Miesiąc: październik 2022

The term Democracy comes from the Greek words dêmos (people) and Kratos (power). In its literal meaning, democracy means the „rule of the people”. In fact it is a form of government in which all eligible people have an equal say in the decisions that affect their lives.

1. Demokracja – forma ustroju państwa, w której władzę sprawują jego obywatele bezpośrednio lub za pośrednictwem wybranych przedstawicieli.

2.Demokracja ateńska
a. reformy Solona (VI w. p.n.e., 594 r. p.n.e.)
– nadał Zgromadzeniu Ludowemu prawo wyboru urzędników
– wprowadził Radę Czterystu
– strząśnięcie długów (wykupienie Ateńczyków z niewoli za długi)
– zakres praw politycznych obywateli uzależnił do posiadanego przez nich majątku (arystokracja płaci podatki, ale najbiedniejsi nie mają prawa udziału w rządach)

b. reformy Klejstenesa (VI w. p.n.e.. 508/507 r. p.n.e.)
–  Radę Czterystu przekształcił w Radę Pięciuset
–  zwiększył uprawnienia Zgromadzenia Ludowego (prawo udziału w obradach mieli wszyscy obywatele)
– wprowadził ostracyzm
– wprowadził urząd 10 strategów
– Ateny podzielił na 10 fyli (okręgi)

c. reformy Peryklesa (450 r. p.n.e)
– wprowadził wynagrodzenie dla członków Rady Pięciuset i sędziów oraz diety dla uczestników Zgromadzenia Ludowego
– wprowadził prawo ograniczające obywatelstwo do tych Ateńczyków, których oboje rodzice byli obywatelami Aten

3. Republika rzymska i jej władze
a. republika – forma ustroju państwa, w którym organy państwa są wybierane przez obywateli

b. senat
– składał się z urzędników po zakończeniu kadencji
– stał na straży przestrzegania prawa
– doradzał urzędnikom

c. zgromadzenia ludowe (komicja)
-Zgromadzenie centurialne – wybierało najważniejszych urzędników- konsulów, pretorów, cenzorów, podejmowało decyzję o wojnie i pokoju

-Zgromadzenia trybusowe – (tribus – jednostka terytorialna) – bez względu na majątek ludzie zasiadali,
-było głównym organem uchwalającym prawa
-tylko ten organ władzy mógł wprowadzać zmianę ustroju,
-wybierało niższych urzędników – edylów i kwestorów,

– Zgromadzenie kurialne – kwestie religijne

-Zgromadzenie plebejskie – zasiadali tylko plebejusze

c. urzędy:
– urzędy w Rzymie były:
kolegialne (kilkuosobowe
kadencyjne (sprawowane przez określony czas)
honorowe (wykonywane bez wynagrodzenia)

– najwyżsi urzędnicy: 

4. Średniowiecze:

Feudalizm – system polityczno-prawny, charakteryzujący się rozdrobnieniem władzy, funkcjonującej na podstawie więzi lennych między seniorami a ich wasalami

a. kształtują się reprezentacje stanowe (parlament)
b. stany – rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo, chłopi – zamknięta grupa społeczeństwa feudalnego o wyodrębnionej pozycji społeczno-prawnej (każdy posiada określony zakres praw i obowiązków)
c. demokracja ma ograniczony charakter – tylko w obrębie wyznaczonych stanów

Stany Generalne – Francja – Filip IV Piękny
Kortezy – Hiszpania
Reichstag (Hoftag wcześniej)- Niemcy
Anglia- Izba Lordów i Izba gmin- Jan bez Ziemi, Magna Charta Libertatum
Polska (Korona Królestwa Polskiego, Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki, zjazdy, sejm walny, sejmiki)
Rigstag (Szwecja), Landsting (Dania)

5. Kształtowanie się demokracji burżuazyjnej
a. trójpodział władzy – Monteskiusz – w obronie obywateli, dla zachowania wolności i przeciw nadużyciom ze strony rządzących.
b. Jean-Jacques Rousseau – teoria suwerenności ludu
c. wprowadzanie konstytucji (USA – 1787, Polska i Francja – 1791)
d. rewolucja francuska – zburzenie porządku feudalnego, zniesienie przywilejów i poddaństwa chłopów, uchwalenie Deklaracji praw człwoieka i obywatela.
e. wciąż funkcjonowały cenzusy wyborcze (wykształcenie, rasa, majątek, płeć – sufrażystki – 1918 w Polsce, pierwsze Wyoming USA – 1869, Nowa Zelandia 1893)

