Miesiąc: wrzesień 2021

SKĄD SIĘ WZIĄŁ CZŁOWIEK?
-do XIX w. teoria kreacjonizmu
-następnie teoria ewolucji Darwina

1. Pochodzenie człowieka

ANTROPOGENEZA – pochodzenie człowieka. (dziedzina nauk przyrodniczych)

ANTROPOLOGIA – nauka zajmująca się badaniem różnych aspektów życia ludzi.

HISTORIA natomiast zajmuje się badaniem dziejów społeczności ludzkich.

Pierwsze społeczności tworzyły HOMINIDY( istoty człekokształtne).
-pionowa postawa ciała, budowa szkieletu, budowa i objętość czaszki, uzębienie

Co odróżnia człowieka od zwierzęcia?

Homo sapiens sapiens pojawił się ok. 200 rys. lat temu, w Afryce i „rozszedł się” po Ziemi.

2. Osiągnięcia epoki paleolitu:
-sztuka (np. malowidła naścienne w Lascaux we Francji)
-ludzie żyli w gromadach
-myślistwo, zbieractwo, łowienie ryb
-figurki gliniane, tzw. „prehistoryczne Wenus” lub „Wielka Matka”

Paleolit trwał do wybuchu rewolucji neolitycznej.

3. Rewolucja neolityczna
-ok. X – VIII tys. lat p.n.e
-przejście od koczowniczego trybu życia do osiadłego

DLACZEGO?
-zmiany klimatu (ocieplenie, koniec epoki lodowcowej, wymarcie zwierząt
-gromady się powiększały
-potrzeba wyżywienia ludzi
-potrzeba uniezależnienia się od warunków środowiska –> ukierunkowanie się na zakładanie osad
-potrzebne odpowiednie warunki naturalne –> Żyzny Półksiężyc
-rozwój rolnictwa oraz hodowli zwierząt

Zaczęto nazywać to rewolucją, ponieważ konsekwencje zmian były bardzo duże.

Żyzny Półksiężyc – obszar o kształcie przypominającym półksiężyc, obejmujący niziny późniejszej Mezopotamii (doliny rzek Tygrys i Eufrat) od Zatoki Perskiej aż po Wybrzeże Morza Śródziemnego, oraz ziemie wschodniego krańca tego Morza od Syrii po Palestynę.

DOLINY WIELKICH RZEK – rzeki wylewają i użyźniają glebę:
-Nil – Egipt
-Eufrat i Tygrys – Mezopotamia
-Indus – Indie
-Jangcy i Huang He – Chiny

Ludzi łączy np. budowa kanałów irygacyjnych – powstaje hierarchia, musi być ktoś, kto dowodzi. Wykształca się warstwa kapłanów. Rozwój rzemiosła doprowadza do zróżnicowania majątkowego

Wynaleziono: koło garncarskie (ceramika jest sposobem badania kultur) –>rozwija się rzemiosło, tkactwo

PROTOMIASTA:
-Jerycho (Palestyna) – otoczone murem (wys. 5m) – biblijny mur Jerycha
-Çatalhöyük (Turcja) – brak ulic – mieszkańcy przemieszczali się po dachach.

4. Epoka brązu i żelaza
-opanowano umiejętność przetopu metali
-brąz (stop miedzi i cyny), później żelazo

PREZENTACJA SZTUKA i ARCHITEKTURA

Główne problemy:
-bariera jezykowa (np. języki martwe)
-stan zachowania źródeł
-mała ilość źródeł
-typy źródeł (gliniane tabliczki, papirus, ostrakony, inskrypcje)
-źródła często funkcjonują w odpisach
-datacja jest zaburzona lub nieznana (np. n.e lub p.n.e. nie było używane, inne określanie czasu – Rzymianie od założenia Rzymu, Grecy według kolejnych olimpiad, inne państwa według dat panowania monarchów), kalendarze mogły być inne – kalendarz solarny, lunarny, juliański a gregoriański)

Źródła:
-dokumenty wyryte w kamieniu, zbiory praw, odpisy dzieł wielkich filozofów, utwory literackie, historyczne stworzone przez kopistów
-„Dzieje” Herodota – V w.p.n.e. wojny grecko -perskie
-„Iliada” i „Odyseja” Homera – VIII w. p.n.e. – epos – jeden z najstarszych gatunków literackich zaliczany do epiki
– teksty sakralne – Mezopotamia, Egipt
-teksty filozoficzne: Arystoteles, Sokrates, Platon
-monety:

