1.Sytuacja Polski po II rozbiorze:
– gospodarka w złej kondycji – RP utraciła najbardziej urodzajne
ziemie i główne ośrodki przemysłowe i rzemieślnicze,
– budżet – przychody są nieadekwatne do wydatków
-ceny żywności rosną, rośnie bezrobocie i nędza
– niektórzy właściciele ziemscy mają dobra rozrzucone po różnych zaborach
-reformatorzy Sejmu Wielkiego przebywają na emigracji i tam przygotowują powstanie, na naczelnika powstania wyznaczono gen. Tadeusza Kościuszkę
– Rzeczpospolita szuka sojuszników –> Turcja
2. Przyczyny wybuchu powstania:
– caryca Katarzyna II zażądała zmniejszenia armii polskiej o 50%
-12 marca 1794 r. dowódca I Wielkopolskiej Brygady Kawalerii brygadier Józef Madaliński odmówił zmniejszenia oddziału i rozpoczął marsz na Kraków
3. Wybuch insurekcji kościuszkowskiej
a. na czele powstania stanął Naczelnik Sił Zbrojnych Narodowych – Tadeusz Kościuszko.
domena publiczna
b. ogłosił Akt insurekcji (akt powstania) w Krakowie 24 marca 1794 r.
c. HASŁO: „WOLNOŚĆ, CAŁOŚĆ, NIEPODLEGŁOŚĆ” – cel: odzyskanie ziem polskich
| Przysięga Tadeusza Kościuszki |
Ja, Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie jej dla obrony całości granic, odzyskania samowładności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę. Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna męka Syna Jego.
3. Przebieg powstania
a. wojska Tadeusza Kościuszki połączyły się z oddziałem Madalińskiego i ruszyły w kierunku Warszawy – odniosły pierwsze zwycięstwo pod Racławicami (4 kwiecień 1794) – przyłączają się kolejne oddziały
b. Powstanie warszawskie (17 kwiecień 1794) przywódcą był Jan Kiliński
c. Powstanie na Litwie (22/23 kwiecień 1794) na czele gen. Jakub Jasiński – nie uznali Kościuszki
d. Tadeusz Kościuszko 7 maja 1794 r. ogłosił Uniwersał połaniecki – poprawiał położenie chłopów (zmniejszenie pańszczyzny, znosi poddaństwo osobiste, na czas powstania zawieszono pańszczyznę)
Józef Chełmoński. Kosynierzy przed bitwą (obraz z 1906 r.)
1. Wyjaśnij, dlaczego Kościuszce udało się zachęcić chłopów do walki z najeźdźcą?
2. Opisz wygląd i uzbrojenie kosyniera.
3. Bartosz Głowacki to najbardziej znany kosynier. Jest symbolem odwagi i męstwa
e. wydarzenia warszawskie (9-10 maja), w lipcu 1794 r. wojska rosyjskie i pruskie przystąpiły do oblężenia Warszawy
f. bitwa pod Szczekocinami (czerwiec 1794) – Kościuszko poniósł klęskę
źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/25/Kosy1863.jpg
g. Kraków kapituluje – bez walki –> punktem oporu staje się Warszawa
h. sierpień – upadek powstania na Litwie
i. wybuchu powstania w Wielkopolsce – z pomocą wyruszył gen. Jan Henryk Dąbrowski
j. 10 październik 1794 r. po klęsce pod Maciejowicami Kościuszko dostał się do niewoli rosyjskiej – nowym naczelnikiem Tomasz Wawrzecki
k. rzeź Pragi (dzielnica Warszawy) – kapitulacja 4 listopada 1794
4. Trzeci rozbiór Polski – 1795 r.
a. Prusy zabrały zach. część Mazowsza z Warszawą
b. Austria otrzymała południową i wschodnią część Mazowsza
c. Rosja przejęła Litwę, Polesie, Wołyń oraz ziemie białoruskie
d. trzeci rozbiór oznaczał całkowitą likwidację państwa polskiego
e. Stanisław August abdykuje
f. POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE BYŁO PIERWSZYM Z POWSTAŃ NARODOWYCH.
| Norman Davies o klęsce powstania kościuszkowskiego [fragment] |
[…] Kościuszko trzykrotnie ranny i pozbawiony konia, dostał się do niewoli. […] Przed Rosjanami droga stała otworem. […] Atakujący mieli przewagę nad obrońcami. […] rozpoczęła się rzeź mieszkańców miasta. Warszawa skapitulowała. Opór został ostatecznie przełamany. […] Spadając z konia pod Maciejowicami – Kościuszko miał wypowiedzieć słowa, które włożyła mu w usta legenda: Finis Poloniae – oto kres Polski. […]
[cyt. za Norman Davies. Boże Igrzysko, Znak, Kraków, 1993, t. I, s. 707-708.]
Czy wiesz, dlaczego Tadeusz Kościuszko uznawany jest za bohatera dwóch narodów: polskiego i amerykańskiego? Odpowiedź na to pytanie, oraz wyjaśnienie innych faktów z życia Tadeusza Kościuszki znajdziesz w filmie dokumentalnym TVP „Tadeusz Kościuszko Polski Bohater . Kościuszko Człowiek, który wyprzedził swoje czasy”