Aktualności

1. Nadzieje Polaków na wolność związane z Wiosną Ludów oraz wojną krymską. Odwilż posewastopolska.
2. Biali i czerwoni
3. Przyczyny wybuchu powstania.
4. Przebieg
5. Skutki.

Obejrzyj poniższy film.

1. Reformy cara Aleksandra II mające na celu wzmocnienie Rosji („kolos na glinianych nogach”).
-wojna krymska 1853 – 1856
-odwilż posewastopolska –> reformy Aleksandra (zniesienie poddaństwa chłopów, reforma sądownictwa i administracji, ogłoszenie amnestii).
-niektóre państwa uzyskały niepodległość bądź zjednoczyły się (Włochy)

Polacy mieli nadzieję na ustępstwa cara wobec narodu polskiego i autonomię w Królestwie Polskim:
-złagodzenie cenzury
-otwarcie Akademii Medyko-Chirurgicznej i Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, działalność Towarzystwa Rolniczego z Andrzejem Zamoyskim.

Namiestnikiem w tym czasie Michaił Gorczakow. 

Wizyta Aleksandra II w Warszawie – 1856 r. – „żadnych marzeń Panowie, żadnych marzeń” –> odmowa Aleksandra II rozszerzenia autonomii

W związku z tym od 1860 r. i w 1861 r. w Królestwie Polskim dochodziło do licznych manifestacji patriotycznych, związanych:
-z obchodami świąt narodowych (m.in. 30 rocznica wybuchu Powstania Listopadowego, 30 rocznica bitwy pod Grochowem, 292 rocznica unii lubelskiej).
-organizowano msze ku czci bohaterów narodowych, nabożeństwa za pomyślność Ojczyzny.
-śpiewano pieśni: „Boże coś Polskę”, „Jeszcze Polska”, „Warszawianka”
-żałoba narodowa – stroje w kolorze czarnym, biżuteria z orzełkiem, czapki konfederatki i szpilki z orzełkiem,
-pogrzeb generałowej Katarzyny Sowińskiej – 1860 r.

Wybór Aleksandra Wielopolskiego na dyrektora Komisji Rządowej Wyznań i Oświaty w rządzie Królestwa Polskiego. Celem uspokojenie sytuacji. Zwolennik ugody z carem.
Reformy: –zastępowanie urzędników carskich Polakami
-zwiększenie liczby szkół elementarnych i średnich.
-chciał, aby Polacy zaprzestali dążeń niepodległościowych

Aleksander Wielopolski sprzeciwiał się agresywnej polityce władz rosyjskich i
w październiku 1861 r. podał się do dymisji i udał się do Petersburga.

W marcu 1862 r. nowym namiestnikiem Królestwa Polskiego został Wielki Książę Konstanty. W czerwcu 1862 r. z Petersburga powrócił Aleksander Wielopolski (ogłosił ukazy carskie, dzięki którym chciał załagodzić sytuację).

2. Dwa nurty działalności patriotycznej – „biali” i „czerwoni”:

a. „biali” – „millenerzy” (od millenium – prześmiewczo –> powstanie za 1000 lat)
– umiarkowani, teraz nie widzą szans na powodzenie powstania, jeśli już to może w przyszłości
– program pracy organicznej i uzyskania autonomii
– działalność Towarzystwa Rolniczego – Andrzej Zamoyski – program oczynszowania, a w dalszej perspektywie również uwłaszczenia chłopów
-Leopold Kronenberg, Andrzej Zamoyski, Edward Jurgens i
Karol Majewski

c. „czerwoni”
– zwolennicy natychmiastowego wywołania powstania
– tworzenie sieci konspiracyjnej
– obalenie cara
– Jarosław Dąbrowski, Zygmunt Padewski

3. Przyczyny:
Zaostrzenie sytuacji –> w odpowiedzi na działania carskie (rozpraszanie demonstracji, restrykcje wobec osób noszących symbole narodowe):
-kwiecień 1861 r. władze carskie rozpędziły brutalnie manifestującą ludność na Placu Zamkowym – zginęło ponad 100 osób
-manifestacje przeniosły się do kościołów (nabożeństwa patriotyczne)
-zamykanie polskich organizacji (np. Towarzystwa Rolniczego).
-wprowadzenie stanu wojennego przez władze rosyjskie (aresztowania w kościołach, np. biorący udział w nabożeństwie w rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki), represje
-zawiedzione nadzieje na autonomię
-blokowanie przez cara reform uwłaszczeniowych
– wzrost świadomości narodowej, zwłaszcza wśród ludu

Bezpośrednią przyczyną powstania styczniowego było ogłoszenie branki czyli nadzwyczajnego poboru do wojska przez Aleksandra Wielopolskiego.