POWSZECHNE PRAWO WYBORCZE – II poł XIX wieku

5. Polskie tradycje demokratyczne

1.  Demokracja szlachecka w Polsce:

a. demokracja szlachecka to system ustrojowy Rzeczypospolitej, który gwarantował udział społeczeństwa w sprawowaniu władzy, ale ograniczał go do stanu szlacheckiego

b. podstawy prawne 

– przywilej cerekwicko-nieszawski nadany w 1454 r. przez Kazimierza Jagiellończyka – uzależniał zwołanie pospolitego ruszenia i nakładanie nowych podatków od zgody szlachty

– uchwalona w 1505 r. przez sejm walny konstytucja Nihil novi – stanowiła, że każde nowe prawo może być ustanowione wyłącznie za zgodą sejmu

– artykuły henrykowskie z 1573 r. – jednolity dokument zawierający kluczowe zasady ustrojowe Rzeczypospolitej, np.:

obowiązek zwoływania sejmu do dwa lata

wybór króla podczas wolnej elekcji (elecio viritim)

zasada wypowiadania wojny i zawierania pokoju za zgodą senatu

zakaz nakładania nowych podatków bez zgody sejmu

prawo szlachty do wypowiadania posłuszeństwa królowi 

c. sejm walny

– izba senatorska – składała się z najwyższych urzędników państwowych i dostojników Kościoła katolickiego

– izba poselska – składała się z posłów wybieranych przez sejmiki ziemskie (obowiązywała zasada jednomyślności – liberum veto)

2. Najstarsze polskie tradycje konstytucyjne

a. Konstytucja 3 maja 1791 r. – uchwalona przez Sejm Wielki (Sejm Czteroletni) za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego

b. konstytucja Księstwa Warszawskiego – nadana (oktrojowana) w 1807 r. przez Napoleona Bonapartego

c. konstytucja Królestwa Polskiego – nadana w 1815 r. przez cara Aleksandra I

 po upadku powstania listopadowego została zastąpiona przez tzw. Statut Organiczny (1833 r.)

d. konstytucje Wolnego Miasta Krakowa

3. Konstytucje Odrodzonej Polski

a. mała konstytucja z 20 II 1919 r.

b. konstytucja marcowa z 17 III 1921 r. – konstytucja demokratyczna

c. konstytucja kwietniowa z 23 IV 1935 r. 

– uchwalona w wyniku zmian politycznych po zamachu majowym Józefa Piłsudskiego (1926 r.)

– wprowadzała w Polsce system autorytarny (wzmacniała pozycję prezydenta)

4. Polskie konstytucje powojenne

a. Ustawa konstytucyjna o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej z 19 II 1947 r. – tzw. mała konstytucja

b. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 VII 1952 r. – tzw. konstytucja stalinowskahttps:/

c. mała konstytucja z 1992 r. – likwidowała system komunistyczny i stanowiła podstawy budowy państwa demokratycznego

d. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

ZASADY WSPÓŁCZESNEJ DEMOKRACJI:
-zasada suwerenności ludu
-zasada podziału i równowagi władz
-zasada konstytucjonalizmu
-zasada praworządności
-zasada pluralizmu

DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA:
-referendum
-inicjatywa ludowa
-weto ludowe
-plebiscyt

DEMOKRACJA POŚREDNIA:

1. Społeczeństwo informacyjne – społeczeństwo, w którym towarem jest informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne. Rozwiązania techniczne i środki cyfrowe komunikacji wpływają na życie spoeczeństwa.

*szum informacyjny – nadmiar informacji utrudniający wyodrębnienie informacji prawdziwych i ważnych. 

*bańka informacyjna – osoba korzystająca z sieci otrzymuje informacje wybrane przez algorytmy na podstawie danych zgromadzonych na jej temat podczas jej wcześniejszej aktywności (np. wyszukiwań w wyszukiwarkach internetowych)

Cechy:
-rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej i informacyjnej
-szybki obieg informacji
-kontaktowanie się w czasie rzeczywistym
-działalność branży nowoczesnej (sektor usług nowoczesnych): bankowość internetowa, finanse, zarządzanie
-gospodarka uzależniona na dostępie do nowoczesnych technologii
– duża ruchliwość społeczna
-duży odsetek osób uczących się
-zdalna praca i nauka

2. Strategie rozwoju społeczeństwa informacyjnego

*cyfryzacja – rozpowszechnianie i popularyzowanie techniki cyfrowej oraz wprowadzanie na szeroką skalę infrastruktury elektronicznej. W związku z tym władze dążą do:
–
–
–
–
–

*e-administracja – związane jest to ze zwiększeniem usług cyfrowych
-ePUAP
-PUE ZUS

3. Działalność badawczo-rozwojowa
-niezbędna dla funkcjonowania nowoczesnego społeczeństwa informacyjnego
-inaczej strefa B+R – prace twórcze: badania naukowe i prace rozwojowe – mają na celu poszukiwanie nowych rozwiązań
-badania naukowe dzilimy na podstawowe (zdobywanie wiedzy teoretycznej) oraz badania aplikacyjne (nastawione na zdobywanie wiedzy w praktyce)
-prace rozwojowe – wykorzystują nową wiedzę i umiejętności dla tworzenia nowoczesnych produktów, projektów, usług.

