Absolutyzm oświecony – system polityczny, w którym władca sprawuje nieograniczoną władzę dla dobra ogółu (przeprowadza reformy militarne, oświatowe i gospodarcze w celu wzmocnienia militarnego, gospodarczego państwa). Król jest reformatorem, filozofem, przyjacielem uczonych, który rządzi zgodnie z ich wskazówkami.
CECHY:
- silna, scentralizowana monarchia, rządzona przez monarchę o nieograniczonej władzy, który rządzi zgodnie z interesem państwa (racją stanu);
- władca to „pierwszy sługa państwa”, który opiekuje się poddanymi;
- odrzucono koncepcję boskiego pochodzenia;
- modernizacja administracji (zarządzanie państwem), urzędnicy za swą pracę otrzymują wynagrodzenie, są ludźmi wykwalifikowanymi;
- rozwój nowoczesnej, zawodowej armii;
- rozwój oświaty (nacisk na szkolnictwo – kształcenie kadry urzędniczej i wojskowej);
- ograniczenie roli Kościoła (ma umacniać pozycję władcy w państwie);
- powstanie niezależnego sadownictwa;
- nacisk na rozwój gospodarczy (np. doktryna merkantylizmu).
PRUSY -rozwój terytorialny.
1466 – II pokój toruński – Prusy Królewskie do Królestwa Polskiego, a Prusy Zakonne polskim lennem
1525 – hołd pruski – sekularyzacja zakonu, Hohenzollernowie uzyskują władzę dziedziczną w Prusach Książęcych
1618 – połączenie Prus Książęcych z Brandenburgią, rozwój terytorialny (np. wojna trzydziestoletnia)
1656 – traktat z Radnot – porozumienie Fryderyka Wilhelma I ze Szwecją (Karol Gustaw) – rozbiór Polski – efektem był najazd wojsk siedmiogrodzkich na Polskę
1657 – traktaty welawsko-bydgoskie – zapobiegają dalszemu popieraniu przez Brandenburgię Szwedów, ale powodują utratę zwierzchnictwa lennego nad Prusami – stają się niezależnym państwem brandenbursko-pruskim.
1701 – księstwo staje się królestwem – koronacja Fryderyka I – powstaje Królestwo Prus, kolejne zdobycze terytorialne (np. wojny śląskie)
1871 – ustanowienie Cesarstwa Niemieckiego
1918 – abdykacja Wilhelma II i upadek cesarstwa, ogłoszenie Republiki Weimarskiej (jako kraj związkowy)
1947 – likwidacja państwa pruskiego po II wojnie światowej (tereny podzielone na strefy okupacyjne, potem na dwa państwa niemieckie, część ziem przekazanych Polsce)
PRUSY – dynastia panująca Hohenzollernowie (potomkowie żyją do dziś)
a) Fryderyk Wilhelm (1640 – 1688) (WIELKI ELEKTOR)- uwolnił Prusy spod zależności lennej od Polski (1657)
- rozbudowa administracji – regularne ściąganie podatków
- rozbudowa armii
b)Fryderyk I (1688 – 1701 elektor brandenburski jako Fryderyk III, w 1701 r. przyjął imię Fryderyka I jako król)
- przekształcił Prusy w królestwo,
- przyłączył do Prus Pomorze Zachodnie ze Szczecinem po wielkiej wojnie północnej
c) Fryderyk Wilhelm I („król kapral”, „król sierżant”)
- przekształcił armię zaciężną (wojska najemne) w armię poborową (rekrut potrzebny), 70% dochodów na wojsko, zwiększył liczebność wojska.
- żelazna dyscyplina w wojsku, kary;
- do armii chłopi i mieszkańcy miast – daje im możliwość awansu – stanowiska podoficerskie (oficerskie zarezerwowane dla szlachty)
- reforma kantonowa – utworzono obwody rekrutacyjne – kantoniści – wciągnięci na listę, odbywają służbę po której stanowią rezerwę na wypadek wojny
d) Fryderyk II Wielki (1740 – 1786) – król filozof
- reforma szkolnictwa (w 1763 r. wprowadził przymus szkolny wobec chłopców, kładł nacisk na umiejętności praktyczne przydatne gospodarce, uniwersytety miały kształcić w prawie i administracji, szkoły prowadzone przez kościoły miały być przekazane w zarząd państwa, utworzono seminaria nauczycielskie)
- tolerancja religijna, ale też laicyzacja państwa – ogłosił się głową kościoła, niechętny wobec kleru, sekularyzacja majątków kościelnych;
- w gospodarce zasady merkantylizmu, a także nacisk na rozwój państwa
- polepszenie sytuacji sanitarnej w kraju, kodyfikacja prawa,
- zdobycze terytorialne (trzy wojny śląskie, wojna siedmioletnia, zabory RON)
- zwiększenie nakładów na armię i powiększenie jej;
AUSTRIA (potomkowie do dziś – Dom Habsbursko-Lotaryński)
1273 – wybór Rudolfa Habsburga na króla Niemiec (w 1278 r., pokonał króla Czech Przemysła Ottokara II pod Suchymi Krutami i zdobył księstwa południowoniemieckie, m.in. Austrię – stała się dziedziczną posiadłością rodu.