4. Wybuch powstania i przebieg:
– 22 I 1863 r. – Komitet Centralny Narodowy przekształca się w Tymczasowy Rząd Narodowy i ogłasza „Manifest” wzywającego do udziału w powstaniu (zapowiedź uwłaszczenia, przyznania ziemi uczestnikom powstania)
-dyktatorem Ludwik Mierosławski – porażki
-„biali” włączają się do powstania – nawiązanie współpracy Dyrekcji Krajowej i Rządu Narodowego
-zasłużeni dowódcy Stefan Bobrowski, Zygmunt Padlewski
-Marian Langiewicz kolejny dyktator (11-18 III 1863 r.)
-dyktatura Romualda Traugutta  (X 1863 – IV 1864 r.)
-organizacja państwa podziemnego (ewenement na skalę światową, hasło „Wolność –Równość – Niepodległość” –> nawiązuje do dewizy „Wolność, równość, braterstwo” (okres Wielkiej Rewolucji Francuskiej)

PRACA Z MATERIAŁEM ŹRÓDŁOWYM –>
http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=1342

1. Odpowiedz, jaki typ walki prowadzili powstańcy?
2. Co zdecydowało o przyjęciu takiego typu walki?
3. Wskaż na mapie rejony nasilonych walk powstańczych.
4. Czym charakteryzowały się tereny, na których przebywało dużo oddziałów partyzanckich i gdzie dochodziło do wielu potyczek z wrogiem?
5. Wymień nazwiska dowódców powstańczych.

UPADEK POWSTANIA
-wydanie przez cara Aleksandra II ukazu o uwłaszczeniu chłopów 2 III 1864 r.
-aresztowanie Romualda Traugutta i stracenie na Cytadeli w Warszawie
-próba podtrzymania oporu przez naczelnika Warszawy Aleksandra Waszkowskiego
-ostatni poddał się oddział dowodzony przez księdza Stanisława Brzózkę

5. Skutki:
– aresztowania i zsyłki na Sybir
-konfiskaty majątków (ziemia w ręce urzędników carskich)
-nałożenie na Królestwo kontrybucji (podatek wojenny)
-stan wojenny na 50 lat
-zlikwidowano Królestwo a na jego miejscu powstała prowincja rosyjska Kraj Nadwiślański, w której władzę sprawował generał – gubernator.
-wprowadzenie uwłaszczenia chłopów
– powstanie przyczyniło się do wewnętrznego umocnienia narodu polskiego – stanowiło moment zwrotny w tworzeniu się nowoczesnego narodu polskiego

Materiały dodatkowe:

Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego z 22 stycznia 1863 roku [fragment]

[…] Nikczemny rząd najezdniczy, rozwścieczony oporem męczonej przezeń ofiary, postanowił zadać jej cios stanowczy: porwać kilkadziesiąt tysięcy najdzielniejszych, najgorliwszych jej obrońców, oblec w nienawistny mundur moskiewski i pognać tysiące mil na wieczną nędzę i zatracenie […]. Polska nie chce, nie może, poddać się temu gwałtowi […]. Zastępcy młodzieży walecznej, młodzieży poświęconej, ożywione gorącą miłością Ojczyzny, niezachwianą wiarą w sprawiedliwość i w pomoc Boga, poprzysięgły zrzucić przeklęte jarzmo lub zginąć. Za nią więc, Narodzie Polski, za nią! Po strasznej hańbie niewoli, po niepojętych męczarniach ucisku […], obecnie jedyny legalny Rząd Narodowy, wzywa Cię na pole walki, na pole chwały i zwycięstwa […]. Ty niepodległość Twoją zdobędziesz wielkością męstwa […]. W pierwszej chwili rozpoczęcia świętej walki, Komitet Centralny Narodowy ogłasza wszystkich synów Polski, bez różnicy wiary i rodu, pochodzenia stanu, wolnymi i równymi obywatelami kraju […]. Do broni więc, Narodzie Polski, Litwy i Rusi, do broni! Bo godzina wspólnego wyzwolenia już wybiła […], święty sztandar Orła, Pogoni i Archanioła Michała rozwinięty […]

[w:] Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów. Melania Sobańska-Bondaruk, Stanisław Lenard. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa,1998, s.230-231.

