnych, gdzie mocarstwa prawa te kodyfikowały i po prostu tak zostało.
-kraje afrykańskie, azjatyckie

e. system prawa religijnego
-odnosi się głównie do krajów muzułmańskich czy Izraela
-święte księgi, pisma i ich interpretacje czynione przez duchownych
– szariat – system prawa religijnego opierający się na fundamentalnych zasadach islamu

Listen and define a definition of a nation.

1. Pojęcie narodu jest pojęciem nowym (XVIII/ XIX w.), wykształconym w wyniku przemian gospodarczych i społecznych, które spowodowały wytworzenie się tożsamości narodowej.
   
   A nation is a community of people formed on the basis of a combination of shared features such as language, history, ethnicity, culture and society. People have their own national identity.
   
   National identity is a person’s identity or sense of belonging to one or more states or to one or more nations.
   
   
2. Czym jest naród?

What is the difference between a nation and a state?

State characteristics: (cechy państwa):

• external recognition – uznanie zewnętrze

• internal sovereignty – suwerenność wewnętrzna

• territorial integrity – integralność terytorialna

3. Problematyczne narody?
-Kurdowie

-Belgowie, Szwajcarzy

-Brytyjczycy

-Amerykanie

4. Koncepcje narodu:

a. koncepcja etniczno-kulturalna (antropologiczna) – podstawą istnienia narodu wartości kulturowe i historyczne (Johann Herder)

b. koncepcja polityczna (polityczna)– podstawą kształtowania się narodu jest organizacja polityczna (Ernest Gellner)

Naród polityczny –> Naród nowoczesny

Jakie czynniki wpływają na kształtowanie się narodu nowoczesnego?
-demokratyzacja
-rewolucje
-unifikacja społeczna
-praca nad uświadamianiem ludu

5. Czynniki narodowotwórcze:

-język i pismo
-terytorium (ojczyzna)
-posiadanie własnego państwa
-więzy krwi (wspólne pochodzenie)
– świadomość narodowa
– historia i tradycja
– religia i wyznanie
– kultura

ZADANIE

6. Naród (etapy rozwoju idei narodu):
– koncepcja narodu politycznego (warstwy uprzywilejowane) – np. Anglia, Francja
– koncepcja narodu nowoczesnego (wszystkie warstwy społeczne) – np. Ukraina, Białoruś

WYMIEŃ 3 RÓŻNICE (s. 76) pomiędzy nimi w kategorii:
a. ścieżki rozwoju
b. lokalizacji
c. cech charakterystycznych narodu

7. W którą koncepcję wpisuje się Polska? (X w., XVII w., XIX w.)

1. Ochrona zdrowia w Polsce:
   –
   –
   –
   –
   –

1. POLITYKA SPOŁECZNA –
2. Dobrobyt społeczny –
3. Aktywność społeczna państwa:
   – ubezpieczenia społeczne
   -pomoc społeczna
   -polityka rynku pracy
   -polityka prorodzinna
   -polityka senioralna
   
4. System zabezpieczeń społecznych w Polsce:

– Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS)

– Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS)

– Ministerstwo właściwe ds. rodziny i polityki społecznej (świadczenia na rzecz bezrobotnych i potrzebujących rodzin)

– Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) – Finansuje ubezpieczenia z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego

b. ubezpieczenia społeczne – ich celem jest zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego osobom, które z powodu różnych zdarzeń losowych (np. choroba, kalectwo, ciąża, starość) nie mogą utrzymać się z własnej pracy.

c. rodzaje ubezpieczeń społecznych

– emerytalne

– rentowe

– chorobowe

– od nieszczęśliwych wypadków

Ubezpieczenia obowiązkowe w Polsce:

• emerytalne i rentowe dla pracowników, osób zatrudnionych, duchownych, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, osób prowadzających działalność gospodarczą, posłów i senatorów, osób na zasiłku bezrobotnym, pobierającym macierzyński, przebywających na urlopie wychowawczym,
• ubezpieczenie chodobowe: pracowników na umowie o pracę, osób odbywających służbę zastępczą, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych
• ubezpieczenia wypadkowe – wszyscy objęci obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym
  
  Ubezpieczenia dobrowolne dla:
• ubezpieczenie rentowe i emerytalne: dla pozostałych osób nie objętych ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym (np. studenci)
• chorobowe dla osób objętych obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi (np. ci co prowadzą działalność gospodarczą lub są zatrudnieni na umowę zlecenie)
• wypadkowe – nie ma takiej opcji

5. ZUS

–
–
–

d. funkcjonowanie ZUS opiera się na zasadzie solidarności pokoleń ( co to znaczy?)

e. ZUS nie tworzy prawa – robi to parlament.

