I. Obywatelstwo – więź prawna łącząca jednostkę z państwem (Citizenship is a relationship between an individual and a state through legal ties)
a. w znaczeniu formalnym – oznacza przynależność jednostki do państwa
b. w znaczeniu materialnym – oznacza zespół praw i obowiązków posiadanych przez jednostkę
c. obywatel ma określone prawa i obowiązki – znajdują się one w konstytucji danego państwa. –> s. 14 podręcznik
2. Instytucja obywatelstwa w historii (The institution of citizenship in history)
a. starożytna Grecja i Rzym (ancient Greece and ancient Rome)
– obywatelem jest – każdy mężczyzna, wolnie urodzony (kryterium płci i wieku)
– angażuje się w życie polityczne
– obowiązek służby wojskowej
b. średniowiecze (Middle Ages)
– idea obywatelstwa związana z systemem feudalnym (zależność wasal- senior)
c. epoka nowożytna (Modern times)
– przywrócenie idei obywatelstwa rozumianego jako związek z państwem w XVII/XIX w.
– wykształcenie się stosunków społecznych opartych na zasadach równości wobec prawa
3. Nabywanie obywatelstwa
Ustawa o obywatelstwie polskim
a. zasada prawa krwi (ius sanguinis)– w wyniku urodzenia się z rodziców będącymi obywatelami danego państwa (Polska i większość państw europejskich: Niemcy, Francja ale też np. Australia)
b. zasada prawa ziemi (ius soli) – w wyniku urodzenia się na terytorium danego państwa (USA, Ameryka Łacińska)
Prawo polskie (art. 14 ustawy o obywatelstwie polskim) przyjęło zasadę „prawa krwi”, jednak uzupełniająco stosuje się także zasadę „prawa ziemi” – gdyby dziecko urodzone na terytorium Polski nie nabywało żadnego innego obywatelstwa.
c. zawarcie związku małżeńskiego z obywatelem/obywatelką danego państwa – nadanie przez właściwy organ państwowy (Wojewoda, Konsul, nadanie przez Prezydenta)- są określone zasady (pobyt w Polsce legalnie przez określony czas, znajomość języka, stałe źródło dochodu, polskie pochodzenie itd.)
d. adopcja – nadanie obywatelstwa polskiego w dniu urodzin
4. Obywatelstwo w prawie polskim
a. sposoby nabywania obywatelstwa polskiego
– podstawową zasadą jest zasada krwi – obywatelstwo polskie otrzymuje również dziecko, którego tylko jeden rodzic jest obywatelem polskim
– prawo opcji – nabycie obywatelstwa utraconego w dzieciństwie
– repatriacja – powrót do kraju osób, które z różnych powodów znalazły się poza granicami kraju
– reintegracja – nabycie obywatelstwa utraconego na skutek małżeństwa z cudzoziemcem
5. Utrata obywatelstwa – wyłącznie na wniosek obywatela za zgodą Prezydenta RP
6. Brak obywatelstwa
a. bezpaństwowcy (apatrydzi) – osoby bez żadnej przynależności państwowej.( np. zaginięcie dokumentów, niewydawanie aktów urodzenia przez niektóre państwa, niewłaściwie skonstruowane regulacje prawne)
b. uniemożliwia normalne korzystanie z praw -np. do edukacji, zatrudnienia itd.
c. nieposiadanie dokumentów tożsamości
d. zajmuje się tym ONZ (podejmuje działania, aby państwo na któym przebywa taka osoba miało prawo do normalnego życia)
7. Podwójne obywatelstwo
-zdarza się gdy np. gdy rodzice są obywatelami kraju w którym obowiązuje prawo krwi, a dziecko urodzi się tam, gdzie jest prawo ziemi.
-wyłączność obywatelstwa – obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa ma wobec Rzeczypospolitej Polskiej takie same prawa i obowiązki jak osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie.
8. Prawa i obowiązki obywatela polskiego
a. najważniejsze prawa:
– prawa polityczne – np. prawo do uczestniczenia w wyborach
– prawo dostępu do służby publicznej
– prawo do nauki
– niektóre prawa socjalne – np. prawo do opieki zdrowotnej i zabezpieczenia społecznego
b. obowiązki:
– wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne
– przestrzeganie prawa Rzeczypospolitej Polskiej
– ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków
– obrona Ojczyzny
– dbałość o stan środowiska
6. Obywatelskość jako postawa
a. troska o los państwa
b. cnoty obywatelskie:
– lojalność
– odpowiedzialność
– odwaga cywilna – obrona swoich racji, nawet jeżeli wiąże się to z wysokimi sankcjami i kosztami społecznymi
– aktywność społeczna