Zobowiązanie – stosunek cywilnoprawny pomiędzy wierzycielem (ten co żąda jakiegoś świadczenia) i dłużnikiem (ten co świadczenie wypełnia). np. -przechowanie, wykonanie dzieła -przeniesienie własności -zapłata należności pieniężnej -zaniechanie działania
Czasami może dołączyć do tej relacji poręczyciel (żyrant) – gwarantuje realizację świadczenia (jeżeli sam dłużnik tego nie zrobi).
Rodzaje świadczeń wykonywanych przez dłużników:
1. ze względu na czas wypełnienia: -jednorazowe (płacimy raz) -okresowe (czynsz) -ciągłe (opłata za przechowywanie rzeczy)
2. ze względu na podzielność przedmiotu świadczenia: -podzielne (może być spełnione w częściach, bez zmiany wartości, np. jakieś świadczenie pieniężne) – niepodzielne (nie może zostać podzielone, np. budowa budynku)
3. sposób wyrażenia świadczenia: – pieniężne – niepieniężne
4. obowiązek osiągnięcia efektu: – świadczenie rezultatu (wykonanie usługi) – świadczenie starannego działania (nie liczy się efekt a dokonanie danej czynności)
UMOWY CYWILNOPRAWNE: Umowa – czynność prawna (dwu lub wielostronna) – musi zawierać oświadczenia wszystkich przystępujących do niej stron.
Podstawowa zasada prawa zobowiązaniowego jest zasada swobody umów – strony umowy mogą ją kształtować tak aby odpowiadała ich interesom: -mogą zawrzeć umowę lub z niej zrezygnować -mają dowolność podmiotu z którym nawiązują umowę -treść może podlegać negocjacjom -forma umowy jest dowolna
Umowy nie mogą naruszać przepisów prawa powszechnie obowiązującego i muszą być zgodne z zasadami współżycia społecznego – tzn. że strony nie mogą postępować w stosunku do siebie nieuczciwie.
Rodzaje umów cywilnoprawnych: 1. ze względu na rolę stron umowy -umowa jednostronnie zobowiązująca -umowa dwustronnie zobowiązująca 2. sposób zawarcia i unormowania -umowa nazwana (przewidziana w przepisach prawa np. cywilnego – umowa o dzieło, sprzedaży, najmu itp.) -umowa nienazwana (nieprzewidziana w przepisach) 3. sposób ustania warunków – umowa adhezyjna (przystąpienia – zgodna z odgórnie narzuconym wzorem) -umowa indywidualna – kształtuje się w wyniku negocjacji stron
Absolutyzm oświecony – system polityczny, w którym władca sprawuje nieograniczoną władzę dla dobra ogółu (przeprowadza reformy militarne, oświatowe i gospodarcze w celu wzmocnienia militarnego, gospodarczego państwa). Król jest reformatorem, filozofem, przyjacielem uczonych, który rządzi zgodnie z ich wskazówkami.
CECHY:
silna, scentralizowana monarchia, rządzona przez monarchę o nieograniczonej władzy, który rządzi zgodnie z interesem państwa (racją stanu);
władca to „pierwszy sługa państwa”, który opiekuje się poddanymi;
odrzucono koncepcję boskiego pochodzenia;
modernizacja administracji (zarządzanie państwem), urzędnicy za swą pracę otrzymują wynagrodzenie, są ludźmi wykwalifikowanymi;
rozwój nowoczesnej, zawodowej armii;
rozwój oświaty (nacisk na szkolnictwo – kształcenie kadry urzędniczej i wojskowej);
ograniczenie roli Kościoła (ma umacniać pozycję władcy w państwie);
powstanie niezależnego sadownictwa;
nacisk na rozwój gospodarczy (np. doktryna merkantylizmu).