Archeologia:
-bada źródła wydobyte z ziemi, wody: monety, broń, biżuterię, pozostałości budowli, fortyfikacji itp.
-na tej podstawie można dowiedzieć się gdzie w danym okresie przebywali ludzie, czym się zajmowali
-historyk w pracy badawczej również korzysta z tych źródeł, poszukuje nakładających się na siebie informacji (na podstawie źródeł pisanych i niepisanych), szuka dowodów na uzasadnienie swoich hipotez.
-metody badań archeologicznych:
Badanie izotopu węgla C14

Dendrochronologia

1. Personality – osobowość człowieka
2. Classical theories of personality and the Five-Factor Theory of Personality (or the Big Five model)- klasyczne teorie osobowości, a model wielkiej piątki
3. Emotional intelligence – inteligencja emocjonalna
4. Attitude – postawy
5. Persuasion – perswazja
6. Conformity – konformizm

HOMEWORK
What is the difference between persuasion and manipulation? Explain and give examples. You can find some in public broadcasting.

Ad. 1. PERSONALITY – the characteristic sets of behaviors, cognitions (procesy poznawcze), and emotional patterns that evolve (rozwijać się) from biological and environmental factors. Those distinctive features determine our behaviour, way of thinking and feeling.

What are the factors that determine personality?
-environment
-social roles
-attitudes
-mentality
-biology/genetics
-intelligence
-culture
-temperament 
-character
-desires

Ad. 2. CLASSICAL THEORIES OF PERSONALITY AND BIG FIVE MODEL

1. Hippocrates Theory (związane z fizjologią)

Wyróżniał cztery typy osobowości, które opierały się na czterech płynach występujących w ludzkim organizmie, zwanych humorami (żółć, czarna żółć, krew i flegma). Przewaga jednego z nich prowadzi do ukształtowania się określonego temperamentu: cholerycznego, melancholijnego, sangwinistycznego i flegmatycznego. Zbyt duża ilość jednego z płynów jest przyczyną zaburzeń. Teoria ta była kontynuowana przez Galena (Rzym).Oni jako pierwsi zaczęli postrzegać przyczynę zaburzeń jako zachwianie określonej równowagi w organizmie.

2. „The Big Five”

In 20.th Century Psychologists were found that it is imposible to define only one type of personality. So they found combination of features and called it „The Big Five”.

„Wielka piątka” opiera się na cechach osobowiści.

Ile jest cech?
Gordon Allport wyróżnił ok. 4500 cech. „Wielka piątka” obejmuje 5 czynników (dlatego Pięcioczynnikowy model osobowości): neurotyzm, ekstrawersję, otwartość na doświadczenie, ugodowość i sumienność.

3. Psychodynamic Theory (psychodynamiczne lub psychoanalityczne)

Metafora góry lodowej

3.Social learning theory (teorie społeczno -poznawcze)

4.  Humanistic theory of personality

Człowiek dąży do samorealizacji (patrz piramida potrzeb). Nosi w sobie wartości, cele i mądrości. Stopniowo to w sobie odkrywa. Powstrzymuje go przed tym otoczenie.

DO YOU WANT MORE? –> https://www.khanacademy.org/test-prep/mcat/behavior/theories-personality/e/theories-of-personality-questions

1. Upadek Napoleona i próba przywrócenia nowego ładu politycznego.
2. Tańczący kongres i jego cele:
   -likwidacja zmian granic wprowadzonych przez Napoleona (przywrócenie ancien régime – starego porządku)
   -wprowadzenie nowego ładu europejskiego, który zapewni pokój i nigdy więcej nie dojdzie do sytuacji w której jedno państwo zagrozi suwerenności pozostałym
   -Francję dopuszczono do obrad
   -każde państwo próbuje przeforsować swoje cele

Obradami kierował Klemens von Metternich (Austria).

3. Zasady kongresu:
-zasada restauracji
-legitymizmu
-równowagi sił

Kongres formalnie nigdy nie został otwarty ani zamknięty. Obrady toczyły się podczas przyjęć, balów, polowań, dlatego nazwano go „tańczącym”.

