- Reżim polityczny:
2. Czym jest demokracja?
* gr. demos, krathos <lud, rządzenie>
*czym jest demos?
-zakłada udział obywateli w rządach
*wartości demokratyczne
-wolność
-równość
-sprawiedliwość
Formy demokracji
1. bezpośredniej
a. referendum
-głosowanie obligatoryjne(referendum konstytucyjne z 1997)/fakultatywne (wynika z inicjatywy władz)
-rozstrzygające/konsultacyjne
-ogólnopaństwowe/lokalne
b. plebiscyt (np. na Śląsku w 1921 r.)
c. inicjatywa ludowa (obywatelska)
2.pośrednia
a. przebieg wyborów reguluje Kodeks wyborczy
b. prawo wyborcze
– czynne prawo wyborcze – udział w głosowaniu
– bierne prawo wyborcze – kandydowanie
c. cztery podstawowe zasady demokratycznego prawa wyborczego
– zasad powszechności
– zasada równości
– zasada bezpośredniości
– zasada tajności głosowania
Kiedy demokracja działa?
-partycypacja obywateli – aktywne uczestnictwo obywateli w życiu publicznym. Formy partycypacji:
-informowanie,
-konsultowanie,
-współdecydowanie
Wybory:
– muszą się odbywać wolne wybory aby ustrój demokratyczny mógł funkcjonować (demokracja pośrednia)
-pozwalają na wyłonienie własnego przedstawicielstwa
-mają funkcję kontrolną
-przeprowadzane przez Państwową Komisję Wyborczą
Prawo wyborcze – określa zasady przeprowadzenia wyborów.
Konstytucja:
-np. o wyborach do sejmu i senatu mówi w artykułach 96 – 101
-np. o wyborach prezydenta RP mówi w artykułach 127-130
-art. 127 – określa wybory
Reguły przeprowadzania wyborów – cztery przymiotniki wyborcze:
-zasada powszechności
-zasada równości
-zasada bezpośredniości
-zasada tajności głosowania
System wyborczy – sposób przeprowadzania głosowań i obliczania ich wyników
-większościowy – mandat uzyskuje ten kandydat, który w danym okręgu uzyskał w czasie wyborów największą liczbę głosów. (wybory do Senatu)
-proporcjonalny- głosy oddane na poszczególnych kandydatów są przeliczane na mandaty. Dana partia otrzyma proporcjonalnie tyle mandatów, ile uzyskała głosów poparcia w wyborach. (wybory do Sejmu)
Postawy wyborców wobec wyborów:
-partycypacja wyborcza – udział w głosowaniu wynikający ze świadomej decyzji wyborcy
-absencja niezawiniona – zaistniały okoliczności niezależne od wyborcy, skutkujące brakiem udziału w głosowaniu (zdarzenia losowe, niepełnosprawność, inwalidztwo, błędna organizacja wyborów, np. pominięcie w spisie)
-absencja zawiniona – świadoma rezygnacja z udziału w głosowaniu – protest przeciw działaniu władz, brak zainteresowania polityką, przekonanie że jeden głos nie ma znaczenia