Sanacja – od łac. Sanatio – uzdrowienie – nazwa okresu historii Polski w latach 1926 – 1939 , w którym władzę sprawował Józef Piłsudski i jego zwolennicy (obóz propiłsudczykowski). Nazwa okresu jest związana z hasłem „uzdrowienia” państwa polskiego, do którego nawoływał J. Piłsudski.
Dlaczego? – Piłsudski wycofał się z życia politycznego -rządy parlamentarne były niestabilne -kryzys gospodarczy -trudne położenie Polski na arenie międzynarodowej (np. układ radziecko-niemiecki w Rapallo, a potem traktat z Locarno)
– powołanie drugiej CHJENY (rządu Chjeno-Piasta) z Wincentym Witosem na czele. -przygotowano przewrót polityczny (zamach stanu, przewrót majowy) mający na celu objęcie władzy przez marszałka Piłsudskiego
wykresy i tabele zaczerpnięto ze strony: https://slideplayer.pl/slide/13897184/
Transformacja ustrojowa – zmiany zapoczątkowane w Polsce u schyłku PRL’u i w pierwszych latach Rzeczpospolitej Polskiej, dążące do budowy wolnego rynku oraz demokratyzacji życia społecznego.
Polskie konstytucje:
3 maja 1791 – Ustawa Rządowa (Konstytucja 3 maja) 1807 – Konstytucja Księstwa Warszawskiego 1815 – Konstytucja Królestwa Polskiego 1919 – Mała Konstytucja 17 marca 1921 – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (konstytucja marcowa) 23 kwietnia 1935 – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (konstytucja kwietniowa) 1947 – Mała Konstytucja 1952 – Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1992 – Mała Konstytucja 2 kwietnia 1997 – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Budowa: 1. Preambuła 2. Rozdział I – zawiera m. in. zasady ustroju politycznego, gospodarczego, społecznego państwa oraz podkreśla symbolikę narodową. 3. Rozdział II – katalog obowiązków, praw i wolności obywateli oraz mechanizmy ich ochrony 4.Rozdział III zawiera katalog źródeł prawa obowiązującego w Rzeczypospolitej oraz sposób ich wydawania 5.Rozdziały IV – IX – określają kompetencje najwyższych organów władzy 6. Rozdział X – dotyczy finansów publicznych, zasad nakładania podatków i procedury uchwalania ustawy budżetowej 7. Rozdział XI określa zasady postępowania w sytuacjach szczególnych zagrożeń 8. Rozdział XII określa procedury zmian konstytucji 9. Rozdział XIII zawiera przepisy przejściowe i końcowe
Podział redakcyjny: Rozdziały –> Artykuły –> Ustępy –> Punkty
Czym różni się konstytucja od innych aktów prawnych? a. Szczególna treść b. Szczególna moc prawna c. Szczególna forma
Zasady ustrojowe zawarte w konstytucji: – zasada demokratycznego państwa prawnego (np. artykuł 1. i 7. ) – zasada unitarnej formy państwa (art. 3) -zasada zwierzchności Narodu (art. 4). Naród w konstytucji rozumiany jest jako ogół obywateli. – zasada podziału władzy (art. 10) (podział i równowaga władz – zasada pluralizmu politycznego i społecznego (art. 11 i 12) – zasada republikańskiej formy rządów nie została zawarta wprost. Znajduje swój wyraz w oficjalnej nazwie państwa – Rzeczpospolita Polska. W języku polskim słowo rzeczpospolita jest odpowiednikiem słowa republika. – zasada decentralizacji władzy państwowej i samorządności (art. 15 i 16)
I. Wykluczenie społeczne to sytuacja polegająca na tym że obywatel nie może w pełni uczestniczyć w ważnych aspektach życia społecznego.
1. Główne źródła (i skutki) wykluczenia społecznego: a. niskie pochodzenie b. niski poziom wykształcenia c. bezrobocie d. niski status społeczny e. niekorzystne miejsce zamieszkania f. zły stan zdrowia g. kryminalna przeszłość h. nieakceptowany w danym społeczeństwie styl życia i. uzależnienia
Kto w największym stopniu jest zagrożony wykluczeniem społecznym?
2. Ubóstwo –
II.Bezrobocie – stan bezczynności zawodowej osoby w wieku produkcyjnym, niemogącej znaleźć zatrudnienia, mimo gotowości i zdolności do podjęcia pracy oraz starań w jej znalezieniu.
1.Rodzaje bezrobocia według jego źródeł: a. bezrobocie frykcyjne b. bezrobocie technologiczne c. bezrobocie strukturalne d. bezrobocie koniunkturalne e. bezrobocie sezonowe
2.Metody zwalczania bezrobocia a. metody aktywne – działania na rzecz tworzenia nowych i zachowania istniejących miejsc pracy – szkolenia dla bezrobotnych – tworzenie warunków do rozwoju małej przedsiębiorczości
b. metody pasywne – zasiłki i pomoc socjalna dla bezrobotnych – obniżanie wieku emerytalnego oraz wydłużanie obowiązku szkolnego – dzieleni miejsc lub czasu pracy
III. Opieka społeczna w Polsce Zapewnia ją administracja rządowa i samorządowa. Przeznaczona dla osób dotkniętych ubóstwem, bezdomnością, bezrobociem, niepełnosprawnością, długotrwałą chorobą, sieroctwem.