POLITYKA NAUKOWA – to działania państwa i instytucji publicznych mające na celu wpływanie na sektor naukowy. Chodzi o przeznaczenie środków (subwencje, dotacje, ulgi finansowe, premie) na badania tak aby przyczyniły się one do wzrostu gospodarczego i społecznego. Odpowiedzialny za nią jest minister ds. szkolnictwa wyższego i nauki.
-Komitet Polityki Naukowej
-Polska Akademia Nauk
-Narodowe Centrum Nauki
-Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

4. Innowacje – działania prowadzące do powstania nowych i ulepszania już istniejących rozwiązań (produkty, technologie, metody produkcji, systemy zarządzania, tworzenie nowych rynków zbytu, wykorzystanie surowców, funkcjonowanie różnych gałęzi przemysłu)
-powstają w wyniku zapotrzebowania na nowe produkty lub w rezultacie prac badawczo-rozwojowych
-wiążą się z ulepszaniem i unowocześnianiem

Efekty innowacji: zwiększenie ilości i funkcjonalności usług i produktów, unowocześnianie, udoskonalanie technologii, usprawnienie komunikacji międzyludzkiej, optymalizacja czasu i jej przebiegu, ochrona środowiska

Sposób pomiaru ilości innowacji: liczba patentów, publikacji naukowych, nowych wyrobów wprowadzonych do produkcji, wyniki badań konsumentów, wzrost przychodów

5. Polityka innowacyjna:
-rodzaj polityki gospodarczej państwa związany z politykami – przemysłową, naukową i technologiczną
-ma na celu wypromowanie nowych rozwiązań badawczych
-poziom innowacyjności zależy od wzajemnych relacji między przemysłem, nauką a rządem.

W jaki sposób organy władzy mogą regulować politykę innowacyjności:
-instrumenty prawne
-instrumenty finansowe
-programy badawcze
-umowy międzynarodowe

Regionalne systemy innowacji – działają w regionie (bo każdy region państwa ma inne zaplecze i inne możliwości) w celu zapewnienia wsparcia przedsiębiorstwom i innym podmiotom opracowującym i wdrażającym innowacje (jak? np. podnosząc jakość wykształcenia, wsparcie finansowe, wykorzystanie osiągnięć naukowych w gospodarce, promowanie przedsiębiorczości)

Parki naukowo-technologiczne – powstają dla usprawnienia współpracy podmiotów naukowych i gospodarczych, przenoszą nowe techniki na rozwiązania biznesowe.

I. Przemysł – obejmuje produkcję nierolniczą
– wykorzystanie surowców i przetwarzanie ich celem zaspokojenia ludzkich potrzeb
-składa się na produkt krajowy brutto
* PKB – produkt krajowy brutto. PKB jest miarą wielkości gospodarki.

-wpływa na społeczeństwo

Przemysł wytwarza dobra inwestycyjne oraz dobra konsumpcyjne.

Sektor przemysłowy dzielimy na przemysł wydobywczy (pozyskiwanie zasobów naturalnych) oraz przetwórczy (zasoby naturalne –> produkty służące konsumentom).

Cechą charakterystyczną przemysłu jest jego nierównomierne rozmieszczenie <– zakłady produkcyjne powstają tam, gdzie są dogodne warunki do rozwoju –> okręgi przemysłowe (okręgi surowcowe, okręgi miejskie, okręgi transportowe)

II. Polityka przemysłowa – działania państwa wpływające na strukturę i kierunek rozwoju produkcji przemysłowej. Podstawowym celem będzie poprawa sytuacji powiązanych z przemysłem przedsiębiorstw, aby:
-podnieść poziom konkurencyjności przemysłu i zwiększyć jego rolę w gospodarce
-podnieść innowacyjność w przemyśle
-tworzyć nowe miejsca pracy
-wykorzystać jak najbardziej korzystnie zasoby naturalne
-rozwijać strategiczne dla pastwa gałęzie przemysłu
-zwiększyć konkurencyjność rodzimego przemysłu na rynkach zagranicznych

