Miesiąc: wrzesień 2023

Where did humans come from???

Man evolved from apes.

HUMAN ORIGINS
Creationism theory –> The book of Genesis tells the story of God’s creation of the world.
Darwinism is a theory of biological evolution developed by Charles Darwin.

1859 r. Karol Darwin – „O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego”, – teoria ewolucji – życie na Ziemi jest efektem ewolucji gatunków.

Anthropogenesis (ANTROPOGENEZA) – the study of the origins of humans or development of the human race. (dziedzina nauk przyrodniczych)

Anthropology (ANTROPOLOGIA) – is the study of what makes us human.

Anthropologists study the origin, development and behavior of humans. They examine the cultures, languages, archeological remains (stanowiska archeologiczne), and physical characteristics of people in various parts of the world.

HISTORIA natomiast zajmuje się badaniem dziejów społeczności ludzkich.

Pierwsze społeczności tworzyły HOMINIDY( istoty człekokształtne).

Characteristic biological features of the hominidae family (RODZINA CZŁOWIEKOWATYCH)
* construction of the skeleton (budowa szkieletu)
* structure and volume of the skull (budowa i objętość czaszki)
* teeth (uzębienie)
* vertical body posture (pionowa postawa ciała)

Co odróżnia człowieka od zwierzęcia?

Zdolność abstrakcyjnego myślenia oraz zdolnoć tworzenia kultury.

Periodyzacja pradziejów

Human evolution

Początkowo człowiek zamieszkiwał w Afryce i Azji (potem lodowce ustępowały i rozprzestrzeniał się na inne kontynenty).

Australopithecus – Appeared 4.2 – 1.3 million years ago in South Africa. About 100-130 cm tall. Capacity of the brain can approximately 500 cm3. Almost vertical posture with head held high. He lived in clusters (gromady). He lived in caves. He used stones and bones as tools.

Homo habilis – „A skilful, thinking man” („człowiek zręczny, myślący”). He appeared 2.5 – 1.5 million years ago in Africa. He was higher than Australopithecus. He had larger skull capacity approximately 600 cm3 (cubic centimeters). His brain has reached half the size of modern man. He weighed approx. 40 – 50 kg. He manufactured tools. He made fists, blades, scrapers, punches (pięściaki, ostrza, skrobaki, przebijaki ).

Narzędzia kultury olduwajskiej (kultura Olduvai) — > prezentacja

Homo erectus – Upright man – (człowiek wyprostowany) He appeared 1.8 million – 500 thousand years ago in Africa, Europe, China. He had upright posture for walking and running and height 150 – 170 cm. The size of his brain was 2/3 of a modern man – about 1000 cm3. He lived in groups of 20-30 people. He was engaged in gathering and hunting. He could use fire (he couldn’t light it). He was able to build shelters.

Homo sapiens neandertalensis – „Intelligent Neanderthal man” („rozumny człowiek neandertalski” ) appeared 150 thousand – 30 thousand years ago in Europe, Africa, Middle East. He was 150 – 170 cm tall. His cranial volume approx. 1500 cm3. He had strong body structure, shorter lower limbs, long arms, big teeth. He was able to gathering, hunting and fishing (zbieranie, polowanie i wędkarstwo). He was hunting deer, goats, mammoths, rhinoceros (sarny, kozy, mamuty, nosorożce). He wore leather clothing and lived in a caves. He buried dead people – he believed in afterlife.

Homo sapiens sapiens “Modern intelligent man” lived 200 thousand years ago – Africa, the Middle East, 40 thousand years ago – Europe. He had two-legged gait, upright posture, he was taller than the Neanderthal. Large of his skull capacity approx. 1400 cm3. He had small teeth. He was able to hunting, fishing, gathering food and lived in caves. He led a nomadic lifestyle. He used speech, buried his dead, made a weapon, bow, dagger, they could carve and paint.

Homo sapiens sapiens pojawił się ok. 200 rys. lat temu, w Afryce i „rozszedł się” po Ziemi.