PYTANIA KONTROLNE:

• Czym jest ubezpieczenie zdrowotne? Czym się różni od ubezpieczenia chorobowego?
• Czym jest NFZ? Czym się zajmuje
• Kto jest objęty obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym?
• Czym jest e-WUŚ. Z jakich usług mogą skorzystać osoby znajdujące się w tym systemie?
• Czy osoby objęte ubezpieczeniem zdrowotnym mają prawo do korzystania ze zniżek na leki?

DEMOGRAFIA – badanie populacji pod względem długości życia, płci, migracji, ich rozmieszczeniem przestrzennym. To badania ilościowe (wielkość populacji na danym terenie ) i jakościowe (opisują różne kryteria – wykształcenie, wyznanie, płeć, wiek).

Społeczeństwo starzejące się – przyszłe pokolenia nie będą w stanie utrzymać obecnych ubezpieczeń.

6. Pomoc społeczna :

7. Rodzaje świadczeń pieniężnych:
–zasiłek stały
–zasiłek okresowy
–zasiłek celowy
–pomoc ekonomiczna na usamodzielnienie się
–pomoc pieniężna na usamodzielnienie się lub kontynuowanie nauki
-inne formy pomocy

8. Zjawisko starzenia się społeczeństwa

9. Polityka senioralna

10. Polityka prorodzinna

1. What is civil society and why is it important? What are the functions of civil society?
   
    This concept refers to a wide array of organizations: community groups, non-governmental organizations [NGOs], labour unions, indigenous groups, charitable organizations, faith-based organizations, professional associations, and foundations.
   
   They have  clearly defined goals in public space, f. ex. related to education, culture and science.
   
   They have also various ways and methods of achieving this goals (it could be strikes, demonstrations or public appearances of one person / wystąpienia publiczne).
   
   Sometimes this issue is called the “third sector”( NGOs.).

FUNCTIONS / FEATURES:
-Implementation of tasks not related to public authority .
– Control the decisions and actions of state institutions.
– The aim is to give citizens a space to express their  interests.
-Protection of the sphere of private life against state’s influence.
– Giving citizens a possibility to take an active role in the sphere of public life.

2. Idee społeczeństwa obywatelskiego:

a. wg tradycji klasycznej – społeczeństwo obywatelskie to wspólnota obywateli tworzących państwo (nie ma oddzielenia państwa i społeczeństwa) // civil society is a community of citizens, who create a state
– Arystoteles
– Cyceron
– Jean-Jacques Rousseau

b. wg tradycji liberalnej – wolności indywidualne mogą funkcjonować dzięki państwu: rządom prawa i podziałowi władz. Społeczeństwo obywatelskie ma funkcję kontrolną i ludzie mogą wywierać presję na organy władzy. // States shall enable the people freedom of action
– John Locke

c. Georg Wilhelm Hegel – społeczeństwo obywatelskie jest kolejnym ogniwem rozwoju ludzkości (drugim po rodzinie, trzecim jest państwo), które rozumiał jako sferę realizacji własnych interesów. // The state is the sphere of private interests.

d. Alexis de Tocquevill [aleksis de tokwil] – oddziela społeczeństwo obywatelskie od państwa. Społeczeństwo – sieć relacji między jednostkami podejmującymi wspólne działania w sferze publicznej (tworzenie organizacji realizujących różne cele) // State gives the possibility of achieving goals for people.

e. współcześni myśliciele – społeczeństwo obywatelskie jest niezależne (a przynajmniej powinno być) od władzy państwowej. // Civil society should be separate from the State (and state institutions) – modern concept.
– Ralf Dahrendorf
– Francis Fukuyama

