Warunki naturalne Grecji a) położenie geograficzne – b) krainy Grecji- c) wyspy Morza Egejskiego i Śródziemnego c) jak ukształtowanie ukształtowanie powierzchni wpłynęło na warunki gospodarcze i polityczne
Transport i gospodarka a) transport morski -doskonale rozwinięta linią brzegową i gęsta sieć wysp b) transport lądowy – c) uprawy – d) hodowano: kozy, świnie, krowy, owce, osły, muły e) rybołówstwo – owoce morza f) surowce naturalne – g) znakomicie rozwinięte rzemiosło i handel morski
Cywilizacja minojska III tys. p.n.e. – 1450 r. p.n.e. a) położenie – Wyspa Kreta; cywilizacja o charakterze pokojowym; pałace w Knossos, Fajstos, Malii, Zakros
The Minoan civilization was a Bronze Age culture which was centered on the island of Crete.
b) szczyt rozwoju – II tys. p.n.e.: 2000 – 1700 r. p.n.e. – okres starszych pałaców 1650 – 1450 r. p.n.e. – okres młodszych pałaców c) podstawą gospodarki – handel morski. Eksportowano: wino, oliwę, ceramikę, tkaniny wełniane, wyroby rzemieślnicze. Importowano: metale, kamienie półszlachetne i szlachetne, pachnidła. d) osiągnięcia: pismo linearne A (nieodczytane), wspaniałe wielopoziomowe pałace z łazienkami i kanalizacją, freski.
e) upadek cywilizacji wiąże się z podbojem Krety przez Achajów ok. 1450 r. p.n.e.
Achajowie (Achajoi) pojawili się w Grecji w XVI wieku p.n.e. Ich pochodzenie nie jest znane. W połowie XV w. p.n.e. podbili Kretę (a przynajmniej Knossos), przejmując zdobycze cywilizacji minojskiej. Zaczęli rozwijać swoją kulturę.
Cywilizacja mykeńska (Mykeny) The Mycenaean civilization – from approximately 1750 to 1050 BC
a) (plemię) – nie stworzyli jednorodnego państwa tylko sojusz miast – państw. Są utożsamiani z bohaterami „Iliady” Homera. b) położenie – c) cywilizacja o charakterze militarnym (military nature of the Mycenaean Greeks) o czym świadczą potężne fortyfikacje , cytadele i malowidła ścienne. d) osiągnięcia: – Cyclopean masonry umiejętność budowy murów cyklopich (bez zaprawy), – syllabic script (Linear B) pismo linearne B (zapożyczone z Krety i dostosowane do ich języka; odczytane), bardzo wysoki poziom wyrobów rzemieślniczych znalezionych w grobach szybowych i kopułowych (Art and pottery, Frescoes, Warfare – weapons) e) upadek cywilizacji ok. 1200 r. p.n.e. Przyczyny: ataki tzw. Ludów Morza (the Sea Peoples), wędrówka Dorów (The Dorians), trzęsienia ziemi, lub bunt ludności
The Greek Dark Ages -Wieki ciemne (XII – XI/VIII w. p.n.e.) po upadku cywilizacji mykeńskiej. Spadek liczby ludności, migracje plemion greckich posługujących się żelazem. Kontakty ze Wschodem, Fenicjanami – powstanie alfabetu greckiego – pismo alfabetyczne.
1. Partycypacja obywatelska – uczestnictwo obywateli w życiu politycznym
2.Narzędzia partycypacji obywatelskiej:
– budżet partycypacyjny – angażowanie społeczeństwa w konstruowanie budżetu dla danej jednostki samorządu terytorialnego
– otwarta przestrzeń – forma otwartych spotkań i konferencji
– warsztaty przyszłościowe – przeprowadzanie warsztatów, których celem jest wspólne zaplanowanie działań
Życie publiczne – ogół stosunków i relacji, jakie zachodzą pomiędzy obywatelami, organizacjami państwowymi oraz pozarządowymi. Uczestnictwo w życiu publicznym oznacza wpływ jednostki na sytuację w państwie oraz możliwość działania w różnych organizacjach. W życiu publicznym uczestniczy każdy człowiek.
