Na początek sprawdź pracę domową. Prawidłowe odpowiedzi do zadania znajdziesz <<TUTAJ>>
Jeżeli masz chęć, możesz obejrzeć poniższy film:
I. Przeczytaj lekcję z podręcznika (s. 62 – 64). Następnie przyjrzyj się mapie i określ położenie Sparty (s. 62).
Prawidłowa odpowiedź: Sparta położona była w południowej części Płw. Bałkańskiego – na Płw. Peloponez w Lakonii nad rz. Euratos. Dorowie, którzy się tam osiedlili podbili tubylczą ludność i ją zniewolili. Mieszkańcy wsi założyli polis Spartę (zostali spartiatami). Pozostali Dorowie stali się perjojkami, a zniewolona ludnośćd np. Mesenii stała się helotami.
II. Zapisz notatkę:
1.Największymi polis greckimi były Ateny i Sparta. Sparta położona była w Lakonii na płw. Peloponez. Jej mieszkańców nazywano Spartanami.
Następnym elementem notatki będzie opisanie ustroju Sparty. Proszę o zrobienie tego samodzielnie na podstawie podręcznika. W tym celu możesz posłużyć się pytaniami pomocniczymi:
› Jaki ustrój panował w Sparcie? (s. 62) Dla jasności napiszę: Jest to oligarchia (nie monarchia), gdyż tylko spartiaci mieli prawa polityczne i brali udział w obradach Zgromadzenia, a faktyczną władzę sprawowała geruzja = rada starców.
› Kogo uznaje się za twórcę ustroju Sparty? (s. 64 oraz tekst źródłowy s.65) › Jak nazywa się opracowany przez niego zbiór praw? (s. 64) › Jakie organy sprawowały w Sparcie władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą? (s.63) › Jakie były zadania najważniejszych organów władzy w Sparcie? (s. 63) › Jaka grupa społeczna zasiadała w danych organach władzy? (s. 63)
Notatka została pobrana ze strony: www.tomaszewska.com.pl
III. Społeczeństwo Sparty
Notatka została pobrana ze strony: www.tomaszewska.com.pl
4. Wychowanie spartiańskie – wychowanie bardzo surowe, celem wychowanie posłusznego odważnego żołnierza i przystosowanie do życia w czasie wojny.
Starożytna Grecja położona była na płw. Bałkańskim i na wyspach Morza Egejskiego. Półwysep pokryty jest górami (niewiele ziemi uprawnej, surowy klimat śródziemnomorski). Urozmaicona linia brzegowa sprzyjała rozwojowi żeglugi. Grecy przybyli tam ok. II tys. lat p.n.e. i składali się z różnych plemion (Dorowie, Eolowie, Jonowie). Grecy nazywali siebie Hellenami, a swój kraj – Helladą.
Brak wystarczającej ilości żywności spowodował rozwój kolonizacji na wybrzeżach Morza Egejskiego, Czarnego oraz Śródziemnomorskiego. Metropolie (polis załozycielskie) dbały o rozwój kolonii (nowo powstałe miasto).
Grecy nie założyli jednego państwa. Zamieszkiwali różne poleis. Polis to miasto + ziemie otaczające go (pod uprawę). Najbardziej znaczące poleis greckie: Ateny i Sparta
Akropol to położony na wzgórzu ośrodek życia politycznego/ publicznego oraz religijnego. Agora to plac, rynek w polis – centrum gdzie spotykali się mieszkańcy.
Po zakończonej lekcji będziecie potrafili wyjaśnić specyfikę praw i wolności człowieka przysługujących obywatelom Polski, które są zapisane w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Dowiecie się jakie prawa przysługują mniejszościom narodowym w Polsce.
Zanim rozpoczniesz, zastanów się gdzie zapisane są podstawowe prawa człowieka, przysługujące mieszkańcom danego kraju? Czy samo zapisanie praw w konstytucji wystarczy, aby były one realizowane? Jakie znacie przykłady sytuacji świadczące o nieprzestrzeganiu praw człowieka na świecie albo w Polsce. Możecie odnieść się też do historii Polski.
I. Zapoznaj się z treścią podręcznika s. 46 – 48.
II. Następnie przejrzyj rozdział I i II Konstytucji (z końca podręcznika – strony z czerwonym brzegiem) i spróbuj odpowiedzieć sobie na pytanie, czy ustawa zasadnicza w sposób dostateczny gwarantuje przestrzeganie praw człowieka.