3. Tradycje społeczeństwa obywatelskiego:
– (zabory)
-(niepodległość)
-(międzywojnie)
-(II wś.)

4. Społeczeństwo obywatelskie w okresie PRL // Civil society during the People’s Republic of Poland.

5. Podmioty społeczeństwa obywatelskiego
-polityczne (polegają na kształtowaniu relacji między rządzącymi, a społeczeństwem. Społeczeństwo występuje z petycjami pod adresem sprawujących władzę przez co wpływają na decyzje związane z przemianami politycznymi w kraju)
-gospodarcze (są związane z próbami doskonalenia przemian gospodarczych w kraju, np. związki pracodawców)
-społeczne (sprowadzają się do udoskonalenia niektórych sfer życia publicznego jak, np. służba zdrowia)
-kulturalne (sprowadzają się do propagowania dziedzictwa kulturowego w kraju)
-religijne (np. Kościół lub organizacje związane z pomocą ubogim, np Caritas)

6. Kapitał społeczny – poziom zdolności do współpracy między sobą w celu realizacji wspólnych interesów (nie jest pojęciem tożsamym z kapitałem ekonomicznym!)
– zaufanie
– więzi społeczne
– normy społeczne

Social capital is the result of interdependence and interaction between economic and social processes.

Funkcje kapitału społecznego:
-ekonomiczna – przyczynia się do wzrostu gospodarczego,
-społeczna – przekazuje wiedzę i doświadczenia kolejnym pokoleniom i innym osobom, przygotowuje do życia w społeczeństwie, przekazuje wartości społeczne
-kulturalna – przekazuje wzorce i normy kulturowe, rozwój dziedzictwa kulturowego

Kapitał społeczny tworzy się głównie w obszarze prywatnych organizacji działających społecznie (non-profit)

Rodzaje kapitału społecznego (the types of social capital) wg. Putnam’a:

Kapitałem społecznym wiążącym (bonding) – więzi pomiędzy członkami jednej grupy społecznej prowadzące do zacieśnienia relacji i izolacji grupy na tle innych – ties among peoplle who are similar to each other in certain respects (age, sex, ethnicity, social class).

Kapitał społeczny pomostowy (bridging) – odnosi się do sieci pomiędzy osobami należącymi do różnych grup społecznych- ties among people who are different from one other.

Możemy wyróżnić różne kryteria podziału kapitału społecznego:
-stowarzyszeniowy – dobrowolne, regularne uczestnictwo jednostek w działalności struktur organizacyjnych, któe realizują cele o charakterze zbiorowym, społecznym.
-nieformalny – rodzinny, towarzysko-sąsiedzki – dotyczy prywatnych powiązań – obejmuje relacje łączące członków rodziny, znajomych, przyjaciół i sąsiadów, oparte na gotowości emocjonalnej oraz gotowości do wzajemnej pomocy.
-negatywny – występuje w wąskich grupach interesu, organizacjach mafijnych, sieciach klientelistycznych, wpływa on destrukcyjnie na funkcjonowanie całego społeczeństwa.

 7. Zaufanie (public trust is the most important element of social capital) jako składnik kapitału społecznego – umożliwia budowanie trwałych relacji międzyludzkich, zacieśnianie więzi w grupach społecznych – przeświadczenie, że osoby danej społeczności postępują właściwie (zgodnie z przyjętymi normami)

a. zaufanie prywatne – dotyczy osobistych relacji zachodzących pomiędzy osobami, które się znają

b. zaufanie ogólne – zaufanie dotyczące szerszego grona osób, będące efektem kontaktów międzyludzkich i międzygrupowych

c. zaufanie instytucjonalne – zaufanie dotyczące osób pełniących funkcje publiczne

Poziom zaufania względem instytucji publicznych i współobywatelom w polskim społeczeństwie jest niski. Zaufanie w sferze prywatnej jest wysokie.
-doświadczenia wynikające z komunizmu
-zarzuty względem aktualnie funkcjonujących organów państwowych (korupcja, brak przejrzystości działań władz, niska efektywność polityk państwowych).

