- Polityka gospodarcza – oddziaływanie organów państwowych na procesy gospodarcze.
-określanie celów gospodarczych i społecznych
-wybór metod i narzędzi do realizacji celów gospodarczych
-gospodarcza polityka zagraniczna (stosunki gospodarcze i handlowe z innymi państwami)
-państwo może ją regulować (daje pieniądze, wprowadza podatki, uchwala budżet)
Co decyduje o kształcie polityki gospodarczej?
A. uwarunkowania wewnętrzne państwa
-wprowadzanie/zdejmowanie podatków
-zaplecze gospodarcze, technologiczne, surowcowe danego państwa
B. uwarunkowania zewnętrzne państwa
-wykorzystanie położenia geopolitycznego
-wykorzystanie stosunków międzynarodowych
-układów handlowych
W realizowaniu polityki gospodarczej organy władzy publicznej korzystają z :
-instrumentów pośrednich (tzw. bodźce -normy kształtujące decyzje i zachowania ekonomiczne podmiotów prywatnych np. taryfy celne, stopy i ulgi podatkowe, stopy procentowe, regulowanie kursów walut)
-instrumentów bezpośrednich (nakazy np. płaca minimalna oraz zakazy np. zakaz handlu narkotykami)
II. Funkcje polityki gospodarczej:
-funkcja alokacyjna
-funkcja stabilizacyjna
-funkcja redystrybucyjna
-funkcja adaptacyjna
III. Cele polityki gospodarczej
-systemowo-polityczne
-społeczne
-obronno-militarne
-ekologiczne
-ekonomiczne
IV. Modele polityki gospodarczej (rozwiązania przyjęte w danym państwie dot. sposobu realizacji spraw gospodarczych, relacji między instytucjami regulującymi gospodarkę oraz rozdzielanie zasobów)
GOSPODARKA CENTRALNIE STEROWANA
GOSPODARKA RYNKOWA
V. Podmioty polityki gospodarczej w Polsce:
a. Organy władzy:
-Sejm i Senat (ustawa budżetowa, wysokość podatków, prawo gospodarcze)
-Rada Ministrów (wyłączna inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, opracowuje projekt budżetu i kieruje jego wykonaniem, potem przedstawia sprawozdanie z realizacji)
-Prezydent (podpisuje ustawę budżetową i inne ustawy regulujące gospodarkę)
-Jednostki samorządu terytorialnego
-Organy władzy sądowniczej
-NBP – wyłączne prawo emisji pieniędzy, regulowanie działalności banków, stabilizacja krajowego systemu finansowego)
b. Organy nadzoru i regulatorzy
-Komisja Nadzoru Finansowego – nadzór nad rynkiem finansowym – Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad Komisją
-Komitet Stabilności Finansowej – działa na rzecz stabilności systemu finansowego
-Urząd Ochrony Konsumentów i Konkurencji – chroni interesy konsumentów i prowadzi politykę antymonopolową (zasady wolnego rynku)
c. Agencje rządowe
-Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
-Polska Agencja Inwestycji i Handlu
-Agencja Rozwoju Przemysłu
-Polski Fundusz Rozwoju
d. Organizacje ponadnarodowe
-Unia Europejska
-Światowa Organizacja Handlu
-Międzynarodowy Fundusz Walutowy
-Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
+Agencje ratingowe (osoba prawna, której działalność obejmuje wystawianie ratingów kredytowych – oceniają zdolność kredytową)
+Reprezentanci grup interesu i grup społecznych i zawodowych
FINANSE PUBLICZNE
-organy władzy publicznej realizując swoje obowiązki ponoszą WYDATKI.
-zadania publiczne finansowane są ze ŚRODKÓW PUBLICZNYCH (środki jakie wpływają na rachunek władz publicznych)
-FINANSE PUBLICZNE to procesy gromadzenia i wydatkowania środków, dzięki którym sektor publiczny może istnieć (w tych procesach biorą udział organy i instytucje państwowe odpowiedzialne za wytwarzanie pieniężnych środków publicznych – Sejm, Senat, Rada Ministrów, NBP).