W XV w. małżeństwo Albrechta V (Habsburg) z córką cesarza, króla Czech i Węgier – Zygmunta Luksemburskiego,- odziedziczył trony Czech i Węgier oraz został wybrany na króla Niemiec.
Maciej Korwin, król Węgier i Czech powiedział „ Bella gerant alii, tu, felix Austria, nube!”, co znaczy: „Niech inni walczą między sobą, a ty szczęśliwa Austrio, żeń się!”.
1477 r. – arcyksiążę Maksymilian I, objął władzę w Niderlandach i wschodniej Burgundii, po drugim małżeństwie z księżniczką Bianką Marią Sforzą (ciotka Bony Sforzy) – pretensje do Księstwa Mediolanu.
1516 -wnuk Maksymiliana na hiszpańskim tronie, potem cesarz Karol V (podwójne małżeństwo dzieci Maksymiliana z potomkami Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego)- Neapol, Sycylia, Sardynia i Ameryka.
1519 r., po śmierci Maksymiliana I, tron cesarski objął jego wnuk Karol V. Dewiza: Austriae est imperare orbi universo
– Austria rządzi całym światem
. Karol V – jako cesarz zwierzchnik całej Rzeszy, osobiście zaś władca Hiszpanii z Sardynią, Neapolem, Sycylią i Nowym Światem oraz Niderlandów, Burgundia i Mediolan – rządził imperium, w którym nigdy nie zachodziło słońce.
1526 – Ludwik Jagiellończyk poległ w bitwie z Turkami pod Mohaczem – zawarte wcześniej sojusze z Habsburgami (potwierdzone małżeństwami dzieci Maksymiliana) umożliwiły zajęcie Czech i Węgier.
1556 – abdykacja Karola V podział imperium:
-brat Ferdynand – Austria, Czechy i Węgry, został cesarzem – linia austriacka – do 1918 r.
-syn Filip II – Hiszpania, Niderlandy, Burgundia i posiadłości włoskie – linia hiszpańska – wygasa 1700 r.
1713 – kryzys dynastyczny – Karol VI – brak męskich potomków – wydał tzw. sankcję pragmatyczną – dokument w którym zapisano, że kraje Habsburgów są niepodzielne związane unią realną a prawo dziedziczenia mają także kobiety – sukcesję przejmie Maria Teresa. Mimo traktatów międzynarodowych doszło do wojny o sukcesję austriacką (1740 – 1748) – utrata Śląska.
MONARCHIA HABSBURSKA
a) Maria Teresa ( 1740 – 1780)
- w posiadaniu są: Czechy, Węgry, Austria, Siedmiogród, Lombardia, Niderlandy Południowe (Belgia) – duże zróżnicowanie etniczne, językowe
- centralizacja władzy państwowej – utworzono Radę Państwa
- reforma administracji
- reforma systemu podatkowego
- nowe instytucje centralne odpowiadające za politykę zagraniczną, wewnętrzną, skarbową, wojskową (dzisiejszy rząd)
- kodyfikacja prawa
- zaczęto likwidować zakony i przejmować ich majątki
b) Józef II (1765 – 1790) – syn Marii Teresy
- początkowo prowadził rządy z matką, samodzielne rządy od 1780
- język niemiecki językiem urzędowym w monarchii
- reformy prawa (zniesienie tortur, procesów o czary, ograniczenie kary śmierci)
- rozbudowa tajnej policji
- merkantylizm
- tzw. józefinizm – polityka wyznaniowa – 1781 – ogłoszenie patentu tolerancyjnego – wolność wyznania – ograniczenie znaczenia politycznego i ekonomicznego kościoła – likwidacja zakonów – proboszczowie parafii zostają urzędnikami państwowymi
- rozbudowa sieci szkół elementarnych i średnich, obowiązek szkolny mężczyzn
- reforma armii – zwiększenie liczebności
- zniesiono poddaństwo osobiste chłopów w Austrii, Czechach i Galicji (1781) oraz na Węgrzech (1785)
- wydanie nowego kodeksu karnego