Władysław IV Waza był drugim królem z dynastii Wazów w Polsce, panował w latach 1632 – 1648. Zasługi: – – – Proszę opracować je na podstawie podręcznika i poniższego materiału:
2. Powstanie Chmielnickiego ( 1648 – 1654)
PRZYCZYNY
Wrogość Kozaków do szlachty polskiej z powodu odrabianej pańszczyzny. Dążenie do zwiększenia rejestru kozackiego (spis żołnierzy/kozaków będących na usługach Rzeczpospolitej i otrzymujących żołd). Konflikt wyznaniowy i narodowościowy. Osobista niechęć Chmielnickiego do polskiej szlachty
PRZEBIEG
Klęski RON nad Żółtymi Wodami, pod Korsuniem i Piławcami (1648). Śmierć Władysława IV i wybór Jana Kazimierza WazyOblężenie Zbaraża (1649) i ugoda zborowska (nie satysfakcjonowała żadnej ze stron, Kozacy nie chcą odrabiać pańszczyzny, Polacy nie chcą oddać Ukrainy). Bitwa pod Beresteczkiem (1651) – polskie zwycięstwo. Ugoda w Perejesławiu (1654) pomiędzy Kozakami a carem, który mógł „stanąć w obronie Rusinów (Kozaków) i zaatakować Rzeczpospolitą
a. politeizm – ? b. wierzenia: – początkowo czcili przodków i bóstwa domowe – w VI w. p.n.e. narodził się kult Jowisza, Junony i Minerwy – w religii rzymskiej ważną rolę odgrywała Westa – opiekunka ogniska domowego c. po podboju Grecji Rzymianie zaczęli wzorować swoją religię na greckiej
bóstwo rzymskie
jego grecki odpowiednik
Jowisz –
Zeus
Junona –
Hera
Minerwa –
Atena
Mars –
Ares
Neptun –
Posejdon
Wenus –
Afrodyta
2. Literatura
a. Rzymianie przyswajali sobie literaturę grecką b. do najwybitniejszych pisarzy rzymskich zaliczamy: – Wergiliusza – autor poematu „Eneida” (epos – gatunek literacki) – Horacy – ody, satyry, listy – Owidiusz – wiersze miłosne „Sztuka kochania”, „Metamorfozy” – Tytus Liwiusz – „Dzieje Rzymu od założenia miasta” (historiografia) – Tacyt (dzieje Cesarstwa I w. n. e) – biografie bohaterów, wodzów i cesarzy (Swetoniusz – „Żywoty cezarów”) -Juliusz Cezar – „O wojnie domowej”, „O wojnie galijskiej”
3. Prawo rzymskie:
a. Rzymianie początkowo posługiwali się prawem zwyczajowym b. w V w. p.n.e. zostało ono spisane – powstało tzw. Prawo XII Tablic c. kodyfikacja prawa rzymskiego – została przeprowadzona w VI w. n.e. na polecenie cesarza Justyniana Wielkiego – prawo rzymskie zostało zebrane w uporządkowanym zbiorze praw – Kodeksie Justyniana Wielkiego
4. Filozofia
– wpływ filozofii greckiej – epikureizm, stoicyzm ( Seneka, postawa obywatelska), Cyceron („O państwie”), Marek Aureliusz („Rozmyślania”)
5. Architektura
-cechy: *zastosowanie łuków, sklepień i kopuł *zastosowanie betonu – spoiwo służące do wznoszenia budowli
-przykłady: Koloseum (amfiteatr Flawiuszy), Panteon (świątynia wszystkich bogów), Circus Maximus ( tor do wyścigów rydwanów), Akwedukty, Forum Romanum (rynek główny), Via Appia, Termy, Łuki triumfalne,
ĆWICZENIE: Przyjrzyj się ilustracją przedstawiającym rzymskie zabytki architektury. Podaj ich nazwę i dopasuj właściwy opis.
1. Uczestnicy sporów światopoglądowych: a. instytucje państwowe b. organizacje pozarządowe c. partie polityczne d. instytucje wyznaniowe
2. Wpływ mediów na przebieg sporów światopoglądowych a. pełnią funkcję dydaktyczną, rozpowszechniając obiektywną wiedzę na temat przedmiotu sporu b. umożliwiają rozpowszechnianie informacji na temat poglądów różnych uczestników sporu c. kształtują poglądy d. czasami przyczyniają się do zaostrzenia istniejących konfliktów światopoglądowych
3. Instytucje eksperckie uczestniczące w sporach światopoglądowych a. ośrodki badawcze (np. Centrum Badań Opinii Społecznej – CBOS) b. tzw. think thanki – z założenia, niezależny komitety doradcze zajmujące się badaniami i analizami dotyczącymi spraw publicznych c. ośrodki akademickie d. tzw. organizacje strażnicze (watchdog) – organizacja pozarządowe, zajmujące się monitorowaniem i upublicznianiem działań podejmowanych przez instytucje publiczne
4. Aktualne spory ideologiczne w Polsce a. aborcja („pro life”, pro choice”) b. eutanazja c. zapłodnienie in vitro d. związki homoseksualne e. inżynieria genetyczna (tzw. GMO) f. stosowanie kary śmierci (retencjoniści, abolicjoniści)
Prezentacja:
Na następny raz wy mówicie o sporach światopoglądowych.
Mini-debaty o sporach światopoglądowych. Proszę przygotować sobie argumenty do powyższych zagadnień.
I. Zapoznaj się z podrozdziałem „Pospolite ruszenie” (podręcznik, s. 136)
II. Następnie przypomnij sobie, co się działo w Rzeczpospolitej na przełomie XVI i XVII w. (wolne elekcje, „Złoty Wiek”, wolność szlachecka, tolerancja religijna, rozwój gospodarczy) – ogólnie Rzeczpospolita Obojga Narodów jest silnym i ogromnym państwem.
Co z wolnymi elekcjami? Tak w skrócie:
Herb Rzeczpospolitej Obojga Narodów
Co zawierał herb? Jeżeli nie pamiętasz, przypomnij sobie: <<KLIK>>
Wolne elekcje:
III. Dlaczego zdecydowano się na wybór Zygmunta III Wazy? Dlaczego Szwedzi nie chcieli go na swoim tronie (wybrali sobie nowego króla – Karola Sudermańskiego)? Dążenie do odzyskania tronu spowoduje wojnę polsko- szwedzką.
IV. Przeczytaj o wojnach ze Szwecją (Podręcznik, s. 136 – 138). Zapisz notatkę:
Zygmunt III Waza ( 1587) zapoczątkował dynastię Wazów w Polsce (panującą do 1668 r.)
Wojna polsko-szwedzka (1600 – 1611)
PRZYCZYNY
spór o Inflantywalka o tron szwedzki pomiędzy Karolem IX (Sudermańskim) a Zygmuntem III Wazą
PRZEBIEG
Bitwa pod Kircholmem (1605) – dowodził Jan Karol Chodkiewicz (RON) oraz Karol IX (SZWECJA)
SKUTKI
1611 – rozejm – Rzeczpospolita utrzymała większość Inflant
3.Wojny ze Szwecją (1621 – 1629)
PRZYCZYNY
Zajęcie przez Szwedów Inflant w 1621 r.Zajęcie przez Szwedów Pomorza Gdańskiego (1626)
PRZEBIEG
Bitwa pod Oliwą (1627) – wojskami szwedzkimi dowodził Gustaw II Adolf -bitwa morska –wygrana RON Bitwa pod Trzcianą– wygrana RON
SKUTKI
1629 –rozejm – Rzeczpospolita traci większość Inflant i Porty w Prusach (Gdańsk zostaje przy RON),Szwedzi pobierają cło (opłata) od polskiego handlu morskiegoKoniec potęgi Rzeczpospolitej
V. Obejrzyj poniższy film dotyczący husarii:
jeżeli chcesz możesz również zapoznać się z kolejnym:
VI. Przenosimy się na wschodnie granice RON (Rzeczpospolitej Obojga Narodów). Przeczytaj podrozdział „Wschód. Dymitriady i wojna z Moskwą” s. 138 – 140. Zapisz notatkę.
4. WIELKA SMUTA – kryzys w Państwie Moskiewskim po śmierci Iwana IV Groźnego – okres głodu, walk bojarów (możnowładcy) o władzę oraz najazdów obcych wojsk.
DYMITRIADY (1605) – polskie ingerencje w Moskwie pod pretekstem przywrócenia na tron Dymitra (rzekomo cudownie ocalonego syna Iwana Groźnego) à Dymitr Samozwaniec
Wojna polsko-moskiewska (1609 – 1618)
PRZYCZYNY
Zygmunt III Waza chce odzyskać koronę szwedzkącar zawiera sojusz ze Szwecją w obawie przed kolejną Dymitriadą
PRZEBIEG
Bitwa pod Kłuszynem (1610) – dowodził hetman Stanisław Żółkiewski – wygrana RON
SKUTKI
1618 – rozejm w Dywilinie – ziemia smoleńska dla Polskiw Moskwie początek dynastii Romanowów (Michał Romanow)
VII. Ostatnia część – wojny z Turcją (podręcznik s. 141). Zapisz notatkę.
4. Wojny z Turcją za panowania Zygmunta III Wazy (1620 – 1621)
PRZYCZYNY
Ataki Tatarów krymskich na Ukrainę (terytorium RON)Łupieskie wyprawy Kozaków (mieszkańcy Zaporoża oraz południowo-wschodnich krańców Wielkiego Księstwa Litewskiego) na tereny TurcjiAtak Rzeczpospolitej na lennika Turcji
PRZEBIEG
Bitwa pod Cecorą (1620) – dowodził hetman wielki koronny Stanisław Żółkiewski – bitwa nierozstrzygnięta, ale klęska RON podczas odwrotuBitwa pod Chocimiem (1621) – dowodził hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz – wygrana RON
SKUTKI
1621 – zawarcie pokoju – Rzeczpospolita utrzymuje granice na Dniestrze, Kozacy i Tatarzy mają przestać atakować
5. Władysław IV Waza był drugim królem z dynastii Wazów w Polsce, panował w latach 1632 – 1648. Został wybrany na cara Moskwy, ale nigdy tam nie panował. Odzyskał Prusy, zlikwidował cło od handlu morskiego
Józef Brandt – Bitwa pod Chocimiem domena publiczna
We wtorek będziemy rozmawiać na powyższe tematy. Proszę się przygotować.
Następnie zapoznaj się z treścią podręcznika (powyższy temat) lub poniższą prezentacją:
Przypomnij sobie, jaka była sytuacja Polaków pod zaborami? Jak przebiegło powstanie listopadowe?
Na koniec samodzielnie stwórz notatkę lekcyjną lub skorzystaj z poniższej (notatka częściowo połączona z wczorajszą):
1. Powstanie listopadowe:
a. geneza powstania listopadowego – sprzyjająca sytuacja międzynarodowa – wybuch rewolucji we Francji i powstania w Belgii – powstanie Wolnomularstwa Narodowego, a następnie Towarzystwa Patriotycznego – Walerian Łukasiński – powstanie sprzysiężenia Piotra Wysockiego
b. Noc Listopadowa – 29/30 listopada 1830 r. c. sukces wojsk polskich w bitwie pod Olszynką Grochowską (25 II 1831 r.) d. dowodzili Jan Skrzynecki oraz Ignacy Prądzyński – generalnie początkowo odnosili sukcesy, ale powstanie i tak upadło (nawet dowódcy nie wierzyli w zwycięstwo) c. skutki: Wielka Emigracja, represje
2. Ruchy niepodległościowe po upadku powstania listopadowego
a. powstanie krakowskie – 1846 r. – trwało zaledwie kilka dni – śmierć Edwarda Dembińskiego – podczas powstania listopadowego wybuchła tzw. rabacja galicyjska – Jakub Szela
b. wybuch powstania wielkopolskiego podczas Wiosny Ludów (1848 r.)
I. Zapoznaj się z materiałem podręcznikowym (s. 119 – 123).
II. Przypomnij sobie z poprzednich lekcji wszystko co wiesz na temat Habsburgów, a następnie wiadomości dotyczące reformacji w Europie (zwróć uwagę na utratę panowania nad Czechami przez Jagiellonów oraz o podziale religijnym Europy w wyniku reformacji i o wojnach religijnych XVI w.)
III. Największym konfliktem zbrojnym XVII-wiecznej Europy była wojna trzydziestoletnia. Zapoznaj się ponownie z tabelą ze str. 119 podręcznika, zwróć uwagę na strony konfliktu i książęta Rzeszy.
IV. Zapoznaj się z ryciną s. 119. Następnie obejrzyj film:
V. Szkielet notatki lekcyjnej:
ETAP CZESKI -1618 – defenestracja praska -1620 – bitwa pod Białą Górą
ETAP DUŃSKI -1625 – porozumienie między Francją, Anglią, Holandią i Danią -1626 – porażka wojsk protestanckich w walkach z Wallensteinem -1630 – dymisja Wallensteina przez cesarza
ETAP SZWEDZKI – 1630 – wkroczenie Szwecji do Niemiec -1632 – bitwa pod Lutzen – ginie król Szwecji -1635 – pokój w Pradze
I. Wysłuchaj wykładu nauczyciela. II. Wyszukaj w Internecie informacji na temat nowożytnych ustrojów w Anglii (monarchia parlamentarna), Francji (absolutyzm) oraz Polsce (Rzeczpospolita Obojga Narodów – monarchia mixta). Następnie uzupełnij poniższą tabelę.
Wejdź na stronę https://maraton.amnesty.org.pl i wybierz sylwetkę w obronie której twoim zdaniem należy stanąć. Następnie własnoręcznie napisz list (w języku polskim lub angielskim) do władz, przedstawiając argumenty w obronie wybranej osoby.
Jak napisać list?
1. Listy formułujemy samodzielnie i piszemy je odręcznie. W ten sposób pokazujemy, że włożyliśmy w ich napisanie trochę czasu i wysiłku. Jeśli chcesz skorzystać ze wzorów listów, to znajdziesz je w zakładce Materiały na profilu swojego wydarzenia.
2. W jakim języku napisać list? Możesz pisać w języku prześladujących, którymś z języków międzynarodowych, ale także po polsku. Jeśli wybierzesz polski, napisz nazwisko osoby, której bronisz, dużymi, drukowanymi literami.
3. W liście przedstaw krótko, co wiesz i czego oczekujesz od władz. Możesz przywołać łamane przez dane państwo, a ratyfikowane wcześniej traktaty dotyczące praw człowieka. Bądź rzeczowy i nie daj się ponieść emocjom – używaj formuł grzecznościowych.
4. Podpisz się imieniem i nazwiskiem, możesz swój adres. W ten sposób pokażesz, że się nie boisz, nie jesteś anonimowy. Niektóre władze odpisują na listy. Kopię listu możesz wysłać do Ambasady właściwego kraju w Polsce. Ambasady mają obowiązek powiadomić o takiej korespondencji swoje centrale.
Wszystkie listy zostaną zebrane przez koordynatorów i przesłane do właściwych instytucji.