Patologie życia społecznego – zjawiska związane ze sprawowaniem władzy i funkcjonowaniem społeczeństwa, które odbiegają od ogólnie przyjętych norm.
Patologiom życia społecznego sprzyjają:
Czynniki moralne – wynikają z natury człowieka (chęć zaspokojenia potrzeb osobistych)
Czynniki kulturowe – związane są ze zwyczajami życia społecznego (bo np. jedną z funkcji rodziny jest funkcja stratyfikacyjna, która dąży do zapewnienia swojej rodzinie odpowiedniego statusu społecznego)
Czynniki polityczne – skomplikowane prawo
Czynniki ekonomiczne – upolityczniona gospodarka, nieprawidłowe funkcjonowanie rynku
Jakie wyróżnić można główne zasady demokracji? –zasada konstytucjonalizmu – konstytucja aktem nadrzędnym –pluralizm – różnorodność poglądów (np. polityczny, społeczny) –zasada suwerenności narodu – naród jest najwyższą władzą w państwie –zasadareprezentacji– naród posiada reprezentantów sprawujących władzę –zasada państwa prawa (praworządności) – kompetencje organów władzy określone są przez prawo –zasada trójpodziału władzy – władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza wykonywane są przez odrębne i niezależne organy –zasada poszanowania praw mniejszości
DEMOKRATYZACJA: 1. dochodzenie do demokracji w danym państwie 2. upowszechnianie demokracji na świecie (co skutkuje rosnącą liczbą państw demokratycznych)
Demokratyzacja wg. Huntingtona (politolog amerykański, zajął się tzw. falami demokratyzacji) – rodzaje przemian: – zastąpienie – na skutek gwałtownego obalenia dotychczasowego reżimu – transformacja – stopniowe zmiany przeprowadzone przez elity – przemieszczenie – reforma ustroju w drodze wspólnych działań dotychczasowych elit i demokratycznej opozycji – interwencja – zmiana systemu na skutek działań zewnętrznych
Przyczyny transformacji ustrojowej w Polsce: a. sytuacja w ZSRR: -zła –> kryzys się pogłębia -napięcie w stosunkach z Zachodem -zmiany w strukturach władzy – Gorbaczow pierwszym sekretarzem KC KPZR – widzi potrzebę reform (1985) –pierestrojka (przebudowa) i głasnost (jawność)
b. zła sytuacja w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
To doprowadzi do: -obrad Okrągłego Stołu w Polsce -transformacji w krajach Europy Środkowo-Wschodniej – Jesień Narodów
Transformacja demokratyczna – wprowadzenie zmian ustrojowych celem dojścia do demokracji.
ETAPY TRANSFORMACJI USTROJOWEJ W POLSCE a. powstanie NSZZ „Solidarność” – tzw. karnawał „Solidarności” -powstał bo ciągłe strajki robotnicze (strajki bo sytuacja w kraju jest zła, zwłaszcza widoczne jest to pod koniec lat ’70) -jest niezależny i gra na nosie komunistom
b. strajki robotnicze i porozumienie sierpniowe (1980) c. wprowadzenie stanu wojennego – 13 grudnia 1981
d. Przełom 1988 roku w Polsce – wybuch strajków – nawiązanie rozmów przez gen. Czesława Kiszczaka i Lecha Wałęsę (rozmowy w Magdalence) – obrady Okrągłego Stołu (od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 r.)
e. najważniejsze postanowienia Okrągłego Stołu: – legalizacja NSZZ „Solidarności” – przywrócenie urzędu prezydenta państwa i Senatu – decyzja o przeprowadzeniu częściowo wolnych wyborów
f. wybory parlamentarne – tzw. czerwcowe (4 czerwca 1989 r.) – klęska wyborcza Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) – utworzenie rządu Tadeusza Mazowieckiego –> w wyniku jego reform państwo przeszło z gospodarki centralnie planowanej w państwo demokratyczne z gospodarką wolnorynkową – prezydentem został gen. Wojciech Jaruzelski
4. DEKOMUNIZACJA – jest konieczna w byłych państwach komunistycznych – to zmiana ustroju polegająca na zastąpieniu systemu komunistycznego systemem demokratycznym. Aby tak się stało trzeba odsunąć od wpływu na rząd przedstawicieli obalonego reżimu komunistycznego.
