Autor: Paulina Stelmaszczyk

Where did humans come from???

Man evolved from apes.

HUMAN ORIGINS
Creationism theory –> The book of Genesis tells the story of God’s creation of the world.
Darwinism is a theory of biological evolution developed by Charles Darwin.

1859 r. Karol Darwin – „O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego”, – teoria ewolucji – życie na Ziemi jest efektem ewolucji gatunków.

Anthropogenesis (ANTROPOGENEZA) – the study of the origins of humans or development of the human race. (dziedzina nauk przyrodniczych)

Anthropology (ANTROPOLOGIA) – is the study of what makes us human.

Anthropologists study the origin, development and behavior of humans. They examine the cultures, languages, archeological remains (stanowiska archeologiczne), and physical characteristics of people in various parts of the world.

HISTORIA natomiast zajmuje się badaniem dziejów społeczności ludzkich.

Pierwsze społeczności tworzyły HOMINIDY( istoty człekokształtne).

Characteristic biological features of the hominidae family (RODZINA CZŁOWIEKOWATYCH)
* construction of the skeleton (budowa szkieletu)
* structure and volume of the skull (budowa i objętość czaszki)
* teeth (uzębienie)
* vertical body posture (pionowa postawa ciała)

Co odróżnia człowieka od zwierzęcia?

Zdolność abstrakcyjnego myślenia oraz zdolnoć tworzenia kultury.

Periodyzacja pradziejów

Human evolution

Początkowo człowiek zamieszkiwał w Afryce i Azji (potem lodowce ustępowały i rozprzestrzeniał się na inne kontynenty).

Australopithecus – Appeared 4.2 – 1.3 million years ago in South Africa. About 100-130 cm tall. Capacity of the brain can approximately 500 cm3. Almost vertical posture with head held high. He lived in clusters (gromady). He lived in caves. He used stones and bones as tools.

Homo habilis – „A skilful, thinking man” („człowiek zręczny, myślący”). He appeared 2.5 – 1.5 million years ago in Africa. He was higher than Australopithecus. He had larger skull capacity approximately 600 cm3 (cubic centimeters). His brain has reached half the size of modern man. He weighed approx. 40 – 50 kg. He manufactured tools. He made fists, blades, scrapers, punches (pięściaki, ostrza, skrobaki, przebijaki ).

Narzędzia kultury olduwajskiej (kultura Olduvai) — > prezentacja

Homo erectus – Upright man – (człowiek wyprostowany) He appeared 1.8 million – 500 thousand years ago in Africa, Europe, China. He had upright posture for walking and running and height 150 – 170 cm. The size of his brain was 2/3 of a modern man – about 1000 cm3. He lived in groups of 20-30 people. He was engaged in gathering and hunting. He could use fire (he couldn’t light it). He was able to build shelters.

Homo sapiens neandertalensis – „Intelligent Neanderthal man” („rozumny człowiek neandertalski” ) appeared 150 thousand – 30 thousand years ago in Europe, Africa, Middle East. He was 150 – 170 cm tall. His cranial volume approx. 1500 cm3. He had strong body structure, shorter lower limbs, long arms, big teeth. He was able to gathering, hunting and fishing (zbieranie, polowanie i wędkarstwo). He was hunting deer, goats, mammoths, rhinoceros (sarny, kozy, mamuty, nosorożce). He wore leather clothing and lived in a caves. He buried dead people – he believed in afterlife.

Homo sapiens sapiens “Modern intelligent man” lived 200 thousand years ago – Africa, the Middle East, 40 thousand years ago – Europe. He had two-legged gait, upright posture, he was taller than the Neanderthal. Large of his skull capacity approx. 1400 cm3. He had small teeth. He was able to hunting, fishing, gathering food and lived in caves. He led a nomadic lifestyle. He used speech, buried his dead, made a weapon, bow, dagger, they could carve and paint.

Homo sapiens sapiens pojawił się ok. 200 rys. lat temu, w Afryce i „rozszedł się” po Ziemi.

2. Osiągnięcia epoki paleolitu:
-sztuka (np. malowidła naścienne w Lascaux we Francji)
-ludzie żyli w gromadach
-myślistwo, zbieractwo, łowienie ryb
-figurki gliniane, tzw. „prehistoryczne Wenus” lub „Wielka Matka”


Paleolit trwał do wybuchu rewolucji neolitycznej.

Neolithic revolution (approx. 10 – 8 thousand years BC) – it was a process that was characterized by a change in the lifestyle of the population from nomadic to sedentary and the transition from hunting and gathering to agriculture and breeding.