1. Formy pomocy – działania na rzecz przeciwdziałania kryzysowi rodziny a. wsparcie finansowe dla rodzin najuboższych b. rozwiązania ułatwiające godzenie rodzicielstwa z pracą zawodową (urlopy opiekuńcze i wychowawcze) c. udogodnienia podatkowe (wspólne opodatkowanie małżonków; ulgi podatkowe) d. rozbudowa infrastruktury zaspokajającej potrzeby rodzin (żłobki, przedszkola, szkoły)
2. Działania na rzecz przeciwdziałania bezrobociu -wypłacanie zasiłków -funkcjonowanie urzędów pracy (pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe, szkolenia zawodowe, podnoszenie kwalifikacji, prace interwencyjne, wypłacanie pożyczek z Fuduszu Pracy
3. Działania na rzecz przeciwdziałania przestępczości 4. Działania zmierzające do ograniczenia problemu mieszkaniowego 5. Działania na rzecz poprawy opieki zdrowotnej a. programy badań profilaktycznych b. ułatwienia w dostępie do specjalistów
IV. Edukacja 1. Polski system edukacji I etap – kl.1 – 3 szkoły podstawowej II etap – kl. 4 – 8 szkoły podstawowej III etap – szkoła średnia IV etap – szkoła wyższa
2. Polityką edukacyjną zajmuje się Minister Edukacji Narodowej: -decyzje o obowiązkowych treściach nauczania zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego i zawodowego -dopuszczanie podręczników do użytku -określanie warunków wykonywania zawodu nauczyciela -ministerstwu podlegają kuratoria oświaty (zarządza nimi województwo), które sprawują nadzór pedagogiczny nad placówkami edukacyjnymi -zadaniem nauczyciela jest realizacja wymagań opisanych w podstawach programowych -dyrektorzy szkoły zarządzają placówkami edukacyjnymi -placówki oświatowe są prowadzone przez samorząd terytorialny (gmina zarządza szkolnictwem podstawowym, powiat szkołami ponadpodstawowymi) -po zdaniu matury uczeń może kontynuować naukę na studiach wyższych -system boloński (studia licencjackie/inżynierskie + studia magisterskie+ studia doktoranckie; niektóre kierunki są prowadzone jako jednolite studia magisterskie -np. prawo, medycyna, psychologia, aktorstwo) -kształcenie ustawiczne – kształcenie osób dorosłych, które uzyskały wykształcenie ale podnajmują działania na rzecz zdobycia następnych kwalifikacji i umiejętności
Polityka zagraniczna Japonii -dążenie do utworzenia imperium – kryzys gospodarczy –> „Azja tylko dla Azjatów”- dążenie do wyparcia mocarstw kolonialnych z Azji (mocarstw europejskich)- w latach 20 – 30 XX w. – ekspansja na terenie Chin (Mandżukuo). – w roku 1933 wystąpienie z Ligii Narodów. -zahamowanie dążeń imperialistycznych przez ZSRR (pomoc udzielona Chinom).
Wojna włosko-etiopska (abisyńska) 1935 – 1936 – Włochy dążą do odtworzenia Imperium Rzymskiego (chcą zamknąć Morze Śródziemne w granicach imperium) – Etiopia była niepodległym państwem – w praktyce Europa i Stany nie pomogły
Zbrojenia Niemiec i remilitaryzacja Nadrenii w 1936 r.
Hiszpańska wojna domowa 1936 – 1939 -przejęcie władzy przez gen. Francisco Franco
Oś „Berlin – Rzym – Tokio” -powstanie 25.10.1936 r. (układ dotyczył pomocy Franco, zwalczanie Kominternu (Międzynarodówka Komunistyczna – mają propagować idee komunizmu w innych państwach, potem Kominform) , Rzesza dąży do zdobycia kolonii, Włochy nie chcą być izolowane)
Anschluss Austrii – 12 marca 1938
Kryzys sudecki – Konferencja monachijska „Hitler Háchę wziął pod pachę, zabrał na kiełbachę, A Hácha z tej uciechy oddał mu całe Czechy.”
Polityka Józefa Becka w latach 30. XX w. -polityka równowagi -25.07.1932 – pakt o nieagresji z ZSRR (do 1944) -26.01. 1934 – deklaracja o niestosowaniu przemocy z III Rzeszą -polityka appeasementu w obliczu łamania postanowień traktatu wersalskiego przez Hitlera -Beck zbliżył się do Niemiec (krytyka międzynarodowa, zajęcie Zaolzia, Spiszu i Orawy) -Propozycje Joachima von Ribbentropa
II. Bezpośrednie przyczyny – rok 1939: 1. rozpad Czechosłowacji – 15 marca – utworzenie Protektoratu Czech i Moraw 2. żądania wobec Polski – 21 marca – to co wcześniej chcieli po dobroci, teraz siłą 3. zajęcie Kłajpedy – 23 marca 4. 6 kwietnia – Wielka Brytania udziela Polsce gwarancji niepodległości na wypadek agresji niemieckiej 5. 28 kwietnia III Rzesza wypowiada pakt o nieagresji 6. 5 maja Józef Beck oficjalnie odrzuca niemieckie żądania 7. próba stworzenia koalicji antyfaszystowskiej nie powiodła się 8. pakt Ribbentrop-Mołotow a. 23 sierpnia 1939 – pakt o nieagresji b. 28 września 1939- traktat o granicach i przyjaźni
„Pogłoski o małżeństwie Hitlera sprawdziły się” Źródło: https://lh3.googleusercontent.com/Ny7f7q7BT8RYoa0KxyGaGOhi_AYmNhI5R78NlkhBQhmr_dsb46o4HPrrNPB6TvI
9. 25 sierpnia 1939 – oficjalne gwarancje dla Polski
III. Wybuch wojny
Niemiecki plan ataku na Polskę „Fall Weiss”. -„Blitzkrieg”– wojna błyskawiczna – atak z dwóch stron od północy z Pomorza Zachodniego i Prus oraz z południa ze Śląska i Słowacji.