The term Democracy comes from the Greek words dêmos (people) and Kratos (power). In its literal meaning, democracy means the „rule of the people”. In fact it is a form of government in which all eligible people have an equal say in the decisions that affect their lives.

1. Demokracja – forma ustroju państwa, w której władzę sprawują jego obywatele bezpośrednio lub za pośrednictwem wybranych przedstawicieli.

2.Demokracja ateńska
a. reformy Solona (VI w. p.n.e., 594 r. p.n.e.)
– nadał Zgromadzeniu Ludowemu prawo wyboru urzędników
– wprowadził Radę Czterystu
– strząśnięcie długów (wykupienie Ateńczyków z niewoli za długi)
– zakres praw politycznych obywateli uzależnił do posiadanego przez nich majątku (arystokracja płaci podatki, ale najbiedniejsi nie mają prawa udziału w rządach)

b. reformy Klejstenesa (VI w. p.n.e.. 508/507 r. p.n.e.)
–  Radę Czterystu przekształcił w Radę Pięciuset
–  zwiększył uprawnienia Zgromadzenia Ludowego (prawo udziału w obradach mieli wszyscy obywatele)
– wprowadził ostracyzm
– wprowadził urząd 10 strategów
– Ateny podzielił na 10 fyli (okręgi)

c. reformy Peryklesa (450 r. p.n.e)
– wprowadził wynagrodzenie dla członków Rady Pięciuset i sędziów oraz diety dla uczestników Zgromadzenia Ludowego
– wprowadził prawo ograniczające obywatelstwo do tych Ateńczyków, których oboje rodzice byli obywatelami Aten

3. Republika rzymska i jej władze
a. republika – forma ustroju państwa, w którym organy państwa są wybierane przez obywateli

b. senat
– składał się z urzędników po zakończeniu kadencji
– stał na straży przestrzegania prawa
– doradzał urzędnikom

c. zgromadzenia ludowe (komicja)
-Zgromadzenie centurialne – wybierało najważniejszych urzędników- konsulów, pretorów, cenzorów, podejmowało decyzję o wojnie i pokoju

-Zgromadzenia trybusowe – (tribus – jednostka terytorialna) – bez względu na majątek ludzie zasiadali,
-było głównym organem uchwalającym prawa
-tylko ten organ władzy mógł wprowadzać zmianę ustroju,
-wybierało niższych urzędników – edylów i kwestorów,

– Zgromadzenie kurialne – kwestie religijne

-Zgromadzenie plebejskie – zasiadali tylko plebejusze

c. urzędy:
– urzędy w Rzymie były:
kolegialne (kilkuosobowe
kadencyjne (sprawowane przez określony czas)
honorowe (wykonywane bez wynagrodzenia)

– najwyżsi urzędnicy: 

4. Średniowiecze:

Feudalizm – system polityczno-prawny, charakteryzujący się rozdrobnieniem władzy, funkcjonującej na podstawie więzi lennych między seniorami a ich wasalami

a. kształtują się reprezentacje stanowe (parlament)
b. stany – rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo, chłopi – zamknięta grupa społeczeństwa feudalnego o wyodrębnionej pozycji społeczno-prawnej (każdy posiada określony zakres praw i obowiązków)
c. demokracja ma ograniczony charakter – tylko w obrębie wyznaczonych stanów

Stany Generalne – Francja – Filip IV Piękny
Kortezy – Hiszpania
Reichstag (Hoftag wcześniej)- Niemcy
Anglia- Izba Lordów i Izba gmin- Jan bez Ziemi, Magna Charta Libertatum
Polska (Korona Królestwa Polskiego, Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki, zjazdy, sejm walny, sejmiki)
Rigstag (Szwecja), Landsting (Dania)

5. Kształtowanie się demokracji burżuazyjnej
a. trójpodział władzy – Monteskiusz – w obronie obywateli, dla zachowania wolności i przeciw nadużyciom ze strony rządzących.
b. Jean-Jacques Rousseau – teoria suwerenności ludu
c. wprowadzanie konstytucji (USA – 1787, Polska i Francja – 1791)
d. rewolucja francuska – zburzenie porządku feudalnego, zniesienie przywilejów i poddaństwa chłopów, uchwalenie Deklaracji praw człwoieka i obywatela.
e. wciąż funkcjonowały cenzusy wyborcze (wykształcenie, rasa, majątek, płeć – sufrażystki – 1918 w Polsce, pierwsze Wyoming USA – 1869, Nowa Zelandia 1893)