Rewolucja neolityczna
-ok. X – VIII tys. lat p.n.e
-przejście od koczowniczego trybu życia do osiadłego

WHY?
–climate changes – zmiany klimatu (ocieplenie, koniec epoki lodowcowej, wymarcie zwierząt
-clusters are expanded – gromady się powiększały
-need of feed people – potrzeba wyżywienia ludzi
– process of founding new settlements- potrzeba uniezależnienia się od warunków środowiska –> ukierunkowanie się na zakładanie osad
-Climate changes in the Fertile Crescent lead to the spread of wild cereals, one of which was the predecessor of modern day wheat. Potrzebne odpowiednie warunki naturalne –> Żyzny Półksiężyc
-development of civilization and agriculture – rozwój rolnictwa oraz hodowli zwierząt

Zaczęto nazywać to rewolucją, ponieważ konsekwencje zmian były bardzo duże.

the Fertile Crescent – Żyzny Półksiężyc – obszar o kształcie przypominającym półksiężyc, obejmujący niziny późniejszej Mezopotamii (doliny rzek Tygrys i Eufrat) od Zatoki Perskiej aż po Wybrzeże Morza Śródziemnego, oraz ziemie wschodniego krańca tego Morza od Syrii po Palestynę.

DOLINY WIELKICH RZEK – rzeki wylewają i użyźniają glebę:
-Nil – Egipt
-Eufrat i Tygrys – Mezopotamia
-Indus – Indie
-Jangcy i Huang He – Chiny

Ludzi łączy np. budowa kanałów irygacyjnych – powstaje hierarchia, musi być ktoś, kto dowodzi. Wykształca się warstwa kapłanów. Rozwój rzemiosła doprowadza do zróżnicowania majątkowego

Wynaleziono: koło garncarskie (ceramika jest sposobem badania kultur) –>rozwija się rzemiosło, tkactwo

PROTOMIASTA:
-Jerycho (Palestyna) – otoczone murem (wys. 5m) – biblijny mur Jerycha
-Çatalhöyük (Turcja) – brak ulic – mieszkańcy przemieszczali się po dachach.

4. Epoka brązu i żelaza
-opanowano umiejętność przetopu metali
-brąz (stop miedzi i cyny), później żelazo

PREZENTACJA SZTUKA i ARCHITEKTURA

REGION – spójny obszar wyodrębniony ze względu na swoje specjalne cechy (posiada zasoby i potencjał wytwórczy). Wpływa na rozwój gospodarczy państwa.

ROZWÓJ REGIONALNY:
– to długotrwały, ukierunkowany proces zmian (uwzględnia potencjał i zasoby danego regionu).
-proces ten może być stymulowany przez celowe działanie instytucji publicznych lub może zachodzić samoistnie:

CELE ROZWOJU:
-ekonomiczne
-polityczne
-społeczne
-kulturowe
-organizacyjno – przestrzenne
-ekologiczne

CZYNNIKI ROZWOJU:
-infrastruktura
-kapitał ludzki
– czynniki miękkie (kapitał społeczny i innowacyjność)

POLITYKA REGIONALNA – ma na celu rozwój regionu.

INSTRUMENTY POLITYKI REGIONALNEJ:
-finansowe
-inwestycyjne
-informacyjne
-legislacyjne

MODELE POLITYKI REGIONALNEJ:

-model wsparcia ośrodków wzrostu (model polaryzacyjno-dyfuzyjny) –> Polaryzacja – wyraźne zróżnicowanie, finansowanie ze środków unijnych.

– model wyrównywania różnic międzyregionalnych –> dążenie do zaniku różnic (konwergencja – zanikanie dysproporcji)

PODMIOTY POLITYKI REGIONALNEJ – organy władzy rządowej, jednostki samorządu terytorialnego, instytucje i organizacje pozarządowe, placówki badawcze i ośrodki naukowe, organy Unii Europejskiej

Podział ze względu na skalę i zakres prowadzonych działań:
-polityka interregionalna – działania centralnych organów władzy rządowej. CEL – ograniczanie dysproporcji między regionami
– polityka intraregionalna – prowadzą jednostki samorządu terytorialnego
-osiągnięcie własnych celów z wykorzystaniem własnych środków
-władze centralne dają $

„History is the study of people, actions, decisions, interactions and behaviours”.

„History is narratives”

„History is the analysis and interpretation of the human past”

„History is the study about the human past”

„History is the witness of time” (Cicero)

Zapoznaj się z krótkim wykładem prof. Zamorskiego (UJ)

I. Historia i historiografia. Podział historii

History is the study of the human past as it is described in written documents left behind by humans.  (The time period after the invention of writing).

