1.XIX w. to okres, kiedy wykształca się świadomość narodowa u szerszych mas społeczeństwa. Ludzi łączy język, kultura i historyczna przeszłość. Polacy przetrwali okres zaborów i dążyli do zjednoczenia państwa (przyczynił się do tego Napoleon).
2. W XIX w. kształtują się nowe ideologie, co zostało zapoczątkowane francuskimi przemianami ustrojowymi.
3. Liberalizm – dąży do wprowadzenia w państwach konstytucji – zawarte są tam prawa i wolności człowieka, takie jak wolność prasy, słowa i wyznania, równość wobec prawa.
Liberałowie uważają, że państwo powinno zapewnić obywatelom bezpieczeństwo i porządek.
Liberalizm gospodarczy – nawiązuje do haseł wolności, równości i własności, a jego klasyczna odmiana odrzuca możliwość ingerencji państwa w sprawy gospodarki.
–> z ruchu liberalnego wyłonili się DEMOKRACI – uważają że liczy się dobro ogółu a nie jednostki; ludzie powinni być równi politycznie (niezależnie od posiadanego majątku, równy dostęp do wykształcenia, urzędów i godności)
4. Tajne organizacje – powstawały tam, gdzie nie mogły działać legalnie. Próbowały obalić system (zamachy, przygotowanie rewolucji, przystępowały tam różne grupy społeczne).
Karbonariusze (węglarze)
– Włochy – celem zjednoczenie Włoch i wprowadzenie ustroju republikańskiego. Walczą z absolutyzmem, chcą wprowadzenia konstytucji i powszechnego prawa wyborczego.
-najważniejszy działacz Giuseppe Mazzini – Młode Włochy – organizacja współpracująca z innymi ruchami narodowymi walczącymi o swoje państwa (w tym Polakami)
5. Socjalizm
-związany jest z rewolucją przemysłową (pogłębiają się nierówności społeczne)
-działacze walczą o równe prawa wszystkich grup społecznych, poprawę życia robotników, budowę nowej organizacji społecznej.
SOCJALIZM UTOPIJNY
– głosi hasła słuszne, ale niemożliwe do zorganizowania
-Karol Marks i Fryderyk Engels „Manifest partii komunistycznej”
-głosi walkę klas – konflikt pomiędzy klasami posiadającymi (burżuazja), a wyzyskiwanymi (proletariat)
-głoszą hasła rewolucji komunistycznej (ogólnoświatowej)
–> KOMUNIZM – ustrój oparty na wspólnej własności środków produkcji (ziemi i fabryk), celem którego jest wprowadzenie nowego, bezklasowego społeczeństwa. Radykalny odłam socjalizmu.
6. Konserwatyzm
-przeciwstawiają się liberałom.
-zwolennicy starego ustroju, przerażają ich reformy ustrojowe, rewolucje, radykalne działania,
-przywiązani do starych zasad, wierzą że były one dobre dla społeczeństwa
-stary ład jedną okazją do stabilizacji
7. Romantyzm
-prąd umysłowy i artystyczny
-zwolennicy nie zgadzają się z oświeceniowymi koncepcjami racjonalizmu i empiryzmu
-„Czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko” -Adam Mickiewicz –Romantyczność
– nacisk na tradycję ludową, kulturę narodową, sprawiedliwość i wolność (wzorcem jest samotny buntownik walczący w imię tych zasad)
-stąd należy walczyć o wolność narodów i brać udział w życiu politycznym
-przedstawiciele: George Byron, Adam Mickiewicz, Wilhelm Hegl, Francisco Goya, Ludwig van Beethoven, Fryderyk Chopin, Wagner.