-Finanse publiczne dzielą się na finanse państwa, finanse jednostek samorządu terytorialnego, finanse systemu ubezpieczeń społecznych.
-SEKTOR FINANSÓW PUBLICZNYCH – tworzą podmioty finansowane ze środków budżetu państwa (ZUS, NFZ, uczelnie, instytucje kultury, urzędy skarbowe, itp.)
BUDŻET PAŃSTWA – to plan finansowy na jeden rok kalendarzowy (ROK BUDŻETOWY). Nad jego realizacją czuwa minister właściwy ds. finansów.
W jego skład wchodzą:
-DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA – środki pieniężne pobierane przez władzę publiczną od podmiotów zewnętrznych i przeznaczone na realizację zadań publicznych. W ich skład wchodzą:
*dochody podatkowe – podatek od towarów i usług, podatek PCC – podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od spadków i darowizn, podatek CIT – podatek dochodowy od osób prawnych, PIT – podatek dochodowy od osób fizycznych) i wydatki, przychody i rozchody, deficyt i sposoby jego pokrycia.
*dochody niepodatkowe – dywidendy (wynagrodzenie za udzielenie kapitału, inwestujesz –> ktoś Ci potem za to wypłaca $), cła (od towarów i usług sprzedawanych międzynarodowo), opłaty administracyjne, opłaty za wykorzystywanie gruntu
*wydatki – wynikają z prowadzonej polityki gospodarczej. Najwięcej z wydatków pochłania spłata DŁUGU PUBLICZNEGO (spłata zadłużenia podmiotów sektora finansów publicznych) oraz ubezpieczenia społeczne, administracja, szkolnictwo wyższe, bezpieczeństwo publiczne.
Różnica między dochodami a wydatkami to NADWYŻKA BUDŻETOWA (jeżeli +) lub DEFICYT BUDŻETOWY (jeżeli wydatków jest więcej niż wpływów)
*przychody publiczne wynikają z przeprowadzonych przez państwo operacji zwrotnych (sprzedaż papierów wartościowych, spłata kredytów przez różne podmioty , z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa i majątku samorządów terytorialnych).
*rozchody – na kredyty, pożyczki udzielane przez państwo oraz spłatę uch zadłużenia, środki na zakup papierów wartościowych
DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU CENTRALNEGO:
Źródła dochodów:
-podatki
-cła
-wpłaty
-odsetki
-dochody
grzywny i mandaty
-zapisy, spadki, darowizny
-środki z UE
Kierunki wydatków:
-obsługa długu publicznego
-środki na funkcjonowanie organów władzy publicznej
-wpłaty do budżetu UE
-subwencja na szkolnictwo
-subwencja dla jednostek samorządu terytorialnego
-subwencje dla partii politycznych
-dotacje na zadania wynikające z ustaw
PROCEDURA UCHWALANIA USTAWY BUDŻETOWEJ:
1. Przygotowanie projektu – inicjatywa ustawodawcza Rady Ministrów (TYLKO!) – oni opracowują i dają Sejmowi do zatwierdzenia (musi być 3 mies. przed rozpoczęciem nw. roku budżet. )
2. Uchwalenie Ustawy – sejmowa Komisja Finansów Publicznych bierze udział w obradach, Sejm i Senat mogą wprowadzić poprawki. Mogą pracować nad ustawą budżetową max 4 mies. –> jeżeli się nie mieszczą w terminie można skrócić kadencję parlamentu. Sejm uchwala ustawę budżetową, prezydent ją podpisuje (nie ma prawa weta, ale może skierować ją do Trybunału Konstytucyjnego)
3. Wykonanie budżetu – Rada Ministrów jest odpowiedzialna za wykonanie budżetu (+minister finansów).
4. Kontrola wykonania budżetu (Rada Ministrów się rozlicza, przekłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej)
STRATEGIA ROZWOJU GOSPODARCZEGO PAŃSTWA
-Strategia SOR (Strategia odpowiedzialnego rozwoju) – zawiera cele i kierunki rozwoju gospodarczego oraz uwarunkowania tego rozwoju.