Powstanie styczniowe

1. Nadzieje Polaków na wolność związane z Wiosną Ludów oraz wojną krymską. Odwilż posewastopolska.
2. Biali i czerwoni
3. Przyczyny wybuchu powstania.
4. Przebieg
5. Skutki.

Obejrzyj poniższy film.

1. Reformy cara Aleksandra II mające na celu wzmocnienie Rosji („kolos na glinianych nogach”).
-wojna krymska 1853 – 1856
-odwilż posewastopolska –> reformy Aleksandra (zniesienie poddaństwa chłopów, reforma sądownictwa i administracji, ogłoszenie amnestii).
-niektóre państwa uzyskały niepodległość bądź zjednoczyły się (Włochy)

Polacy mieli nadzieję na ustępstwa cara wobec narodu polskiego i autonomię w Królestwie Polskim:
-złagodzenie cenzury
-otwarcie Akademii Medyko-Chirurgicznej i Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, działalność Towarzystwa Rolniczego z Andrzejem Zamoyskim.

Namiestnikiem w tym czasie Michaił Gorczakow. 

Wizyta Aleksandra II w Warszawie – 1856 r. – „żadnych marzeń Panowie, żadnych marzeń” –> odmowa Aleksandra II rozszerzenia autonomii

W związku z tym od 1860 r. i w 1861 r. w Królestwie Polskim dochodziło do licznych manifestacji patriotycznych, związanych:
-z obchodami świąt narodowych (m.in. 30 rocznica wybuchu Powstania Listopadowego, 30 rocznica bitwy pod Grochowem, 292 rocznica unii lubelskiej).
-organizowano msze ku czci bohaterów narodowych, nabożeństwa za pomyślność Ojczyzny.
-śpiewano pieśni: „Boże coś Polskę”, „Jeszcze Polska”, „Warszawianka”
-żałoba narodowa – stroje w kolorze czarnym, biżuteria z orzełkiem, czapki konfederatki i szpilki z orzełkiem,
-pogrzeb generałowej Katarzyny Sowińskiej – 1860 r.

Wybór Aleksandra Wielopolskiego na dyrektora Komisji Rządowej Wyznań i Oświaty w rządzie Królestwa Polskiego. Celem uspokojenie sytuacji. Zwolennik ugody z carem.
Reformy: –zastępowanie urzędników carskich Polakami
-zwiększenie liczby szkół elementarnych i średnich.
-chciał, aby Polacy zaprzestali dążeń niepodległościowych

Aleksander Wielopolski sprzeciwiał się agresywnej polityce władz rosyjskich i
w październiku 1861 r. podał się do dymisji i udał się do Petersburga.

W marcu 1862 r. nowym namiestnikiem Królestwa Polskiego został Wielki Książę Konstanty. W czerwcu 1862 r. z Petersburga powrócił Aleksander Wielopolski (ogłosił ukazy carskie, dzięki którym chciał załagodzić sytuację).

2. Dwa nurty działalności patriotycznej – „biali” i „czerwoni”:

a. „biali” – „millenerzy” (od millenium – prześmiewczo –> powstanie za 1000 lat)
– umiarkowani, teraz nie widzą szans na powodzenie powstania, jeśli już to może w przyszłości
– program pracy organicznej i uzyskania autonomii
– działalność Towarzystwa Rolniczego – Andrzej Zamoyski – program oczynszowania, a w dalszej perspektywie również uwłaszczenia chłopów
-Leopold Kronenberg, Andrzej Zamoyski, Edward Jurgens i
Karol Majewski

c. „czerwoni”
– zwolennicy natychmiastowego wywołania powstania
– tworzenie sieci konspiracyjnej
– obalenie cara
– Jarosław Dąbrowski, Zygmunt Padewski

3. Przyczyny:
Zaostrzenie sytuacji –> w odpowiedzi na działania carskie (rozpraszanie demonstracji, restrykcje wobec osób noszących symbole narodowe):
-kwiecień 1861 r. władze carskie rozpędziły brutalnie manifestującą ludność na Placu Zamkowym – zginęło ponad 100 osób
-manifestacje przeniosły się do kościołów (nabożeństwa patriotyczne)
-zamykanie polskich organizacji (np. Towarzystwa Rolniczego).
-wprowadzenie stanu wojennego przez władze rosyjskie (aresztowania w kościołach, np. biorący udział w nabożeństwie w rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki), represje
-zawiedzione nadzieje na autonomię
-blokowanie przez cara reform uwłaszczeniowych
– wzrost świadomości narodowej, zwłaszcza wśród ludu

Bezpośrednią przyczyną powstania styczniowego było ogłoszenie branki czyli nadzwyczajnego poboru do wojska przez Aleksandra Wielopolskiego.