Polski plan obrony „Zachód” zakładał powstrzymanie sił niemieckich w pasie granicznym przez 3 dni. Trzeciego dnia wojny Francja i Wielka Brytania miały wypowiedzieć Niemcom wojnę, a 15 dnia rozpocząć działania wojenne. Naczelnym Wodzem był marszałek Edward Rydz-Śmigły.
Układ sił (udział wydatków zbrojeniowych Polski i Niemiec w dochodzie narodowym 1936 – 1939)* POLSKA (mld zł)” -dochód narodowy: 48,00 -wielkość wydatków zbrojeniowych: 4,03 -% dochodu narodowego: 8,4
3. Wybuch wojny. a) prowokacja gliwicka – 31 sierpnia 1939 r. b) 1.09.1939 r. – wojnę rozpoczął nalot na miasto Wieluń o 4.40. Pancernik „Schlezwig-Holstein” o 4.45 rozpoczął ostrzał Westerplatte. Zaatakowano Pocztę Polską w Gdańsku, Hel, port w Gdyni. c) bitwa graniczna do 3.09 d)bitwy o „front środkowy” 7 – 17.09
4. Agresja ZSRR i opuszczenie kraju przez rząd polski – 17.09 -wkroczyli bez wypowiedzenia wojny -pretekst: opieka nad ludnością ukraińską i białoruską -marszałek Rydz-Śmigły wydał dyrektywę w której nakazał wycofać się na Rumunię i Węgry oraz nie prowokować Armii Czerwonej -atak był zaskoczeniem, nie spodziewano się ataku ze wschodu -28.09 kapitulacja Warszawy
5. Dogaszanie walk – do 5.10 (bitwa pod Kockiem)
6. Ocena kampanii wrześniowej
Źródło: http://www.wlaczpolske.pl
Inf. za: *A. Czubiński, Najnowsze dzieje Polski 1914 – 1983, W-wa, 1987, s. 255. **A. Czubiński, Najnowsze dzieje Polski 1914 – 1983, W-wa, 1987, s. 256-57.
II WOJNA ŚWIATOWA – przebieg
ZSRR atakuje Finlandię – wojna zimowa
Litwa, Łotwa i Estonia tracą niepodległość.
Hitler atakuje Danię i Norwegię. Następnie na Belgię, Holandię i Luksemburg oraz Francję.
Bitwa o Anglię
Benito Mussolini
Atak Niemiec na ZSRR
USA przystępuje do wojny
8 maja 1945 – zakończenie wojny w Europie
Hiroszima i Nagasaki – 2 września 1945 – zakończenie II wojny światowej na świecie
Przypomnij, jakie były losy Niemców i Rosjan w I wojnie światowej – uzupełnij tabelę.
Państwo
Blok militarny, do którego państwo należało
Wynik wojny
Postawa ludności pod koniec wojny
Rosja
Niemcy
I. Totalitaryzm – ustrój, w którym państwo stara się kontrolować całe życie obywateli. W okresie międzywojennym powstały dwa państwa totalitarne: III Rzesza (państwo faszystowskie) i ZSRR (państwo komunistyczne)
Cechy: -podporządkowanie jednostki państwu -system monopartyjny -wódz na czele państwa -całe życie społeczne i polityczne podporządkowane partii -propaganda -indoktrynacja -aparat bezpieczeństwa -militaryzm -likwidacja opozycji
domena publiczna
II. Sytuacja u schyłku I wś. i w pocz. Republiki Weimarskiej (1919-1933). 1. Przewrót polityczny w Niemczech w XI 1918 r. a. abdykacja Wilhelma II b. objęcie władzy przez Radę Pełnomocników Ludowych – Friedrich Ebert (SPD) c. stłumienie przewrotu komunistycznego zorganizowanego przez Związek Spartakusa – Róża Luksemburg i Karol Liebknecht
d. obrady Zgromadzenia Narodowego w Weimarze – stąd nazwa Republika Weimarska
e. wybór Friedricha Eberta na pierwszego prezydenta
II. Niemcy w latach 20. XX wieku 1. Kryzys powojenny. a. bezrobocie b. hiperinflacja c. reformy gospodarcze Gustava Stresemanna – 1923 r.
