Dzień: 2023-09-13

„History is the study of people, actions, decisions, interactions and behaviours”.

„History is narratives”

„History is the analysis and interpretation of the human past”

„History is the study about the human past”

„History is the witness of time” (Cicero)

Zapoznaj się z krótkim wykładem prof. Zamorskiego (UJ)

I. Historia i historiografia. Podział historii

History is the study of the human past as it is described in written documents left behind by humans.  (The time period after the invention of writing).

The period of time before written history is called prehistory.

Kiedy zostało wynalezione pismo i gdzie?

-historia powszechna (świata)
-Historia Polski (ojczysta)
-historia regionalna (lokalna)

Jak poznawano historię zanim nauczono się pisać i czytać?

Historians discover, collect and investigate different versions of the same event to understand this event and to find the patterns and effects of them.

Historiography – the writing of history, especially the writing of history based on the critical examination of sources.

Herodotus, a 5th-century BC Greek historian, „father of history”, first historians in the Western tradition. His work Histories is a detailed account of the Greco-Persian Wars.

Historiografia – spisany wynik pracy historyka (dziejopisarstwo). Ojciec historiografii – Herodot z Halikarnasu (V w.p.n.e.) – „Dzieje” – opisywały historię i geografię Hellady, Persji i Egiptu w okresie wojen perskich.

* * *

HISTORY MAY BE CHANGED

II. Historical sources are evidence of past human activity in the past.

material and immaterial sources
written and unwritten sources (oral sources, tradition, proper noun)
source text -tekst źródłowy
formal source- evidence of a truth or fact (documents, sources of law, codex – f.ex. civil code)
secondary source – describing of past, based on evidence, is subjective

Jak badać źródło historyczne?

Krytyka zewnętrzna (to co zobaczysz na pierwszy rzut oka)

1. Sprawdź w jakiej epoce historycznej powstało. Gdzie. W jakich warunkach. Kto jest autorem.
2. Zastanów się nad przydatnością i wiarygodnością źródła.
   
   Krytyka wewnętrzna
   
3. Dokonaj analizy źródła. Odtwórz szczegółowe fakty na podstawie źródła.
4. Synteza źródła – wyjaśnij odtworzone fakty i zjawiska historyczne.

Pamiętaj – czasami może dojść do zjawiska fałszowania historii – poprawiania historii w imię wyższych idei.

III. Periodyzacja dziejów

Periodyzacja – podział dziejów na mniejsze jednostki (Periodization – categorizing the past into smaller blocks of time), np.
-era (najdłuższy okres w dziejach ludzkości, fragment dziejów wyznaczony przełomowym wydarzeniem),
– epoka (okres czasu wyznaczony ważnymi, przełomowymi wydarzeniami historycznymi – są tu zaznaczone ramy czasowe, choć mogą być one płynne).

Era (The Meiji era), Epoch, Age (The Ice Age, Iron/Stone Age)

EPOKI HISTORYCZNE (Period of history):
-starożytność (od wynalezienia pisma do upadku Rzymu/podział cesarstwa rzymskiego na wschodnie i zachodnie/ zwycięstwo Wizygotów pod Adrianopolem/panowanie Justyniana Wielkiego w Bizancjum)
-średniowiecze (koniec epoki: odkrycie Ameryki/upadek Konstantynopola/początek reformacji/wynalezienie druku/ renesans)
-nowożytność (do I wojny światowej/ jej zakończenia
-czasy najnowsze

at the turn of the century – na przełomie wieków
the end of an era – koniec epoki
in those days – wtedy
B.C. – „Before Christ” – it is used to date events before the birth of Jesus
BCE (Before the Common Current Christian Era) – przed naszą erą
A.D. – „Anno Domini” – means „in the year of the Lord” – it is used to date
CE (Common Current Christian Era) – naszej ery
events after Jesus birth
before – przed
after – po
ancient, old, new…
decade-
century-
from … to…

Chronologia – nauka o mierzeniu czasu
Proszę zapoznać się z poniższymi filmami.

Następnie przypomnij sobie, jak obliczamy upływ czasu pomiędzy wydarzeniami historycznymi.

Więcej o periodyzacji dziejów znajdziesz <<TU>>

Historical units of time
year
decade = 10 years
century= 100 years
milennium = 1000 years

1st century, 15th century (the nineteenth century), the year…

IV. Auxiliary science of history

Paleography –  is the study of historic writing systems and the dating of historical manuscripts, including the analysis of historic handwriting

Papyrus
Parchment – pergamin

Epigraphy is the study of inscriptions, or epigraphs (writing carved into something made of stone or metal)

Clay tablets – tabliczki gliniane
Ostracons – pieces of pottery or vessel (ostrakony, ostracyzm)

Heraldry – science about coat of arms (herb)

Genealogy – is the study of families, family history, and the tracing of their lineages.

Diplomatics -discipline centred on the critical analysis of documents

Sigillography/sphragistics – seals  (pieczęć)

Numismatics is the study or collection of currency (pieniądze), including coins, paper money, medals.

Cartography – maps

Ćwiczenie powtórkowe – Nauki pomocnicze historii. Odgadniesz wszystkie?

Sources for ancient history – problems

• The language barrier (An extinct languages)
  – a condition of sources
  – a small number of surces
  -types of sources (gliniane tabliczki, papirus, ostrakony, inskrypcje- problemy z odczytaniem)
  -copy of a document – źródła często funkcjonują w odpisach
  -problems with dating – (e.g.: in Rome from the 1st century BC, in ancient Greece according to the Olympics) – datacja jest zaburzona lub nieznana (np. n.e lub p.n.e. nie było używane, inne określanie czasu – Rzymianie od założenia Rzymu, Grecy według kolejnych olimpiad, inne państwa według dat panowania monarchów), kalendarze mogły być inne – kalendarz solarny, lunarny, juliański a gregoriański)

Przykładowe źródła dla historii starożytnej:
-dokumenty wyryte w kamieniu, zbiory praw, odpisy dzieł wielkich filozofów, utwory literackie, historyczne stworzone przez kopistów
-„Dzieje” Herodota – V w.p.n.e. wojny grecko -perskie
-„Iliada” i „Odyseja” Homera – VIII w. p.n.e. – epos – jeden z najstarszych gatunków literackich zaliczany do epiki
– teksty sakralne – Mezopotamia, Egipt
-teksty filozoficzne: Arystoteles, Sokrates, Platon
-monety:

Archeology – unwritten sources
-bada źródła wydobyte z ziemi, wody: monety, broń, biżuterię, pozostałości budowli, fortyfikacji itp.
-na tej podstawie można dowiedzieć się gdzie w danym okresie przebywali ludzie, czym się zajmowali
-historyk w pracy badawczej również korzysta z tych źródeł, poszukuje nakładających się na siebie informacji (na podstawie źródeł pisanych i niepisanych), szuka dowodów na uzasadnienie swoich hipotez.

Metody badań archeologicznych:
Badanie izotopu węgla C14 – Radiocarbon dating 

Dendrochronologia – Dendrochronology