POWSZECHNE PRAWO WYBORCZE – II poł XIX wieku

5. Polskie tradycje demokratyczne

1.  Demokracja szlachecka w Polsce:

a. demokracja szlachecka to system ustrojowy Rzeczypospolitej, który gwarantował udział społeczeństwa w sprawowaniu władzy, ale ograniczał go do stanu szlacheckiego

b. podstawy prawne 

– przywilej cerekwicko-nieszawski nadany w 1454 r. przez Kazimierza Jagiellończyka – uzależniał zwołanie pospolitego ruszenia i nakładanie nowych podatków od zgody szlachty

– uchwalona w 1505 r. przez sejm walny konstytucja Nihil novi – stanowiła, że każde nowe prawo może być ustanowione wyłącznie za zgodą sejmu

– artykuły henrykowskie z 1573 r. – jednolity dokument zawierający kluczowe zasady ustrojowe Rzeczypospolitej, np.:

obowiązek zwoływania sejmu do dwa lata

wybór króla podczas wolnej elekcji (elecio viritim)

zasada wypowiadania wojny i zawierania pokoju za zgodą senatu

zakaz nakładania nowych podatków bez zgody sejmu

prawo szlachty do wypowiadania posłuszeństwa królowi 

c. sejm walny

– izba senatorska – składała się z najwyższych urzędników państwowych i dostojników Kościoła katolickiego

– izba poselska – składała się z posłów wybieranych przez sejmiki ziemskie (obowiązywała zasada jednomyślności – liberum veto)

2. Najstarsze polskie tradycje konstytucyjne

a. Konstytucja 3 maja 1791 r. – uchwalona przez Sejm Wielki (Sejm Czteroletni) za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego

b. konstytucja Księstwa Warszawskiego – nadana (oktrojowana) w 1807 r. przez Napoleona Bonapartego

c. konstytucja Królestwa Polskiego – nadana w 1815 r. przez cara Aleksandra I

 po upadku powstania listopadowego została zastąpiona przez tzw. Statut Organiczny (1833 r.)

d. konstytucje Wolnego Miasta Krakowa

3. Konstytucje Odrodzonej Polski

a. mała konstytucja z 20 II 1919 r.

b. konstytucja marcowa z 17 III 1921 r. – konstytucja demokratyczna

c. konstytucja kwietniowa z 23 IV 1935 r. 

– uchwalona w wyniku zmian politycznych po zamachu majowym Józefa Piłsudskiego (1926 r.)

– wprowadzała w Polsce system autorytarny (wzmacniała pozycję prezydenta)

4. Polskie konstytucje powojenne

a. Ustawa konstytucyjna o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej z 19 II 1947 r. – tzw. mała konstytucja

b. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 VII 1952 r. – tzw. konstytucja stalinowskahttps:/

c. mała konstytucja z 1992 r. – likwidowała system komunistyczny i stanowiła podstawy budowy państwa demokratycznego

d. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

ZASADY WSPÓŁCZESNEJ DEMOKRACJI:
-zasada suwerenności ludu
-zasada podziału i równowagi władz
-zasada konstytucjonalizmu
-zasada praworządności
-zasada pluralizmu

DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA:
-referendum
-inicjatywa ludowa
-weto ludowe
-plebiscyt

DEMOKRACJA POŚREDNIA:

1. Społeczeństwo informacyjne – społeczeństwo, w którym towarem jest informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne. Rozwiązania techniczne i środki cyfrowe komunikacji wpływają na życie spoeczeństwa.

*szum informacyjny – nadmiar informacji utrudniający wyodrębnienie informacji prawdziwych i ważnych. 