2. Napięta sytuacja wewnętrzna a. krytyka socjaldemokratycznego rządu zarówno ze strony monarchistów i nacjonalistów jak i komunistów b. działalność bojówek komunistycznych i Freikorpsów c. załamanie gospodarki podczas wielkiego kryzysu gospodarczego (1929-1935)
III. Narodziny nazizmu. 1. Powstanie Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (NSDAP)
2. dążenie do złamania „dyktatu wersalskiego”
3. doktryna faszyzmu: a. „Mein Kampf” Adolfa Hitlera b. „Mit XX wieku” Alfreda Rosenberga c. cechy faszyzmu: – nacjonalizm – rasizm (antysemityzm) – antykomunizm – antydemokratyzm – teoria przestrzeni życiowej
IV. Droga Hitlera do władzy:
1. Adolf Hitler staje na czele Niemieckiej Partii Robotniczej (1919) – przekształci ją w NSDAP.
2. Pucz monachijski – 1923
3. Wzrost wpływów NSDAP podczas wielkiego kryzysu gospodarczego (1929-1933). a. utworzenie bojówek partyjnych SA (Oddziały Szturmowe) – Ernst Röhm b. zwycięstwo w wyborach parlamentarnych w 1932 r. – NSDAP (Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników) c. powierzenie przez prezydenta Paula von Hindenburga funkcji kanclerza Adolfowi Hitlerowi – 30 I 1933 r.
4.Następnie rozwiązanie parlamentu – wybory w marcu
5.Pożar Reichstagu – 27 II 1933 -pretekst do ograniczenia praw obywatelskich
Podaj stosowaną w historiografii nazwę wydarzenia, które zostało upamiętnione na znaczku pocztowym. Odpowiedź uzasadnij, przywołując dwa argumenty.
3. Prześladowania Żydów: – ustawy norymberskie (1935 r.) – ograniczenie praw obywatelskich ludności żydowskiej – „noc kryształowa” – pogromy żydowskie (9 XI 1938 r.)
Wybite okno sklepu żydowskiego, które zostało zniszczone w czasie Nocy Kryształowej., 1938, fotografia, domena publicznaa. Podaj nazwę ideologii obecnej w życiu społeczno-politycznym Niemiec, o której świadczy napis na ławce przedstawionej na fotografii. b. Zaznacz poprawne dokończenie zdania i uzasadnij swój wybór. Fotografia mogła zostać wykonana najwcześniej w roku A. 1918. B. 1932. C. 1935. D. 1939.
4. Militaryzacja kraju 1. Przywrócenie obowiązkowej służby wojskowej – 1935 r.
2. Rozbudowa Wehrmachtu
3. Odtwarzanie rodzajów broni zabronionych przez traktat wersalski: – lotnictwa – broni pancernej – pancerników i okrętów podwodnych
5. Gospodarka i kultura III Rzeszy a. Kontrola państwa nad formalnie prywatną gospodarką b. Rozbudowa przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego c. Budowa autostrad
1. Geneza a. sytuacja na Bliskim Wschodzie – agresywna polityka Turków seldżuckich – zagrożenie Bizancjum – konieczność obrony chrześcijaństwa przed ekspansją islamską
b. krucjaty podnoszą autorytet Kościoła (walka z papiestwem o inwestyturę) to idea świętej wojny
c. motywacje uczestników krucjat: – nadzieja na zdobycie nowych ziem i bogatych łupów wojennych – obietnica zbawienia – odpust dla uczestników krucjaty
2. Krucjaty
a. apel papieża Urbana II na synodzie w Clermont – 1095 r. b. krucjata „ludowa” – 1096 r.
b. pierwsza krucjata rycerska (1096-1099 r.) – udział 40-60 tys. rycerzy – sukcesy i utworzenie państw (hrabstwa Edessy, księstwa Antiochiii księstwo Trypolisu) – zdobycie Jerozolimy – 1099 r. i utworzenie Królestwa Jerozolimskiego
Gotfryd z Bouillon w dniu 22 lipca 1099 został wybrany na króla Jerozolimy, domena publiczna
c. druga krucjata (1147-1149 r.) – sukcesy Turków i Arabów – utrata Jerozolimy przez krzyżowców – 1187 r. – w rękach krzyżowców pozostały tylko Tyr, Trypolis oraz Antiochia
d. Trzecia krucjata (1189-1192 r.) – udział władców: cesarza Fryderyka II Barbarossy, króla Anglii Ryszarda Lwie Serce, króla Francji Filipa II Augusta – zdobycie Akki
e. kolejne krucjaty nie odniosły już tak dużych sukcesów i zatraciły swój prawdziwy sens.
-krucjata dziecięca – 1292 r. – upadek Akki – ostatniej twierdzy krzyżowców w Ziemi Świętej – koniec krucjat
CZĘŚĆ II – INSTRUKCJA
Zapoznaj się z treścią podręcznika s. 190 – 196. A następnie uzupełnij notatkę oraz przepisz ją do zeszytu.
3. Powstanie zakonów rycerskich (proszę znaleźć informacje, czym te zakony się zajmowały – nie musisz tych informacji zapisywać, po prostu przeczytaj): a. templariusze – 1118 r. (lub 1119 r.) b. joannici – 1154 c. Krzyżacy – 1191 r.
Od lewej: Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie (bożogrobcy), Zakon Krzyżacki, Templariusze, Zakon Maltański (joannici), Zakon Złotego Runa
d. zasady: – podlegały wyłącznie papieżowi – bracia składali zwykłe śluby zakonne – walka z niewiernymi – budowali szpitale, opiekowali się chorymi i biednymi
CELEM lekcji jest wyjaśnienie, dlaczego we Francji doszło do buntu społecznego, który nie tylko obalił monarchię Burbonów, ale w bezpośredni sposób wpłynął na losy całego kontynentu oraz omówienie sytuacji politycznej i społecznej po rewolucji.