The period of time before written history is called prehistory.

Kiedy zostało wynalezione pismo i gdzie?

-historia powszechna (świata)
-Historia Polski (ojczysta)
-historia regionalna (lokalna)

Jak poznawano historię zanim nauczono się pisać i czytać?

Historians discover, collect and investigate different versions of the same event to understand this event and to find the patterns and effects of them.

Historiography – the writing of history, especially the writing of history based on the critical examination of sources.

Herodotus, a 5th-century BC Greek historian, „father of history”, first historians in the Western tradition. His work Histories is a detailed account of the Greco-Persian Wars.

Historiografia – spisany wynik pracy historyka (dziejopisarstwo). Ojciec historiografii – Herodot z Halikarnasu (V w.p.n.e.) – „Dzieje” – opisywały historię i geografię Hellady, Persji i Egiptu w okresie wojen perskich.

* * *

HISTORY MAY BE CHANGED

II. Historical sources are evidence of past human activity in the past.

material and immaterial sources
written and unwritten sources (oral sources, tradition, proper noun)
source text -tekst źródłowy
formal source- evidence of a truth or fact (documents, sources of law, codex – f.ex. civil code)
secondary source – describing of past, based on evidence, is subjective

Jak badać źródło historyczne?

Krytyka zewnętrzna (to co zobaczysz na pierwszy rzut oka)

1. Sprawdź w jakiej epoce historycznej powstało. Gdzie. W jakich warunkach. Kto jest autorem.
2. Zastanów się nad przydatnością i wiarygodnością źródła.
   
   Krytyka wewnętrzna
   
3. Dokonaj analizy źródła. Odtwórz szczegółowe fakty na podstawie źródła.
4. Synteza źródła – wyjaśnij odtworzone fakty i zjawiska historyczne.

Pamiętaj – czasami może dojść do zjawiska fałszowania historii – poprawiania historii w imię wyższych idei.

III. Periodyzacja dziejów

Periodyzacja – podział dziejów na mniejsze jednostki (Periodization – categorizing the past into smaller blocks of time), np.
-era (najdłuższy okres w dziejach ludzkości, fragment dziejów wyznaczony przełomowym wydarzeniem),
– epoka (okres czasu wyznaczony ważnymi, przełomowymi wydarzeniami historycznymi – są tu zaznaczone ramy czasowe, choć mogą być one płynne).

Era (The Meiji era), Epoch, Age (The Ice Age, Iron/Stone Age)

EPOKI HISTORYCZNE (Period of history):
-starożytność (od wynalezienia pisma do upadku Rzymu/podział cesarstwa rzymskiego na wschodnie i zachodnie/ zwycięstwo Wizygotów pod Adrianopolem/panowanie Justyniana Wielkiego w Bizancjum)
-średniowiecze (koniec epoki: odkrycie Ameryki/upadek Konstantynopola/początek reformacji/wynalezienie druku/ renesans)
-nowożytność (do I wojny światowej/ jej zakończenia
-czasy najnowsze

at the turn of the century – na przełomie wieków
the end of an era – koniec epoki
in those days – wtedy
B.C. – „Before Christ” – it is used to date events before the birth of Jesus
BCE (Before the Common Current Christian Era) – przed naszą erą
A.D. – „Anno Domini” – means „in the year of the Lord” – it is used to date
CE (Common Current Christian Era) – naszej ery
events after Jesus birth
before – przed
after – po
ancient, old, new…
decade-
century-
from … to…

Chronologia – nauka o mierzeniu czasu
Proszę zapoznać się z poniższymi filmami.

Następnie przypomnij sobie, jak obliczamy upływ czasu pomiędzy wydarzeniami historycznymi.

Więcej o periodyzacji dziejów znajdziesz <<TU>>

Historical units of time
year
decade = 10 years
century= 100 years
milennium = 1000 years

1st century, 15th century (the nineteenth century), the year…

IV. Auxiliary science of history

Paleography –  is the study of historic writing systems and the dating of historical manuscripts, including the analysis of historic handwriting

Papyrus
Parchment – pergamin

Epigraphy is the study of inscriptions, or epigraphs (writing carved into something made of stone or metal)

Clay tablets – tabliczki gliniane
Ostracons – pieces of pottery or vessel (ostrakony, ostracyzm)

Heraldry – science about coat of arms (herb)

Genealogy – is the study of families, family history, and the tracing of their lineages.