4. Postanowienia

5. Kwestia polska

6. Święte Przymierze – porozumienie władców Austrii, Prus i Rosji (bez
Wielkiej Brytanii, Turcji czy Państwa Kościelnego). Akt Świętego Przymierza głosił sojusz monarchów chrześcijańskich – udzielać sobie wzajemnej pomocy, rozstrzygać konflikty na drodze pokojowej. Miało stad na straży porządku i ładu w Europie, dbać o zwalczanie ruchów rewolucyjnych i zachować monarchię absolutną.

7. Koncert mocarstw – Akt Czwórprzymierza – koalicja antynapoleońska Wielka Brytania, Austria, Prusy, Rosja, od 1818 r. Francja – państwa które miały stad na straży postanowień kongresu i ustaliły zasady udzielania sobie wzajemnej pomocy.
Państwa te podpisały między sobą układ, który miał gwarantować bezpieczeństwo.

Everybody needs others. For this reason we live in society.

SOCIAL STATUS is relative rank that an individual holds, with attendant rights, duties and lifestyle. Sometimes could be hierarchical (based upon honour or prestige).

-Assigned (ascribed) status is a position that a person holds in a social system that is either given by birth
-Achieved status is a sociological term denoting (oznaczający) a social position that a person can acquire (nabywać, osiągać) on the basis of merit (na podstawie osiągnięć, zasług). It is a position that is earned or chosen. It is the opposite of ascribed status. 

SOCIAL ROLES is a presentation of some behaviours, rights, beliefs and norms.

NEEDS – is something that is necessary for our organism (body or mind) to live healthy life.

When these social needs are fulfilled, we feel a sense of well-being. When these needs are not met, it can cause suffering and despair.

Physiologigal needs – potrzeby fizjologiczne
Safety needs – potrzeba bezpieczeństwa
Belongigness and love needs – potrzeba przynależności i miłości
Esteem needs – potrzeba szacunku
 Self-actualization (samorealizacja) is the complete realization of one’s potential.

I. DEFINICJA

Definicja państwa (wg. Jellinka):
-suwerenna terytorialnie (TERYTORIUM)
-przymusowa organizacja (LUDZIE)
-wyposażona we władzę, którą sprawują powołane do tego instytucje (WŁADZA).

Państwo wg. Arystotelesa – wspólnota ludzi (podział na obywateli i pozostałych, którzy też są potrzebni) dążąca do realizacji zasad etycznych (dobra, sprawiedliwości) –> dla zainteresowanych artykuł >>KLIK<<

Państwo wg. marksistów powstało w wyniku walki klas. (główni teoretycy: Karol Marks, Fryderyk Engels). Rewolucja miała zlikwidować państwo będące formą ucisku proletariatu przez klasy wyższe. Włodzimierz Lenin pisał:  „Państwo jest machiną do utrzymywania panowania jednej klasy nad drugą. „
–> artykuł >>KLIK<<

II. CECHY PAŃSTWA:

a. suwerenność
– suwerenność wewnętrzna
– suwerenność zewnętrzna

b. terytorium

c. przymusowość (władza)

III. GENEZA (POCHODZENIE) PAŃSTWA

1. Teoria teistyczna (teo– od gr. theos – bóg)
   -działanie sił boskich
   -św. Tomasz z Akwinu  – od Boga pochodzi idea władzy, a państwa są dziełem ludzi (jeżeli władca źle państwem rządzi, ludzie mogą go tej władzy pozbawić)

b. Teorie umowy społecznej
-państwo jest rezultatem umowy między społeczeństwem a władzą (dla zachowania pokoju i bezpieczeństwa)
-powstały w nowożytności: Thomas Hobbes, John Locke, Jean Jacques Rousseau
-społeczeństwo niezadowolone może się zbuntować i wypowiedzieć posłuszeństwo

c. teorie podboju i przemocy
-państwo powstało w wyniku podboju ludów słabszych przez silniejsze
– Ludwik Gumplowicz

d. koncepcja marksistowska
-powstanie państwa w wyniku przejęcia władzy bogatszych nad ubogimi (przewaga ekonomiczna = przejęcie władzy)
-podatki narzucone przez silniejszych
-główni teoretycy: Karol Marks, Fryderyk Engels