III. Zapisz notatkę lekcyjną:
1.Prawa człowieka – zespół fundamentalnych, powszechnych o praw i wolności, przysługujących człowiekowi.
2. Cechy praw człowieka: *Powszechne – przysługują każdemu niezależnie od przynależności państwowej, pozycji społecznej czy też płci lub rasy. *Nienaruszalne – żadna władza nie może ich odebrać *Przyrodzone – przysługują każdemu od urodzenia do śmierci *Niezbywalne – nie można nikomu ich odebrać ani nie można się ich zrzec.
3. W jakich sytuacjach prawa człowieka mogą zostać ograniczone? Napisz na podstawie podręcznika (s. 48)
IV. Zapoznaj się z materiałem ze s. 52 – 53 podręcznika. Następnie wykonaj poniższe ćwiczenie.
Ćwiczenie. Przyporządkuj prawa i wolności zagwarantowane w Konstytucji RP z 1997 r. do odpowiedniego zbioru. Następnie przepisz.
Praca domowa na ocenę: Jakie historyczne czynniki spowodowały, że w Konstytucji RP wolności i prawa człowieka zostały w takim stopniu wyeksponowane? Przedstaw argumenty przemawiające za tezą, że Konstytucja RP nadała wysoką rangę kwestii wolności i praw człowieka (skorzystaj z podręcznika s. 50 – 51).
Możesz, ale nie musisz wspomóc się fragmentami Konstytucji PRL z 1952 r. (i porównać ją z aktualną Konstytucją). bądź innymi dokumentami np. Powszechną Deklaracją Praw Człowieka.
Termin wykonania zadania następna lekcja.
Proszę o uwzględnienie co najmniej 5 argumentów . Objętość: najmniej 10 zdań. Pamiętaj, że próba nieuczciwości w postaci kradzieży własności intelektualnej (przesłania gotowca pobranego z Internetu), skutkuje wpisaniem oceny niedostatecznej.
Konstytucja PRL z 1952 r. [fragmenty]
Artykuł 58. 1.Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają prawo do pracy, to znaczy prawo do zatrudnienia za wynagrodzeniem według ilości jakości pracy. 2.Prawo do pracy zapewniają: społeczna własność podstawowych środków produkcji, rozwój na wsi ustroju społeczno –spółdzielczego, wolnego od wyzysku, planowy wzrost sił wytwórczych, usunięcie źródeł kryzysów ekonomicznych, likwidacja bezrobocia.
Artykuł 59. 1.Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają prawo do wypoczynku. 2.Prawo do wypoczynku zapewniają robotnikom i pracownikom umysłowym: ustawowe skrócenie czasu pracy przez urzeczywistnienie ośmiogodzinnego dnia pracy oraz krótszego czasu pracy w przypadkach przewidzianych ustawami, ustawowo określone dni wolne od pracy, coroczne płatne urlopy.
Artykuł 60. 1.Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają prawo do ochrony zdrowia oraz do pomocy w razie choroby lub niezdolności do pracy.
Artykuł 61. 1.Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają prawo do nauki.
Artykuł 62. 1.Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają prawo do korzystania ze zdobyczy kultury i do twórczego udziału w rozwoju kultury narodowej. 2.Prawo to zapewniają coraz szerzej: rozwój i udostępnienie ludowi pracującemu miast i wsi bibliotek, książek, prasy, radia, kin, teatrów, muzeów i wystaw, domów kultury, klubów, świetlic, wszechstronne popieranie i pobudzanie twórczości kulturalnej mas ludowych i rozwoju talentów twórczych.
Artykuł 66. 1.Kobieta w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ma równe z mężczyzną prawa we wszystkich dziedzinach życia państwowego, politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego. (opieka nad matką i dzieckiem, ochrona kobiety ciężarnej, płatny urlop w okresie przed porodem i po porodzie, rozbudowa sieci zakładów położniczych, żłobków i przedszkoli, rozwój sieci zakładów usługowych i żywienia zbiorowego).
Artykuł 67. 1.Małżeństwo i rodzina znajdują się pod opieką i ochroną Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Rodziny o licznym potomstwie państwo otacza szczególną troską. 2.Urodzenie poza małżeństwem nie uszczupla praw dziecka.