ŚLADY POWSTANIA STYCZNIOWEGO NA ZIEMIACH ZAWIERCIAŃSKICH
http://powstanie1863.zsi.kielce.pl/index.php?id=w31

PRACA DOMOWA

Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania
Powstanie wymuszone […] decyzją poboru do wojska całej patriotycznej młodzieży, nie miało żadnych realnych szans powodzenia. Było nieuchronną tragedią kraju, w którym władza została oddana […] w ręce człowieka w ogóle nierozumiejącego mechanizmu kształtowania się opinii publicznej, szukającego nade wszystko formuły zdolnej utrzymać kraj w orbicie Rosji. […] W polemikach historycznych nazwano go kiedyś „polskim Quislingiem”. Była to ocena przesadnie pozytywna, albowiem Quisling tak czy owak ratował substancję swego kraju w czasie toczącej się wojny. On natomiast oddawał cały kraj – i wszystkie jego warstwy społeczne […], na pastwę przemocy rosyjskiej.

[w:]: J. Łojek, Kalendarz historyczny. Polemiczna historia Polski, Warszawa 1994, s. 337.

1. Podaj imię i nazwisko postaci, którą nazwano „polskim Quislingiem”.
2. Wyjaśnij, na czym polegało podobieństwo postaw politycznych tych dwóch postaci.

1. MAŁŻEŃSTWO
   – to monogamiczny związek między mężczyzną i kobietą (art. 18 Konstytucji RP)
   – podstawowe regulacje prawne małżeństwa zapisano w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym
   – rodzaje małżeństw: świeckie i wyznaniowe
2. Warunki zawarcia małżeństwa
   -za zgodą sądu rodzinnego – kobieta, która ukończyła 16 lat
   -brak pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej

– niepozostawanie w ważnym związku małżeńskim ( zakaz bigamii)
-małżeństwa nie mogą zawrzeć osoby całkowicie ubezwłasnowolnione
-osoby chore psychicznie lub niedorozwinięte umysłowo mogą zawrzeć małżeństwo za zgodą sądu

3. Prawne skutki zawarcia małżeństwa
-powstanie rodziny i wspólne decydowanie o istotnych dla niej sprawach
-obowiązek wzajemnej alimentacji
-zobowiązanie do wzajemnej pomocy, wierności i współdziałania dla dobra rodziny
-powstanie ustawowej wspólności majątkowej
-solidarna odpowiedzialność za zaciągane zobowiązania
-możliwość wzajemnej reprezentacji
-prawo do wspólnego przysposobienia dziecka
-prawo do dziedziczenia po sobie
-prawo do zmiany nazwiska

4. Ustanie małżeństwa
– śmierć jednego z małżonków
– rozwód
-unieważnienie:
*ujawnienie przeszkód małżeńskich, które wykluczają możliwość zawarcia związku
*usterki w oświadczeniu woli o jego zawarciu
* wadliwości pełnomocnictwa uprawniającego do jego zawarcia

5. Władza rodzicielska
– ogół praw i obowiązków wobec niepełnoletnich dzieci przysługujący w równym stopniu obojgu rodzicom (lub jednemu, w sytuacji, gdy jeden z rodziców jest nieznany lub niepełnoletni)
– obowiązkiem rodziców jest sprawowanie opieki nad dziećmi i ich majątkiem oraz do ich wychowania
– wygasa, gdy dzieci osiągają pełnoletność

Sąd może w szczególnych sytuacjach rodzica pozbawić władzy rodzicielskiej (albo ją ograniczyć lub zawiesić), wyznacza wtedy opiekuna.

6. Prawa dzieci:
-do matki i ojca
-do obywatelstwa
-obowiązek wysłuchania i uwzględnienia zdania dzieci przez organy władzy publicznej i przedstawicieli ustawowych
-do nauki
-do ochrony zdrowia
-do wypoczynku, czasu wolnego i zabawy
-do opieki w sytuacji, gdy dzieci nie pozostają pod władzą rodzicielską

7. Obowiązki dzieci
-pomoc w gospodarstwie domowym
-jeżeli dzieci osiągają dochody, powinny przyczyniać się do pokrywania kosztów utrzymania rodziny
-obowiązek alimentacyjny

ZADANIA – proszę o odesłanie zadań przez Classrooma

1. Rozstrzygnij na podstawie zamieszczonych tekstów, czy w świetle polskiego prawa Jan i Anna są małżeństwem. Uzasadnij odpowiedź.