Kształt polityki przemysłowej zależy od:
-źródeł finansowania
-typu produkcji w państwie
-sposobu funkcjonowania przedsiębiorstw
-wydajności sektora finansowego
-siły roboczej do dyspozycji
-możliwości państwa w eksporcie i imporcie
-rozwiązań wynikających z umów międzynarodowych i traktatów międzypaństwowych
-otwartości gospodarki

Modele polityki przemysłowej

a. polityka przemysłowa sektorowa
-państwo wspiera konkretne gałęzie przemysłu i wybrane przedsiębiorstwa
-zależy to od preferencji rozwojowych państwa
-formy wsparcia: pomoc finansowa, ulgi podatkowe, zamówienia publiczne, subwencje eksportowe

b. Polityka przemysłowa horyzontalna
-państwo wspiera przemysł jako całość
-działania będą wpływały na całą strukturę krajowego przemysłu
-stosuje się niefinansowe formy wsparcia

c. instrumenty polityki przemysłowej
-ulgi podatkowe dla przedsiębiorców
-subwencje – formy bezzwrotnej pomocy finansowej przeznaczonej na realizację wyznaczonych zadań
-kredyty i pożyczki
-cła nakładane na towary zagraniczne
-zamówienia rządowe
-finansowanie badań naukowych

III. Etapy polityki przemysłowej w Polsce
1. PRL – główną strategią budowania komunizmu jest uprzemysłowienie. Polityka przemysłowa była częścią planowania gospodarczego.

W Polsce w okresie transformacji początkowo zrezygnowano z prowadzenia polityki przemysłowej.

Minister Przemysłu w rządzie Tadeusza Mazowieckiego,Tadeusz Syryjczyk powiedział:„Najlepszą polityka przemysłową jest brak polityki przemysłowej”

W latach 1989 – 1991 uwaga została skierowana na walkę z inflacją i program stabilizacyjny! Restrukturyzacja gospodarki- drugorzędna. Dotacje państwa na przemysł zostały ograniczone. Walka z inflacją.

2.Tworzymy politykę przemysłową – 1991-1994
Zakończono realizację programu stabilizacji. Ministerstwo Przemysłu i Handlu rozpoczęło próbę sformułowania zasad polityki przemysłowej

„Założenia polityki przemysłowej”

„Program realizacji polityki przemysłowej w latach ”

3. Walka o międzynarodową konkurencyjność 1995 – 1997

4. Dostosowywanie się do zasad panujących w UE – 1999 – 2004

5. Polska w UE: -> włączenie polskich przedsiębiorstw do jednolitego rynku -> sprostanie konkurencji ->dalsza transformacja gospodarki i przemysłu

Agencja Rozwoju Przemysłu – ????

Polska Strefa Inwestycji – ???

I. Myśl polityczna – ogół refleksji i postulatów dotyczących życia społecznego i politycznego (np. sposobu organizacji państwa, sprawowania władzy, zasad funkcjonowania państwa, funkcjonowania społeczeństwa, miejsca jednostki w społeczeństwie, kształtu gospodarki i roli państwa)

Political thought = Political philosophy = political theory
is

Wyróżniamy ideologie, doktryny i programy polityczne. Jeżeli zawierają one podobne poglądy i postulaty to znaczy że tworzą jeden nurt myśli politycznej.

a. ideologia – najbardziej ogólny usystematyzowany zbiór idei, wartości, poglądów na świat oraz przekonań na temat organizacji i funkcjonowania społeczeństwa właściwy określonej grupie

b. doktryna – zawiera konkretne sformułowania wyodrębnione z danej ideologii zastosowane do zagadnień społecznych, ekonomicznych itp.

c. program polityczny – powstaje jako efekt dostosowywania doktryny politycznej do aktualnej sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej

Zadanie 1, 2, 3 s. 35 podręcznik.

