Próby reform i pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej

1. Sejm konwokacyjny 1764- w okresie bezkrólewia – próby reform były tam zaprezentowane. Ustalono kandydatów do elekcji.
2. Elekcja i pierwsze lata panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego
   a. wybór 1764 r. 
   – koronę otrzymał dzięki poparciu carycy Katarzyny II
   – w kraju popierało go stronnictwo Familii

b. reformy wewnętrzne
– reforma finansów – wprowadzenie nowych monet – uruchomienie mennicy
– powstała Szkoła Rycerska w Warszawie (Korpus Kadetów)
– ujednolicano system miar i wag
– powstał „Monitor”
–powołano Teatr Narodowy

3. Sprawa dysydentów (1766) i uchwalenie praw kardynalnych:
a. dysydenci – innowiercy – pretekst do wmieszania się w politykę RON carycy Katarzyny II i króla Prus Fryderyka II
b. zawiązanie kolejnych konfederacji (prawosławni, protestanci, katolicy) i zwołano sejm pacyfikacyjny 1767, który przywrócił równouprawnienie dysydentów, obalił niektóre wcześniejsze reformy i opracował tzw. prawa kardynalne.
c. Prawa kardynalne (m.in) 
– liberum veto
– wolna elekcja
– prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi
Gwarantem praw kardynalnych została caryca Katarzyna II, potem jeszcze Prusy i Austria

W praktyce prawa kardynalne gwarantowały anarchię i oligarchię magnacką.

2. Konfederacja barska (1768-1772)
a. konfederacja przeciw Rosji i posłusznemu jej Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu

b. konfederacja barska została związana w Barze w 1768 r.
– konfederacji podjęli walkę z wojskami carskimi i królewskimi
– konfederaci podjęli nieudaną próbę porwania Stanisława Augusta Poniatowskiego
– jednym z przywódców konfederaci był Kazimierz Pułaski
– po przegranej część konfederatów musiała udać się na emigrację

3. Pierwszy rozbiór Polski – 1772 r.
a. ziemie zabrane przez zaborców:
– Rosja zagarnęła wschodnie obszary Polski
– Prusy zabrały Pomorze Gdańskie i Warmię
– Austria otrzymała południową Małopolskę

b. zwołany na żądanie państw zaborczych sejm rozbiorowy:
– zatwierdził zabory
– potwierdził prawa kardynalne
– jednym z posłów, którzy sprzeciwili się był Tadeusz Rejtan

– ustanowił Radę Nieustającą

4. Rada Nieustająca – najwyższa władza wykonawcza w Rzeczpospolitej – sejm wybierał posłów i senatorów na 2 lata – mają kierować sprawami państwa w okresie między sejmami

Manifest Katarzyny II z 1772 r. o pierwszym rozbiorze [fragment]

[…] Rosyjski dwór cesarski, będąc zmuszony ze względu na interesy własnego imperium położyć wreszcie własnymi siłami kres zaciekłości, jaką odznaczają się zachodzące w Polsce nieporządki, przeszkodzić upadkowi państwa, jak również zabezpieczyć sobie sprawiedliwe zaspokojenie swych legalnych praw, wszedł w całkowite porozumienie z cesarskim i królewskim dworem oraz z Jego Wysokością królem pruskim, aby na drodze uzgodnionych wysiłków i posunięć osiągnąć te cele, tak nieodzowne ze względu na sąsiedztwo ich państw. […]. Jednocześnie Jej Cesarska Mość Carowa Wszechrosji pragnąć dać zadośćuczynienie swemu państwu i narodowi i nie mogąc czekać dłużej na sprawiedliwość ze strony Polski, aby nie powodować uszczerbku dla ich oczywistych interesów, uznała za niezbędne dać im zadośćuczynienie przez przyjęcie w całkowite władanie i na własność niżej nazwanych ziem i posiadłości Rzeczypospolitej […].