System prawa nigdy nie jest zupełnie spójny, np.:
-nie ma przepisów do niektórych sytuacji
-przepisy sprzeczne
LUKA PRAWNA – pojawia się, gdy nie funkcjonuje zapis prawa mówiący jak należy zachować się w określonej sytuacji – nie ma regulacji żeby legalnie rozwiązać problem.
*luka pozorna -jeżeli organ prawodawczy umyślnie nie reguluje czegoś przepisami prawa (jest w tym głębszy sens)
Typy luk w prawie:
– luka konstrukcyjna = rzeczywista – nie ma regulacji prawnej, mimo iż być powinien (są normy i sytuacje, które tego wymagają)
-swoista luka w prawie – nie zapisu prawa, bo nie został wydany przez odpowiedni organ (np. minister nie wydał rozporządzenia)
-luka techniczna – zapis prawa jest, ale nie można go zrealizować, bo jest błąd w zapisie albo brak (np. nie podano organu który ma coś realizować)
Jak naprawić lukę w prawie?
-prawodawca może skorygować gdy zauważy brak
-organ uprawniony do stosowania prawa (np. sąd) może posłużyć się metodą analogii (wnioskowania z podobieństwa) i rozstrzygnąć tak jak inny problem (podobny) dobrze opisany w prawie. Zasada analogii nie może być zastosowana do prawa karnego , bo tu „nie ma przestępstwa bez ustawy”.
WYKŁADNIA PRAWA – to interpretacja przepisów (mogą być to czynności celem zinterpretowania przepisu i do treści przepisu)
Kryteria podziału wykładni prawa:
a. pod względem podmiotu (który interpretuje prawo – inaczej interpretować będzie Sąd Administracyjny, a inaczej Trybunał Konstytucyjny ze względu na specyfikę swoich zadań)
– wykładnia autentyczna – prawodawca interpretuje przepis prawa, który sam wystawił (wola prawodawcy) — > mówi co autor dokładnie miał na myśli
-wykładnia legalna – przeprowadza uprawniony do tego organ władzy publicznej (np. Trybunał Konstytucyjny lub Minister Finansów)
– wykładnia operatywna – zostaje rozpatrzona ze względu na rozpatrywaną sprawę –> sąd to robi bo się tym zajmuje
-wykładnia prywatna – przeprowadzana przez każdego, nie ma żadnej mocy wiążącej
-wykładnia doktrynalna (naukowa) przeprowadzona przez specjalistów w dziedzinie prawa lub prawników – np. w komentarzach do orzeczeń sądowych się pojawia.
b. rodzaje wykładni ze względu na metody przyjęte podczas analizowania tekstu prawnego:
– wykładnia językowa – czytać ze zrozumieniem, analizować dokładnie wszystkie słowa, związki logiczne, konstrukcję zdań, znaki interpunkcyjne też mają znaczenie.
– wykładnia systemowa – ustalić znaczenie przepisu przez analizę jego miejsca w strukturze aktu normatywnego i całym systemie prawa, wszystkie przepisy trzeba interpretować zgodnie z obowiązującymi w danym systemie zasadami prawa, wynik interpretacji musi być z nimi zgodny, wyjątki od reguł ogólnych są wyjątkami i nie można ich interpretować rozszerzająco
-wykładnia funkcjonalna – trzeba uwzględnić warunki ekonomiczne, ustrojowe, kulturowe w których funkcjonuje dana norma, zwłaszcza cel, którzy prawodawca chce osiągnąć poprzez wprowadzenie przepisu, można sięgać np. do preambuł danych aktów prawnych, sens należy odczytywać poprzez cele piszącego
-wykładnia porównawcza – porównujemy normy z innymi podobnymi normami, których znaczenie nie budzi naszych wątpliwości. Na ogół porównuje się z normami z innego systemu prawnego lub innego okresu historycznego. Aby zrozumieć sens trzeba zastosować analogię.
c. Rodzaje wykładni ze względu na wynik końcowy:
-wykładnia literalna (dosłowna i ścisła) – uzyskana przy pomocy analizy słownej i logicznej przepisów, nie odbiega od znaczeń słownikowych użytych w tekście prawnym
-wykładnia rozszerzająca – znaczenie przepisów prawnych jest szersze od tych, które zostały zawarte w analizie językowej, używana do interpretacji szerszego zakresu praw i wolności obywatelskich; nie może być używana w prawie podatkowym (może dojść do rozszerzenia opodatkowania), nie można używać w prawie karnym, jeśli prowadzi do rozszerzenia odpowiedzialności karnej („nie ma przestępstwa bez ustawy”)
-wykładnia zwężająca – przypisuje normie węższy zakres niż wynikający wprost z dosłownego brzmienia normy
ZASADA RACJONALNOŚCI PRAWODAWCY – założenie, że prawodawca (przynajmniej teoretycznie) nie tworzy norm wewnętrznych sprzecznych, niespójnych lub niezupełnych, a każdy problem można racjonalnie rozwiązać na podstawie obowiązujących przepisów.
KOLIZJA PRAWA – powstaje gdy ten sam stan faktyczny jest regulowany przez różne normy w sposób wykluczający ich wspólne zastosowanie. Trzeba więc wykluczyć w danej sprawie jakąś normę i zastosować jedną.
REGUŁY KOLIZYJNE:
-norma wyższego rzędu uchyla normę niższego rzędu – nadrzędne znaczenie będzie tu miała hierarchia aktów prawnych (np. jeżeli rozporządzenie Rady Ministrów jest sprzeczne z ustawą można je wyeliminować)
-norma szczególna uchyla normę generalną – wyjątki należy uwzględniać, pod warunkiem, chyba że musimy zastosować się do aktu o wyższej randze niż akt w którym mamy te wyjątki (szczegółowe rozwiązania).
-norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą
-norm późniejsza o charakterze ogólnym nie uchyla normy wcześniejszej o charakterze szczególnym – jeżeli są sprawdzone sposoby postępowania przy pomocy norm szczególnych, nie ma potrzeby paraliżowania systemu przez próbę znalezienia właściwej interpretacji w nowszych przepisach (zwłaszcza gdy są nieprecyzyjne)
REGUŁY DEDUKCYJNE – polegają na wnioskowaniu (z ogólnego twierdzenia)
-argument silniejszego (może być argument z większego na mniejsze lub z mniejszego na większe) – polega na logicznym odczytywaniu treści
-argument podobieństwa – posługuje się analogią (trzeba zestawić dwa podobne przypadki i przyjąć rozwiązanie w stosunku do pierwszego dobrze ugruntowane w prawie a zastosowane w stosunku do drugiego) – wyróżniamy analogię z prawa i analogię z ustawy
ZASADY PRAWA – ogólne dyrektywy (wskazówki, zalecenia, postulaty) dotyczące rozumienia regulacji prawnych:
-„Nie ma przestępstwa bez ustawy”
-„Prawo nie działa wstecz” – lex retro non agit – nie można karać za coś co nie było karalne wcześniej
-„Nieznajomość prawa szkodzi” – ignorantia iuris nocet – nieznajomość prawa nie oznacza że nie trzeba go przestrzegać i nie poniesie się konsekwencji swoich czynów.