II. Ruchy społeczne – forma aktywności zbiorowej obywateli, której celem jest wprowadzenie określonej zmiany społecznej.

Cechy:
– luźna struktura organizacyjna, brak sformalizowanego członkostwa
– mają charakter masowy
– dążenie do przeprowadzenia zmiany poprzez różne działania, ale bez przejmowania władzy

Rodzaje ruchów społecznych**
– rewolucyjne (radykalne) – dążą do głębokich zmian społecznych lub ustrojowych w szybkim czasie
– reformatorskie – dążą do zreformowania określonych dziedzin życia (dążą do wprowadzenia regulacji prawnych)
– ekspresywne – skupiają się na zmianach w zakresie kultury, systemu wartości lub stylu życia

3. Feminizm – walka o równouprawnienie kobiet i przeciwstawianie się dyskryminacji kobiet (ruch emancypacyjny, sufrażystki, ruch wyzwolenia kobiet)

4. Ruch praw obywatelskich
a.  ruch non-violence (bez przemocy) – twórcą był Mahatma Gandhi– walka o słuszne prawa bez użycia przemocy– stosowanie biernego oporu

b. ruch praw obywatelskich Martina Luthera Kinga – walka z segregacją rasową– walka o pełne równouprawnienie dla czarnoskórej ludności Stanów Zjednoczonych– stosowanie obywatelskiego nieposłuszeństwa – działania łamiące konkretne przepisy prawne w przekonaniu, że naruszają one istotne wartości dla osób stosujących obywatelskie nieposłuszeństwo

c. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”
– został utworzony na fali strajków spowodowanych trudną sytuacją gospodarczą
– powstał w 1980 r. jako powszechny, ogólnopolski i wielopłaszczyznowy ruch społeczny
– podpisanie tzw. porozumień sierpniowych (31 VIII 1980 r.)
– działalność NSZZ „Solidarność” przerwało wprowadzenie stanu wojennego (13 XII 1981 r.)
– obrady Okrągłego Stołu (wiosna 1989 r.)
– transformacja ustrojowa w Polsce

5. Ekologizm – zajmuje się problemem degradacji środowiska naturalnego – duże zróżnicowanie: 
– partie polityczne (np. partia Zieloni)
– międzynarodowa organizacja Greenpeace
– walka o ograniczenie działalności przyczyniającej się do degradacji środowiska naturalnego
– sprzeciw wobec genetycznej modyfikacji roślin i zwierząt
– popularyzowanie zachowań proekologicznych 

6. Antyglobalizm i alterglobalizm
a. antyglobalizm – ruch społeczny wyrażający sprzeciw wobec postępującej globalizacji
b. alterglobalizm – ruch społeczny wyrażający sprzeciw wobec czysto ekonomiczny charakter globalizacji

**Część notatki pochodzi ze strony: https://www.e-historia.com.pl/163-liceum-i-technikum-po-gimnazjum/wiedza-o-spoleczenstwie-zakres-rozszerzony-zgodne-z-podrecznikiem-operonu/notatki-z-wosu-zakres-rozszerzony-klasa-1/3374-2-8-ruchy-spoleczne

Pojęcia

Naród –
Patriotyzm –
Nacjonalizm –
Szowinizm–
Ksenofobia –
Rasizm –
Kosmopolityzm –
Internacjonalizm –
Obywatelstwo –
Bezpaństwowiec/apatryda/ –
Ojczyzna –

Czym jest nacjonalizm? Jak nacjonaliści widzą „swoich” a jak „obcych”?

1. Tożsamość to wewnętrzne przekonanie człowieka o tym, kim jest:
a. tożsamość narodowa: poczucie wspólnoty z własnym narodem oraz poczucie odrębności wobec innych narodów
b. subiektywne poczucie tożsamości
– identyfikowanie się z określonym narodem
– poczucie deklaracja przynależności do określonej wspólnoty narodowej
– odczuwanie więzi emocjonalnej z danym narodem
c. obserwowalne obiektywne wyznaczniki tożsamości
– zdolność do komunikowania się z członkami danego narodu – znajomość języka
– znajomość historii i przestrzeganie tradycji i obyczajów

2. Mieszkańcy Polski pod względem narodowościowym są społeczeństwem bardzo jednolitym:
– 95% mieszkańców deklaruje tożsamość wyłącznie polską
– 2% mieszkańców deklaruje tożsamość inną niż polska
– 3% deklaruje tożsamość podwójną lub nieokreśloną

*struktura narodowościowa jest jednolita, choć są drobne zmiany np. na skutek napływy imigrantów z Ukrainy

3. W państwach wielonarodowościowych kształtuje się wielowarstwowa tożsamość narodowa, polegająca na jednoczesnym identyfikowaniu się z narodem politycznym oraz narodem tworzącym społeczeństwo danego państwa:

4. Migracja – czasowa lub stała zmiana miejsca zamieszkania
a. emigracja – opuszczenie dotychczasowego kraju/miejsca zamieszkania
b. imigracja – napływ, przybycie do nowego kraju/miejsca zamieszkania

Jak sądzisz: Jakie czynniki decydują dzisiaj o migracji ludzi? Podaj przykłady odnoszące się do Polski oraz innych państw i obszarów świata.