CHRONOLOGIA – CZAS W HISTORII
Uczniowie,
możecie skorzystać z materiałów zawartych poniżej lub e-podręcznika:
https://epodreczniki.pl/a/czas-i-mapa-w-historii/DoQBzgn2D
POJĘCIA
Chronologia – nauka o mierzeniu czasu, kolejności następowania po sobie
wydarzeń, zjawisk, a także oznaczenie wydarzenia, zjawiska wg przyjętego
podziału czasu.
Epoka – to okres czasu, który umownie rozpoczęło jakieś wydarzenie lub
zjawisko (np. upadek Cesarstwa Zachodniorzymksiego) w którym niezależnie
od miejsca a niemal w tym samym czasie lub czasie przybliżonym zachodzą
podobne zjawiska kulturalne, polityczne, gospodarcze.
Era – dłuższy okres czasu zapoczątkowany jakimś ważnym wydarzeniem (np.
narodzinami Chrystusa) tak ważnym, że od tego momentu zaczynamy liczyć
czas.
Czas przed narodzinami Chrystusa określany jest najczęściej czasem przed
naszą erą (p.n.e.) lub czasem przed narodzinami Chrystusa (p.n.Ch.),
natomiast czas po narodzeniu Chrystusa nazywany jest czasem naszej ery
(n.e.) lub czasem po narodzeniu Chrystusa.
Tysiąclecie – to okres 1000 lat lub millenium
Wiek – to okres 100 lat
Epoki historyczne – to podział czasu w historii na dłuższe okresy które
umownie rozpoczynają i kończą jakieś ważne wydarzenia.
Periodyzacja dziejów (podział) dziejów
· Prehistoria od pojawienia się człowieka na ziemi (ok5-1mln lat temu)
do ok. 3500r.p.n.e. czyli w momencie wynalezienia pisma
· Starożytność od ok. 3000r.p.n.e. do upadku Cesarstwa
Zachodniorzymskiego, czyli 476r.n.e.
· Średniowiecze od 476r.n.e. do 1492r.n.e. czyli odkrycia przez
Krzysztofa Kolumba Ameryki
· Nowożytność od 1492r. do 1918r. czyli zakończenia I wojny światowej
· Czasy najnowsze od 1918r. do dnia dzisiejszego
OKREŚLANIE WIEKÓW
W chronologii brak jest roku 0, punktem zwrotnym w naszej kulturze było narodzenie Chrystusa, po tym wydarzeniu od razu następuje rok 1. Przed narodzeniem Chrystusa mamy rok pierwszy ale zawsze należy zaznaczyć, że jest to rok pierwszy przed naszą erą. Okres naszej ery zapoczątkowało właśnie narodzenie Chrystusa.
Przedziały czasowe wieków
1- 100r. to I wiek naszej ery ale 100-1r. to I wiek przed naszą erą
101-200 to II w. n.e. ale 200-101 to II w. p.n.e.
201-300 – III w. n.e. ale 300 – 201 – III w. p.n.e.
1001 – 1100r. – XI w. n.e. 1100 – 1001r. – XI w. p.n.e.
1101 – 1200r. – XII w. n.e. 1200 – 1101r. – XII w. p.n.e.
1201 – 1300r. – XIII w. n.e. 1300 – 1201r. – XIII w. p.n.e.
1901 -2000r. – XX w. n.e. 2000 – 1901r. – XX w. p.n.e.
2001 – 2100r. – XXI w. n.e. 2100 – 2001r. – XXI w. p.n.e.
2901 – 3000r. – XXX w. n.e. 3000 – 2901r. – XXX w. p.n.e.
3001 – 3100r. – XXXI w. n.e. 3100 – 3001r. – XXXI w. p.n.e.
Określanie wieków:
1410 r.- rok, w którym odbyła się bitwa pod Grunwaldem- to wiek XV.
Data 1410 oznacza, że 14 pełnych wieków (14wieków x 100 lat)już minęło,
a od dziesięciu lat trwał już wiek następny, czyli wiek XV.
1410 = 14 wieków + 10 lat = 14+ 1 = XV wiek
Rok 1683- rok bitwy pod Wiedniem- to wiek XVII. Data 1683 oznacza, że
pełnych wieków(16 setek) minęło i od osiemdziesięciu trzech trwał wiek
następny, czyli XVII.
1683 = 16 wieków + 83 lata = 16 + 1 = XVII wiek
Rok 1000 – rok zjazdu gnieźnieńskiego to wiek X. Data 1000 oznacza, że 10
pełnych wieków minęło (10 wieków x 100lat).
1000 = 10 wieków + 0 lat = 10 + 0 = X wiek
Rok 31 p.n.e. – to rok bitwy pod Akcjum. Data oznacza że nie upłynęło
jeszcze pierwsze sto lat dlatego też jest to wiek pierwszy, bo wiek liczy sobie
sto lat. Od 100 roku do 1 roku miał miejsce wiek I przed naszą erą – 31r. p.n.e.
mieści się właśnie w tej pierwszej setce.
31 = 0 wieków + 31 lat = 0 + 1 = I wiek
Określanie połowy wieku
Zapamiętaj zasadę: W każdym wieku najpierw była pierwsza połowa, a później druga.
W okresie przed naszą erą:
– rok zakończony dwoma zerami oraz lata od …99 do …51 należą do pierwszej połowy wieku,
– lata od …50 do …1 należą do drugiej połowy wieku.
Przykłady:
– Rok 509 p.n.e. należy do drugiej połowy VI wieku p.n.e.
– Rok 500 p.n.e. należy do pierwszej połowy V wieku p.n.e.
– Rok 480 p.n.e. należy do pierwszej połowy V wieku p.n.e.
– Juliusz Cezar został zamordowany w drugiej połowie I w. p.n.e. (44 r. p.n.e.).
W okresie naszej ery:
– lata od …1 do …50 należą do pierwszej połowy wieku,
– lata od …51 od …99 oraz rok zakończony dwoma zerami należą do drugiej połowy wieku.
Przykłady:
– Rok 966 należy do drugiej połowy X wieku (n.e.).
– Rok 1000 należy do drugiej połowy X wieku (n.e.).
– Bitwa pod Grunwaldem odbyła się w pierwszej połowie XV wieku (1410 r.).
– Powstanie listopadowe rozpoczęło się w pierwszej połowie XIX wieku (1830 r.).
OBLICZASIE UPŁYWU CZASU
Jak obliczać upływ czasu między wydarzeniami historycznymi?
Wydarzenia z tej samej ery
Aby obliczyć upływ czasu między wydarzeniami z tej samej ery, od większej daty odejmij mniejszą.
Przykład:
Od założenia Rzymu (753 r. p.n.e.) do ustanowienia cesarstwa rzymskiego (27 r. p.n.e.) upłynęło 726 lat. (753-27=726)
Od upadku cesarstwa zachodniorzymskiego (476 r. n.e.) do koronacji cesarskiej Karola Wielkiego (800 r.) upłynęły 324 lata. (800-476=324)
Wydarzenia z dwóch er
Aby obliczyć upływ czasu między wydarzeniami z różnych er, dodaj do siebie obie daty, a następnie odejmij 1. Dlaczego? Nie było “roku zerowego”, po 1 roku p.n.e. liczymy od razu 1 rok n.e. Musimy więc uwzględnić ten “brakujący” rok w obliczeniach.
Przykład:
Od ustanowienia cesarstwa rzymskiego (27 r. p.n.e.) do upadku cesarstwa zachodniorzymskiego (476 r. n.e.) upłynęły 502 lata. (27+476-1=502)
Przy powtórce polecam film: