Miesiąc: listopad 2020

Prezentacja do tematu:

Mit szlachetnego dzikusa w literaturze.

Ujmiemy zagadnienie szerzej. Pracujemy nad listą książek i filmów poruszających tematykę nastawienia do obcego/innego (nie trzeba się odnosić tylko do europejskiego wyobrażenia o mieszkańcach innych kontynentów. Poruszamy „swojskość i obcość” w kontekście zderzenia cywilizacji, różnic religijnych, społecznych i kulturowych. Problematyka wyobcowania może dotyczyć także życia na wsi, w mieście a także wybiegać w przyszłość – literatura i filmy science fiction.

Przykładowe pozycje z literatury:
• Obcy, Albert Camus
• Ostatni Mohikanin, James Fenimore Cooper
• Przypadki Robinsona Crusoe, Daniel Defoe
• Ten obcy, Irena Jurgielewiczowa
• Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, Ignacy Krasicki
Solaris, Stanisław Lem
• Obcy, Sándor Márai

Przykłady filmów:
• Atlantyda, reż. Jacques Feyder;
Indyjski grobowiec, reż. Joe May;
Szejk,reż. George Melford z Rudolfem Valentino
• Avatar, reż. James Cameron
• Czarna suknia, reż. Bruce Beresford
• Inny film , reż. Brygida Frosztęga-Kmiecik
• Obcy, reż. Ventura Pons
• Obcy (Aliens), seria filmów: Obcy – ósmy pasażer Nostromo, reż. Ridley
Scott; Obcy decydujące starcie, reż. James Cameron; Obcy – Przebudze-
nie, reż. Jean-Pierre Jeunet; Obcy kontra Predator, reż. Paul W.S. An-
derson
• Ostatni Mohikanin, reż. Michael Mann
• Sami swoi, reż. Sylwester Chęciński
• Wojny domowe, reż. Damien O’Donnell; Podkręć jak Beckham, reż.
Gurinder Chadha

W jaki sposób ewoluuje pojęcie tolerancji?

„Człowiek bez wiary jest tylko półczłowiekiem.” (Johann Wolfgang von Goethe)

Cele dzisiejszej lekcji:
-zdefiniowanie religii i religijności.
– ocena znaczenia religii w życiu człowieka.
-analiza różnego podejścia ludzi do religii.

I. Tworzymy definicję religii, a następnie porównujemy ją z definicją podręcznikową.

Religia to:
system wierzeń dotyczących istnienia Boga lub bogów, pochodzenia i celu życia człowieka, powstania świata oraz w związane z nimi obrzędy, zasady moralne i formy organizacyjne

II. Zapoznaj się z poniższą tabelą oraz wskaż religię dominującą w Polsce:

III. Krótka debata. Na podstawie prezentacji oraz tekstu lekcji przedstawiamy argumenty za oraz przecie. „Religia ma duże znaczenie dla życia społecznego i osobistego człowieka”.
Numery parzyste w dzienniku – „za”
Numery nieparzyste – „przeciw”

III. Zastanów się nad poniższymi pytaniami.
– Czy współczesny człowiek jest istotą religijną?
– Jak współcześnie rozumieć religijność?

Praca domowa
Na podstawie dostępnych źródeł przygotuj prezentację multimedialną na temat wybranego wyznania. Twoja praca powinna zawierać przede wszystkim materiały audiowizualne.

Literatura dodatkowa:
Georg Simmel, Socjologia, PWN, Warszawa 2005.
Norbert Elias, Czym jest socjologia, Aletheia, Warszawa 2010.

Jeżeli jesteś zainteresowany/a powyższymi pracami – zgłoś się.

1. Uwarunkowania naturalne
   a. Rzym to miasto nad rzeką Tyber, leżące w krainie zwanej Lacjum na Płw. Apenińskim. Przez Płw. Apeniński przebiegają góry Apeniny. Morza: Adriatyckie, Jońskie, Tyrreńskie i Śródziemne. (mapa s. 101) To tereny wyżynne i górskie.
   b.Urodzajne tereny dogodne do uprawy zbóż znajdują się na północy – Nizina Padańska (Galia Przedalpejska).
   c. surowce naturalne – marmur, bazalt, rudy żelaza i miedzi
   d. uprawa winnej latorośli, oliwek, pszenicy, fig.
   e. początkowo handel nie był rozwinięty ( w przeciwieństwie np. do Grecji czy Fenicjan)/ Brak rozwiniętej linii brzegowej.

1. Na Płw. Apenińskim zamieszkiwali Etruskowie, Italikowie (Latynowie, Sabinowie, Samnici), koloniści greccy na południu (osiedlili się tu podczas Wielkiej Kolonizacji w VIII w. p.n.e.)
2. Legenda o początkach Rzymu
   

3. Historia Rzymu:
a.okres królewski (od założenia w 753 r. p.n.e. – 509 r. p.n.e)
b. republika (509 r. p.n.e. – 27 r.p.n.e.)
c. cesarstwo rzymskie (27 r. p.n.e. – do upadku Cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 r. )

4. Okres królewski:
-7 królów (pierwszy Romulus – założyciel miasta Rzym, ostatnim wygnany Tarkwiniusz Pyszny)
-ustrój polityczny – monarchia: na czele król, posiadający najwyższą władzę (pełni równnież funkcje sądownicze i kapłańskie); senat – rada starszych – charakter doradczy.

5. Podział społeczeństwa rzymskiego:
-patrycjusze (najznamienitsze rody, arystokracja, elita pełniąca urzędy
-plebejusze
-niewolnicy

6. Okres republiki

REPUBLIKA – rzecz publiczna – ustrój w którym władzę sprawują obywatele poprzez swoich przedstawicieli wybranych na odpowiednią kadencję

a. republika w Rzymie wprowadzona została po wygnaniu ostatniego króla
b. podstawą – zgromadzenie ludowe, w którym głosowano według klas majątkowych oraz senat. Prawa polityczne posadali wolni obywatele, obowiązkiem obywateli była służba wojskowa i płacenie podatków
c.ustrój

Zgromadzenia nie miały prawa dyskusji nad projektami jak w Atenach – zatwierdzały je lub odrzucały. Wybierano na nich najważniejszych urzędników. Decydowano o wojnie i pokoju. Zajmowało się również kwestiami religijnymi.

Urzędy były kolegialne (sprawowane przez więcej niż jedną osobę) za wyjątkim dyktatora oraz kadencyjne.

KONSUL (2): najważniejszy urząd – pełnia władzy wykonawczej i administracyjnej, zwoływali Zgromadzenie i senat, przewodniczą w Zgromadzeniu, dowodzą armią, pełnią funkcje religijne

PRETORZY (2) przewodniczyli sądom, wydawali edykty uzupełniające Prawo XII Tablic, pilnowali prawa i porządku w mieście

CENZORZY (2) – tworzyli cenzus (spis majątkowy) obywateli rzymskich, nadzorowali kwestie podatkowe i majątkowe.

EDYLOWIE (4) dbają o zaopatrzenie miasta w żywność, organizują igrzyska

KWESTORZY (4) pomagają konsulom w sprawach finansowych

TRYBUNI LUDOWI (10) nietykalność osobista, posiadają prawo veta wobec uchwał Zgromadzenia sprzecznych z interesem plebejuszy

DYKTATOR – urząd nadzwyczajny, powoływany w chwili bezpośredniego zagrożenia Rzymu (np. wojny) na okres 6 miesięcy, posiadał nieograniczoną władzę

SENAT to najwyższy organ, senatorowie pełnili swoje funkcje dożywotnio, kierował polityką zagraniczną, ratyfikował umowy międzynarodowe, decydował o budżecie, kontrolował finanse

NOTATKA:

1. Kultura masowa – dominujący typ kultury nowoczesnej przeznaczony dla szerokiego i zróżnicowanego grona odbiorców, w którym korzysta się powszechnie ze środków masowego przekazu – internetu, telewizji, radia i prasy. Celem jest zaspokajanie potrzeby rozrywki i wypoczynku.

2. Cechy kultury masowej
a. demokratyczny charakter – jest przystępna dla nieprzygotowanego odbiorcy
b. komercyjność
– odpowiada na zapotrzebowanie masowego odbiorcy
– schlebia niewyszukanym gustom
– tworzy się tzw. przemysł kulturowy
– widowiskowość (nieważne jak, ale ma trafić do odbiorcy)
c. znaczny poziom ujednolicenia (tzw. makdonaldyzacja)
d. globalizacja
d. homogenizacja (ujednolicenie form kultury o początkowo zróżnicowanym charakterze)

3. Co propaguje kultura masowa (w odniesieniu do wzorców)
a. postać superbohatera
b. gloryfikacja codzienności i przeciętnego bohatera bohatera
c. duża aktywność celebrytów
3. Co propaguje kultura masowa (w odniesieniu do wzorców)
a. postać superbohatera
b. gloryfikacja codzienności i przeciętnego bohatera bohatera
c. duża aktywność celebrytów
d. w przekazie często obecna przemoc

4. Krytyka kultury masowej
a. utrwala postawy bierne i konsumpcyjne, propaguje postawy charakterystyczne dla ludzi biernych i niezdolnych do samodzielnego myślenia (pozbawionych wyższych wartości)
b. ogranicza zapotrzebowanie na kulturę wysoką
c. utrwala wzorce o niewielkiej wartości społecznej
d.skłania do postaw hedonistycznych

5. Pozytywne aspekty:
a. integracja ogólnoświatowa
b. rozpowszechnianie kultury wysokiej
c. upowszechnia wiedzę naukową

Temat: Zróżnicowanie kulturowe (s. 74 – 70)

NOTATKA

1. Cechą charakterystyczną współczesnych społeczeństw jest ich wielokulturowość.

Zadanie 1. s. 78.

2. Podstawowe różnice między wzorcami kulturowymi dotyczą:

– języka i ekspresji

– wartości

– norm zachowania

– estetyki

– stylu życia (ubierania się, spędzania czasu itd.)

3. Podział kultur ze względu na rolę jednostki

a. kultury kolektywistyczne – dobro grupy ważniejsze niż jednostka – Azja, Ameryka Łacińska

– jednostka jest ściślej związana z grupą społeczną

– interes jednostki jest podporządkowany interesom grupowym

b. kultury indywidualistyczne – Europa, Kanada, USA

– jednostka jest bardziej niezależna od grupy

– dobro jednostki jest postrzegane jako ważniejsze od interesów grupowych

– jednostka samodzielnie podejmuje decyzje i ponosi ich konsekwencje

4. Wzajemne relacje między kulturami

a. zderzenie kultur – konfrontacja i zwalczanie się kultur

b. separacja – zamykanie się na wpływy innych kultur

c. wymiana międzykulturowa – niewymuszone przejmowanie elementów innej kultury

d. integracja – budowanie wspólnej tożsamości

5. Postawy wobec inności

a. szok kulturowy – efekt zderzenia z radykalnie odmiennym otoczeniem kulturowym

b. postawa etnocentryzmu – ocenianie odmiennych kultur poprze pryzmat własnej

c. tworzenie się stereotypów

PODSUMOWANIE

Zadanie do wykonania – proszę o odesłanie zdjęcia zadania przez CLASSROOM:

Przeczytaj tekst s. 77. i odpowiedz na poniższe pytania:
W jaki sposób postrzegamy inne kultury? Wymień czynniki które mają wpływ na to postrzeganie.

I. Zamiennie z podręcznikiem skorzystać można z informacji o hetmanach w poniższej gazetce szkolnej:
KLIK

II. Notatka uzupełniająca lekcję online:

1. Zygmunt III Waza (  1587) zapoczątkował dynastię Wazów w Polsce (panującą do 1668 r.)
2. Wojna polsko-szwedzka (1600 – 1611)

PRZYCZYNY	spór o Inflantywalka o tron szwedzki pomiędzy Karolem IX (Sudermańskim) a Zygmuntem III Wazą
PRZEBIEG	Bitwa pod Kircholmem (1605) – dowodził Jan Karol Chodkiewicz (RON) oraz Karol IX (SZWECJA)
SKUTKI	1611 – rozejm – Rzeczpospolita utrzymała większość Inflant

3. WIELKA SMUTA – kryzys w Państwie Moskiewskim po śmierci Iwana IV Groźnego – okres głodu, walk bojarów (możnowładcy) o władzę oraz najazdów obcych wojsk.

DYMITRIADY (1605) – polskie ingerencje w Moskwie pod pretekstem przywrócenia na tron Dymitra (rzekomo cudownie ocalonego syna Iwana Groźnego) à Dymitr Samozwaniec

Wojna polsko-moskiewska (1609 – 1618)

PRZYCZYNY	Zygmunt III Waza chce odzyskać koronę szwedzkącar zawiera sojusz ze Szwecją w obawie przed kolejną Dymitriadą
PRZEBIEG	Bitwa pod Kłuszynem (1610) – dowodził hetman Stanisław Żółkiewski – wygrana RON
SKUTKI	1618 – rozejm w Dywilinie – ziemia smoleńska dla Polskiw Moskwie początek dynastii Romanowów (Michał Romanow)

4. Wojny z Turcją za panowania Zygmunta III Wazy (1620 – 1621)

PRZYCZYNY	Ataki Tatarów krymskich na Ukrainę (terytorium RON)Łupieskie wyprawy Kozaków (mieszkańcy Zaporoża oraz południowo-wschodnich krańców Wielkiego Księstwa Litewskiego) na tereny TurcjiAtak Rzeczpospolitej na lennika Turcji
PRZEBIEG	Bitwa pod Cecorą (1620) –  dowodził hetman wielki koronny Stanisław Żółkiewski – bitwa nierozstrzygnięta, ale klęska RON podczas odwrotuBitwa pod Chocimiem (1621) – dowodził hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz – wygrana RON
SKUTKI	1621 – zawarcie pokoju – Rzeczpospolita utrzymuje granice na Dniestrze, Kozacy i Tatarzy mają przestać atakować

5.Wojny ze Szwecją (1621 – 1629)

PRZYCZYNY	Zajęcie przez Szwedów Inflant w 1621 r.Zajęcie przez Szwedów Pomorza Gdańskiego (1626)
PRZEBIEG	Bitwa pod Oliwą (1627) – wojskami szwedzkimi dowodził Gustaw II Adolf -bitwa morska –wygrana RONBitwa pod Trzcianą– wygrana RON
SKUTKI	1629 –rozejm – Rzeczpospolita traci większość Inflant i Porty w Prusach (Gdańsk zostaje przy RON),Szwedzi pobierają cło (opłata) od polskiego handlu morskiegoKoniec potęgi Rzeczpospolitej

6. Władysław IV Waza był drugim królem z dynastii Wazów w Polsce, panował w latach 1632 – 1648. Został wybrany na cara Moskwy, ale nigdy tam nie panował. Odzyskał Prusy, zlikwidował cło od handlu morskiego

7. Powstanie Chmielnickiego ( 1648 – 1654)

PRZYCZYNY	Wrogość Kozaków do szlachty polskiej z powodu odrabianej pańszczyznyDążenie do zwiększenia rejestru kozackiego (spis żołnierzy/kozaków będących na usługach Rzeczpospolitej i otrzymujących żołd)Konflikt wyznaniowy i narodowościowyOsobista niechęć Chmielnickiego do polskiej szlachty
PRZEBIEG	Klęski RON nad Żółtymi Wodami, pod Korsuniem i Piławcami (1648)Śmierć Władysława IV i wybór Jana Kazimierza WazyOblężenie Zbaraża (1649) i ugoda zborowska (nie satysfakcjonowała żadnej ze stron, Kozacy nie chcą odrabiać pańszczyzny, Polacy nie chcą oddać Ukrainy)Bitwa pod Beresteczkiem (1651) – polskie zwycięstwoUgoda w Perejesławiu (1654) pomiędzy Kozakami a carem, który mógł „stanąć w obronie Rusinów (Kozaków) i zaatakować Rzeczpospolitą
SKUTKI	Wojna Rzeczpospolitej z Moskwą (1654 – 1667)

8. Wojna Rzeczpospolitej z Moskwą (1654 – 1667)

PRZYCZYNY	Zawarcie przez cara ugody w Perejesławiu z KozakamiZajęcie przez Moskwę Ukrainy oraz części Litwy
PRZEBIEG	W czasie potopu car wstrzymał ataki swoich wojsk (1655-1660).W 1658 roku zawarto ugodę hadziacką – Rzeczpospolita przekształciła się w związek równorzędnych państw Polski, Litwy i Ukrainy. Kozacy odrzucili umowę1660 – kontynuacja wojny
SKUTKI	Rozejm andruszowski (1667)Ukraina podzielona pomiędzy RON oraz Imperium Moskiewskie wzdłuż DniestruPaństwa zawarły przymierze przeciw Tatarom i Turkom

9. Potop szwedzki – II wojna północna – wojna o dominację na Morzu Bałtyckim (1655 – 1660)

PRZYCZYNY	Szwecja (Karol X Gustaw) pragnie opanować wybrzeża Bałtyku, wykorzystując osłabienie RON wojną z MoskwąPolska walczy o utrzymanie Prus Królewskich (Gdańsk) oraz chce odzyskać InflantyMoskwa walczy o dostęp do Bałtyku
PRZEBIEG	1655 – Szwedzi atakują Litwę oraz Wielkopolskę od strony Pomorza ZachodniegoZdrada szlachty na czele hetman wielki litewski Janusz Radziwiłł – przechodzą na stronę szwedzką, ponieważ obawiają się ataku moskiewskiegoUcieczka Jana Kazimierza na ŚląskSzwedzi niszczą i łupią krajObrona Jasnej Góry się PowiodłaSzlachta przechodzi pod komendę Stefana Czarnieckiego, który zastosował taktykę wojny szarpanej (partyzanckiej)Do Polski wraca Jan Kazimierz, składa śluby lwowskie (powierza swe królestwo Matce Boskiej)1657 – Prusy Książęce zyskują niezależność w zamian za nieudzielanie poparcia Szwedom
SKUTKI	1660 – pokój w Oliwie Rzeczpospolita traci InflantyJan Kazimierz zrzeka się tytułu króla Szwecji

1. Co to jest kultura?

R. Wiliams:
„culture jest jednym z najbardziej wieloznacznych, skomplikowanych wyrażeń w języku angielskim. Bo jego znaczenie nieustannie ulega zmianie, modyfikacjom i rozproszeniu” (Keywords: a Vocabulary of Culture and Society).

Kultura może obejmować:

„Szekspira, ale także komiksowego Supermana, oprę ale i futbol amerykański, problem kto zmywa naczynia w domu […]. Istnieje coś takiego jak kultura twojej ulicy, twojego miasta, kraju, ale i kulturę znajdziemy też na drugim końcu świata. Dzieci, nastolatki, dorośli i emeryci – wszyscy oni mają własną kulturę, zarazem jednak mogą uczestniczyć w kulturze wspólnej[1].

Edward Burnett Tylor , sformułował swoją definicję, opartą na wzorach niemieckiej etnografii i historiografii, analogiczne do uniwersalistycznej koncepcji kultury:

„[…] kultura, czyli cywilizacja jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność’, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa”.

I tą drogą poszły później socjologia czy antropologia kulturowa.

1. DEFINICJA: Współczesne definicje skłaniają się ku rozumieniu kultury jako sposobu życia ukształtowanego przez wiedzę, prawa, zwyczaje, normy i przekonania charakterystycznego dla danego społeczeństwa lub grupy społecznej.

Kultura w szerokim rozumieniu jest całokształtem duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. A więc będzie to ogół wytworów ludzkich – materialnych i niematerialnych (mentalnych).

2. W jaki sposób można określać kulturę?

Wartościujący (zawiera ocenę kultur poszczególnych zbiorowości ludzkich. Kultura podlega rozwojowi, zjawisko stopniowalne)

Opisowy (neutralny) zespół wielu zróżnicowanych zjawisk, których wzajemne powiązania i uwarunkowania mogą być przedmiotem opisu i analizy, ale nie wartościowania.

