Jakie wyróżnić można główne zasady demokracji?
–zasada konstytucjonalizmu – konstytucja aktem nadrzędnym
–pluralizm – różnorodność poglądów (np. polityczny, społeczny)
–zasada suwerenności narodu – naród jest najwyższą władzą w państwie
–zasada reprezentacji – naród posiada reprezentantów sprawujących władzę
–zasada państwa prawa (praworządności) – kompetencje organów władzy określone są przez prawo
–zasada trójpodziału władzy – władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza wykonywane są przez odrębne i niezależne organy
–zasada poszanowania praw mniejszości
DEMOKRATYZACJA:
1. dochodzenie do demokracji w danym państwie
2. upowszechnianie demokracji na świecie (co skutkuje rosnącą liczbą państw demokratycznych)
Źródło: https://www.visualcapitalist.com/state-of-democracy-by-country/
- Demokratyzacja wg. Huntingtona (politolog amerykański, zajął się tzw. falami demokratyzacji) – rodzaje przemian:
– zastąpienie – na skutek gwałtownego obalenia dotychczasowego reżimu
– transformacja – stopniowe zmiany przeprowadzone przez elity
– przemieszczenie – reforma ustroju w drodze wspólnych działań dotychczasowych elit i demokratycznej opozycji
– interwencja – zmiana systemu na skutek działań zewnętrznych - Przyczyny transformacji ustrojowej w Polsce:
a. sytuacja w ZSRR:
-zła –> kryzys się pogłębia
-napięcie w stosunkach z Zachodem
-zmiany w strukturach władzy – Gorbaczow pierwszym sekretarzem KC KPZR – widzi potrzebę reform (1985)
–pierestrojka (przebudowa) i głasnost (jawność)
b. zła sytuacja w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
To doprowadzi do:
-obrad Okrągłego Stołu w Polsce
-transformacji w krajach Europy Środkowo-Wschodniej – Jesień Narodów
Transformacja demokratyczna – wprowadzenie zmian ustrojowych celem dojścia do demokracji. - ETAPY TRANSFORMACJI USTROJOWEJ W POLSCE
a. powstanie NSZZ „Solidarność” – tzw. karnawał „Solidarności”
-powstał bo ciągłe strajki robotnicze (strajki bo sytuacja w kraju jest zła, zwłaszcza widoczne jest to pod koniec lat ’70)
-jest niezależny i gra na nosie komunistom
b. strajki robotnicze i porozumienie sierpniowe (1980)
c. wprowadzenie stanu wojennego – 13 grudnia 1981
d. Przełom 1988 roku w Polsce
– wybuch strajków
– nawiązanie rozmów przez gen. Czesława Kiszczaka i Lecha Wałęsę (rozmowy w Magdalence)
– obrady Okrągłego Stołu (od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 r.)
e. najważniejsze postanowienia Okrągłego Stołu:
– legalizacja NSZZ „Solidarności”
– przywrócenie urzędu prezydenta państwa i Senatu
– decyzja o przeprowadzeniu częściowo wolnych wyborów
f. wybory parlamentarne – tzw. czerwcowe (4 czerwca 1989 r.)
– klęska wyborcza Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR)
– utworzenie rządu Tadeusza Mazowieckiego –> w wyniku jego reform państwo przeszło z gospodarki centralnie planowanej w państwo demokratyczne z gospodarką wolnorynkową
– prezydentem został gen. Wojciech Jaruzelski
4. DEKOMUNIZACJA – jest konieczna w byłych państwach komunistycznych – to zmiana ustroju polegająca na zastąpieniu systemu komunistycznego systemem demokratycznym. Aby tak się stało trzeba odsunąć od wpływu na rząd przedstawicieli obalonego reżimu komunistycznego.
5. LUSTRACJA– weryfikacja osób zajmujących kluczowe stanowiska w państwie pod kontem ich wcześniejszej współpracy ze służbami bezpieczeństwa PRL – w Niemczech i Czechach od razu (polityka „grubej kreski”), w Polsce dopiero w 1992
-bo komuniści współpracowali w tworzeniu nowego ustroju
-w 1992 próbowano ją przeprowadzić (premier Jan Olszewski), ale się nie udało –> KRYZYS POLITYCZNY
-ustawa lustracyjna 1997 – zmuszała do złożenia oświadczenia dot. związków z służbami bezpieczeństwa, w razie wątpliwości sprawami zajmował się Sąd Lustracyjny
– Instytut Pamięci Narodowej – 1999 – miał wspierać lustrację – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
-ustawa lustracyjna -2006 -zajmuje się kolejnymi osobami działającymi w UB
– ostatecznie nie zakazano osobom mającym związki z służbami specjalnymi PRL wykonywania funkcji publicznych.