2. Osiągnięcia epoki paleolitu:
-sztuka (np. malowidła naścienne w Lascaux we Francji)
-ludzie żyli w gromadach
-myślistwo, zbieractwo, łowienie ryb
-figurki gliniane, tzw. „prehistoryczne Wenus” lub „Wielka Matka”


Paleolit trwał do wybuchu rewolucji neolitycznej.

Neolithic revolution (approx. 10 – 8 thousand years BC) – it was a process that was characterized by a change in the lifestyle of the population from nomadic to sedentary and the transition from hunting and gathering to agriculture and breeding.

Rewolucja neolityczna
-ok. X – VIII tys. lat p.n.e
-przejście od koczowniczego trybu życia do osiadłego

WHY?
–climate changes – zmiany klimatu (ocieplenie, koniec epoki lodowcowej, wymarcie zwierząt
-clusters are expanded – gromady się powiększały
-need of feed people – potrzeba wyżywienia ludzi
– process of founding new settlements- potrzeba uniezależnienia się od warunków środowiska –> ukierunkowanie się na zakładanie osad
-Climate changes in the Fertile Crescent lead to the spread of wild cereals, one of which was the predecessor of modern day wheat. Potrzebne odpowiednie warunki naturalne –> Żyzny Półksiężyc
-development of civilization and agriculture – rozwój rolnictwa oraz hodowli zwierząt

Zaczęto nazywać to rewolucją, ponieważ konsekwencje zmian były bardzo duże.

the Fertile Crescent – Żyzny Półksiężyc – obszar o kształcie przypominającym półksiężyc, obejmujący niziny późniejszej Mezopotamii (doliny rzek Tygrys i Eufrat) od Zatoki Perskiej aż po Wybrzeże Morza Śródziemnego, oraz ziemie wschodniego krańca tego Morza od Syrii po Palestynę.

DOLINY WIELKICH RZEK – rzeki wylewają i użyźniają glebę:
-Nil – Egipt
-Eufrat i Tygrys – Mezopotamia
-Indus – Indie
-Jangcy i Huang He – Chiny

Ludzi łączy np. budowa kanałów irygacyjnych – powstaje hierarchia, musi być ktoś, kto dowodzi. Wykształca się warstwa kapłanów. Rozwój rzemiosła doprowadza do zróżnicowania majątkowego

Wynaleziono: koło garncarskie (ceramika jest sposobem badania kultur) –>rozwija się rzemiosło, tkactwo

PROTOMIASTA:
-Jerycho (Palestyna) – otoczone murem (wys. 5m) – biblijny mur Jerycha
-Çatalhöyük (Turcja) – brak ulic – mieszkańcy przemieszczali się po dachach.

4. Epoka brązu i żelaza
-opanowano umiejętność przetopu metali
-brąz (stop miedzi i cyny), później żelazo

PREZENTACJA SZTUKA i ARCHITEKTURA

REGION – spójny obszar wyodrębniony ze względu na swoje specjalne cechy (posiada zasoby i potencjał wytwórczy). Wpływa na rozwój gospodarczy państwa.

ROZWÓJ REGIONALNY:
– to długotrwały, ukierunkowany proces zmian (uwzględnia potencjał i zasoby danego regionu).
-proces ten może być stymulowany przez celowe działanie instytucji publicznych lub może zachodzić samoistnie:

CELE ROZWOJU:
-ekonomiczne
-polityczne
-społeczne
-kulturowe
-organizacyjno – przestrzenne
-ekologiczne

CZYNNIKI ROZWOJU:
-infrastruktura
-kapitał ludzki
– czynniki miękkie (kapitał społeczny i innowacyjność)

POLITYKA REGIONALNA – ma na celu rozwój regionu.

INSTRUMENTY POLITYKI REGIONALNEJ:
-finansowe
-inwestycyjne
-informacyjne
-legislacyjne

MODELE POLITYKI REGIONALNEJ:

-model wsparcia ośrodków wzrostu (model polaryzacyjno-dyfuzyjny) –> Polaryzacja – wyraźne zróżnicowanie, finansowanie ze środków unijnych.