Artykuł 69. 1.Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej niezależnie od narodowości, rasy i wyznania mają równe prawa we wszystkich dziedzinach życia państwowego, politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego. Naruszenie tej zasady przez jakiekolwiek bezpośrednie lub pośrednie uprzywilejowanie albo ograniczenie w prawach ze względu na narodowość, rasę czy wyznanie podlega karze. 2.Szerzenie nienawiści lub pogardy, wywoływanie waśni albo poniżanie człowieka ze względu na różnice narodowości, rasy czy wyznania, jest zakazane.
Artykuł 70. 1.Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia obywatelom wolność sumienia i wyznania. Kościół i inne związki wyznaniowe mogą swobodnie wypełniać swoje funkcje religijne. Nie wolno zmuszać obywateli do niebrania udziału w czynnościach lub obrzędach religijnych. Nie wolno też nikogo zmuszać do udziału w czynnościach lub obrzędach religijnych. 2.Kościół jest oddzielony od państwa. Zasady stosunku państwa do kościoła oraz sytuację prawną i majątkową związków wyznaniowych określają ustawy.
Artykuł 71. 1.Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia obywatelom wolność słowa, druku, zgromadzeń i wieców, pochodów i manifestacji.
Artykuł 72. 1.W celu rozwoju aktywności politycznej, społecznej, gospodarczej i kulturalnej ludu pracującego miast i wsi Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia obywatelom prawo zrzeszania się. 2.Organizacje polityczne, związki zawodowe, zrzeszenia pracujących chłopów, zrzeszenia spółdzielcze, organizacje młodzieżowe, kobiece, sportowe i obronne, stowarzyszenia kulturalne, techniczne i naukowe, jak również inne organizacje społeczne ludu pracującego –skupiają obywateli dla czynnego udziału w życiu politycznym, społecznym, gospodarczym i kulturalnym. 3.Tworzenie zrzeszeń i udział w zrzeszeniach, których cel lub działalność godzą w ustrój polityczny i społeczny albo w porządek prawny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, jest zakazane.
Artykuł 73. 1.Obywatele mają prawo zwracania się do wszystkich organów państwa ze skargami i zażaleniami. 2.Skargi i zażalenia obywateli powinny być rozpatrywane i załatwiane szybko i sprawiedliwie. Winni przewlekania albo przejawiający bezduszny i biurokratyczny stosunek do skarg i zażaleń obywateli pociągani będą do odpowiedzialności.
Artykuł 74. 1.Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia obywatelom nietykalność osobistą. Pozbawienie obywatela wolności może nastąpić tylko w przypadkach, określonych ustawą. Zatrzymany powinien być zwolniony, jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania nie doręczono mu postanowienia sądu lub prokuratora o aresztowaniu. 2.Ustawa ochrania nienaruszalność mieszkań i tajemnicę korespondencji. Przeprowadzenie rewizji domowej dopuszczalne jest jedynie w przypadkach, określonych ustawą. 3.Przepadek mienia może nastąpić jedynie w przypadkach przewidzianych ustawą, na podstawie prawomocnego orzeczenia.
CEL: Omówienie zagadnień ustrojowych Rzeczpospolitej Obojga Narodów w XVI w.
USTRÓJ KRÓLESTWA POLSKIEGO – ewolucja
1. Demokracja szlachecka to ustrój polityczny Królestwa Polskiego, który wykształcił się w XIV i XV w. Charakteryzował się ograniczeniem władzy króla na rzecz stanu szlacheckiego. To forma monarchii stanowej, ustroju popularnego w Europie od późnego średniowiecza ( XIV w.- XV w.).
DYGRESJA: W Polsce monarchia stanowa zaczyna rozwijać się od czasów Władysława Łokietka (1320 r. zjednoczenie Polski po rozbiciu dzielnicowym), wtedy wykształcają się zgromadzenia szlacheckie – sejmiki. Szlachta w Polsce jest stanem uprzywilejowanym. Dlaczego? Bo szlachcie udało się uzyskać przywileje. Pochodzą od rycerstwa – wymusili to na władcy.
2. Sejmiki ziemskie to zjazdy szlachty z danej ziemi (np. z ziemi krakowskiej) lub województwa. Funkcjonowały różne rodzaje sejmików (np. relacyjne – wysłuchiwały relacji z obrad sejmu, deputackie-wybór deputatów do Trybunału Konstytucyjnego i Litewskiego, gospodarcze – dyskutowały o gospodarce danej ziemi).