1. Przyczyny wybuchu rewolucji we Francji. -społeczne (rozwarstwienie społeczeństwa, rywalizacja stanów, niezadowolenie stanu trzeciego, bieda, oświecenie) -gospodarcze (kryzys, klęska nieurodzaju, podatki, wydatki dworu i króla, drożyzna) -polityczne (szlachta i duchowieństwo chce przywrócenia Stanów Generalnych, burżuazja chce więcej praw politycznych – oni chcą państwa opartego o umowę społeczną)
Karykatura. Domena publiczna.
2. Ludwik XVI zwołał Stany Generalne, żeby uchwaliły nowe podatki – 1789 r.
OKRES REWOLUCJI LUDOWEJ
3. Wybuch rewolucji we Francji : a. przedstawiciele stanu trzeciego dążyli do przeprowadzenia reform społecznych b. przedstawiciele stanu trzeciego ogłosili się Zgromadzeniem Narodowym c. Zgromadzenie Narodowe przekształciło się w Konstytuantę, czyli organ władzy, którego zadaniem było uchwalenie konstytucji d. mieszkańcy Paryża zdobyli i zburzyli Bastylię – 14 lipca 1789 r. – zdobycie Bastylii uznaje się za początek Wielkiej Rewolucji Francuskiej
Zdobycie Bastylii, domena publiczna
3. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela – 1789 – Konstytuanta a. znosiła podział społeczeństwa na stany b. ustanawiała równość wszystkich wobec prawa c. przyznawała prawa i wolności: – wolność słowa – wolność wyznania – prawo własności – gwarancję nietykalności osobistej – prawo do oporu przeciwko niesprawiedliwości
Król próbował uciec z Paryża wraz z rodziną, ale mu się to nie udało.
OKRES MONARCHII KONSTYTUCYJNEJ
4. Konstytucja z 3 września 1791 r. zakładała:
a. Francja stała się monarchią konstytucyjną – głową państwa pozostawał król – władz króla była ograniczona przepisami konstytucji
b. konstytucja wprowadzała trójpodział władzy: – władza ustawodawcza należała do Zgromadzenia Prawodawczego – władzę wykonawczą sprawował król – Władzę sądowniczą sprawowały niezależne sądy
c. konstytucja gwarantowała wszystkie prawa obywatelskie zapisane w Deklaracji praw człowieka i obywatela
Konstytucja była trzecią na świecie (pierwsza była USA z 4 marca 1789), drugą w Europie (po polskiej z 3 maja 1791 r.)
Rozpoczęto wojnę z Austrią – klęski. Zawiązanie koalicji antyfrancuskiej – cesarz, Prusy, Wielka Brytania.
Z obawy, że król wystąpi przeciw nowemu rządowi – decyzja o aresztowaniu.
OKRES REPUBLIKI
5. Ustanowienie republiki we Francji 1792:
a. 1792 – Zgromadzenie Prawodawcze przeobraża się w Konwent Narodowy, w którym zasiadali umiarkowani republikanie (żyrondyści), słabo zorganizowane centrum (tzw. bagno) oraz radykalni jakobini zwani „górą”, którym przewodzili (Georges Danton, Maximilian Robespierre)
b. wprowadzenie ustroju republikańskiego
c. postawiono króla przed sądem i skazano na karę śmierci za zdradę stanu
c. ścięcie króla – styczeń 1793 r. – wzburzenie innych państw europejskich
Ludwik XVI. Domena publicznaMaria Antonina. Domena publiczna.Egzekucja Ludwika XVI, domena publiczna
OKRES DYKTATURY JAKOBINÓW
6. Dyktatura jakobinów 1793-1794
-powstanie zwolenników króla w Wandei, wybuchły wielkie zamieszki w Paryżu
– władzę we Francji przejął Komitet Ocalenia Publicznego z Robespierrem na czele – początek wielkich prześladowań i licznych egzekucji wrogów rewolucji (tzw. terror jakobiński)
Maksymilian Robespierre, domena publiczna
– uchwalono nową konstytucję (Konstytucja Roku I), , rozpoczęto radykalną walkę z Kościołem, pacyfikowano całe wioski, zgilotynowano tysiące osób – „Rewolucja zaczęła pożerać swe własne dzieci”
-zgilotynowanie najwybitniejszych działaczy rewolucyjnych, w tym Dantona, a po przewrocie termidoriańskim również Robespierrea
RZĄDY DYREKTORIATU
7. Przewrót termidoriański i rządy dyrektoriatu – 1794
-zamach stanu (deputowani), aresztowania jakobinów –> ponieważ był nowy kalendarz rewolucyjny nazwa pochodzi od nazwy miesiąca thermidor
-kalendarz rewolucyjny – (lata liczyły się od proklamowania republiki 22 września 1792)
-nowa konstytucja z 1795, oddająca władzę w ręce 5-cio osobowego dyrektoriatu.