Art. 1. § 2. Małżeństwo zostaje również zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński […] w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. Gdy zostaną spełnione powyższe przesłanki, małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego. […]

Art. 8. § 3. [Wymagane dokumenty] […] duchowny przekazuje do urzędu stanu cywilnego przed upływem pięciu dni od dnia zawarcia małżeństwa […].

Źródło: Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U. z 2019 r., poz. 2086, t.j.

SYTUACJA
Jan i Anna pobrali się w swojej rodzinnej miejscowości w obecności proboszcza parafii katolickiej. Duchowny przekazał do urzędu stanu cywilnego dokumenty dotyczące tego wydarzenia dopiero po ponad dwóch tygodniach od daty ślubu. Urzędnicy odmówili sporządzenia aktu małżeństwa.

2. Zapoznaj się z art. 47 i art. 48 ust. 1 Konstytucji RP. Przedstaw po dwie sytuacje, przed którymi chronią obywateli wskazane przepisy.

3.Rozstrzygnij, które z podanych zdań są prawdziwe, a które – fałszywe.

A. Obowiązek szkolny kończy się wraz z ukończeniem szkoły podstawowej.
B. Wygaśnięcie władzy rodzicielskiej powoduje zwolnienie rodziców z obowiązku alimentacyjnego.
C. Rodzice mają obowiązek uwzględniania wszystkich życzeń dziecka.

CEL: poznanie okoliczności i skutków upadku Rzymu w 476 r.n.e.

1. PRZYCZYNY
a. brak stabilnej władzy cesarskiej
b. ciągłe wojny spowodowały kryzys gospodarczy, psucie pieniądza, inflacja
c. zahamowanie rozwoju Imperium
d. klęska nieurodzaju i choroby
e. najazdy barbarzyńców, zwłaszcza przy granicach (długa granica na Renie i Dunaju – limes – Goci, Hunowie
f. rosnące podatki (potrzeba $ na obronę granic)
g. upadek miast

2. Próby reform – Dioklecjan (III w. n.e.)
-wprowadzenie systemu tetrarchii (rządy dwóch augustów i dwóch cezarów)

-wprowadzenie dominatu (forma cesarstwa z silną władzą cesarza)
-przeorganizował armię, zwiększył liczbę legionów
-reforma podatkowa
-reforma administracyjna

3. Cesarz Konstantyn Wielki uczynił Konstantynopol (dzisiejszy Stambuł) drugą stolicą w Imperium. Byzantion – greckie miasto na którym wybudowano Konstantynopol, stąd potem nazwa Bizancjum.

4. Wielka Wędrówka Ludów
-migracja ludności zapoczątkowana przez Hunów
-Imperium nie było w stanie ich zatrzymać, plemiona grabiły i osiedlały się
-bitwa pod Adrianopolem – 378 r. – klęska wojsk rzymskich w bitwie z Wizygotami, śmierć cesarza Walensa

5. Upadek cesarstwa zachodniego:
– wzrost znaczenia Konstantynopola
– podział cesarstwa (na wschód i zachód) w 395 r.
-najazd Hunów (dowodził Atylla „Bicz Boży”) – Rzymianie pokonali ich na Polach Katalaunijskich
– złupienie Rzymu przez Wandalów w 455 r.
– 476 r. Rzym zdobył Odoaker – wódz Germanów. Odesłał on insygnia cesarskie do Konstantynopola a na terenie Italii stworzył własne państwo.
– ostatni cesarz Romulus Augustulus

Rok 476 uznaje się za datę upadku cesarstwa zachodniego oraz koniec starożytności

1. W latach 1655 – 1660 trwała wojna polsko–szwedzka zwana potopem szwedzkim.

2. Przyczyny:
a. wojna o Dominium Maris Baltici – Karol X Gustaw chce przyłączyć Pomorze Gdańskie, Żmudź, Prusy Książęce i Kurlandię do Szwecji
b. osłabienie Rzeczpospolitej po wojnie z Moskwą
c. Jan Kazimierz Waza tytułuje się królem Szwecji
d. Szwecja chce się wzbogacić