PRUSY -rozwój terytorialny. 1466 – II pokój toruński – Prusy Królewskie do Królestwa Polskiego, a Prusy Zakonne polskim lennem 1525 – hołd pruski – sekularyzacja zakonu, Hohenzollernowie uzyskują władzę dziedziczną w Prusach Książęcych 1618 – połączenie Prus Książęcych z Brandenburgią, rozwój terytorialny (np. wojna trzydziestoletnia) 1656 – traktat z Radnot – porozumienie Fryderyka Wilhelma I ze Szwecją (Karol Gustaw) – rozbiór Polski – efektem był najazd wojsk siedmiogrodzkich na Polskę 1657 – traktaty welawsko-bydgoskie – zapobiegają dalszemu popieraniu przez Brandenburgię Szwedów, ale powodują utratę zwierzchnictwa lennego nad Prusami – stają się niezależnym państwem brandenbursko-pruskim. 1701 – księstwo staje się królestwem – koronacja Fryderyka I – powstaje Królestwo Prus, kolejne zdobycze terytorialne (np. wojny śląskie) 1871 – ustanowienie Cesarstwa Niemieckiego 1918 – abdykacja Wilhelma II i upadek cesarstwa, ogłoszenie Republiki Weimarskiej (jako kraj związkowy) 1947 – likwidacja państwa pruskiego po II wojnie światowej (tereny podzielone na strefy okupacyjne, potem na dwa państwa niemieckie, część ziem przekazanych Polsce)
PRUSY – dynastia panująca Hohenzollernowie (potomkowie żyją do dziś)
a) Fryderyk Wilhelm (1640 – 1688) (WIELKI ELEKTOR)- uwolnił Prusy spod zależności lennej od Polski (1657)
rozbudowa administracji – regularne ściąganie podatków
rozbudowa armii
b)Fryderyk I (1688 – 1701 elektor brandenburski jako Fryderyk III, w 1701 r. przyjął imię Fryderyka I jako król)
przekształcił Prusy w królestwo,
przyłączył do Prus Pomorze Zachodnie ze Szczecinem po wielkiej wojnie północnej
c) Fryderyk Wilhelm I („król kapral”, „król sierżant”)
przekształcił armię zaciężną (wojska najemne) w armię poborową (rekrut potrzebny), 70% dochodów na wojsko, zwiększył liczebność wojska.
żelazna dyscyplina w wojsku, kary;
do armii chłopi i mieszkańcy miast – daje im możliwość awansu – stanowiska podoficerskie (oficerskie zarezerwowane dla szlachty)
reforma kantonowa – utworzono obwody rekrutacyjne – kantoniści – wciągnięci na listę, odbywają służbę po której stanowią rezerwę na wypadek wojny
d) Fryderyk II Wielki (1740 – 1786) – król filozof
reforma szkolnictwa (w 1763 r. wprowadził przymus szkolny wobec chłopców, kładł nacisk na umiejętności praktyczne przydatne gospodarce, uniwersytety miały kształcić w prawie i administracji, szkoły prowadzone przez kościoły miały być przekazane w zarząd państwa, utworzono seminaria nauczycielskie)
tolerancja religijna, ale też laicyzacja państwa – ogłosił się głową kościoła, niechętny wobec kleru, sekularyzacja majątków kościelnych;
w gospodarce zasady merkantylizmu, a także nacisk na rozwój państwa
polepszenie sytuacji sanitarnej w kraju, kodyfikacja prawa,
zdobycze terytorialne (trzy wojny śląskie, wojna siedmioletnia, zabory RON)
zwiększenie nakładów na armię i powiększenie jej;
AUSTRIA (potomkowie do dziś – Dom Habsbursko-Lotaryński)
1273 – wybór Rudolfa Habsburga na króla Niemiec (w 1278 r., pokonał króla Czech Przemysła Ottokara II pod Suchymi Krutami i zdobył księstwa południowoniemieckie, m.in. Austrię – stała się dziedziczną posiadłością rodu.
W XV w. małżeństwo Albrechta V (Habsburg) z córką cesarza, króla Czech i Węgier – Zygmunta Luksemburskiego,- odziedziczył trony Czech i Węgier oraz został wybrany na króla Niemiec.
Maciej Korwin, król Węgier i Czech powiedział „ Bella gerant alii, tu, felix Austria, nube!”, co znaczy: „Niech inni walczą między sobą, a ty szczęśliwa Austrio, żeń się!”.