Diplomatics -discipline centred on the critical analysis of documents

Sigillography/sphragistics – seals  (pieczęć)

Numismatics is the study or collection of currency (pieniądze), including coins, paper money, medals.

Cartography – maps

Ćwiczenie powtórkowe – Nauki pomocnicze historii. Odgadniesz wszystkie?

Sources for ancient history – problems

• The language barrier (An extinct languages)
  – a condition of sources
  – a small number of surces
  -types of sources (gliniane tabliczki, papirus, ostrakony, inskrypcje- problemy z odczytaniem)
  -copy of a document – źródła często funkcjonują w odpisach
  -problems with dating – (e.g.: in Rome from the 1st century BC, in ancient Greece according to the Olympics) – datacja jest zaburzona lub nieznana (np. n.e lub p.n.e. nie było używane, inne określanie czasu – Rzymianie od założenia Rzymu, Grecy według kolejnych olimpiad, inne państwa według dat panowania monarchów), kalendarze mogły być inne – kalendarz solarny, lunarny, juliański a gregoriański)

Przykładowe źródła dla historii starożytnej:
-dokumenty wyryte w kamieniu, zbiory praw, odpisy dzieł wielkich filozofów, utwory literackie, historyczne stworzone przez kopistów
-„Dzieje” Herodota – V w.p.n.e. wojny grecko -perskie
-„Iliada” i „Odyseja” Homera – VIII w. p.n.e. – epos – jeden z najstarszych gatunków literackich zaliczany do epiki
– teksty sakralne – Mezopotamia, Egipt
-teksty filozoficzne: Arystoteles, Sokrates, Platon
-monety:

Archeology – unwritten sources
-bada źródła wydobyte z ziemi, wody: monety, broń, biżuterię, pozostałości budowli, fortyfikacji itp.
-na tej podstawie można dowiedzieć się gdzie w danym okresie przebywali ludzie, czym się zajmowali
-historyk w pracy badawczej również korzysta z tych źródeł, poszukuje nakładających się na siebie informacji (na podstawie źródeł pisanych i niepisanych), szuka dowodów na uzasadnienie swoich hipotez.

Metody badań archeologicznych:
Badanie izotopu węgla C14 – Radiocarbon dating 

Dendrochronologia – Dendrochronology 

ZASADY PRAWA:

Lex retro non agit – prawo nie działa wstecz. Zasada ta pochodzi z prawa rzymskiego. Oznacza, że ustawodawca nie może ustanawiać norm prawnych powodujących skutki prawne w odniesieniu do zdarzeń z przeszłości.

Praesumptio boni viri – zasada domniemania niewinności. Wywodzi się z prawa rzymskiego. Osobę uznaje się za niewinną, dopóki stawiane jej zarzuty nie zostaną udowodnione przed sądem.

Nulla poena sine lege – nie ma kary bez ustawy. Nie można zostać ukaranym za czyn, jeśli w czasie jego popełnienia nie istniała norma prawna określająca sankcję za popełnienie tego czynu.

Ignorantia iuris nocet – nieznajomość prawa szkodzi. To znaczy, że nieznajomość normy prawnej nie zwalnia z odpowiedzialności w przypadku jej naruszenia.

Nullum crimen sine lege – nie ma przestępstwa bez ustawy. Nikt nie może ponosić odpowiedzialności karnej, jeżeli popełniony przez niego czyn nie był zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia

Dura lex sed lex – twarde prawo ale prawo. Wyraża konieczność bezwzględnego
podporządkowania się przepisom prawa. Nie ma tu mowy o usprawiedliwieniu ich łamania jakimikolwiek względami moralnymi czy etycznymi.

In dubio pro reo – zasada domniemania niewinności, wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. Istotą tej zasady jest to, iż wątpliwości nie dające się usunąć w drodze czynności dowodowych sąd musi rozstrzygać na korzyść oskarżonego.

Nemo iudex in causa sua – nikt nie może być sędzią we własnej sprawie. W sytuacji, w której bezstronność organu budzi uzasadnioną wątpliwość, może zostać on wyłączony z toczącego się postępowania.

Audiatur et altera pars – należy wysłuchać także drugiej strony. Zasada stosowana nadal w postępowaniu sądowym, dająca prawo ustosunkowania się do wypowiedzi innej strony.

https://www.facebook.com/watch/?v=2784256698514471

1. Zobowiązanie – stosunek cywilnoprawny pomiędzy wierzycielem (ten co żąda jakiegoś świadczenia) i dłużnikiem (ten co świadczenie wypełnia).
   np.
   -przechowanie, wykonanie dzieła
   -przeniesienie własności
   -zapłata należności pieniężnej
   -zaniechanie działania

Czasami może dołączyć do tej relacji poręczyciel (żyrant) – gwarantuje realizację świadczenia (jeżeli sam dłużnik tego nie zrobi).

