I. Rola Prezydenta:
1.Jest głową państwa i jego najwyższym przedstawicielem
2.Arbitrażowy model prezydentury
3. Zadania ustrojowe prezydenta:
– gwarantowanie ciągłości władzy państwowej
– czuwanie nad przestrzeganiem konstytucji
– stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa Rzeczypospolitej oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium
II. Wybór i kadencja
1. Wybory prezydenckie
a. jest wybierany w wyborach powszechnych, tajnych, równych i bezpośrednich
b. wybory zarządza marszałek sejmu
c. czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim po ukończeniu 18 lat, a bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim po ukończeniu 35 lat
e. za wybranego na prezydenta uważa się kandydata, który uzyskał bezwzględną większość ważnie oddanych głosów (sposób większościowy) – II tura jeżeli żaden nie uzyska większości (wtedy 2 kandydatów z najwyższą liczbą głosów)
2. Kadencja
a. kadencja rozpoczyna się w dniu złożenia przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym i trwa 5 lat
b. prawo do jednej reelekcji (tylko dwa razy prezydent może zostać wybrany)
c. skrócenie kadencji – kadencja może ulec skróceniu w konstytucyjnie przewidzianych sytuacjach:
– w razie śmierci prezydenta
– w razie zrzeczenia się przez prezydenta swego urzędu
– w sytuacji złożenia prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
– w wyniku uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
d. w razie skrócenia kadencji prezydenta jego obowiązki przejmuje marszałek sejmu (a gdy ten nie może – marszałek senatu), który niezwłocznie zarządza nowe wybory
e. zawieszenie prezydenta – następuje w wyniku przyjęcia przez Zgromadzenie Narodowe uchwały o postawieniu go w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu
3. Odpowiedzialność prezydenta
a. prezydent ponosi odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu za naruszenie konstytucji, ustaw lub popełnienie przestępstwa na mocy uchwały Zgromadzenia Narodowego przyjętego większością 2/3 głosów.
b. prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem
c. większość aktów urzędowych Prezydenta RP wymaga kontrasygnaty premiera (do odpowiedzialności pociągany jest wtedy premier)
III. Kompetencje
1. Prerogatywy (nie wymagają kontrasygnaty)
– inicjatywa ustawodawcza
– weto ustawodawcze
–wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o rozpatrzenie zgodności ustawy z Konstytucją
–nominowanie na stanowisko premiera
–powoływanie sędziów oraz prezesów najwyższych organów władzy sądowniczej
–zwoływanie Rady Gabinetowej
2. Tradycyjne uprawnienia prezydenta
a. nadawanie obywatelstwa polskiego
b. nadawanie orderów i odznaczeń
c. prawo łaski
d. nadawanie tytułów profesorskich
3. Uprawnienia wobec parlamentu
a. udział w toku legislacyjnym
– posiada inicjatywę ustawodawczą
– posiada prawo weta ustawodawczego
– ma prawo kierowania ustaw do Trybunału Konstytucyjnego
– podpisywanie ustaw i ich ogłaszanie
b. zarządzanie wyborów do sejmu i senatu
c. zwoływanie pierwszych posiedzeń izb parlamentu
d. zarządzanie referendum ogólnokrajowego (wykonuje za zgodą senatu)
e. skracanie kadencji Sejmu
– w przypadku, gdy sejm po trzech próbach nie zdoła utworzyć rządu
– w przypadku, gdy parlament nie uchwali budżetu (fakultatywnie)
f. występowanie z orędziem do sejmu, senatu i Zgromadzenia Narodowego
4. Uprawnienia wobec rządu
a. desygnuje premiera, a na jego wniosek ministrów
b. zwoływanie Rady Gabinetowej – rada ministrów obradująca pod przewodnictwem prezydenta
c. dokonywanie zmian w radzie ministrów (na wniosek premiera)
d. kierowanie do sejmu wniosków o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej premiera i ministrów
5. Uprawnienia względem władzy sądowniczej
a. powoływanie sędziów – na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa
b. powoływanie
– prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego
– prezesa Sądu Najwyższego
– prezesa Trybunału Konstytucyjnego
– powoływanie jednego członka Krajowej Rady Sądownictwa
c. uprawnienie do stosowania prawa łaski
6. Uprawnienia w zakresie spraw zagranicznych
a. reprezentowanie państwa w stosunkach zagranicznych
b. ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych
c. mianowanie i odwoływanie przedstawicieli Polski w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych
d. przyjmowanie listów uwierzytelniających oraz odwołujących przedstawicieli innych państw w Polsce
7. Kompetencje w zakresie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi i obronnością
a. jako najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych w czasie pokoju sprawuje władzę za pośrednictwem ministra obrony
b. w sytuacji zagrożenia zarządza częściową lub powszechną mobilizację
c. wydaje decyzję o użyciu sił zbrojnych dla obrony krajud. zarządza wprowadzenie stanu wyjątkowego w sytuacji, gdy nie może tego uczynić parlament
8. Prezydenci w wolnej RP