*bańka informacyjna – osoba korzystająca z sieci otrzymuje informacje wybrane przez algorytmy na podstawie danych zgromadzonych na jej temat podczas jej wcześniejszej aktywności (np. wyszukiwań w wyszukiwarkach internetowych)

Cechy:
-rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej i informacyjnej
-szybki obieg informacji
-kontaktowanie się w czasie rzeczywistym
-działalność branży nowoczesnej (sektor usług nowoczesnych): bankowość internetowa, finanse, zarządzanie
-gospodarka uzależniona na dostępie do nowoczesnych technologii
– duża ruchliwość społeczna
-duży odsetek osób uczących się
-zdalna praca i nauka

2. Strategie rozwoju społeczeństwa informacyjnego

*cyfryzacja – rozpowszechnianie i popularyzowanie techniki cyfrowej oraz wprowadzanie na szeroką skalę infrastruktury elektronicznej. W związku z tym władze dążą do:
–
–
–
–
–

*e-administracja – związane jest to ze zwiększeniem usług cyfrowych
-ePUAP
-PUE ZUS

3. Działalność badawczo-rozwojowa
-niezbędna dla funkcjonowania nowoczesnego społeczeństwa informacyjnego
-inaczej strefa B+R – prace twórcze: badania naukowe i prace rozwojowe – mają na celu poszukiwanie nowych rozwiązań
-badania naukowe dzilimy na podstawowe (zdobywanie wiedzy teoretycznej) oraz badania aplikacyjne (nastawione na zdobywanie wiedzy w praktyce)
-prace rozwojowe – wykorzystują nową wiedzę i umiejętności dla tworzenia nowoczesnych produktów, projektów, usług.

POLITYKA NAUKOWA – to działania państwa i instytucji publicznych mające na celu wpływanie na sektor naukowy. Chodzi o przeznaczenie środków (subwencje, dotacje, ulgi finansowe, premie) na badania tak aby przyczyniły się one do wzrostu gospodarczego i społecznego. Odpowiedzialny za nią jest minister ds. szkolnictwa wyższego i nauki.
-Komitet Polityki Naukowej
-Polska Akademia Nauk
-Narodowe Centrum Nauki
-Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

4. Innowacje – działania prowadzące do powstania nowych i ulepszania już istniejących rozwiązań (produkty, technologie, metody produkcji, systemy zarządzania, tworzenie nowych rynków zbytu, wykorzystanie surowców, funkcjonowanie różnych gałęzi przemysłu)
-powstają w wyniku zapotrzebowania na nowe produkty lub w rezultacie prac badawczo-rozwojowych
-wiążą się z ulepszaniem i unowocześnianiem

Efekty innowacji: zwiększenie ilości i funkcjonalności usług i produktów, unowocześnianie, udoskonalanie technologii, usprawnienie komunikacji międzyludzkiej, optymalizacja czasu i jej przebiegu, ochrona środowiska

Sposób pomiaru ilości innowacji: liczba patentów, publikacji naukowych, nowych wyrobów wprowadzonych do produkcji, wyniki badań konsumentów, wzrost przychodów

5. Polityka innowacyjna:
-rodzaj polityki gospodarczej państwa związany z politykami – przemysłową, naukową i technologiczną
-ma na celu wypromowanie nowych rozwiązań badawczych
-poziom innowacyjności zależy od wzajemnych relacji między przemysłem, nauką a rządem.

W jaki sposób organy władzy mogą regulować politykę innowacyjności:
-instrumenty prawne
-instrumenty finansowe
-programy badawcze
-umowy międzynarodowe

Regionalne systemy innowacji – działają w regionie (bo każdy region państwa ma inne zaplecze i inne możliwości) w celu zapewnienia wsparcia przedsiębiorstwom i innym podmiotom opracowującym i wdrażającym innowacje (jak? np. podnosząc jakość wykształcenia, wsparcie finansowe, wykorzystanie osiągnięć naukowych w gospodarce, promowanie przedsiębiorczości)

Parki naukowo-technologiczne – powstają dla usprawnienia współpracy podmiotów naukowych i gospodarczych, przenoszą nowe techniki na rozwiązania biznesowe.

I. Przemysł – obejmuje produkcję nierolniczą
– wykorzystanie surowców i przetwarzanie ich celem zaspokojenia ludzkich potrzeb
-składa się na produkt krajowy brutto
* PKB – produkt krajowy brutto. PKB jest miarą wielkości gospodarki.