Rodzaje świadczeń wykonywanych przez dłużników:

1. ze względu na czas wypełnienia:
-jednorazowe (płacimy raz)
-okresowe (czynsz)
-ciągłe (opłata za przechowywanie rzeczy)

2. ze względu na podzielność przedmiotu świadczenia:
-podzielne (może być spełnione w częściach, bez zmiany wartości, np. jakieś świadczenie pieniężne)
– niepodzielne (nie może zostać podzielone, np. budowa budynku)

3. sposób wyrażenia świadczenia:
– pieniężne
– niepieniężne

4. obowiązek osiągnięcia efektu:
– świadczenie rezultatu (wykonanie usługi)
– świadczenie starannego działania (nie liczy się efekt a dokonanie danej czynności)

UMOWY CYWILNOPRAWNE:
Umowa – czynność prawna (dwu lub wielostronna) – musi zawierać oświadczenia wszystkich przystępujących do niej stron.

Podstawowa zasada prawa zobowiązaniowego jest zasada swobody umów – strony umowy mogą ją kształtować tak aby odpowiadała ich interesom:
-mogą zawrzeć umowę lub z niej zrezygnować
-mają dowolność podmiotu z którym nawiązują umowę
-treść może podlegać negocjacjom
-forma umowy jest dowolna

Umowy nie mogą naruszać przepisów prawa powszechnie obowiązującego i muszą być zgodne z zasadami współżycia społecznego – tzn. że strony nie mogą postępować w stosunku do siebie nieuczciwie.

Rodzaje umów cywilnoprawnych:
1. ze względu na rolę stron umowy
-umowa jednostronnie zobowiązująca
-umowa dwustronnie zobowiązująca
2. sposób zawarcia i unormowania
-umowa nazwana (przewidziana w przepisach prawa np. cywilnego – umowa o dzieło, sprzedaży, najmu itp.)
-umowa nienazwana (nieprzewidziana w przepisach)
3. sposób ustania warunków
– umowa adhezyjna (przystąpienia – zgodna z odgórnie narzuconym wzorem)
-umowa indywidualna – kształtuje się w wyniku negocjacji stron

Absolutyzm oświecony – system polityczny, w którym władca sprawuje nieograniczoną władzę dla dobra ogółu (przeprowadza reformy militarne, oświatowe i gospodarcze w celu wzmocnienia militarnego, gospodarczego państwa). Król jest reformatorem, filozofem, przyjacielem uczonych, który rządzi zgodnie z ich wskazówkami.

CECHY:

• silna, scentralizowana monarchia, rządzona przez monarchę o nieograniczonej władzy, który rządzi zgodnie z interesem państwa (racją stanu);
• władca to „pierwszy sługa państwa”, który opiekuje się poddanymi;
• odrzucono koncepcję boskiego pochodzenia;
• modernizacja administracji (zarządzanie państwem), urzędnicy za swą pracę otrzymują wynagrodzenie, są ludźmi wykwalifikowanymi;
• rozwój nowoczesnej, zawodowej armii;
• rozwój oświaty (nacisk na szkolnictwo – kształcenie kadry urzędniczej i wojskowej);
• ograniczenie roli Kościoła (ma umacniać pozycję władcy w państwie);
• powstanie niezależnego sadownictwa;
• nacisk na rozwój gospodarczy (np. doktryna merkantylizmu).

PRUSY -rozwój terytorialny.
1466 – II pokój toruński – Prusy Królewskie do Królestwa Polskiego, a Prusy Zakonne polskim lennem
1525 – hołd pruski – sekularyzacja zakonu, Hohenzollernowie uzyskują władzę dziedziczną w Prusach Książęcych
1618 – połączenie Prus Książęcych z Brandenburgią, rozwój terytorialny (np. wojna trzydziestoletnia)
1656 – traktat z Radnot – porozumienie Fryderyka Wilhelma I ze Szwecją (Karol Gustaw) – rozbiór Polski – efektem był najazd wojsk siedmiogrodzkich na Polskę
1657 – traktaty welawsko-bydgoskie – zapobiegają dalszemu popieraniu przez Brandenburgię Szwedów, ale powodują utratę zwierzchnictwa lennego nad Prusami – stają się niezależnym państwem brandenbursko-pruskim.
1701 – księstwo staje się królestwem – koronacja Fryderyka I – powstaje Królestwo Prus, kolejne zdobycze terytorialne (np. wojny śląskie)
1871 – ustanowienie Cesarstwa Niemieckiego
1918 – abdykacja Wilhelma II i upadek cesarstwa, ogłoszenie Republiki Weimarskiej (jako kraj związkowy)
1947 – likwidacja państwa pruskiego po II wojnie światowej (tereny podzielone na strefy okupacyjne, potem na dwa państwa niemieckie, część ziem przekazanych Polsce)

