Dzień: 2021-09-16

1. Wartości społeczne – wszystko to, co w społeczeństwie uznawane jest za ważne, dobre, cenne i pożądane. (Values are shared, desired and respected by society members. Examples of personal values include friendship, knowledge, beauty etc. and examples of political values, justice, equality and liberty.)
   
   -system wartości (value system)– wartości uporządkowane według określonej hierarchii
   
   -światopogląd (worldview)– zbiór poglądów na otaczającą nas rzeczywistość(Our views about the surrounding reality)
   
   -orientacje życiowe ze względu na przyjęty system wartości (Two perspectives on life orientations)
   
   HEDONIŚCI (Hedonists)– korzystanie z przyjemności i unikanie przykrości (The behavior is determined by desires to increase pleasure and to decrease pain. Hedonist belive, that pleasure is the most important thing in life.)
   EUDAJMONIŚCI (Eudemonists)– samorealizacja poprzez dążenie do realizacji celów (The fulfilling and self-actualization is possible thanks to achieving goals).
   
   -pluralizm wartości dopuszcza funkcjonowanie w społeczeństwie różnych systemów wartości.
   
   Systemy wartości podlegają uzgodnieniu.
   
   Warunkiem zachowania pluralizmu jest tolerancja.
   
2. Normy społeczne to reguły określające, jakie zachowania są akceptowane, a jakie odrzucane przez zbiorowość lub grupę społeczną. (Social norms are unwritten rules of behavior that are considered acceptable in a group or society.)
   
3. Rodzaje norm społecznych (The four types of norms):
   -prawne – regulowane instytucjonalnie (np. przez państwo) (Laws, legal norms)
   -obyczajowe – mówią jak zachowywać się w danej sytuacji, wypracowane przez tradycję (folkways)
   -moralne (etyczne) – rodzą poczucie winy w jednostce (moral/ethic norms or mores)
   -religijne – przestrzegają członkowie wspólnoty religijnej (religious norms)
   
4. Sankcje społeczne – kara za naruszenie lub nagroda za wzorowe przestrzeganie norm społecznych. To reakcja społeczeństwa na postępowanie jednostki danej zbiorowości. (Social sanctions are the reactions from others to the behaviour of an individual or group. It can be a prize or punishment.)
   
5. Postawy wobec norm społecznych:
   -aprobata (acceptance)– uznanie normy społecznej za uzasadnioną, właściwą i zgodną ze światopoglądem danej jednostki.
   -konformizm (conformity)– jednostka zgadza się bezwzględnie na przyjęcie i przestrzeganie norm bez względu na to czy jest to zgodne z jej światopoglądem i wartościami, czy też nie.
   -nonkonformizm (nonconformity)– jeżeli norma jest sprzeczna ze światopoglądem jednostki – przekonanie, że można ją złamać.
   
6. Kontrola społeczna (social control)– środki wykorzystywane przez społeczeństwo do egzekwowania norm i wartości:
   -kontrola wewnętrzna (internal control)– jednostka dąży do przestrzegania zasad (odśrodkowo)
   -kontrola zewnętrzna (external control)– społeczeństwo zmusza jednostki do podporządkowania się.
   
7. Normy i środki kontroli społecznej nie są zjawiskiem niezmiennym – ewoluują.

1.XIX w. to okres, kiedy wykształca się świadomość narodowa u szerszych mas społeczeństwa. Ludzi łączy język, kultura i historyczna przeszłość. Polacy przetrwali okres zaborów i dążyli do zjednoczenia państwa (przyczynił się do tego Napoleon).

2. W XIX w. kształtują się nowe ideologie, co zostało zapoczątkowane francuskimi przemianami ustrojowymi.

3. Liberalizm – dąży do wprowadzenia w państwach konstytucji – zawarte są tam prawa i wolności człowieka, takie jak wolność prasy, słowa i wyznania, równość wobec prawa.

Liberałowie uważają, że państwo powinno zapewnić obywatelom bezpieczeństwo i porządek.

Liberalizm gospodarczy – nawiązuje do haseł wolności, równości i własności, a jego klasyczna odmiana odrzuca możliwość ingerencji państwa w sprawy gospodarki.

–> z ruchu liberalnego wyłonili się DEMOKRACI – uważają że liczy się dobro ogółu a nie jednostki; ludzie powinni być równi politycznie (niezależnie od posiadanego majątku, równy dostęp do wykształcenia, urzędów i godności)

4. Tajne organizacje – powstawały tam, gdzie nie mogły działać legalnie. Próbowały obalić system (zamachy, przygotowanie rewolucji, przystępowały tam różne grupy społeczne).

Karbonariusze (węglarze)
– Włochy – celem zjednoczenie Włoch i wprowadzenie ustroju republikańskiego. Walczą z absolutyzmem, chcą wprowadzenia konstytucji i powszechnego prawa wyborczego.
-najważniejszy działacz Giuseppe Mazzini – Młode Włochy – organizacja współpracująca z innymi ruchami narodowymi walczącymi o swoje państwa (w tym Polakami)

5. Socjalizm
-związany jest z rewolucją przemysłową (pogłębiają się nierówności społeczne)
-działacze walczą o równe prawa wszystkich grup społecznych, poprawę życia robotników, budowę nowej organizacji społecznej.

SOCJALIZM UTOPIJNY
– głosi hasła słuszne, ale niemożliwe do zorganizowania
-Karol Marks i Fryderyk Engels „Manifest partii komunistycznej”
-głosi walkę klas – konflikt pomiędzy klasami posiadającymi (burżuazja), a wyzyskiwanymi (proletariat)
-głoszą hasła rewolucji komunistycznej (ogólnoświatowej)

–> KOMUNIZM – ustrój oparty na wspólnej własności środków produkcji (ziemi i fabryk), celem którego jest wprowadzenie nowego, bezklasowego społeczeństwa. Radykalny odłam socjalizmu.

6. Konserwatyzm
-przeciwstawiają się liberałom.
-zwolennicy starego ustroju, przerażają ich reformy ustrojowe, rewolucje, radykalne działania,
-przywiązani do starych zasad, wierzą że były one dobre dla społeczeństwa
-stary ład jedną okazją do stabilizacji

7. Romantyzm
-prąd umysłowy i artystyczny
-zwolennicy nie zgadzają się z oświeceniowymi koncepcjami racjonalizmu i empiryzmu
-„Czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko” -Adam Mickiewicz –Romantyczność
– nacisk na tradycję ludową, kulturę narodową, sprawiedliwość i wolność (wzorcem jest samotny buntownik walczący w imię tych zasad)
-stąd należy walczyć o wolność narodów i brać udział w życiu politycznym
-przedstawiciele: George Byron, Adam Mickiewicz, Wilhelm Hegl, Francisco Goya, Ludwig van Beethoven, Fryderyk Chopin, Wagner.