3. Przebieg:

1655
a. Szwedzi pod dowództwem Karola X Gustawa wkraczają do Wielkopolski (bitwa pod Ujściem) i do Inflant. Polska szlachta kapituluje. Janusz Radziwiłł zawiera układ ze Szwedami.
b. Jan Kazimierz Waza musi uchodzić na Śląsk, a Szwedzi opanowują następne tereny.
c. Polacy buntują się przeciw gwałtom, kradzieżom i rozbojom Szwedów i przechodzą do walki partyzanckiej
d. Obrona Jasnej Góry zakończona sukcesem (Augustyn Kordecki)
e. Szwedzi zajmują Prusy Królewskie (z wyjątkiem Gdańska, który blokują ponieważ nie udało im się go zdobyć)
f. Niderlandy przystępują do wojny po stronie Rzeczpospolitej (obawa o wzrost wpływu potęgi szwedzkiej)

1656
a. Fryderyk Wilhelm Hohenzollern – elektor brandenburski – przystępuje do wojny aby przejąć Prusy Książęce i Warmię
b. Jan Kazimierz Waza udaje się do Lwowa i tam organizuje nową armię na której czele stanął Stefan Czarniecki (wojna podjazdowa)
c. śluby lwowskie – Jan Kazimierz oddaje Rzeczpospolitą pod opiekę Matki Bożej (nazwana Królową Polski) – celem tego było zachęcenie wszystkich warstw społecznych do walki
d. Rosja wypowiada wojnę Szwecji (Inflanty)- obawa przed wzrostem wpływów Szwedzkich w Europie Środkowej
e. Prusy pomagają Szwecji w wojnie (Karol X Gustaw obiecał im Wielkopolskę)
f. Rzeczpospolita układa się z Rosją (w Niemieży) – w razie bezpotomnej śmierci Jana Kazimierza, tron polski ma objąć car moskiewski
g. układ w Radnot – Szwecja, Brandenburgia, Siedmiogród (książę Siedmiogrodu po zwycięstwie Szwecji ma zostać królem okrojonej Rzeczypospolitej)
h. Rzeczpospolitej wsparcia udzielaja Habsburgowie i Dania

1657
a. Szwedzi obawiają się Danii – wycofują się z Polski
b. Siedmiogród pokonany przez siły polko – tatarskie
c. Rzeczpospolita podpisuje z Prusami traktaty welawsko-bydgoskie, na ich mocy Prusy uzyskują niezależność (były lennem Rzeczypospiltej), w zamian Prusy wycofują się z wojny
d. Rzeczpospolita odzyskuje Pomorze Gdańskie

1658 – 1660
a. wojna przenosi się na terytorium Danii (dowodzi Stefan Czarniecki)
b. Szwecja przegrywa z Danią
c. pokój w Oliwie:
-Inflanty pozostają przy Szwecji
– Jan Kazimierz zrzeka się pretensji do tronu Szwedzkiego
– potwierdzono traktaty welawsko-bydgoskie
– Szwedzi mieli zwróić zgrabione dzieła sztuki – nie zrobili tego
– wolność handlu na Bałtyku

4. Skutki:
a. straty ludności na skutek wojny i chorób
b. zniszczenia kraju, kryzys, bieda
c. utrata Inflantów
d. traktaty welawsko – bydgoskie pozwolą w przyszłości na utworzenie silnego państwa pruskiego –> rozbiory
e. wojna pokazała, że Rzeczpospolita jest słaba politycznie i militarnie

Jak kręcono „POTOP”?

Literatura:
1. Leśniewski S., Potop Czas hańby i sławy 1655-1660, Wydawnictwo Literackie 2017.
2. Ochman-Staniszewska S., Dynastia Wazów w Polsce, PWN 2007.
3. Wójcik Z., Jan Kazimierz Waza, Ossolineum 1997.
4. https://www.rp.pl/Rzecz-o-historii/303289930-Potop-szwedzki-Inwazja-barbarzyncow-na-Polske.html
5. https://www.polskieradio24.pl/39/156/Artykul/978174,Potop-szwedzki-powstrzymala-Jasna-Gora

Cel: omówienie roli partii politycznych w funkcjonowaniu współczesnych państw.

1. Pojęcia: partia polityczna, program polityczny, pluralizm polityczny.
2. Typy partii politycznych: lewicowe, centrowe i prawicowe.
3. Funkcje
4. Cechy partii politycznych
5. Pozyskiwanie środków na działalność

Materiały dodatkowe – pomocnicze:
1. Czy można rozróżnić typ partii politycznej?