SKUTKI REWOLUCJI FRANCUSKIEJ
-zmiana struktury społecznej (podział na 3 stany)
-arystokracja straciła przywileje
-Kościół utracił na znaczeniu
-umocniła się burżuazja
-przeprowadzenie zmian w gospodarce (przejście do wolnej produkcji)
-decentralizacja władzy mająca na celu ograniczenie króla
I. Koncepcje odbudowy terytorialnej Polski (s. 188)
1. Koncepcja inkorporacyjna
a. koncepcja Romana Dmowskiego b. założenia: – wcielenie do Polski ziem z przeważającą liczbą ludności polskiej – polonizacja mniejszości narodowych
2. Koncepcja federacyjna a. koncepcja Józefa Piłsudskiego b. założenia: – odtworzenie państwa wielonarodowościowego w granicach z czasów Jagiellonów – utworzenie powiązanych sojuszami z Polską niepodległych państw (Litwy, Białorusi i Ukrainy)
II. Walka o granicę zachodnią i południową (s. 189 – 191)
1. Powstanie Wielkopolskie -impulsem było pojawienie się w Poznaniu Ignacego Paderewskiego (drugi dzień świąt Bożego Narodzenia – 26.12.1918) -Powstańcy opanowali prawie całą Wielkopolskę do lutego 1919 -Wielkopolska przyznana Polsce w traktacie wersalskim
2. Traktat Wersalski – dotyczył przebiegu granicy zachodniej (polsko-niemieckiej) – 28.06.1919 – podpisany -Polska otrzymała Wielkopolskę -Polska otrzymała Pomorze Gdańskie bez Gdańska (Wolne Miasto Gdańsk) – 10.02.1920 r. gen. Józef Haller dokonał symbolicznych „zaślubin Polski z Bałtykiem” -decyzja o plebiscytach na Warmii, Mazurach, Powiślu – 11.07.1920 – Polska przegrała, bo większym problemem są bolszewicy na wschodzie – Problem jest taki, że ziemie te zajęli Niemcy (wcinają się w terytorium naszego państwa – Mapa 1)
Sąsiedzi Polski, oprac. H. Tomaszewska
-Śląsk – ustalono plebiscyt – Polacy muszą zrobić wszystko by wygrać
a. I powstanie śląskie (17.08.-24.08. 1919) -Niemcy próbowali sterroryzować polską ludność – Niemcy posiadali wiele kopalń i fabryk – zwalniali Polaków i zatrudniali Niemców (strajk w kopalni Mysłowice – impuls do wybuchu powstania) -powstanie szybko stłumione przez Niemców – o upadku powstania władzę nad obszarem plebiscytowym przejęła Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa . Wkroczyły tam wojska franc., ang. i włoskie.
b. II Powstanie Śląskie (19.08.- 28.08.1920) -Niemcy chcą wykorzystać fakt, że Polacy walczą z bolszewikami więc znów nasilają represje na ludność polską. Dochodzi do starć między POW (Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska) i niemieckimi oddziałami Selbstschutzu. – to spowodowało wybuch II Powstania Śląskiego – Polacy przegrali c. plebiscyt na Górnym Śląsku 20.03.1921 r. -Polacy przegrali (Śląsk miał przypaść Niemcom) -Niemcy oszukiwali – (1.) mieli czas, aby przywieźć na Śląsk ludność, która się tu urodziła i mogła zagłosować – Niemcy, którzy tam nie mieszkali stanowili prawie 20% głosujących. (2.) Dostawali oni potrzebne dokumenty, urlop od pracy, pieniądze na podróż, podczas gdy chcący głosować za Polską zazwyczaj musieli porzucać pracę i podróżować na własny koszt. (3.)Dodatkowo Niemcy obsadzali parafie proboszczami niemieckimi, by Ci nawoływali do głosowania po ich stronie.
d) III Powstanie Śląskie 2./3.05. – 5.08.1921 r. -przygotowane przez POW, na czele stanął Wojciech Korfanty -lepiej przygotowane niż poprzednie -powstańcy opanowali tereny aż po rzekę Odrę -najcięższe walki o Górę Św. Anny -ostatecznie 29% terenów plebiscytowych przypadło Polsce (było tam dużo kopalń i hut) -problem z mniejszościami (bo w Niemczech znalazło się dużo Polaków a na Śląsku polskim dużo Niemców) -1922 – II RP – nadała Górnemu Śląskowi autonomię
Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach Źródło: https://meteor-turystyka.pl/images/places/0/496.jpg