5. LUSTRACJA– weryfikacja osób zajmujących kluczowe stanowiska w państwie pod kontem ich wcześniejszej współpracy ze służbami bezpieczeństwa PRL – w Niemczech i Czechach od razu (polityka „grubej kreski”), w Polsce dopiero w 1992 -bo komuniści współpracowali w tworzeniu nowego ustroju -w 1992 próbowano ją przeprowadzić (premier Jan Olszewski), ale się nie udało –> KRYZYS POLITYCZNY -ustawa lustracyjna 1997 – zmuszała do złożenia oświadczenia dot. związków z służbami bezpieczeństwa, w razie wątpliwości sprawami zajmował się Sąd Lustracyjny – Instytut Pamięci Narodowej – 1999 – miał wspierać lustrację – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu -ustawa lustracyjna -2006 -zajmuje się kolejnymi osobami działającymi w UB – ostatecznie nie zakazano osobom mającym związki z służbami specjalnymi PRL wykonywania funkcji publicznych.
1. Demokracja – forma ustroju państwa, w której władzę sprawują jego obywatele bezpośrednio lub za pośrednictwem wybranych przedstawicieli.
2.Demokracja ateńska a. reformy Solona (VI w. p.n.e., 594 r. p.n.e.) – nadał Zgromadzeniu Ludowemu prawo wyboru urzędników – wprowadził Radę Czterystu – strząśnięcie długów (wykupienie Ateńczyków z niewoli za długi) – zakres praw politycznych obywateli uzależnił do posiadanego przez nich majątku (arystokracja płaci podatki, ale najbiedniejsi nie mają prawa udziału w rządach)
b. reformy Klejstenesa (VI w. p.n.e.. 508/507 r. p.n.e.) – Radę Czterystu przekształcił w Radę Pięciuset – zwiększył uprawnienia Zgromadzenia Ludowego (prawo udziału w obradach mieli wszyscy obywatele) – wprowadził ostracyzm – wprowadził urząd 10 strategów – Ateny podzielił na 10 fyli (okręgi)
c. reformy Peryklesa (450 r. p.n.e) – wprowadził wynagrodzenie dla członków Rady Pięciuset i sędziów oraz diety dla uczestników Zgromadzenia Ludowego – wprowadził prawo ograniczające obywatelstwo do tych Ateńczyków, których oboje rodzice byli obywatelami Aten
3. Republika rzymska i jej władze a. republika – forma ustroju państwa, w którym organy państwa są wybierane przez obywateli
b. senat – składał się z urzędników po zakończeniu kadencji – stał na straży przestrzegania prawa – doradzał urzędnikom
c. zgromadzenia ludowe (komicja) -Zgromadzenie centurialne – wybierało najważniejszych urzędników- konsulów, pretorów, cenzorów, podejmowało decyzję o wojnie i pokoju
-Zgromadzenia trybusowe – (tribus – jednostka terytorialna) – bez względu na majątek ludzie zasiadali, -było głównym organem uchwalającym prawa -tylko ten organ władzy mógł wprowadzać zmianę ustroju, -wybierało niższych urzędników – edylów i kwestorów,
– Zgromadzenie kurialne – kwestie religijne
-Zgromadzenie plebejskie – zasiadali tylko plebejusze
c. urzędy: – urzędy w Rzymie były: kolegialne (kilkuosobowe kadencyjne (sprawowane przez określony czas) honorowe (wykonywane bez wynagrodzenia)
– najwyżsi urzędnicy:
4. Średniowiecze:
Feudalizm – system polityczno-prawny, charakteryzujący się rozdrobnieniem władzy, funkcjonującej na podstawie więzi lennych między seniorami a ich wasalami