-wpływa na społeczeństwo

Przemysł wytwarza dobra inwestycyjne oraz dobra konsumpcyjne.

Sektor przemysłowy dzielimy na przemysł wydobywczy (pozyskiwanie zasobów naturalnych) oraz przetwórczy (zasoby naturalne –> produkty służące konsumentom).

Cechą charakterystyczną przemysłu jest jego nierównomierne rozmieszczenie <– zakłady produkcyjne powstają tam, gdzie są dogodne warunki do rozwoju –> okręgi przemysłowe (okręgi surowcowe, okręgi miejskie, okręgi transportowe)

II. Polityka przemysłowa – działania państwa wpływające na strukturę i kierunek rozwoju produkcji przemysłowej. Podstawowym celem będzie poprawa sytuacji powiązanych z przemysłem przedsiębiorstw, aby:
-podnieść poziom konkurencyjności przemysłu i zwiększyć jego rolę w gospodarce
-podnieść innowacyjność w przemyśle
-tworzyć nowe miejsca pracy
-wykorzystać jak najbardziej korzystnie zasoby naturalne
-rozwijać strategiczne dla pastwa gałęzie przemysłu
-zwiększyć konkurencyjność rodzimego przemysłu na rynkach zagranicznych

Kształt polityki przemysłowej zależy od:
-źródeł finansowania
-typu produkcji w państwie
-sposobu funkcjonowania przedsiębiorstw
-wydajności sektora finansowego
-siły roboczej do dyspozycji
-możliwości państwa w eksporcie i imporcie
-rozwiązań wynikających z umów międzynarodowych i traktatów międzypaństwowych
-otwartości gospodarki

Modele polityki przemysłowej

a. polityka przemysłowa sektorowa
-państwo wspiera konkretne gałęzie przemysłu i wybrane przedsiębiorstwa
-zależy to od preferencji rozwojowych państwa
-formy wsparcia: pomoc finansowa, ulgi podatkowe, zamówienia publiczne, subwencje eksportowe

b. Polityka przemysłowa horyzontalna
-państwo wspiera przemysł jako całość
-działania będą wpływały na całą strukturę krajowego przemysłu
-stosuje się niefinansowe formy wsparcia

c. instrumenty polityki przemysłowej
-ulgi podatkowe dla przedsiębiorców
-subwencje – formy bezzwrotnej pomocy finansowej przeznaczonej na realizację wyznaczonych zadań
-kredyty i pożyczki
-cła nakładane na towary zagraniczne
-zamówienia rządowe
-finansowanie badań naukowych

III. Etapy polityki przemysłowej w Polsce
1. PRL – główną strategią budowania komunizmu jest uprzemysłowienie. Polityka przemysłowa była częścią planowania gospodarczego.

W Polsce w okresie transformacji początkowo zrezygnowano z prowadzenia polityki przemysłowej.

Minister Przemysłu w rządzie Tadeusza Mazowieckiego,Tadeusz Syryjczyk powiedział:„Najlepszą polityka przemysłową jest brak polityki przemysłowej”

W latach 1989 – 1991 uwaga została skierowana na walkę z inflacją i program stabilizacyjny! Restrukturyzacja gospodarki- drugorzędna. Dotacje państwa na przemysł zostały ograniczone. Walka z inflacją.

2.Tworzymy politykę przemysłową – 1991-1994
Zakończono realizację programu stabilizacji. Ministerstwo Przemysłu i Handlu rozpoczęło próbę sformułowania zasad polityki przemysłowej

„Założenia polityki przemysłowej”

„Program realizacji polityki przemysłowej w latach ”

3. Walka o międzynarodową konkurencyjność 1995 – 1997

4. Dostosowywanie się do zasad panujących w UE – 1999 – 2004

5. Polska w UE: -> włączenie polskich przedsiębiorstw do jednolitego rynku -> sprostanie konkurencji ->dalsza transformacja gospodarki i przemysłu

Agencja Rozwoju Przemysłu – ????

Polska Strefa Inwestycji – ???