PRUSY – dynastia panująca Hohenzollernowie (potomkowie żyją do dziś)

a) Fryderyk Wilhelm (1640 – 1688) (WIELKI ELEKTOR)- uwolnił Prusy spod zależności lennej od Polski (1657)

• rozbudowa administracji – regularne ściąganie podatków
• rozbudowa armii

b)Fryderyk I (1688 – 1701 elektor brandenburski jako Fryderyk III, w 1701 r. przyjął imię Fryderyka I jako król)

• przekształcił Prusy w królestwo,
• przyłączył do Prus Pomorze Zachodnie ze Szczecinem po wielkiej wojnie północnej

c) Fryderyk Wilhelm I („król kapral”, „król sierżant”)

• przekształcił armię zaciężną (wojska najemne) w armię poborową (rekrut potrzebny), 70% dochodów na wojsko, zwiększył liczebność wojska.
• żelazna dyscyplina w wojsku, kary;
• do armii chłopi i mieszkańcy miast – daje im możliwość awansu – stanowiska podoficerskie (oficerskie zarezerwowane dla szlachty)
• reforma kantonowa – utworzono obwody rekrutacyjne – kantoniści – wciągnięci na listę, odbywają służbę po której stanowią rezerwę na wypadek wojny

d) Fryderyk II Wielki (1740 – 1786) – król filozof

• reforma szkolnictwa (w 1763 r. wprowadził przymus szkolny wobec chłopców, kładł nacisk na umiejętności praktyczne przydatne gospodarce, uniwersytety miały kształcić w prawie i administracji, szkoły prowadzone przez kościoły miały być przekazane w zarząd państwa, utworzono seminaria nauczycielskie)
• tolerancja religijna, ale też laicyzacja państwa – ogłosił się głową kościoła, niechętny wobec kleru, sekularyzacja majątków kościelnych;
• w gospodarce zasady merkantylizmu, a także nacisk na rozwój państwa
• polepszenie sytuacji sanitarnej w kraju, kodyfikacja prawa,
• zdobycze terytorialne (trzy wojny śląskie, wojna siedmioletnia, zabory RON)
• zwiększenie nakładów na armię i powiększenie jej;
  

AUSTRIA (potomkowie do dziś – Dom Habsbursko-Lotaryński)

1273 – wybór Rudolfa Habsburga na króla Niemiec (w 1278 r., pokonał króla Czech Przemysła Ottokara II pod Suchymi Krutami i zdobył księstwa południowoniemieckie, m.in. Austrię – stała się dziedziczną posiadłością rodu.

W XV w. małżeństwo Albrechta V (Habsburg) z córką cesarza, króla Czech i Węgier – Zygmunta Luksemburskiego,- odziedziczył trony Czech i Węgier oraz został wybrany na króla Niemiec.

Maciej Korwin, król Węgier i Czech powiedział „ Bella gerant alii, tu, felix Austria, nube!”, co znaczy: „Niech inni walczą między sobą, a ty szczęśliwa Austrio, żeń się!”.  

1477 r. – arcyksiążę Maksymilian I, objął władzę w Niderlandach i wschodniej Burgundii, po drugim małżeństwie z księżniczką Bianką Marią Sforzą (ciotka Bony Sforzy) – pretensje do Księstwa Mediolanu.

1516 -wnuk Maksymiliana na hiszpańskim tronie, potem cesarz Karol V (podwójne małżeństwo dzieci Maksymiliana z potomkami Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego)- Neapol, Sycylia, Sardynia i Ameryka.

1519 r., po śmierci Maksymiliana I, tron cesarski objął jego wnuk Karol V. Dewiza: Austriae est imperare orbi universo  – Austria rządzi całym światem. Karol V – jako cesarz zwierzchnik całej Rzeszy, osobiście zaś władca Hiszpanii z Sardynią, Neapolem, Sycylią i Nowym Światem oraz Niderlandów, Burgundia  i Mediolan – rządził imperium, w którym nigdy nie zachodziło słońce.