1477 r. – arcyksiążę Maksymilian I, objął władzę w Niderlandach i wschodniej Burgundii, po drugim małżeństwie z księżniczką Bianką Marią Sforzą (ciotka Bony Sforzy) – pretensje do Księstwa Mediolanu.
1516 -wnuk Maksymiliana na hiszpańskim tronie, potem cesarz Karol V (podwójne małżeństwo dzieci Maksymiliana z potomkami Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego)- Neapol, Sycylia, Sardynia i Ameryka.
1519 r., po śmierci Maksymiliana I, tron cesarski objął jego wnuk Karol V. Dewiza: Austriae est imperare orbi universo – Austria rządzi całym światem. Karol V – jako cesarz zwierzchnik całej Rzeszy, osobiście zaś władca Hiszpanii z Sardynią, Neapolem, Sycylią i Nowym Światem oraz Niderlandów, Burgundia i Mediolan – rządził imperium, w którym nigdy nie zachodziło słońce.
1526 – Ludwik Jagiellończyk poległ w bitwie z Turkami pod Mohaczem – zawarte wcześniej sojusze z Habsburgami (potwierdzone małżeństwami dzieci Maksymiliana) umożliwiły zajęcie Czech i Węgier.
Maksymilian I ze swą rodziną (ok. 1515); od lewej do prawej: Maksymilian I, Ferdynand I, Karol V, Filip I Piękny, Maria Burgundzka, Ludwik II Jagiellończyk. Warga habsburska, czyli prognatyzm, występujący u Habsburgów. To zaburzenie genetyczne, przy którym dolna warga przerasta w rozmiarze górną, a żuchwa jest często nazbyt rozwinięta. Przyczyną defektu były małżeństwa zawierane ze względów politycznych na granicy kazirodztwa.
1556 – abdykacja Karola V podział imperium: -brat Ferdynand – Austria, Czechy i Węgry, został cesarzem – linia austriacka – do 1918 r. -syn Filip II – Hiszpania, Niderlandy, Burgundia i posiadłości włoskie – linia hiszpańska – wygasa 1700 r. 1713 – kryzys dynastyczny – Karol VI – brak męskich potomków – wydał tzw. sankcję pragmatyczną – dokument w którym zapisano, że kraje Habsburgów są niepodzielne związane unią realną a prawo dziedziczenia mają także kobiety – sukcesję przejmie Maria Teresa. Mimo traktatów międzynarodowych doszło do wojny o sukcesję austriacką (1740 – 1748) – utrata Śląska.
MONARCHIA HABSBURSKA
a) Maria Teresa ( 1740 – 1780)
w posiadaniu są: Czechy, Węgry, Austria, Siedmiogród, Lombardia, Niderlandy Południowe (Belgia) – duże zróżnicowanie etniczne, językowe
centralizacja władzy państwowej – utworzono Radę Państwa
reforma administracji
reforma systemu podatkowego
nowe instytucje centralne odpowiadające za politykę zagraniczną, wewnętrzną, skarbową, wojskową (dzisiejszy rząd)
kodyfikacja prawa
zaczęto likwidować zakony i przejmować ich majątki
b) Józef II (1765 – 1790) – syn Marii Teresy
początkowo prowadził rządy z matką, samodzielne rządy od 1780
język niemiecki językiem urzędowym w monarchii
reformy prawa (zniesienie tortur, procesów o czary, ograniczenie kary śmierci)
rozbudowa tajnej policji
merkantylizm
tzw. józefinizm – polityka wyznaniowa – 1781 – ogłoszenie patentu tolerancyjnego – wolność wyznania – ograniczenie znaczenia politycznego i ekonomicznego kościoła – likwidacja zakonów – proboszczowie parafii zostają urzędnikami państwowymi
rozbudowa sieci szkół elementarnych i średnich, obowiązek szkolny mężczyzn
reforma armii – zwiększenie liczebności
zniesiono poddaństwo osobiste chłopów w Austrii, Czechach i Galicji (1781) oraz na Węgrzech (1785)
G e o g r a f b a w a r s k i – poł. IX w. zapiski podające szereg nazw plemion i grodów. Spośród wymienionych plemion jako polskie dają się zidentyfikować: Lędzice, Pyrzyczanie, Wolinianie, Wiślanie, Ślężanie, Dziadoszanie, Opolanie i Golężyce, a pewnie również Glopeani (Goplanie).