3. Rodzaje kultury

 a. kultura narodowa – elementy kultury specyficzne dla danego narodu

b. kultura wysoka (elitarna) – adresowana do obiorców odpowiednio przygotowanych

c. kultura masowa (popularna) – skierowana do szerokiego grona odbiorców

d. kultura ludowa – jest spuścizną społeczeństw tradycyjnych – została ukształtowana przez niższe warstwy społeczne – charakteryzuje się religijnością, przywiązaniem do tradycji i rytuałów

e. kręgi kulturowe (cywilizacyjne) – obejmują wiele kultur sąsiadujących ze sobą

4. Trwałe składniki kultury są przekazywane z pokolenia na pokolenie w wyniku procesów socjalizacji, skłonności człowieka do naśladowania oraz dzięki przymusowi społecznemu.

5. Formy przekazywania i przyswajania kultury wg Margaret Mead

a. kultura postfiguratywna – głównym źródłem wzorców jest pokolenie starsze

b. kultura konfiguratywna głównym źródłem wzorców są rówieśnicy

c. kultura prefiguratywna – ważnym źródłem wzorców staje się pokolenie najmłodsze

6. Źródła zmian w kulturze

a. dyfuzja kulturowa – wzajemne oddziaływanie i przenikanie współistniejących kultur

b. kontestacja społeczna – odrzucenie obowiązujących norm i zastępowanie ich nowymi

c. polityka państwa

d. postęp naukowo-techniczny

e. przemiany gospodarcze

6. Wpływ globalizacji na kulturę

a. unifikacja kultury w skali światowej

c. czy kultury lokalne w związku z tym zanikną?

Niektóre narody, grupy etniczne i społeczności lokalne bardzo dbają o potrzymanie własnej odrębności kulturowej.

---

[1] E. Baldwin, B. Longhurst, S. Mc Cracken, M. Ogborn, G. Smith. Wstęp do kulturoznawstwa. Przeł. M. Kaczyński, J. Łoziński, T. Rosiński. Poznań 2007, s. 24.

1. Wiek XVI nazywany jest w Polsce „Złotym wiekiem”:

a. jest to okres rozwoju gospodarczego Polski

b. idee odrodzeniowe przybywają do nas z zagranicy np.: z Włoch- królowa Bona oraz Polacy studiujący w innych krajach (Bolonia, Montpellier, Padwa)

c. renesans rozwija się dzięki mecenasom sztuki- np. Zygmunt Stary i Bona

2. Renesansowi artyści i ich dzieła

a. Bartolomeo Berrecci zbudował Kaplicę Zygmuntowską

b. za panowania Zygmunta I Wawel został przebudowany w stylu renesansowym

c. jednym z najcenniejszych zabytków renesansowych na Wawelu są arrasy (czym są arrasy?)

d. w stylu renesansowym zostały zbudowane m.in.:

– zamek w Baranowie

– ratusz w Poznaniu

– od podstaw miasto Sandomierz

3. Czołowi twórcy literatury polskiej

a. Jakub Wujek  przekład Biblii na język polski

b. najwybitniejszym polskim pisarzem politycznym był Andrzej Frycz Modrzewski – autor dzieła O poprawie Rzeczypospolitej

c. Mikołaj Rej był pierwszym pisarzem piszącym tylko w języku polskim

d. najwybitniejszym pisarzem polskiego renesansu był Jan Kochanowski – autor:

– Trenów

– fraszek

– dramatu Odprawa posłów greckich

4. Najwybitniejsi przedstawiciele polskiej nauki w okresie renesansu:

a. Mikołaj Kopernik

– był twórcą heliocentrycznej teorii budowy Układu Słonecznego

– opisał ją w dziele O obrotach sfer niebieskich

– odkrycie Kopernika potwierdził inny wielki uczony – Galileusz

b. największym historykiem polskiego odrodzenia był Jan Długosz – autor dzieła: Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego

Zadanie dodatkowe dla zainteresowanych – poczytaj <<LINK>>

Jan III Sobieski

Projekt – polecenie

Złoty wiek Polski i Litwy

Notatka powinna obejmowac zagadnienia:

1. Układy z Habsburgami
2. Kwestia Zakonu Krzyżackiego
3. Wojna z Moskwą i Pokój wieczysty z Turcją
4. Inflanty
5. Polityka wewnętrzna Rzeczpospolitej