a. kształtują się reprezentacje stanowe (parlament) b. stany – rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo, chłopi – zamknięta grupa społeczeństwa feudalnego o wyodrębnionej pozycji społeczno-prawnej (każdy posiada określony zakres praw i obowiązków) c. demokracja ma ograniczony charakter – tylko w obrębie wyznaczonych stanów
Stany Generalne – Francja – Filip IV Piękny Kortezy – Hiszpania Reichstag (Hoftag wcześniej)- Niemcy Anglia- Izba Lordów i Izba gmin- Jan bez Ziemi, Magna Charta Libertatum Polska (Korona Królestwa Polskiego, Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki, zjazdy, sejm walny, sejmiki) Rigstag (Szwecja), Landsting (Dania)
5. Kształtowanie się demokracji burżuazyjnej a. trójpodział władzy – Monteskiusz – w obronie obywateli, dla zachowania wolności i przeciw nadużyciom ze strony rządzących. b. Jean-Jacques Rousseau – teoria suwerenności ludu c. wprowadzanie konstytucji (USA – 1787, Polska i Francja – 1791) d. rewolucja francuska – zburzenie porządku feudalnego, zniesienie przywilejów i poddaństwa chłopów, uchwalenie Deklaracji praw człwoieka i obywatela. e. wciąż funkcjonowały cenzusy wyborcze (wykształcenie, rasa, majątek, płeć – sufrażystki – 1918 w Polsce, pierwsze Wyoming USA – 1869, Nowa Zelandia 1893)
POWSZECHNE PRAWO WYBORCZE – II poł XIX wieku
5. Polskie tradycje demokratyczne
1. Demokracja szlachecka w Polsce:
a. demokracja szlachecka to system ustrojowy Rzeczypospolitej, który gwarantował udział społeczeństwa w sprawowaniu władzy, ale ograniczał go do stanu szlacheckiego
b. podstawy prawne
– przywilej cerekwicko-nieszawski nadany w 1454 r. przez Kazimierza Jagiellończyka – uzależniał zwołanie pospolitego ruszenia i nakładanie nowych podatków od zgody szlachty
– uchwalona w 1505 r. przez sejm walny konstytucja Nihil novi – stanowiła, że każde nowe prawo może być ustanowione wyłącznie za zgodą sejmu
– artykuły henrykowskie z 1573 r. – jednolity dokument zawierający kluczowe zasady ustrojowe Rzeczypospolitej, np.:
obowiązek zwoływania sejmu do dwa lata
wybór króla podczas wolnej elekcji (elecio viritim)
zasada wypowiadania wojny i zawierania pokoju za zgodą senatu
zakaz nakładania nowych podatków bez zgody sejmu
prawo szlachty do wypowiadania posłuszeństwa królowi
c. sejm walny
– izba senatorska – składała się z najwyższych urzędników państwowych i dostojników Kościoła katolickiego
– izba poselska – składała się z posłów wybieranych przez sejmiki ziemskie (obowiązywała zasada jednomyślności – liberum veto)
2. Najstarsze polskie tradycje konstytucyjne
a. Konstytucja 3 maja 1791 r. – uchwalona przez Sejm Wielki (Sejm Czteroletni) za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego
b. konstytucja Księstwa Warszawskiego – nadana (oktrojowana) w 1807 r. przez Napoleona Bonapartego
c. konstytucja Królestwa Polskiego – nadana w 1815 r. przez cara Aleksandra I
po upadku powstania listopadowego została zastąpiona przez tzw. Statut Organiczny (1833 r.)
d. konstytucje Wolnego Miasta Krakowa
3. Konstytucje Odrodzonej Polski
a. mała konstytucja z 20 II 1919 r.
b. konstytucja marcowa z 17 III 1921 r. – konstytucja demokratyczna
c. konstytucja kwietniowa z 23 IV 1935 r.
– uchwalona w wyniku zmian politycznych po zamachu majowym Józefa Piłsudskiego (1926 r.)