Dagome iudex – ziemie należące do Mieszka I, datowany na lata 985-992. Zachował się on jednak tylko w sto lat późniejszym streszczeniu.
D o k u me n t p r a s k i z 1086 r., – wystawcą jest cesarz Henryk IV -dotyczy przyłączenia diecezji morawskiej do praskiej zawiera informacje, sięgające przynajmniej drugiej połowy X w. Wymienia plemiona śląskie (Ślężan i Dziadoszan oraz Bobrzan i Trzebowian. Według niektórych badaczy wskazuje również na przynależność Krakowa w X w. do Czech.
I b r a h i m i b n J a k u b , podróżnik arabski, który był w 965 lub 966 r. na dworze cesarskim Ottona I oraz u księcia czeskiego w Pradze, napisał relację o Słowianach pod panowaniem Mieszka I. O państwie Mieszka pisze Ibrahim, że graniczy ono z Prusami i Rusią; Kraków według tej relacji należy do Czech. Mieszko scharakteryzowany został jako władca potężny, mający drużynę, którą utrzymywał z podatków. Ciekawe są spostrzeżenia o zwyczaju kupowania żon, o tkaninach jako surogacie pieniądza i o stosunkach handlowych. (Źródło: Wyrozumski J. Historia Polski do 1505 r.)
Kronika mnicha W i d u k i n d a z Nowej Korbei, autora Dziejów saskich (lata 70. X w.), podał pod. rokiem 963 wiadomość o „królu” Mieszku, władcy Słowian, który walczył z Wichmanem.
Kronika Anonima zw. Gallem – najstarsza kronika polska powstała na dworze Bolesława Krzywoustego. Składa się z trzech ksiąg. Księga I – od czasów legendarnych do narodzin Bolesława Krzywoustego. Księga II – o dzieciństwie i młodości księcia oraz jego współrządach z ojcem i bratem Zbigniewem. Księga III – samodzielne rządy po wygnaniu Zbigniewa. Opowiadanie urywa się na zdobyciu Nakła w 1113 r. Kronika nie zawiera dat.
Kronika mistrza Wincentego zw. Kadłubkiem – związany z dworem Kazimierza Sprawiedliwego. Wątki dziejów Polski przeplatają się z dziejami Aleksandra Wielkiego, Juliusza Cezara, Grakchów itp.Dużo faktów zostało przeinaczonych. Trzy pierwsze księgi – czasy legendarne i dynastii piastowskiej do 1173 r. (dialog między biskupemkrakowskim Mateuszem i arcybiskupem gnieźnieńskim Janem. Księga IV do 1202 r. i 1205 r.
Kronika wielkopolska z XIII w. – bazuje na Kadłubku i dodaje jeszcze inne informacje – do 1273 r..
Kronika Janka z Czarnkowa – okres od 1370 do 1384 r. opis obejmuje czas od śmierci Kazimierza Wielkiego oraz opis wydarzeń związanych z panowaniem andegaweńskim w Polsce.
Roczniki czyli kroniki stawnego Królestwa Polskiego Jana Długosza – wzorem był Liwiusz (Ab urbe condita). Jego protektorem był Zbigniew Oleśnicki. W 12 księgach zgromadził wszystko to co zapisano we wcześniejszych źródłach.
Kronika biskupa merseburskiego Thietmara – obejmuje czasy Mieszka i Bolesława Chrobrego do 1018 r. – bardzo krytyczna.
Powieść minionych lat – stosunki polsko-ruskie za pierwszych Piastów, współczesna Gallowi, autorem mnich Nestora.
Kosmasa kronika Czechów.
Żywot św. Wojciecha, Żywoty św. Stanisława, Żywoty św. Jadwigi (żona Henryka Brodatego), Kingi (żona Bolesława Wstydliwego), Anny (żona Henryka Pobożnego)