1526 – Ludwik Jagiellończyk poległ w bitwie z Turkami pod Mohaczem – zawarte wcześniej sojusze z Habsburgami (potwierdzone małżeństwami dzieci Maksymiliana) umożliwiły zajęcie Czech i Węgier.

1556 – abdykacja Karola V podział imperium:
-brat Ferdynand – Austria, Czechy i Węgry, został cesarzem – linia austriacka – do 1918 r.
-syn Filip II – Hiszpania, Niderlandy, Burgundia i posiadłości włoskie – linia hiszpańska – wygasa 1700 r.
1713 – kryzys dynastyczny – Karol VI – brak męskich potomków – wydał tzw. sankcję pragmatyczną – dokument w którym zapisano, że kraje Habsburgów są niepodzielne związane unią realną a prawo dziedziczenia mają także kobiety – sukcesję przejmie Maria Teresa. Mimo traktatów międzynarodowych doszło do wojny o sukcesję austriacką (1740 – 1748) – utrata Śląska.

MONARCHIA HABSBURSKA

a) Maria Teresa ( 1740 – 1780)

• w posiadaniu są: Czechy, Węgry, Austria, Siedmiogród, Lombardia, Niderlandy Południowe (Belgia) – duże zróżnicowanie etniczne, językowe
• centralizacja władzy państwowej – utworzono Radę Państwa
• reforma administracji
• reforma systemu podatkowego
• nowe instytucje centralne odpowiadające za politykę zagraniczną, wewnętrzną, skarbową, wojskową (dzisiejszy rząd)
• kodyfikacja prawa
• zaczęto likwidować zakony i przejmować ich majątki

b) Józef II (1765 – 1790) – syn Marii Teresy

• początkowo prowadził rządy z matką, samodzielne rządy od 1780
• język niemiecki językiem urzędowym w monarchii
• reformy prawa (zniesienie tortur, procesów o czary, ograniczenie kary śmierci)
• rozbudowa tajnej policji
• merkantylizm
• tzw. józefinizm – polityka wyznaniowa – 1781 – ogłoszenie patentu tolerancyjnego – wolność wyznania – ograniczenie znaczenia politycznego i ekonomicznego kościoła – likwidacja zakonów – proboszczowie parafii zostają urzędnikami państwowymi
• rozbudowa sieci szkół elementarnych i średnich, obowiązek szkolny mężczyzn
• reforma armii – zwiększenie liczebności
• zniesiono poddaństwo osobiste chłopów w Austrii, Czechach i Galicji (1781) oraz na Węgrzech (1785)
• wydanie nowego kodeksu karnego

G e o g r a f b a w a r s k i – poł. IX w. zapiski podające szereg nazw plemion i grodów. Spośród wymienionych plemion jako polskie dają się zidentyfikować: Lędzice, Pyrzyczanie, Wolinianie, Wiślanie, Ślężanie, Dziadoszanie, Opolanie i Golężyce, a pewnie również Glopeani (Goplanie).

Dagome iudex – ziemie należące do Mieszka I, datowany na lata 985-992.
Zachował się on jednak tylko w sto lat późniejszym streszczeniu.

D o k u me n t p r a s k i z 1086 r., – wystawcą jest cesarz Henryk IV -dotyczy przyłączenia diecezji morawskiej do praskiej zawiera informacje, sięgające przynajmniej drugiej połowy X w. Wymienia plemiona śląskie (Ślężan i Dziadoszan oraz Bobrzan i Trzebowian. Według niektórych badaczy wskazuje również na przynależność Krakowa w X w. do Czech.

I b r a h i m i b n J a k u b , podróżnik arabski, który był w 965 lub 966 r. na dworze cesarskim Ottona I oraz u księcia czeskiego w Pradze, napisał relację o Słowianach pod panowaniem Mieszka I. O państwie Mieszka pisze Ibrahim, że
graniczy ono z Prusami i Rusią; Kraków według tej relacji należy do Czech. Mieszko scharakteryzowany został jako władca potężny, mający drużynę, którą utrzymywał z podatków. Ciekawe są spostrzeżenia o zwyczaju kupowania żon, o tkaninach jako surogacie pieniądza i o stosunkach handlowych. (Źródło: Wyrozumski J. Historia Polski do 1505 r.)

Kronika mnicha W i d u k i n d a z Nowej Korbei, autora Dziejów saskich (lata 70. X w.), podał pod. rokiem 963 wiadomość o „królu” Mieszku, władcy Słowian, który walczył z Wichmanem.

