CELE LEKCJI:
-sytuowanie w czasie i przestrzeni rozbicia dzielnicowego
-omówienie przyczyn i skutków rozbicia
-rozwijanie umiejętności pracy z mapą, obiektywnej oceny wydarzeń, wnioskowania
MAPA: Testament Bolesława Krzywoustego – 1138 r.
Dlaczego Bolesław Krzywousty zdecydował się na podział państwa?
Jakie ziemie otrzymali poszczególni synowie?
Jakie ziemie weszły w skład dzielnicy senioralnej?
DZIELNICE
– Władysław II – Śląsk oraz, jako najstarszy z rodu – dzielnicę senioralną
– Bolesław IV Kędzierzawy – Mazowsze i część Kujaw
– Mieszko III Stary – Wielkopolska
– Henryk – ziemia sandomierska (jako niepełnoletni otrzymał ją później)
– księżna Salomea jako dożywotnie zabezpieczenie otrzymała ziemię łęczycką
– przez Bolesława Krzywoustego został pominięty pogrobowiec Kazimierz II Sprawiedliwy
DZIELNICA SENIORALNA (s. 248)
Była niepodzielna, składała się z ziemi krakowskiej (z Krakowem), części Wielkopolski (z Gnieznem), część Kujaw, ziemia łęczycko-sieradzka, Pomorze Gdańskie
KARTA PRACY
ZASADA SENIORATU. Dzielnicę senioralną przejmował zawsze najstarszy z Piastów (męski przedstawiciel rodu). Dzielnica senioralna obejmowała Małopolskę, część Kujaw i Wielkopolskę. Pomorze Gdańskie i Zachodnie pozostawały lennami.
Upadła na zjeździe w Łęczycy w 1180 r., kiedy na princepsa wybrano Kazimierza Sprawiedliwego (najstarszym Piastem był wtedy syn Władysława Wygnańca – Bolesław Wysoki).
ZASADA PRYNCYPATU. Książę panujący w Krakowie był nazywany princepsem („pierwszy” spośród pozostałych, najważniejszy, ten który sprawuje władzę). Oznacza, że senior ma władzę zwierzchnią nad pozostałymi książętami –> znaczenie Krakowa jako ośrodka władzy.
Zasada zanikła po śmierci Leszka Białego w 1227 r.
I. WOJNY MIĘDZY KSIĄŻĘTAMI
1.Mimo wprowadzonej zasady senioratu szybko doszło do walk między braćmi:
a. młodsi bracia zjednoczyli się aby ograniczyć władzę seniora – 1146 Władysław został wygnany.
b. władzę przejął Bolesław Kędzierzawy (Mazowsze).
c. po jego śmierci zgodnie z testamentem władza powinna należeć do Mieszka Starego (Wielkopolska), ale na zjeździe w Łęczycy w 1180 r. wydzielono ziemię krakowską dla Kazimierza Sprawiedliwego.
d. następnie władzę przejął jego syn Leszek Biały – nie udało mu się utrzymać zwierzchności.
2. Wyłaniają się różne linie Piastów rządzących w swoich dzielnicach
Śląsk –> potomkowie Władysława Wygnańca,
Wielkopolska –> Mieszko Stary,
Małopolska–> Leszek Biały,
Mazowsze i Kujawy –> Konrad Mazowiecki.
3. Zjazd w Gąsawie 1227 – zamordowano Leszka Białego –> walki o tron krakowski (kto ma Kraków, ten jest najważniejszy)
4. Państwo ulega co raz większemu rozdrobnieniu.
5. Monarchia Henryków Śląskich.
źródło: http://zamek.legnica.pl/archiwum/
a. Henryk I Brodaty – zjednoczenie Śląska, Małopolski i większej części Wielkopolski.
b. Henryk II Pobożny dołączył całą Wielkopolskę
c. rozpad monarchii Henryków Śląskich po śmierci Henryka II Pobożnego – poległ w bitwie pod Legnicą – 1241 r.
II. Najazd mongolski:
1. Mongołowie – plemiona koczowników zamieszkujący obszar Wielkiego Stepu (dzisiejsza Mongolia, Mandżuria i południowo-wschodnia Syberia).
2. Tworzyli Ordy (wspólnoty militarne, które łączyły się w plemiona), na czele każdej stali chanowie.
3. Temudżyn (Czarny wilk) zjednoczył wszystkie plemiona, przyjął tytuł Wielkiego Chana – Czyngis Chana i rozpoczął ekspansję.
4. Polska nie była głównym celem ataku – chodziło o Węgry (Bela IV).
5. Armie pomocnicze zaatakowały Polskę i Siedmiogród. Zdobyli Sandomierz, Kraków, pokonali zjednoczone armie książąt polskich dowodzone przez Henryka Pobożnego w Bitwie pod Legnicą (1241). Spustoszyli Śląsk, Łużyce, Morawy i ruszyli na Węgry.
Czy gdyby Polska nie była rozbita na dzielnice, miałaby szansę pokonania Mongołów?
III. Zagrożenia zewnętrzne:
1. Najazdy pogańskich Prusów na Mazowsze (1226 – Konrad Mazowiecki – Krzyżacy)
2. Wzmocnienie Litwy
3. problemy z Marchią Brandenburską (ziemia lubuska, zagrożenie dla Wielkopolski, Pomorza Zachodniego)
4. Pomorze Gdańskie i Zachodnie (książęta pomorscy uznają zwierzchność cesarza)
5. Czechy podbijają Śląsk
Praca domowa
Jak wyglądałaby sytuacja Polski, gdyby Bolesław Krzywousty nie podzielił swojego państwa między synów, a pełnię władzy przekazał najstarszemu z nich? Uzasadnij odpowiedź.