– model wyrównywania różnic międzyregionalnych –> dążenie do zaniku różnic (konwergencja – zanikanie dysproporcji)

PODMIOTY POLITYKI REGIONALNEJ – organy władzy rządowej, jednostki samorządu terytorialnego, instytucje i organizacje pozarządowe, placówki badawcze i ośrodki naukowe, organy Unii Europejskiej

Podział ze względu na skalę i zakres prowadzonych działań:
-polityka interregionalna – działania centralnych organów władzy rządowej. CEL – ograniczanie dysproporcji między regionami
– polityka intraregionalna – prowadzą jednostki samorządu terytorialnego
-osiągnięcie własnych celów z wykorzystaniem własnych środków
-władze centralne dają $

„History is the study of people, actions, decisions, interactions and behaviours”.

„History is narratives”

„History is the analysis and interpretation of the human past”

„History is the study about the human past”

„History is the witness of time” (Cicero)

Zapoznaj się z krótkim wykładem prof. Zamorskiego (UJ)

I. Historia i historiografia. Podział historii

History is the study of the human past as it is described in written documents left behind by humans.  (The time period after the invention of writing).

The period of time before written history is called prehistory.

Kiedy zostało wynalezione pismo i gdzie?

-historia powszechna (świata)
-Historia Polski (ojczysta)
-historia regionalna (lokalna)

Jak poznawano historię zanim nauczono się pisać i czytać?

Historians discover, collect and investigate different versions of the same event to understand this event and to find the patterns and effects of them.

Historiography – the writing of history, especially the writing of history based on the critical examination of sources.

Herodotus, a 5th-century BC Greek historian, „father of history”, first historians in the Western tradition. His work Histories is a detailed account of the Greco-Persian Wars.

Historiografia – spisany wynik pracy historyka (dziejopisarstwo). Ojciec historiografii – Herodot z Halikarnasu (V w.p.n.e.) – „Dzieje” – opisywały historię i geografię Hellady, Persji i Egiptu w okresie wojen perskich.

* * *

HISTORY MAY BE CHANGED

II. Historical sources are evidence of past human activity in the past.

material and immaterial sources
written and unwritten sources (oral sources, tradition, proper noun)
source text -tekst źródłowy
formal source- evidence of a truth or fact (documents, sources of law, codex – f.ex. civil code)
secondary source – describing of past, based on evidence, is subjective

Jak badać źródło historyczne?

Krytyka zewnętrzna (to co zobaczysz na pierwszy rzut oka)

1. Sprawdź w jakiej epoce historycznej powstało. Gdzie. W jakich warunkach. Kto jest autorem.
2. Zastanów się nad przydatnością i wiarygodnością źródła.
   
   Krytyka wewnętrzna
   
3. Dokonaj analizy źródła. Odtwórz szczegółowe fakty na podstawie źródła.
4. Synteza źródła – wyjaśnij odtworzone fakty i zjawiska historyczne.

Pamiętaj – czasami może dojść do zjawiska fałszowania historii – poprawiania historii w imię wyższych idei.

III. Periodyzacja dziejów

Periodyzacja – podział dziejów na mniejsze jednostki (Periodization – categorizing the past into smaller blocks of time), np.
-era (najdłuższy okres w dziejach ludzkości, fragment dziejów wyznaczony przełomowym wydarzeniem),
– epoka (okres czasu wyznaczony ważnymi, przełomowymi wydarzeniami historycznymi – są tu zaznaczone ramy czasowe, choć mogą być one płynne).