4. Śląsk Cieszyński (patrz Mapa1.) -początkowo teren podzielono według zasady etnicznej -styczeń 1919 – Śląsk Cieszyński zajęły wojska czeskie -Polacy i Czesi próbowali się w tej kwestii dogadać i miał odbyć się plebiscyt -ale do niego nigdy nie doszło, bo w czasie wojny polsko – bolszewickiej Władysław Grabski (premier) udał się na konferencję w Spa (tam miały być omówione różne kwestie dotyczące m. in. granic) i tam obiecano Polsce pomoc w wojnie z bolszewikami pod warunkiem zrzeczenia się tych ziem. -Czechosłowacja otrzymała większość Śląska Cieszyńskiego (Zaolzie, Spisz i Orawa również) – to były tereny w dużej części zamieszkane przez Polaków
III. Walka o granicę wschodnią (s. 191 – 193)
1. Walki o Galicję Wschodnią (patrz Mapa1) a. sytuacja etniczna w Galicji Wschodniej – Polacy dominowali w miastach – Ukraińcy stanowili większość na wsi b. Ukraińcy proklamowali powstanie Ukraińskiej Republiki Ludowej (URL) – 31.10.1918/1.11.1918 – Szymon Petlura c. opór Polaków doprowadził do wybuchu walk we Lwowie – w walkach uczestniczyła młodzież – „Orlęta Lwowskie” – na pomoc walczącym Polakom skierowano oddziały z Wielkopolski i armię gen. Józefa Hallera
Wojciech Kossak, Orlęta Źródło:https://dzieje.pl/sites/default/files/styles/open_article_750x0_/public/201307/orleta_-obrona_cmen.jpg?itok=s-Hv6Af
2. Wyprawa kijowska Józefa Piłsudskiego a. wiosną 1919 r. wojska polskie ruszyły na wschód, by zająć tereny opuszczane przez oddziały niemieckie b. Józef Piłsudski zawarł sojusz z przywódcą Ukraińskiej Republiki Ludowej, Szymonem Petlurą – URL uznała prawa Polski do Galicji Wschodniej – Polska miała udzielić pomocy militarnej Ukraińcom w walce przeciwko bolszewickiej Rosji c. wojska polskie przystąpiły do ofensywy przeciwko wojskom bolszewickim i w maju 1920 r. zajęły Kijów
4. Wojna polsko-bolszewicka
a. Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę na Kijów i zmusiła oddziały polskie do odwrotu
b. 28.07.1920 r. komuniści utworzyli Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski (TKRP) – na czele TKRP stali Feliks Dzierżyński i Julian Marchlewski – TKRP miał przejąć władzę w Polsce po ostatecznym pokonaniu armii polskiej
c. państwa zachodnie zaproponowały ustalenie wschodniej granicy Polski na tzw. linii Curzona
d. zmiany w organizacji państwa (bo realne zagrożenie) – powołano Radę Obrony Państwa z Józefem Piłsudskim na czele – utworzono Rząd Obrony Narodowej z Wincentym Witosem jako premierem
e. bitwa warszawska od 13 do 25.08.2020 r. – zatrzymanie „pochodu” bolszewików
f. wojska polskie odniosły kolejne świetne zwycięstwa w bitwach nad Niemnem i pod Komarowem (dowodził Siemion Budionny – ogromne okrucieństwa na wschodnich granicach RP)
g. wojnę zakończył pokój zawarty w Rydze 18.03.1921 r.
5. Po wycofaniu się Armii Czerwonej wybuchł konflikt polsko-litewski o Wileńszczyznę
a. w październiku 1921 r. dywizja gen. Lucjana Żeligowskiego wkroczyła do Wilna ( to tzw. bunt Żeligowskiego – Piłsudski podał do opinii publicznej, że nie ma z zajęciem siłą Litwy nic wspólnego – w rzeczywistości był to jego plan – dlaczego? jest rok 1921 – kształtują się granice wielu państw – zasady ustalone powinny być przez mocarstwa, a nie Piłsudskiego).
b. w referendum przeprowadzonym na Wileńszczyźnie większość głosowała za przynależnością do Polski (problem – Wilno było miastem polskim, zamieszkanym przez Polaków, w przeciwieństwie do okolicznych miast i wsi)
c. włączenie tzw. Litwy Środkowej (fragment z Wilnem, patrz Mapa 1) do Polski pogorszyło stosunki polsko-litewskie.
1. Sytuacja gospodarcza Polski po zakończeniu wojny: a. deficyt budżetowy b. hiperinflacja c. niepokoje społeczne – krwawo stłumione rozruchy w Krakowie