CELEM lekcji jest wyjaśnienie, dlaczego we Francji doszło do buntu społecznego, który nie tylko obalił monarchię Burbonów, ale w bezpośredni sposób wpłynął na losy całego kontynentu oraz omówienie sytuacji politycznej i społecznej po rewolucji.

Materiał rozłożony na dwie jednostki lekcyjne.

NOTATKA (Pogrubioną czcionką zapisano tytuł kolejnych punktów, przy tworzeniu notatki proszę uwzględnić słowa klucze):

1. Przyczyny wybuchu rewolucji we Francji.

Słowa klucze: monarchia absolutna, Ludwik XVI, trzy stany, burżuazja, Stany Generalne.

2. Wybuch rewolucji we Francji:

Słowa klucze: 1789 r. ,stan trzeci, Zgromadzenie Narodowe, Konstytuanta, konstytucja, Bastylia – 14 lipca 1789 r.

3. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela –

4. Konstytucja 1791 r. zakładała:

Słowa klucze: monarchia konstytucyjna, trójpodział władzy, prawa obywatelskie

5. Ustanowienie republiki we Francji:

Słowa klucze: obalenie monarchii (dlaczego?), Ludwik XVI ścięty

6. Dyktatura jakobinów-

Słowa klucze: Wielki Terror, Maksymilian Robespierre

7. Rządy dyrektoriatu

Słowa klucze: jakobini skazani na śmierć, nowa konstytucja, dyrektoriat, burżuazja

KARTA PRACY

Dodatkowe materiały

Artykuł o Marii Antoninie: Hejt na Marię Antoninę

Marsylianka:

Materiał powtórkowy:

Dziś mówimy o powstaniu Chmielnickiego.

Temat: Powstanie Chmielnickiego

1. Władysław IV Waza był drugim królem z dynastii Wazów w Polsce, panował w latach 1632 – 1648.
   Zasługi:
   –
   –
   –
   Proszę opracować je na podstawie podręcznika i poniższego materiału:

2. Powstanie Chmielnickiego ( 1648 – 1654)

PRZYCZYNY	Wrogość Kozaków do szlachty polskiej z powodu odrabianej pańszczyzny. Dążenie do zwiększenia rejestru kozackiego (spis żołnierzy/kozaków będących na usługach Rzeczpospolitej i otrzymujących żołd). Konflikt wyznaniowy i narodowościowy. Osobista niechęć Chmielnickiego do polskiej szlachty
PRZEBIEG	Klęski RON nad Żółtymi Wodami, pod Korsuniem i Piławcami (1648). Śmierć Władysława IV i wybór Jana Kazimierza WazyOblężenie Zbaraża (1649) i ugoda zborowska (nie satysfakcjonowała żadnej ze stron, Kozacy nie chcą odrabiać pańszczyzny, Polacy nie chcą oddać Ukrainy). Bitwa pod Beresteczkiem (1651) – polskie zwycięstwo. Ugoda w Perejesławiu (1654) pomiędzy Kozakami a carem, który mógł „stanąć w obronie Rusinów (Kozaków) i zaatakować Rzeczpospolitą
SKUTKI	Wojna Rzeczpospolitej z Moskwą (1654 – 1667)

Bitwa pod Beresteczkiem:

T: Religia i kultura Rzymian

1. Religia

a. politeizm – ?
b. wierzenia:
– początkowo czcili przodków i bóstwa domowe
– w VI w. p.n.e. narodził się kult Jowisza, Junony i Minerwy
– w religii rzymskiej ważną rolę odgrywała Westa – opiekunka ogniska domowego
c. po podboju Grecji Rzymianie zaczęli wzorować swoją religię na greckiej

bóstwo rzymskie	jego grecki odpowiednik
Jowisz –	Zeus
Junona –	Hera
Minerwa –	Atena
Mars –	Ares
Neptun –	Posejdon
Wenus –	Afrodyta

2. Literatura

a. Rzymianie przyswajali sobie literaturę grecką
b. do najwybitniejszych pisarzy rzymskich zaliczamy:
– Wergiliusza – autor poematu „Eneida” (epos – gatunek literacki)
– Horacy – ody, satyry, listy
– Owidiusz – wiersze miłosne „Sztuka kochania”, „Metamorfozy”
– Tytus Liwiusz – „Dzieje Rzymu od założenia miasta” (historiografia)
– Tacyt (dzieje Cesarstwa I w. n. e) 
– biografie bohaterów, wodzów i cesarzy (Swetoniusz – „Żywoty cezarów”)
-Juliusz Cezar – „O wojnie domowej”, „O wojnie galijskiej”