I. Myśl polityczna – ogół refleksji i postulatów dotyczących życia społecznego i politycznego (np. sposobu organizacji państwa, sprawowania władzy, zasad funkcjonowania państwa, funkcjonowania społeczeństwa, miejsca jednostki w społeczeństwie, kształtu gospodarki i roli państwa)

Political thought = Political philosophy = political theory
is

Wyróżniamy ideologie, doktryny i programy polityczne. Jeżeli zawierają one podobne poglądy i postulaty to znaczy że tworzą jeden nurt myśli politycznej.

a. ideologia – najbardziej ogólny usystematyzowany zbiór idei, wartości, poglądów na świat oraz przekonań na temat organizacji i funkcjonowania społeczeństwa właściwy określonej grupie

b. doktryna – zawiera konkretne sformułowania wyodrębnione z danej ideologii zastosowane do zagadnień społecznych, ekonomicznych itp.

c. program polityczny – powstaje jako efekt dostosowywania doktryny politycznej do aktualnej sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej

Zadanie 1, 2, 3 s. 35 podręcznik.

II. Ruchy społeczne – forma aktywności zbiorowej obywateli, której celem jest wprowadzenie określonej zmiany społecznej.

Cechy:
– luźna struktura organizacyjna, brak sformalizowanego członkostwa
– mają charakter masowy
– dążenie do przeprowadzenia zmiany poprzez różne działania, ale bez przejmowania władzy

Rodzaje ruchów społecznych**
– rewolucyjne (radykalne) – dążą do głębokich zmian społecznych lub ustrojowych w szybkim czasie
– reformatorskie – dążą do zreformowania określonych dziedzin życia (dążą do wprowadzenia regulacji prawnych)
– ekspresywne – skupiają się na zmianach w zakresie kultury, systemu wartości lub stylu życia

3. Feminizm – walka o równouprawnienie kobiet i przeciwstawianie się dyskryminacji kobiet (ruch emancypacyjny, sufrażystki, ruch wyzwolenia kobiet)

4. Ruch praw obywatelskich
a.  ruch non-violence (bez przemocy) – twórcą był Mahatma Gandhi– walka o słuszne prawa bez użycia przemocy– stosowanie biernego oporu

b. ruch praw obywatelskich Martina Luthera Kinga – walka z segregacją rasową– walka o pełne równouprawnienie dla czarnoskórej ludności Stanów Zjednoczonych– stosowanie obywatelskiego nieposłuszeństwa – działania łamiące konkretne przepisy prawne w przekonaniu, że naruszają one istotne wartości dla osób stosujących obywatelskie nieposłuszeństwo

c. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”
– został utworzony na fali strajków spowodowanych trudną sytuacją gospodarczą
– powstał w 1980 r. jako powszechny, ogólnopolski i wielopłaszczyznowy ruch społeczny
– podpisanie tzw. porozumień sierpniowych (31 VIII 1980 r.)
– działalność NSZZ „Solidarność” przerwało wprowadzenie stanu wojennego (13 XII 1981 r.)
– obrady Okrągłego Stołu (wiosna 1989 r.)
– transformacja ustrojowa w Polsce

5. Ekologizm – zajmuje się problemem degradacji środowiska naturalnego – duże zróżnicowanie: 
– partie polityczne (np. partia Zieloni)
– międzynarodowa organizacja Greenpeace
– walka o ograniczenie działalności przyczyniającej się do degradacji środowiska naturalnego
– sprzeciw wobec genetycznej modyfikacji roślin i zwierząt
– popularyzowanie zachowań proekologicznych 

6. Antyglobalizm i alterglobalizm
a. antyglobalizm – ruch społeczny wyrażający sprzeciw wobec postępującej globalizacji
b. alterglobalizm – ruch społeczny wyrażający sprzeciw wobec czysto ekonomiczny charakter globalizacji

**Część notatki pochodzi ze strony: https://www.e-historia.com.pl/163-liceum-i-technikum-po-gimnazjum/wiedza-o-spoleczenstwie-zakres-rozszerzony-zgodne-z-podrecznikiem-operonu/notatki-z-wosu-zakres-rozszerzony-klasa-1/3374-2-8-ruchy-spoleczne