IV. Funkcje państwa:
-wewnętrzna
-zewnętrzna
-gospodarczo-organizatorska
-socjalna
-kulturalno-oświatowa
-wychowawcza

KARTY PRACY

V. Władza państwowa – relacja w której rządzący narzucają rządzonym określone normy postępowania i egzekwują ich przestrzeganie.

a. Władza jest zorganizowana (organy, instytucje, urzędy, biurokracja), suwerenna (powinna być niezależna) oraz zawiera elementy przymusu (bo rządzący wymuszają przestrzeganie prawa)

b. Aby mogła funkcjonować musi być legitymizacja władzy – uprawomocnienie władzy oparte na społecznej akceptacji, powszechne przekonanie, że sprawowanie władzy przez określone podmioty jest zasadne, usprawiedliwione

c. typy legitymizacji władzy wg. Webera:

– legitymizacja tradycyjna – opiera się na przekonaniu lub tradycji, że sprawowanie władzy przez daną osobę jest słuszne

– legitymizacja charyzmatyczna – opiera się na przekonaniu, że rządzący posiada wyjątkowe cechy, predysponującego go do sprawowania władzy

– legitymizacja legalna – opiera się na obowiązujących w państwie przepisach prawnych

Na początek zapoznaj się z krótkim wykładem prof. Zamorskiego (UJ)

I. Historia i historiografia. Podział historii
Historia to nauka zajmująca się działalnością człowieka w przeszłości od momentu wynalezienia pisma (źródła niepiśmienne bada archeologia).

Kiedy zostało wynalezione pismo i gdzie?

-historia powszechna (świata)
-Historia Polski (ojczysta)
-historia regionalna (lokalna)

Historiografia – spisany wynik pracy historyka (dziejopisarstwo). Ojciec historiografii – Herodot z Halikarnasu (V w.p.n.e.) – „Dzieje” – opisywały historię i geografię Hellady, Persji i Egiptu w okresie wojen perskich.

* * *

HISTORIA MOŻE ULEGAĆ ZMIANOM

II. Źródła historyczne

Jak badać źródło historyczne?

Krytyka zewnętrzna (to co zobaczysz na pierwszy rzut oka)

1. Sprawdź w jakiej epoce historycznej powstało. Gdzie. W jakich warunkach. Kto jest autorem.
2. Zastanów się nad przydatnością i wiarygodnością źródła.
   
   Krytyka wewnętrzna
   
3. Dokonaj analizy źródła. Odtwórz szczegółowe fakty na podstawie źródła.
4. Synteza źródła – wyjaśnij odtworzone fakty i zjawiska historyczne.

Pamiętaj – czasami może dojść do zjawiska fałszowania historii – poprawiania historii w imię wyższych idei.

III. Periodyzacja dziejów

Periodyzacja – podział dziejów na mniejsze jednostki, np.
-era (najdłuższy okres w dziejach ludzkości, fragment dziejów wyznaczony przełomowym wydarzeniem),
– epoka (okres czasu wyznaczony ważnymi, przełomowymi wydarzeniami historycznymi – są tu zaznaczone ramy czasowe, choć mogą być one płynne).

EPOKI HISTORYCZNE:
-starożytność (od wynalezienia pisma do upadku Rzymu/podział cesarstwa rzymskiego na wschodnie i zachodnie/ zwycięstwo Wizygotów pod Adrianopolem/panowanie Justyniana Wielkiego w Bizancjum)
-średniowiecze (koniec epoki: odkrycie Ameryki/upadek Konstantynopola/początek reformacji/wynalezienie druku/ renesans)
-nowożytność (do I wojny światowej/ jej zakończenia
-czasy najnowsze

Chronologia – nauka o mierzeniu czasu
Proszę zapoznać się z poniższymi filmami.

Następnie przypomnij sobie, jak obliczamy upływ czasu pomiędzy wydarzeniami historycznymi.

Więcej o periodyzacji dziejów znajdziesz <<TU>>

IV. Nauki pomocnicze historii

Paleografia i epigrafika – odczytywanie źródeł pisanych (inskrypcje lub teksty na papierze, papirusie) – ważne są tu również narzędzia

Heraldyka – herby

Genealogia – pokrewieństwo pomiędzy postaciami

Dyplomatyka – bada źródła aktowe (np. dokumenty średniowieczne, potwierdza autentyczność, sprawdza czy dokument nie został sfałszowany – falsyfikat

Sfragistyka

Numimatyka

Ćwiczenie powtórkowe – Nauki pomocnicze historii. Odgadniesz wszystkie?