Rodzaje sejmików ziemskich: sejmik poselski (elekcyjny) – wybierał posłów na sejm walny, sejmik relacyjny – wysłuchiwał relacji posłów z obrad sejmu i zapoznawał się z podjętymi na sejmie uchwałami (konstytucją), sejmik gospodarczy – decydował o polityce gospodarczej danej ziemi i lokalnych podatkach, sejmik kapturowy – sejmiki powoływane w okresie bezkrólewia; przejmowały władzę w danej ziemi i i stały na straży bezpieczeństwa wewnętrznego. Miały specjalne uprawnienia sądowe. sejmik deputacki – wybierano deputatów (przedstawiciel szlachty) do Trybunału Koronnego lub Litewskiego.
3. Sejm walny jako decydujący organ władzy w Rzeczpospolitej.
– wykształcił się ze zjazdu walnego szlachty -pierwszy dwuizbowy sejm walny został zwołany przez Jana Olbrachta w 1493 r. -1505 – konstytucja nihil novi – nowe decyzje o sprawach państwowych muszą być podejmowane przez senat i izbę poselską za zgodą króla
-typy sejmów walnych: sejm zwyczajny (ordynaryjny) – początkowo były zwoływane nieregularnie. Dopiero w 1573 r. ustalono, że sejm walny będzie zwoływany co 2 lata na okres 6 tygodni. sejm nadzwyczajny (ekstraordynaryjny – zwoływany w razie wybuchu wojny, obradował 2 tygodnie.) sejmy w okresie bezkrólewia – po śmierci Zygmunta II Augusta wykształciły się nowe typy sejmów: * konwokacyjny, na którym określano czas i miejsce wyboru nowego króla, * elekcyjny podczas którego wysłuchiwano poselstw kandydatów pragnących zasiąść na polskim tronie, * koronacyjny, na którym elekt był koronowany oraz zaprzysięgał prawa i przywileje
-organizacja sejmu walnego:
Źródło: http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=1226Sejm polski za czasów Zygmunta III, Giacomo Lauro, 1622; Biblioteka Narodowa
4. Ruch egzekucyjny
GENEZA: Zygmunt I Stary (1506-1548) chciał wzmocnić władzę królewską: -dążenie do zwiększenia dochodów skarbu królewskiego (1505 – szlachta zatwierdza podatki) -dążenie do elekcji vivete rege (wzmocnić pozycję monarchy) -zwiększyć poparcie magnaterii (szlachta średnia obawia się odebrania praw)
W 1537 r. – bunt szlachty przeciwko królowi – rokosz lwowski = wojna kokosza –> król musi potwierdzić przywileje
Ruch egzekucyjny powstał w celu ograniczenia roli magnaterii. *egzekucja dóbr – zwrot nieprawnie zajętych przez magnaterię królewszczyzn *zakaz łączenia urzędów *utworzenie wojsk zaciężnych (wojska kwarcianego – stałego, utrzymywanego z podatków)
CEL: Poznanie w jaki sposób powstała Rzeczypospolita Obojga Narodów
UNIA LUBELSKA
W jakich okolicznościach doszło do zawarcia unii polsko-litewskiej w XIV w.? Jakie były jej główne postanowienia?
1. Od 1385 r. Polska i Litwa pozostawały połączone unią personalną. Oznaczało to, że dwa państwa (posiadające odrębną politykę zagraniczną i wewnętrzną) pozostawały pod panowaniem jednego wspólnego władcy z dynastii Jagiellonów.
› Jakie było stanowisko Litwinów dotyczące unii w końcu XIV i w pierwszej połowie XV w.? › Co przekonało stronę litewską do zmiany poglądów na temat unii w końcu XV i na początku XVI w.? › Jakie były główne postanowienia unii w Mielniku? › Co zadecydowało o tym, że postanowienia unii mielnickiej nie weszły w życie?
PRACA W GRUPACH
GRUPA 1 Przedstawiciele polskiej szlachty dążącej do zacieśnienia unii między Polską a Litwą.
GRUPA 2 Przedstawiciele litewskiej szlachty dążącej do zacieśnienia unii między Polską a Litwą.
GRUPA 3 Doradcy Zygmunta Augusta. Argumenty za zacieśnianiem unii i przeciwko niemu
2. Zwolennicy zacieśnienia unii: polscy magnaci oraz litewska szlachta. Przeciwnikami byli litewscy magnaci i strona polska, która chciała pełnej inkorporacji.