Era (The Meiji era), Epoch, Age (The Ice Age, Iron/Stone Age)

EPOKI HISTORYCZNE (Period of history):
-starożytność (od wynalezienia pisma do upadku Rzymu/podział cesarstwa rzymskiego na wschodnie i zachodnie/ zwycięstwo Wizygotów pod Adrianopolem/panowanie Justyniana Wielkiego w Bizancjum)
-średniowiecze (koniec epoki: odkrycie Ameryki/upadek Konstantynopola/początek reformacji/wynalezienie druku/ renesans)
-nowożytność (do I wojny światowej/ jej zakończenia
-czasy najnowsze

at the turn of the century – na przełomie wieków
the end of an era – koniec epoki
in those days – wtedy
B.C. – „Before Christ” – it is used to date events before the birth of Jesus
BCE (Before the Common Current Christian Era) – przed naszą erą
A.D. – „Anno Domini” – means „in the year of the Lord” – it is used to date
CE (Common Current Christian Era) – naszej ery
events after Jesus birth
before – przed
after – po
ancient, old, new…
decade-
century-
from … to…

Chronologia – nauka o mierzeniu czasu
Proszę zapoznać się z poniższymi filmami.

Następnie przypomnij sobie, jak obliczamy upływ czasu pomiędzy wydarzeniami historycznymi.

Więcej o periodyzacji dziejów znajdziesz <<TU>>

Historical units of time
year
decade = 10 years
century= 100 years
milennium = 1000 years

1st century, 15th century (the nineteenth century), the year…

IV. Auxiliary science of history

Paleography –  is the study of historic writing systems and the dating of historical manuscripts, including the analysis of historic handwriting

Papyrus
Parchment – pergamin

Epigraphy is the study of inscriptions, or epigraphs (writing carved into something made of stone or metal)

Clay tablets – tabliczki gliniane
Ostracons – pieces of pottery or vessel (ostrakony, ostracyzm)

Heraldry – science about coat of arms (herb)

Genealogy – is the study of families, family history, and the tracing of their lineages.

Diplomatics -discipline centred on the critical analysis of documents

Sigillography/sphragistics – seals  (pieczęć)

Numismatics is the study or collection of currency (pieniądze), including coins, paper money, medals.

Cartography – maps

Ćwiczenie powtórkowe – Nauki pomocnicze historii. Odgadniesz wszystkie?

Sources for ancient history – problems

• The language barrier (An extinct languages)
  – a condition of sources
  – a small number of surces
  -types of sources (gliniane tabliczki, papirus, ostrakony, inskrypcje- problemy z odczytaniem)
  -copy of a document – źródła często funkcjonują w odpisach
  -problems with dating – (e.g.: in Rome from the 1st century BC, in ancient Greece according to the Olympics) – datacja jest zaburzona lub nieznana (np. n.e lub p.n.e. nie było używane, inne określanie czasu – Rzymianie od założenia Rzymu, Grecy według kolejnych olimpiad, inne państwa według dat panowania monarchów), kalendarze mogły być inne – kalendarz solarny, lunarny, juliański a gregoriański)

Przykładowe źródła dla historii starożytnej:
-dokumenty wyryte w kamieniu, zbiory praw, odpisy dzieł wielkich filozofów, utwory literackie, historyczne stworzone przez kopistów
-„Dzieje” Herodota – V w.p.n.e. wojny grecko -perskie
-„Iliada” i „Odyseja” Homera – VIII w. p.n.e. – epos – jeden z najstarszych gatunków literackich zaliczany do epiki
– teksty sakralne – Mezopotamia, Egipt
-teksty filozoficzne: Arystoteles, Sokrates, Platon
-monety:

Archeology – unwritten sources
-bada źródła wydobyte z ziemi, wody: monety, broń, biżuterię, pozostałości budowli, fortyfikacji itp.
-na tej podstawie można dowiedzieć się gdzie w danym okresie przebywali ludzie, czym się zajmowali
-historyk w pracy badawczej również korzysta z tych źródeł, poszukuje nakładających się na siebie informacji (na podstawie źródeł pisanych i niepisanych), szuka dowodów na uzasadnienie swoich hipotez.

Metody badań archeologicznych:
Badanie izotopu węgla C14 – Radiocarbon dating 

Dendrochronologia – Dendrochronology