REVISION:

1. What is the main concern of social studies (or civics)?
2. Why Aristotle said: Humans are social beings?
3.  What is the defference between colective consciousness and society?
4. Can you name forms of social life?

I. Formy życia społecznego (Forms of social life) s. 8:

1. Society- społeczeństwo
   -a huge group of people
   -they have their own territory (area)
   -their own history and culture
   -social relation/social interaction create some hierarchy
   -public institutions (like government)
   
2. Collective consciousness – zbiorowość społeczna
   -impermanent group of random people
   -without social relations
   
3. Community – społeczność
   -more permanent than colective consciousness
   -may appear some hierarchy (people can recognize others)
   
4. Local community – społeczność lokalna
   -common small territory (village, town, city district)
   -people are connected with the teritorry and they have known each other
   -they take care of their own problems and solve problems together
   
5. Social group – grupa społeczna
   – consist of three or more people who interact and identify with one another
   -they have common motives and goals
   -may have hierarchical social structure
   
   
   *Social categorization is the process through which we group individuals based upon social information, f.ex.: occupation, sex, race and age. People inside have some distinctive features, but they aren’t social group.

II. Jakie wyróżniamy grupy społeczne (s. 9)
TYPES OF SOCIAL GROUPS AND EXAMPLES

1. Number of members:
-small
-big

2. Types of membership
-primmary – close, emotional relationship. Relation between them are face–to–face and more intimate and this group is relatively small (for example family, neighbour, play group)

-secondary – is more formal, impersonal, indirect and less intimate relationship among the members.
-there are common values and goals (for example political party , social class, school , college etc.)

3. A way of organizing
-formal (there are defined rules and regulations)
-informal (members haven’t any formal regulations and no official leader)

4.Accesibility
-exclusive – membership is limited, only people with special qualifications or specifications are admitted (f.ex. police, doctors)
-inclusive – everybody can be included, open door for all comers

III. WHY PEOPLE WANT TO BE MEMBERS OF SOCIAL GROUPS?

1. It is human nature
2. Humans need belongingness (need of belonging- potrzeba przynależności)
3. Creation of their own identity (tworzenie własnej tożsamości)
4. Role model searching (poszukiwanie wzorców)
5. The fear of social exclusion (wykluczenie społeczne)

ANSWER THE QUESTIONS

Do jakich grup należycie?
Czy za każdym razem był to wasz wybór?
Czy dwie osoby tworzą już grupę społeczną?
Czy istnieją jakieś ograniczenia, jak liczna może być grupa?
Czy można funkcjonować poza wszelkimi grupami i tym samym wypisać się ze społeczeństwa?

IV. Group cohesiveness (SPÓJNOŚĆ, SPOISTOŚĆ GRUPOWA)
Cohesion is the extent (stopień) to which group members are attracted to the group and its goals. 
Examples of displaying social cohesiveness is tied together by mutual friendship, caring, or personal liking.

For example, a group of friends may be very cohesive just because they enjoy spending time together, regardless of whether or not they share similar goals.

CAN A GROUP HAVE TOO MUCH COHESION?

The dangers of groupthink (when a group have too much cohesion)
There may be appear The Groupthink Syndrome- myślenie grupowe (Syndrom myślenia grupowego)
-people inside of group want to stay in balance with others.

–> patrz KATASTROFA CHALLENGERA (podręcznik)

WHAT DOES IT MEAN?

1. Humans are social beings because they need the support of others just to survive.
   
   
2. SPOŁECZEŃSTWO A ZBIOROWOŚĆ
   
   -social relation/social interaction
   
   
3. Formy życia społecznego (Forms of Social Life):

Society- społeczeństwo
Colective consciousness – zbiorowość społeczna
Community – społeczność
Local community – społeczność lokalna
Social group – grupa społeczna

THE FIRST PROBLEM – TRANSLATION

-knowledge about the society (?) – accurate translation

-civics / civic education (In USA: the study of way in which a local government works and of the rights and duties of the people who live in the city)

-citizienship education (edukacja obywatelska, wychowanie obywatelskie)

-political education (?)

– SOCIAL STUDIES = nauki społeczne (are concerned with the study of social relationships and the functionning of society. It is associated with history, government, civics, geography, sociology, antropology )