3. Prawo rzymskie:

a. Rzymianie początkowo posługiwali się prawem zwyczajowym
b. w V w. p.n.e. zostało ono spisane – powstało tzw. Prawo XII Tablic
c. kodyfikacja prawa rzymskiego
– została przeprowadzona w VI w. n.e. na polecenie cesarza Justyniana Wielkiego
– prawo rzymskie zostało zebrane w uporządkowanym zbiorze praw – Kodeksie Justyniana Wielkiego

4. Filozofia

– wpływ filozofii greckiej
– epikureizm, stoicyzm ( Seneka, postawa obywatelska), Cyceron („O państwie”), Marek Aureliusz („Rozmyślania”)

5. Architektura

-cechy:
*zastosowanie łuków, sklepień i kopuł
*zastosowanie betonu – spoiwo służące do wznoszenia budowli

-przykłady: Koloseum (amfiteatr Flawiuszy), Panteon (świątynia wszystkich bogów), Circus Maximus ( tor do wyścigów rydwanów), Akwedukty, Forum Romanum (rynek główny), Via Appia, Termy, Łuki triumfalne,

ĆWICZENIE:
Przyjrzyj się ilustracją przedstawiającym rzymskie zabytki architektury. Podaj ich nazwę i dopasuj właściwy opis.

6. Rzeźba i sztuka

– nawiązuje do greckiej,
– cechy:

*realistyczne portrety
*reliefy
*malowidła naścienne, mozaiki

Podsumowanie sztuki i architektury:

Inne osiągnięcia?
Rozwój medycyny, retoryka, kalendarz juliański, Ptolemeusz w Aleksandrii (Ziemia jest okrągła!)

Notatka*:

1. Uczestnicy sporów światopoglądowych:
a. instytucje państwowe
b. organizacje pozarządowe
c. partie polityczne
d. instytucje wyznaniowe

2. Wpływ mediów na przebieg sporów światopoglądowych
a. pełnią funkcję dydaktyczną, rozpowszechniając obiektywną wiedzę na temat przedmiotu sporu
b. umożliwiają rozpowszechnianie informacji na temat poglądów różnych uczestników sporu
c. kształtują poglądy
d. czasami przyczyniają się do zaostrzenia istniejących konfliktów światopoglądowych

3. Instytucje eksperckie uczestniczące w sporach światopoglądowych
a. ośrodki badawcze (np. Centrum Badań Opinii Społecznej – CBOS)
b. tzw. think thanki –  z założenia, niezależny komitety doradcze zajmujące się badaniami i analizami dotyczącymi spraw publicznych
c. ośrodki akademickie
d. tzw. organizacje strażnicze (watchdog) – organizacja pozarządowe, zajmujące się monitorowaniem i upublicznianiem działań podejmowanych przez instytucje publiczne

4. Aktualne spory ideologiczne w Polsce
a. aborcja („pro life”, pro choice”)
b. eutanazja
c. zapłodnienie in vitro
d. związki homoseksualne
e. inżynieria genetyczna (tzw. GMO)
f. stosowanie kary śmierci (retencjoniści, abolicjoniści)

Prezentacja:

Na następny raz wy mówicie o sporach światopoglądowych.

Mini-debaty o sporach światopoglądowych. Proszę przygotować sobie argumenty do powyższych zagadnień.

*Źródło notatki: https://www.e-historia.com.pl/131-liceum-i-technikum-po-gimnazjum/wiedza-o-spoleczenstwie-zakres-rozszerzony/3106-2-7-spory-swiatopogladowe

I. Zapoznaj się z podrozdziałem „Pospolite ruszenie” (podręcznik, s. 136)

II. Następnie przypomnij sobie, co się działo w Rzeczpospolitej na przełomie XVI i XVII w. (wolne elekcje, „Złoty Wiek”, wolność szlachecka, tolerancja religijna, rozwój gospodarczy) – ogólnie Rzeczpospolita Obojga Narodów jest silnym i ogromnym państwem.