Kronika Anonima zw. Gallem – najstarsza kronika polska powstała na dworze Bolesława Krzywoustego. Składa się z trzech ksiąg. Księga I – od czasów legendarnych do narodzin Bolesława Krzywoustego. Księga II – o dzieciństwie i młodości księcia oraz jego współrządach z ojcem i bratem Zbigniewem. Księga III – samodzielne rządy po wygnaniu Zbigniewa. Opowiadanie urywa się na zdobyciu Nakła w 1113 r. Kronika nie zawiera dat.

Kronika mistrza Wincentego zw. Kadłubkiem – związany z dworem Kazimierza Sprawiedliwego. Wątki dziejów Polski przeplatają się z dziejami Aleksandra Wielkiego, Juliusza Cezara, Grakchów itp.Dużo faktów zostało przeinaczonych. Trzy pierwsze księgi – czasy legendarne i dynastii piastowskiej do 1173 r. (dialog między biskupemkrakowskim Mateuszem i arcybiskupem gnieźnieńskim Janem. Księga IV do 1202 r. i 1205 r.

Kronika wielkopolska z XIII w. – bazuje na Kadłubku i dodaje jeszcze inne informacje – do 1273 r..

Kronika Janka z Czarnkowa – okres od 1370 do 1384 r. opis obejmuje czas od śmierci Kazimierza Wielkiego oraz opis wydarzeń związanych z panowaniem
andegaweńskim w Polsce.

Roczniki czyli kroniki stawnego Królestwa Polskiego Jana Długosza – wzorem był Liwiusz (Ab urbe condita). Jego protektorem był Zbigniew Oleśnicki. W 12 księgach zgromadził wszystko to co zapisano we wcześniejszych źródłach.

Kronika biskupa merseburskiego Thietmara – obejmuje czasy Mieszka i Bolesława Chrobrego do 1018 r. – bardzo krytyczna.

Powieść minionych lat – stosunki polsko-ruskie za pierwszych Piastów, współczesna Gallowi, autorem mnich Nestora.

Kosmasa kronika Czechów.

Żywot św. Wojciecha, Żywoty św. Stanisława, Żywoty św. Jadwigi (żona Henryka Brodatego), Kingi (żona Bolesława Wstydliwego), Anny (żona Henryka Pobożnego)

Premierzy RP

Ministrowie spraw zagranicznych

Prezydenci RP

Podstawowe informacje:

Informator maturalny od roku szkolnego 2022/2023
Wymagania egzaminacyjne

1. Egzamin maturalny z wiedzy o społeczeństwie trwa 180 minut.
2. Łączna liczba punktów = 60.
3. Arkusz zawiera zadania zamknięte i otwarte:
   -wiązki zadań – kilka zadań we wspólnym kontekście
   -zadania rozszerzonej odpowiedzi:
   *wymagające napisania pisma procesowego lub urzędowego z wykorzystaniem własnej wiedzy i przepisów prawa (zażalenie, pozew, apelacja, odwołanie, skarga) – zadanie będzie dotyczyło problematyki bloku Prawo i prawa człowieka
   *wypowiedź argumentacyjna (rozważenie tezy, porównanie problemu, napisanie artykułu lub wystąpienia publicznego) – weryfikuje wiedzę zawartą w innym bloku lub innych blokach.
4. Zadania otwarte:
   -do uzyskania 80-85% (w tym ok. 20% za zadania rozszerzonej odpowiedzi)
   

Podstawowe informacje:

Informator maturalny od roku szkolnego 2022/2023
Wymagania egzaminacyjne
Matura dwujęzyczna

1. Egzamin maturalny z historii trwa 180 minut.
2. Łączna liczba punktów = 60.
3. Arkusz zawiera zadania zamknięte i otwarte wyposażone w źródła (lub nie) oraz oraz zadanie rozszerzonej odpowiedzi – wypowiedź argumentacyjną.
4. Wypowiedź argumentacyjna:
   -do uzyskania 15 pkt. (25%)
   -do wyboru trzy tematy zróżnicowane pod względem epok historycznych.
   -każdy temat zawierać będzie tezę, wobec której należy zająć stanowisko i je uargumentować, uwzględniając w swojej argumentacji różnorodne aspekty lub przykłady określone w temacie
   -należy więc umieć tworzyć narrację historyczną wykorzystując wiedzę
   -wypracowanie ma liczyć co najmniej 500 słów (jeżeli nie, nie będą przyznawane punkty za spójność wypowiedzi)
   -jak pisać wypracowanie w formule 2023 KLIK