– wprowadzała w Polsce system autorytarny (wzmacniała pozycję prezydenta)
4. Polskie konstytucje powojenne
a. Ustawa konstytucyjna o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej z 19 II 1947 r. – tzw. mała konstytucja
b. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 VII 1952 r. – tzw. konstytucja stalinowskahttps:/
c. mała konstytucja z 1992 r. – likwidowała system komunistyczny i stanowiła podstawy budowy państwa demokratycznego
d. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
c. koczowniczy tryb życia części ludności, ponieważ…
d. Kanaan zamieszkiwali Hebrajczycy (Izraelici, Żydzi) – dzieje opisane w Biblii na podstawie Pięcioksięgu – pierwszych pięć ksiąg: – pochodzenie semickie, 12 koczowniczych plemion, pochodzą od Abrahama – opuścił miasto Ur i dotarł do Kanaan, miał syna Izaaka, a ten Jakuba – potomków Jakuba nazywano Izraelitami – synowie Jakuba osiedlili się w Egipcie (Niewola egipska) – Mojżesz –> wyprowadził lud swój z Egiptu (Morze Czerwone, Góra Synaj) i wrócił do Kanaan w Palestynie (Filistyni, walka) – XI w. p.n.e. – założenie Królestwa Izraela (Seul, Dawid, Salomon) –> rozpadło się na Izrael (płn.) i Judeę (płd.) ze stolicą w Jerozolimie -Izrael podbity przez Asyryjczyków (VIII w. p.n.e) – Judea podbita w 586 r. p.n.e przez Nabuchodonozora II (niewola babilońska) – 538 r. p.n.e – Babilonia podbita przez Persów – Żydzi wrócili do Palestyny
Judaizm: -monoteizm – Jahwe – prorocy (np. Mojżesz) – przekazują prawdy wiary od Boga – Żydzi to naród wybrany -bałwochwalstwo – modlenie się do posągów – wskrzeszenie po śmierci, sąd ostateczny, życie wieczne w królestwie niebieskim -świątynia jerozolimska – tylko tam przebywa Jahwe (Rzymianie zburzyli w I w. n.e. – święte księgi judaizmu: Tora (5 ksiąg: Genezis – Rodzaju, Exodus – Wyjścia, Leviticus -Kapłanów, Numeri – Liczb, Deuteronomium – Powtórzonego Prawa), komentarz do Tory to Talmud – zbiór norm regulujących życie wyznawców judaizmu. – symbole: gwiazda Dawida (sześcioramienna), menora, -organizacja: autonomiczne gminy – rabin na czele – synagoga – bożnica – miejsce modlitw
Ludy indoeuropejskie – II tys. p.n.e. – ze stepów czarnomorskich: a. Ariowie –> Indie b. Medowie i Persowie –> teren Iranu c. Hetyci –> Azja Mniejsza –> walczyli z Egiptem XIV/XIII w. p.n.e
*„Ludy Morza” – ok. XIII i XII w. p.n.e. wtargnęły na wschodnie wybrzeża Morza Śródziemnego, doprowadziły do destabilizacji starożytnego Bliskiego Wschodu (między innymi przyczyniły się do upadku kultury mykeńskiej i zagroziły starożytnemu Egiptowi).
Fenicja a. położenie geograficzne b. Tyr, Sydon, Byblos, Ugarit, Arados c. mało ziemi uprawnej – trzeba sprowadzać d. niekorzystne położenie geopolityczne (Egipt – Hetyci – Mezopotamia) – podporządkowane przez sąsiadów, I tys. p.n.e. przez Persów, IV w. p.n.e. przez Aleksandra Macedońskiego e. rzemiosło, handel, doskonali żeglarze (Morze Śródziemne) – biżuteria złota i srebrna, purpurowe tkaniny, przeźroczyste szkło, handel drewnem (cedr libański), winem, oliwą, miedzią, niewolnikami. f. tworzyli miasta-państwa –> król, rada starszych, duże znaczenie arystokracji g. kolonizacja fenicka –> basen Morza Śródziemnego (Afryka Płn., Malta, Sycylia, Sardynia), najważniejszą kolonią Kartagina (wojny punickie), kolonie fenickie były niezależne od metropolii (inaczej niż greckie)
Imperium Perskie: a. Państwo Medów (VII w. p.n.e. uzyskało niezależność) – podbicie Asyrii b. Cyrus I Wielki – pokonał Medów, zdobył Babilon, Syrię, Fenicję, Palestynę. c. Kambyzes – podbił Egipt i kolonie greckie w Afryce Płn. d. Dariusz I Wielki – rozszerzył granice po rzekę Indus, toczył wojny z Grekami (490 r. p.n.e – Maraton) e. Kserkses – 480 – 479 r. p.n.e – wojny z Grekami f. Dariusz III – ostatni król perski, Aleksander Macedoński go pokonał