4. Wybuch powstania i przebieg:
– 22 I 1863 r. – Komitet Centralny Narodowy przekształca się w Tymczasowy Rząd Narodowy i ogłasza „Manifest” wzywającego do udziału w powstaniu (zapowiedź uwłaszczenia, przyznania ziemi uczestnikom powstania)
-dyktatorem Ludwik Mierosławski – porażki
-„biali” włączają się do powstania – nawiązanie współpracy Dyrekcji Krajowej i Rządu Narodowego
-zasłużeni dowódcy Stefan Bobrowski, Zygmunt Padlewski
-Marian Langiewicz kolejny dyktator (11-18 III 1863 r.)
-dyktatura Romualda Traugutta  (X 1863 – IV 1864 r.)
-organizacja państwa podziemnego (ewenement na skalę światową, hasło „Wolność –Równość – Niepodległość” –> nawiązuje do dewizy „Wolność, równość, braterstwo” (okres Wielkiej Rewolucji Francuskiej)

PRACA Z MATERIAŁEM ŹRÓDŁOWYM –>
http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=1342

1. Odpowiedz, jaki typ walki prowadzili powstańcy?
2. Co zdecydowało o przyjęciu takiego typu walki?
3. Wskaż na mapie rejony nasilonych walk powstańczych.
4. Czym charakteryzowały się tereny, na których przebywało dużo oddziałów partyzanckich i gdzie dochodziło do wielu potyczek z wrogiem?
5. Wymień nazwiska dowódców powstańczych.

UPADEK POWSTANIA
-wydanie przez cara Aleksandra II ukazu o uwłaszczeniu chłopów 2 III 1864 r.
-aresztowanie Romualda Traugutta i stracenie na Cytadeli w Warszawie
-próba podtrzymania oporu przez naczelnika Warszawy Aleksandra Waszkowskiego
-ostatni poddał się oddział dowodzony przez księdza Stanisława Brzózkę

5. Skutki:
– aresztowania i zsyłki na Sybir
-konfiskaty majątków (ziemia w ręce urzędników carskich)
-nałożenie na Królestwo kontrybucji (podatek wojenny)
-stan wojenny na 50 lat
-zlikwidowano Królestwo a na jego miejscu powstała prowincja rosyjska Kraj Nadwiślański, w której władzę sprawował generał – gubernator.
-wprowadzenie uwłaszczenia chłopów
– powstanie przyczyniło się do wewnętrznego umocnienia narodu polskiego – stanowiło moment zwrotny w tworzeniu się nowoczesnego narodu polskiego

Materiały dodatkowe:

Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego z 22 stycznia 1863 roku [fragment]

[…] Nikczemny rząd najezdniczy, rozwścieczony oporem męczonej przezeń ofiary, postanowił zadać jej cios stanowczy: porwać kilkadziesiąt tysięcy najdzielniejszych, najgorliwszych jej obrońców, oblec w nienawistny mundur moskiewski i pognać tysiące mil na wieczną nędzę i zatracenie […]. Polska nie chce, nie może, poddać się temu gwałtowi […]. Zastępcy młodzieży walecznej, młodzieży poświęconej, ożywione gorącą miłością Ojczyzny, niezachwianą wiarą w sprawiedliwość i w pomoc Boga, poprzysięgły zrzucić przeklęte jarzmo lub zginąć. Za nią więc, Narodzie Polski, za nią! Po strasznej hańbie niewoli, po niepojętych męczarniach ucisku […], obecnie jedyny legalny Rząd Narodowy, wzywa Cię na pole walki, na pole chwały i zwycięstwa […]. Ty niepodległość Twoją zdobędziesz wielkością męstwa […]. W pierwszej chwili rozpoczęcia świętej walki, Komitet Centralny Narodowy ogłasza wszystkich synów Polski, bez różnicy wiary i rodu, pochodzenia stanu, wolnymi i równymi obywatelami kraju […]. Do broni więc, Narodzie Polski, Litwy i Rusi, do broni! Bo godzina wspólnego wyzwolenia już wybiła […], święty sztandar Orła, Pogoni i Archanioła Michała rozwinięty […]

[w:] Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów. Melania Sobańska-Bondaruk, Stanisław Lenard. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa,1998, s.230-231.

ŚLADY POWSTANIA STYCZNIOWEGO NA ZIEMIACH ZAWIERCIAŃSKICH
http://powstanie1863.zsi.kielce.pl/index.php?id=w31

PRACA DOMOWA

Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania
Powstanie wymuszone […] decyzją poboru do wojska całej patriotycznej młodzieży, nie miało żadnych realnych szans powodzenia. Było nieuchronną tragedią kraju, w którym władza została oddana […] w ręce człowieka w ogóle nierozumiejącego mechanizmu kształtowania się opinii publicznej, szukającego nade wszystko formuły zdolnej utrzymać kraj w orbicie Rosji. […] W polemikach historycznych nazwano go kiedyś „polskim Quislingiem”. Była to ocena przesadnie pozytywna, albowiem Quisling tak czy owak ratował substancję swego kraju w czasie toczącej się wojny. On natomiast oddawał cały kraj – i wszystkie jego warstwy społeczne […], na pastwę przemocy rosyjskiej.

[w:]: J. Łojek, Kalendarz historyczny. Polemiczna historia Polski, Warszawa 1994, s. 337.

1. Podaj imię i nazwisko postaci, którą nazwano „polskim Quislingiem”.
2. Wyjaśnij, na czym polegało podobieństwo postaw politycznych tych dwóch postaci.