1. Wybory do Sejmu Ustawodawczego (26.01.1919r.). Ścierają się różne koncepcje polityczne. Przewaga endecji.
2. 20 II 1919 r. Sejm Ustawodawczy uchwalił tzw. małą konstytucję. – Polska republiką parlamentarną – władzę ustawodawczą miał sprawować sejm – Józef Piłsudski nadal pełnił funkcję Naczelnika Państwa
Józef Piłsudski w drodze do Sejmu. Luty 1919 r. domena publiczna Otwarcie Sejmu Ustawodawczego w Warszawie, luty 1919 r. źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe http://www.audiovis.nac.gov.pl/obraz/26507/058b2cf8f38fc5cd239ff9f3e11b885e
3. Konstytucja marcowa -17 III 1921 r. sejm uchwalił nową ustawę zasadniczą – tzw. konstytucję marcową – władza ustawodawcza spoczywała w rękach dwuizbowego parlamentu (składającego się z sejmu i senatu) – funkcję głowy państwa pełnił prezydent wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na 7-letnią kadencję – bieżącą politykę prowadził rząd, który był powoływany przez sejm i podlegał jego kontroli -gwarantowała wiele praw i obowiązków obywatelom
Aleksandryjsko–Maryjski Instytut Wychowania Panien w Warszawie przy ul. Wiejskiej, ok. 1865 r. Pierwsza siedziba Sejmu Rzeczypospolitej w odrodzonej Polsce źródło: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=2396&from=pubindex&dirids=79&lp=25
4. Najważniejsze partie polityczne w pierwszych latach II Rzeczpospolitej
a. Narodowa Demokracja (endecja) – początkowo działała pod nazwą Związek Ludowo-Narodowy – w 1928 r. przekształciło się w Stronnictwo Narodowe – czołowym ideologiem był Roman Dmowski
b. ruch ludowy – Polskie Stronnictwo Ludowe-Piast – Wincenty Witos – Polskie Stronnictwo Ludowe-Wyzwolenie – w 1931 r. PSL-Piast i PSL-Wyzwolenie połączyły się i utworzyły Stronnictwo Ludowe (SL)
c. ruch robotniczy – Polska Partia Socjalistyczna(PPS) – Ignacy Daszyński – Komunistyczna Partia Polski (KPP)
d. Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji – Wojciech Korfanty
5. Pierwsze wybory prezydenckie a. 9 XII 1922 r. na prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej został wybrany Gabriel Narutowicz, który został zamordowany podczas wizyty w Zachęcie (Narodowa Galeria Sztuki) c. po śmierci Gabriela Narutowicza na stanowisko prezydenta został wybrany Stanisław Wojciechowski
Gabriel Narutowicz domena publicznaStanisław Wojciechowski domena publiczna
6. Rządy parlamentarne 1923 – 1926 a. rząd Chjeno-Piasta (1923)-premierem Wincenty Witos – dymisja
Wincenty Witos domena publiczna
b. rząd Władysława Grabskiego (1923 – 1925)- „rząd fachowców” – ma wyprowadzić kraj z zapaści. Reformy Władysława Grabskiego:
-reforma administracji -reforma podatkowa -reorganizacja poczty i kolei -reforma walutowa 1924 -reforma rolna 1925
-budowa magistrali węglowej
-konkordat z Watykanem 1925
Władysław Grabski domena publiczna
PRACA Z TEKSTEM ŹRÓDŁOWYM Na podstawie źródła:
1. Odpowiedz, który artykuł konstytucji mówi o fundamencie ustrojowym II RP. Uzasadnij swoją odpowiedź. 2. Które artykuły Konstytucji marcowej możesz uznać za nowatorskie?
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, tzw. Konstytucja marcowa, 1921 r
Artykuł 1.Państwo Polskie jest Rzecząpospolitą. Artykuł 2.Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. Organami Narodu w zakresie ustawodawstwa są Sejm i Senat, w zakresie władzy wykonawczej — Prezydent Rzeczypospolitej łącznie z odpowiedzialnymi ministrami, w zakresie wymiaru sprawiedliwości — niezawisłe Sądy […]. Artykuł 96.Wszyscy obywatele są równi wobec prawa. Urzędy publiczne są w równej mierze dla wszystkich dostępne na warunkach, prawem przepisanych. Rzeczpospolita Polska nie uznaje przywilejów rodowych ani stanowych, jak również żadnych herbów, tytułów rodowych i innych, z wyjątkiem naukowych, urzędowych i zawodowych. Artykuł 99.Rzeczpospolita Polska uznaje wszelką własność, jako jedną z najważniejszych podstaw ustroju społecznego i porządku prawnego, oraz poręcza wszystkim mieszkańcom, instytucjom i społecznościom ochronę ich mienia Artykuł 102.Praca, jako główna podstawa bogactwa Rzeczypospolitej, pozostawać ma pod szczególną ochroną Państwa.
Każdy obywatel ma prawo do opieki Państwa nad jego pracą, a w razie braku pracy, choroby, nieszczęśliwego wypadku i niedołęstwa — do ubezpieczenia społecznego, które ustali osobna ustawa. Artykuł 104.Każdy obywatel ma prawo swobodnego wyrażania swoich myśli i przekonań, o ile przez to nie narusza przepisów prawa. Artykuł 108.Obywatele mają prawo koalicji, zgromadzania się i zawiązywania stowarzyszeń i związków. Wykonanie tych praw określają ustawy. Artykuł 109.Każdy obywatel ma prawo zachowania swej narodowości i pielęgnowania swojej mowy i właściwości narodowych. Artykuł 111.Wszystkim obywatelom poręcza się wolność sumienia i wyznania. Żaden obywatel nie może być z powodu swego wyznania i przekonań religijnych ograniczony w prawach, przysługujących innym obywatelom. Artykuł 114.Wyznanie rzymsko-katolickie, będące religią przeważającej większości narodu, zajmuje w Państwie naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań […].
Praca domowa – dla chętnych.
Zapraszam na wirtualny spacer po Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej. Bez przepustki, zwiedzisz m.in. Salę Posiedzeń Sejmu, Salę Kolumnową, Gabinety Prezydenta RP, Premiera i Marszałka Sejmu. Zachęcam również do obejrzenia filmu przedstawiającego historię i współczesność polskiego Sejmu.
Ubezpieczenia społeczne – ich celem jest zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego osobom, które z powodu różnych zdarzeń losowych (np. choroba, kalectwo, ciąża, starość) nie mogą utrzymać się z własnej pracy.
d. funkcjonowanie ZUS opiera się na zasadzie solidarności pokoleń
DEMOGRAFIA – badanie populacji pod względem długości życia, płci, migracji, ich rozmieszczeniem przestrzennym. To badania ilościowe (wielkość populacji na danym terenie ) i jakościowe (opisują różne kryteria – wykształcenie, wyznanie, płeć, wiek).
Społeczeństwo starzejące się – przyszłe pokolenia nie będą w stanie utrzymać obecnych ubezpieczeń.