g. system polityczny: -monarchia despotyczna i „król królów” (ziemskie wcielenie Ahura-Mazdy) -satrapie i satrapowie -„nieśmiertelni” – drogi h. religia – mazdaizm – walka dobra i zła (religia dualistyczna) –> Ahura – Mazda to dobry bóg, a Aryman zły – Zoroaster (Zaratustra) – prorok – modyfikacja mazdaizmu –> zaratustryzm
Przydatne słownictwo – Kindom of Israel: Yahweh – Jahwe The Ancestor of Israel was Jacob – przodkiem/protoplastą Izraelitów był Jakub = All people of Israel descended (pochodzili) from Jacob The Canaan – the Holy Land – the Land of Israel The Israelites – Izraelici Hebrews – Hebrajczycy The Assyrian, Babylonian, Persian and Macedonian empires conquered this region. The Torah – Tora the Hebrew language – język hebrajski Judaism – monotheistic religion Five Books of Moses – pięcioksiąg Jerusalem – Jerozolima
Czym jest tolerancja, gdzie kończą się jej granice? / What is tolerance? Where are boundaries of tolerance?
Czy akceptacja i tolerancja to pojęcia tożsame? / Does acceptance mean the same as tolerance?
Jakie mogą być negatywne skutki braku tolerancji? / What happens when there is a lack of tolerance?
Ćwiczenie:
1.Postawy względem poglądów i zachowań drugiego człowieka: AFIRMACJA / AFFIRMATION – pełna zgoda na coś, realizacja poglądów z którymi się zgadzamy (przekłada się na działanie) / when we really belive that something is true and we completely agree with someone or something
AKCEPTACJA / ACCEPTANCE- uznanie określonych reguł, wartości stylów życia za właściwe i warte szacunku. / is assenting and embracing someone or something you don’t like, without protesting and without trying to change them
TOLERANCJA / TOLERANCE- świadoma zgoda na wyznawanie, głoszenie przez innych ludzi poglądów z którymi się nie zgadzamy. Umożliwia dopuszczenie wyboru sposobu życia, którego nie aprobujemy. / Tolerance is respecting the opinions of others which are different from our own opinion. It is also willingness to accept feelings, habits, or beliefs that are different from your own. Even when you disagree with this.
Tolerancja oznacza rezygnację z przymusu jako środka wpływania na postawy innych ludzi.
Nietolerancja – brak zgody na wyznawanie i głoszenie odmiennych poglądów od naszych.
Jakie negatywne zjawiska może nieść ze sobą brak tolerancji?
2. STYGMATYZACJA / STIGMATISATION – potępianie i odrzucanie jednostek przez społeczność z powodu jakiejś cechy niezgodnej z przyjętymi normami. (stygmatyzacja to inaczej etykietowanie, piętonowanie, ponieważ jednostka jest postrzegana przez pryzmat negatywnej cechy która została jej nadana). / is a negative response to human differences.
3. STEREOTYP / stereotype- uogólniony pogląd na temat jednostek, grup społecznych lub zbiorowości, który nie ma poparcia dowodami lub faktami. // is a generalized belief about a particular category of people.
STEREOTYP –> UPRZEDZENIA –> DYSKRYMINACJA
Stygmatyzacja oraz stereotypy wynikają z podziału na „swoich” i „obcych”.
4. ALIENACJA /ALIENATION – wyeliminowanie, wyobcowanie z życia społecznego, izolowanie jednostek, najczęściej na skutek stygmatyzacji lub negatywnych stereotypów. / when a person withdraws or becomes isolated from their environment or from other people.
Jak można przeciwdziałać negatywnym postawom? Podaj przykłady (na podstawie podręcznika lub własnej wiedzy). Zapisz je w zeszycie.