Co z wolnymi elekcjami? Tak w skrócie:

Co zawierał herb? Jeżeli nie pamiętasz, przypomnij sobie: <<KLIK>>

Wolne elekcje:

III. Dlaczego zdecydowano się na wybór Zygmunta III Wazy? Dlaczego Szwedzi nie chcieli go na swoim tronie (wybrali sobie nowego króla – Karola Sudermańskiego)? Dążenie do odzyskania tronu spowoduje wojnę polsko- szwedzką.

IV. Przeczytaj o wojnach ze Szwecją (Podręcznik, s. 136 – 138). Zapisz notatkę:

1. Zygmunt III Waza (  1587) zapoczątkował dynastię Wazów w Polsce (panującą do 1668 r.)
2. Wojna polsko-szwedzka (1600 – 1611)

PRZYCZYNY	spór o Inflantywalka o tron szwedzki pomiędzy Karolem IX (Sudermańskim) a Zygmuntem III Wazą
PRZEBIEG	Bitwa pod Kircholmem (1605) – dowodził Jan Karol Chodkiewicz (RON) oraz Karol IX (SZWECJA)
SKUTKI	1611 – rozejm – Rzeczpospolita utrzymała większość Inflant

3.Wojny ze Szwecją (1621 – 1629)

PRZYCZYNY	Zajęcie przez Szwedów Inflant w 1621 r.Zajęcie przez Szwedów Pomorza Gdańskiego (1626)
PRZEBIEG	Bitwa pod Oliwą (1627) – wojskami szwedzkimi dowodził Gustaw II Adolf -bitwa morska –wygrana RON Bitwa pod Trzcianą– wygrana RON
SKUTKI	1629 –rozejm – Rzeczpospolita traci większość Inflant i Porty w Prusach (Gdańsk zostaje przy RON),Szwedzi pobierają cło (opłata) od polskiego handlu morskiegoKoniec potęgi Rzeczpospolitej

V. Obejrzyj poniższy film dotyczący husarii:

jeżeli chcesz możesz również zapoznać się z kolejnym:

VI. Przenosimy się na wschodnie granice RON (Rzeczpospolitej Obojga Narodów). Przeczytaj podrozdział „Wschód. Dymitriady i wojna z Moskwą” s. 138 – 140. Zapisz notatkę.

4. WIELKA SMUTA – kryzys w Państwie Moskiewskim po śmierci Iwana IV Groźnego – okres głodu, walk bojarów (możnowładcy) o władzę oraz najazdów obcych wojsk.

DYMITRIADY (1605) – polskie ingerencje w Moskwie pod pretekstem przywrócenia na tron Dymitra (rzekomo cudownie ocalonego syna Iwana Groźnego) à Dymitr Samozwaniec

Wojna polsko-moskiewska (1609 – 1618)

PRZYCZYNY	Zygmunt III Waza chce odzyskać koronę szwedzkącar zawiera sojusz ze Szwecją w obawie przed kolejną Dymitriadą
PRZEBIEG	Bitwa pod Kłuszynem (1610) – dowodził hetman Stanisław Żółkiewski – wygrana RON
SKUTKI	1618 – rozejm w Dywilinie – ziemia smoleńska dla Polskiw Moskwie początek dynastii Romanowów (Michał Romanow)

VII. Ostatnia część – wojny z Turcją (podręcznik s. 141). Zapisz notatkę.

4. Wojny z Turcją za panowania Zygmunta III Wazy (1620 – 1621)

PRZYCZYNY	Ataki Tatarów krymskich na Ukrainę (terytorium RON)Łupieskie wyprawy Kozaków (mieszkańcy Zaporoża oraz południowo-wschodnich krańców Wielkiego Księstwa Litewskiego) na tereny TurcjiAtak Rzeczpospolitej na lennika Turcji
PRZEBIEG	Bitwa pod Cecorą (1620) –  dowodził hetman wielki koronny Stanisław Żółkiewski – bitwa nierozstrzygnięta, ale klęska RON podczas odwrotu Bitwa pod Chocimiem (1621) – dowodził hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz – wygrana RON
SKUTKI	1621 – zawarcie pokoju – Rzeczpospolita utrzymuje granice na Dniestrze, Kozacy i Tatarzy mają przestać atakować

5. Władysław IV Waza był drugim królem z dynastii Wazów w Polsce, panował w latach 1632 – 1648. Został wybrany na cara Moskwy, ale nigdy tam nie panował. Odzyskał Prusy, zlikwidował cło od handlu morskiego