3. Za pogłębieniem unii przemawiało zagrożenie ze strony Moskwy, brak następcy tronu, co grozi wygaśnięciem unii. Ponieważ magnateria litewska nie chciała zgodzić się na zawarcie unii, Zygmunt II August inkorporował do Korony należące do Litwy: Ukrainę, Wołyń oraz Podlasie.
4. 1569 na sejmie w Lublinie postanowiono: -zawarcie unii realnej (rzeczywiste połączenie dwóch państw)
Przeczytaj podrozdział Warunki unii lubelskiej (s. 144–145) oraz zapoznaj się z treścią aktu unii (M4, s. 143)dokonaj analizy materiałów źródłowych (M5, M6 i M7, s. 144–145). Na podstawie zdobytej wiedzy stwórz w parach schemat, na którym przedstawicie główne postanowienia unii oraz jej skutki dla obu stron.
DOKOŃCZ ZDANIA… › Uważam, że zawarcie unii lubelskiej było korzystne, dlatego że… › Spośród postanowień unii lubelskiej za najważniejszy uważam…, ponieważ … › Skutkiem unii o najbardziej istotnym znaczeniu było…, ponieważ…
SKUTEK: powstanie Rzeczpospolitej Obojga Narodów, państwa wielonarodowościowego i zróżnicowanego pod względem religijnym
Sytuacja polityczna RON (Rzeczpospolitej Obojga Narodów) w XVI w. -Imperium Osmańskie -Moskwa -Zakon Krzyżacki -Inflanty i Dominium Maris Baltici
Kwestia Mazowsza
Jagiellonowie i Habsburgowie to najbardziej znaczące dynastie Europejskie w czasach nowożytnych. Jagiellonowie to dynastia litewska założona przez Władysława Jagiełłę (1385 – układ w Krewie i unia polsko – litewska, Jadwiga, walki z Krzyżakami). Habsburgowie zapanowali nad więszością Europy do XVII w. (Austria, Niemcy, Czechy, Węgry, Hiszpania, Portugalia, Niderlandy, pańśtwa włoskie<– dewiza: „Bela gerant ali, tu felix Austria nube!”), będziemy mieć z nimi wiele związków, bo są naszymi sąsiadami. Np. rok 1515 układ dynastyczny pomiędzy Maksymilianem I Habsburgiem a Zygmuntem Starym (dynastia Jagiellonów).
Sąsiedzi RON
Imperium Osmańskie zarządzają Węgrami, Siedmiogrodem, Mołdawią – dla nas są zagrożeniem – to duże, silne państwo.
Moskwa jest zainteresowana ziemiami litewskimi – brną na zachód; rywalizujemy z nimi o Inflanty (które są w większości nasze, ale Moskwa chce je podbić, aby uzyskać dostęp do Morza Bałtyckiego – Dominium Maris Baltici)
Zakon Krzyżacki (Prusy) Od XIV w. pozostawaliśmy z nimi w konflikcie (bo zawarliśmy układ z Litwą – podważyliśmy cel ich istnienia, Grunwald, oszustwo z ich strony i zagarnięcie naszych ziem – Pomorze, z. dobrzyńska, z. chełmińska i michałowska, I i II pokój toruński, wojny). Ostatecznie w 1525 r. spór zażegnany – Albrecht Hohenzollern składa hołd Zygmuntowi Staremu – sekularyzacja Zakonu i powstanie świeckiego państwa Prusy (Książęce) – lenno polskie.
Inflanty i spór o dominium Maris Baltici (panowanie nad Morzem Bałtyckim) konflikt pomiędzy RON (Rzeczpospolitą Obojga Narodów), Moskwą, Szwecją i Danią. Inflanty to dobry punkt na Morzu Bałtyckim (centralny, można tworzyć porty, rozwijać handel). Po rozejmie w Jamie Zapolskim 1582 Moskwa traci całkowicie dostęp do Morza Bałtyckiego. My utracimy więszość Inflant w 1660 r. po potopie szwedzkim.
Ostatni Piast linii mazowieckiej przekazał Rzeczpospolitej Mazowsze w 1526 r. W poł. XVI w. Rzeczpospolita Obojga Narodów składła się z: Korony (Małopolska, Mazowsze, Podlasie,WIelkopolska), Litwy (Litwa, Ruś, Żmudź), Prus, terenów dzisiejszej Ukrainy (Podole, Dzikie Pola, Zaporoże), Inflant oraz Kurlandii i Semigalii – lenna RON (co sprawia, że pośrednio jesteśmy w posiadaniu kolonii – Tobago i Gambii).
